0:00:06.949,0:00:11.521
Wyobraź sobie kolejkę pędzącą po torach

0:00:11.521,0:00:15.961
wprost na pięciu robotników,[br]którzy nie mają jak uciec.

0:00:15.961,0:00:18.179
Stoisz obok dźwigni,

0:00:18.179,0:00:21.680
która przekieruje kolejkę na drugi tor.

0:00:21.680,0:00:22.980
Ale jest problem.

0:00:22.980,0:00:28.069
Na drugim torze też stoi robotnik.[br]

0:00:28.069,0:00:29.390
Co zrobisz?

0:00:29.390,0:00:32.685
Czy uratujesz pięć osób kosztem jednej?

0:00:32.685,0:00:35.414
To dylemat wagonika,

0:00:35.414,0:00:42.103
eksperyment etyczny stworzony[br]przez filozof Philippę Foot w 1967 roku.

0:00:42.103,0:00:44.531
Zyskał popularność,[br]bo zmusza do refleksji nad tym,

0:00:44.531,0:00:48.060
co wybrać, kiedy nie ma dobrego wyjścia.

0:00:48.060,0:00:50.200
Czy postąpimy zgodnie[br]z najlepszym rezultatem,

0:00:50.200,0:00:55.400
czy kodeksem moralnym,[br]który zabrania zabijania?

0:00:55.400,0:01:00.837
W badaniu około 90% respondentów[br]odpowiedziało, że pociągnęłoby za dźwignię

0:01:00.837,0:01:04.250
i poświęciło życie jednego robotnika,[br]aby uratować pięciu.

0:01:04.250,0:01:11.040
Podobne wyniki dały badania[br]z wirtualną symulacją dylematu.

0:01:11.040,0:01:16.061
Opinie te są zgodne[br]z filozoficzną zasadą utylitaryzmu,

0:01:16.061,0:01:18.521
która mówi, że najwłaściwsza moralnie

0:01:18.521,0:01:23.131
jest decyzja maksymalizująca dobro[br]jak największej liczby osób.

0:01:23.131,0:01:25.481
Pięć istnień znaczy więcej niż jedno,

0:01:25.481,0:01:30.562
nawet jeśli będzie to oznaczało[br]skazanie kogoś na śmierć.

0:01:30.562,0:01:33.471
Ale ludzie nie zawsze dokonują [br]utylitarystycznych wyborów,

0:01:33.471,0:01:37.062
co można łatwo zauważyć,[br]jeśli zmienimy zasady dylematu.

0:01:37.062,0:01:40.303
Tym razem stoisz na moście nad torami

0:01:40.303,0:01:43.192
tuż przed przyjazdem kolejki.

0:01:43.192,0:01:44.873
Nie ma drugiego toru,

0:01:44.873,0:01:48.794
ale obok ciebie na moście[br]stoi otyły człowiek.

0:01:48.794,0:01:52.492
Jeśli go popchniesz,[br]swoim ciałem zatrzyma kolejkę

0:01:52.492,0:01:54.243
i uratuje pięciu robotników,

0:01:54.243,0:01:56.033
ale sam zginie.

0:01:56.033,0:01:59.432
Utylitaryści nie zmieniają decyzji.

0:01:59.432,0:02:01.982
Poświęcą jedną osobę, żeby uratować pięć.

0:02:01.982,0:02:05.044
Ale w tym wypadku[br]tylko 10% badanych uważa,

0:02:05.044,0:02:08.453
że można zepchnąć człowieka z mostu.

0:02:08.453,0:02:11.914
Instynkt mówi nam,[br]że celowe spowodowanie śmierci

0:02:11.914,0:02:16.303
to co innego, niż przyzwolenie[br]na śmierć jako skutek uboczny.

0:02:16.303,0:02:20.953
Choć trudno to wyjaśnić,[br]wydaje nam się to złe.

