1
00:00:07,196 --> 00:00:08,265
Mỗi mùa xuân,

2
00:00:08,265 --> 00:00:12,190
hàng trăm nhà thám hiểm mơ ước 
chinh phục đỉnh Qomolangma,

3
00:00:12,190 --> 00:00:14,700
hay còn gọi là đỉnh Everest.

4
00:00:14,700 --> 00:00:17,197
Đầu tiên, họ cắm trại dưới núi vài tháng

5
00:00:17,209 --> 00:00:22,011
chờ đợi để chinh phục
ngọn núi với độ cao chết người.

6
00:00:22,011 --> 00:00:26,163
Nhưng tại sao mọi người lại mạo hiểm 
mạng sống để leo lên đỉnh Everest?

7
00:00:26,163 --> 00:00:27,582
Liệu đó có là sự thử thách?

8
00:00:27,582 --> 00:00:28,667
Hay là do phong cảnh?

9
00:00:28,667 --> 00:00:32,017
Hay là cơ hội chạm tới bầu trời?

10
00:00:32,017 --> 00:00:37,563
Với nhiều người, sự mê hoặc đến từ việc
Everest là ngọn núi cao nhất Trái Đất.

11
00:00:37,563 --> 00:00:40,328
Có một điểm cần phân biệt rõ ở đây.

12
00:00:40,328 --> 00:00:44,511
Mauna Kea mới thực sự là ngọn núi cao nhất
tính từ đáy đến đỉnh,

13
00:00:44,511 --> 00:00:47,597
nhưng do ở độ cao 8850 m
so với mực nước biển,

14
00:00:47,597 --> 00:00:51,171
Everest là đỉnh núi cao nhất hành tinh.

15
00:00:51,171 --> 00:00:54,199
Để hiểu được sự hình thành độ cao này,

16
00:00:54,199 --> 00:00:57,612
ta phải nhìn sâu
bên trong lớp vỏ trái đất,

17
00:00:57,612 --> 00:01:00,022
nơi các địa mảng va vào nhau.

18
00:01:00,022 --> 00:01:03,410
Bề mặt trái đất
như chiếc áo giáp của con tê tê.

19
00:01:03,410 --> 00:01:06,171
Các mảng của vỏ trái đất liên tục nhô lên,

20
00:01:06,171 --> 00:01:07,011
hạ xuống,

21
00:01:07,011 --> 00:01:08,998
và chuyển động xung quanh nhau.

22
00:01:08,998 --> 00:01:13,612
Những địa mảng khổng lồ này
chuyển động tương đối nhanh.

23
00:01:13,612 --> 00:01:16,507
Chúng dịch chuyển 2-4 cm mỗi năm,

24
00:01:16,507 --> 00:01:18,919
tương đương với tốc độ
móng tay người dài ra.

25
00:01:18,919 --> 00:01:20,524
Khi hai địa mảng va vào nhau,

26
00:01:20,524 --> 00:01:25,035
một mảng sẽ xô vào hay bên dưới mảng kia,
làm uốn nếp nơi tiếp xúc,

27
00:01:25,035 --> 00:01:29,963
và dẫn tới hiện tượng nhô lên thành núi.

28
00:01:29,963 --> 00:01:32,083
Đó chính là cách đỉnh Everest hình thành.

29
00:01:32,083 --> 00:01:36,811
50 triệu năm trước,
mảng Ấn Độ trôi dạt về phía bắc,

30
00:01:36,811 --> 00:01:38,911
đâm vào mảng Âu-Á lớn hơn nó,

31
00:01:38,911 --> 00:01:42,869
và vỏ trái đất bị biến dạng,
kéo theo vận động nâng lên khổng lồ.

32
00:01:42,869 --> 00:01:45,541
Đỉnh Everest nằm ở
vùng trung tâm của quá trình này,

33
00:01:45,541 --> 00:01:49,120
trên rìa vùng va chạm
của hai địa mảng Ấn và Âu-Á.

34
00:01:49,120 --> 00:01:52,879
Nhưng các ngọn núi hình thành bởi các lực
hơn là sự nâng lên.

35
00:01:52,879 --> 00:01:58,286
Khi mặt đất được đẩy lên,
các khối khí đồng thời cũng bị dịch lên.

36
00:01:58,286 --> 00:02:02,731
Khối khí này sau được làm lạnh,
tạo thành sự ngưng tụ hơi nước

37
00:02:02,731 --> 00:02:04,976
và hình thành nên mưa hoặc tuyết.

38
00:02:04,976 --> 00:02:07,630
Khi rơi xuống,
chúng sẽ làm mòn địa hình,

39
00:02:07,630 --> 00:02:12,679
bào mòn hoặc làm vỡ đá
tạo thành quá trình gọi là phong hoá.

40
00:02:12,679 --> 00:02:15,468
Nước chảy xuống
mang theo các sản phẩm phong hoá

41
00:02:15,468 --> 00:02:17,404
và làm xói mòn địa hình,

42
00:02:17,404 --> 00:02:20,655
tạo nên những thung lũng sâu thẳm
và những đỉnh núi cao vút.

43
00:02:20,655 --> 00:02:25,582
Chính sự cân bằng giữa nâng lên và bào mòn
đã làm nên hình dạng của những ngọn núi.

44
00:02:25,582 --> 00:02:28,027
Nhưng so sánh
những đỉnh chọc trời của dãy Himalaya

45
00:02:28,027 --> 00:02:30,375
với những ngọn đồi hiền hoà ở Appalachia.

46
00:02:30,375 --> 00:02:33,019
Rõ ràng,
không phải mọi ngọn núi đều giống nhau.

47
00:02:33,019 --> 00:02:35,981
Đó là vì thời gian
cũng là một trong các tác nhân.

48
00:02:35,981 --> 00:02:40,290
Khi các mảng kiến tạo lần đầu va chạm,
quá trình nâng lên diễn ra rất nhanh.

49
00:02:40,290 --> 00:02:43,157
Các đỉnh núi cao lên với những dốc đứng.

50
00:02:43,157 --> 00:02:46,800
Tuy nhiên, qua thời gian,
trọng lực và nước đã bào mòn chúng.

51
00:02:46,800 --> 00:02:49,463
Cuối cùng, sự bào mòn bắt kịp sự nâng lên,

52
00:02:49,463 --> 00:02:52,525
các đỉnh núi bị ăn mòn nhanh hơn cả
khi chúng được nâng lên.

53
00:02:52,525 --> 00:02:55,965
Yếu tố thứ ba góp phần trong
sự hình thành những ngọn núi là khí hậu.

54
00:02:55,965 --> 00:03:00,768
Ở nhiệt độ âm,
một phần tuyết sẽ không tan hoàn toàn,

55
00:03:00,768 --> 00:03:03,861
thay vào đó,
chúng sẽ dần dần kết đọng lại thành băng,

56
00:03:03,861 --> 00:03:08,944
Điều đó tạo nên vùng băng tuyết,
xuất hiện ở độ cao khác nhau trên trái đất

57
00:03:08,944 --> 00:03:11,229
phụ thuộc vào khí hậu.

58
00:03:11,229 --> 00:03:14,926
Ở hai cực, băng tuyết nằm ở mực nước biển.

59
00:03:14,926 --> 00:03:19,339
Gần xích đạo, bạn phải leo lên năm km
trước khi không khí đủ lạnh

60
00:03:19,339 --> 00:03:21,398
để có thể hình thành băng.

61
00:03:21,398 --> 00:03:24,807
Khối băng tích tụ bắt đầu trôi xuống
dưới sức nặng kinh khủng của nó

62
00:03:24,807 --> 00:03:28,736
tạo nên một dòng di chuyển chậm
gọi là sông băng,

63
00:03:28,736 --> 00:03:30,896
mài mòn những tảng đá ở phía dưới.

64
00:03:30,896 --> 00:03:33,642
Núi càng dốc, sông băng càng chảy nhanh,

65
00:03:33,642 --> 00:03:37,276
và bào mòn đá phía dưới nhanh hơn.

66
00:03:37,276 --> 00:03:41,028
Sông băng có thể làm xói mòn địa hình
nhanh hơn cả mưa và sông.

67
00:03:41,028 --> 00:03:45,129
Sông băng ở trên những đỉnh núi
làm phẳng chúng rất nhanh,

68
00:03:45,129 --> 00:03:49,663
san bằng phần ngọn
như lưỡi cưa tuyết khổng lồ.

69
00:03:49,663 --> 00:03:54,364
Vậy, làm thế nào núi băng Everest
có thể cao đến thế?

70
00:03:54,364 --> 00:03:57,802
Biến cố va chạm địa mảng
nơi mà nó phát sinh

71
00:03:57,802 --> 00:04:00,541
đã làm nó đồ sộ ngay từ lúc ban đầu.

72
00:04:00,541 --> 00:04:03,156
Với lại, ngọn núi này
nằm gần vùng nhiệt đới,

73
00:04:03,156 --> 00:04:07,714
vì vậy vùng băng tuyết rất cao
và sông băng khá nhỏ,

74
00:04:07,714 --> 00:04:10,266
không đủ lớn để làm phẳng phần đỉnh.

75
00:04:10,266 --> 00:04:13,252
Ngọn núi này tồn tại ngay cả
trong điều kiện bão tuyết dữ dội

76
00:04:13,252 --> 00:04:15,702
mà vẫn giữ được độ cao ấn tượng.

77
00:04:15,702 --> 00:04:17,699
Tuy nhiên điều đó chưa chắc là mãi mãi.

78
00:04:17,699 --> 00:04:20,495
Chúng ta sống trong thế giới
đầy biến động nơi địa mảng,

79
00:04:20,495 --> 00:04:22,077
khí hậu toàn cầu,

80
00:04:22,077 --> 00:04:23,971
và khả năng bào mòn của hành tinh

81
00:04:23,971 --> 00:04:28,128
có thể một ngày sẽ kết hợp lại
để san bằng đỉnh Everest.

82
00:04:28,128 --> 00:04:32,406
Nhưng ít nhất bây giờ, nó vẫn là
huyền thoại trong tâm trí các nhà leo núi,

83
00:04:32,406 --> 00:04:33,498
các nhà thám hiểm,

84
00:04:33,498 --> 00:04:35,137
và cả những người mơ mộng.