0:02:20.953,0:02:23.473
To dzięki skrzyżowaniu etyki z psychologią

0:02:23.473,0:02:26.604
dylemat wagonika jest tak ciekawy.

0:02:26.604,0:02:30.984
Różne wersje dylematu pokazują,[br]że postrzeganie dobra i zła

0:02:30.984,0:02:36.345
zależy nie tylko od logicznego[br]bilansu zysków i strat.

0:02:36.345,0:02:38.835
Mężczyźni częściej[br]niż kobiety odpowiadali,

0:02:38.835,0:02:42.504
że zepchnęliby człowieka z mostu.

0:02:42.504,0:02:46.994
Podobnie jak uczestnicy,[br]którym przed badaniem pokazano komedię.

0:02:46.994,0:02:49.165
W badaniu z wirtualną rzeczywistością

0:02:49.165,0:02:52.944
uczestnicy woleli poświęcić[br]mężczyznę niż kobietę.

0:02:52.944,0:02:55.214
Naukowcy badali aktywność mózgu

0:02:55.214,0:02:59.535
uczestników wersji klasycznej [br]i wersji z mostem.

0:02:59.535,0:03:04.054
Obie wersje aktywują obszary mózgu[br]odpowiadające za świadome decyzje

0:03:04.054,0:03:06.514
i reakcje emocjonalne.

0:03:06.514,0:03:10.975
Ale w wersji z mostem[br]reakcja emocjonalna była silniejsza.

0:03:10.975,0:03:13.194
Większa była też aktywność obszaru mózgu

0:03:13.194,0:03:16.884
odpowiadająca za rozważanie[br]wewnętrznych konfliktów.

0:03:16.884,0:03:18.145
Skąd ta różnica?

0:03:18.145,0:03:22.912
Może zrzucanie kogoś z mostu[br]wydaje się bardziej osobiste,

0:03:22.912,0:03:26.925
aktywując emocjonalną niechęć[br]do zabicia drugiej osoby.

0:03:26.925,0:03:31.424
Jednocześnie czujemy się rozdarci,[br]bo wiemy, że to wybór logiczny.

0:03:31.424,0:03:36.405
Część filozofów i psychologów[br]krytykuje dylemat wagonika.

0:03:36.405,0:03:41.266
Ich zdaniem nie dowodzi on niczego,[br]bo jego założenia są tak nierealne,

0:03:41.266,0:03:45.425
że uczestnicy nie traktują ich poważnie.

0:03:45.425,0:03:48.556
Rozwój technologii sprawia jednak, [br]że ten rodzaj analizy etycznej

0:03:48.556,0:03:50.698
jest ważniejszy niż kiedykolwiek.

0:03:50.698,0:03:54.036
Na przykład samochody bez kierowcy[br]mogą być zmuszone dokonać wyborów

0:03:54.036,0:03:58.007
takich jak spowodowanie [br]mniejszego wypadku.

0:03:58.007,0:04:01.626
Rządy pracują nad samodzielnymi[br]dronami wojskowymi,

0:04:01.626,0:04:05.976
które być może zdecydują, [br]czy poświęcić życie cywilów,

0:04:05.976,0:04:09.276
żeby zaatakować strategiczny cel.

0:04:09.276,0:04:11.197
Jeśli chcemy, żeby wybierały etycznie,

0:04:11.197,0:04:15.397
musimy zawczasu zdecydować,[br]na ile cenimy ludzkie życie

0:04:15.397,0:04:17.667
i czy wybieramy mniejsze zło.

0:04:17.667,0:04:19.797
Dlatego przy tworzeniu[br]systemów decyzyjnych

0:04:19.797,0:04:22.207
naukowcy współpracują z filozofami,

0:04:22.207,0:04:27.628
aby rozwiązać problem etyki[br]w działaniu maszyn.

0:04:27.628,0:04:30.957
To pokazuje, że nawet[br]z hipotetycznymi dylematami

0:04:30.957,0:04:35.058
możemy kiedyś zetknąć się[br]w rzeczywistości.