0:00:07.196,0:00:08.265
Mỗi mùa xuân,

0:00:08.265,0:00:12.190
hàng trăm nhà thám hiểm mơ ước [br]chinh phục đỉnh Qomolangma,

0:00:12.190,0:00:14.700
hay còn gọi là đỉnh Everest.

0:00:14.700,0:00:17.197
Đầu tiên, họ cắm trại dưới núi vài tháng

0:00:17.209,0:00:22.011
chờ đợi để chinh phục[br]ngọn núi với độ cao chết người.

0:00:22.011,0:00:26.163
Nhưng tại sao mọi người lại mạo hiểm [br]mạng sống để leo lên đỉnh Everest?

0:00:26.163,0:00:27.582
Liệu đó có là sự thử thách?

0:00:27.582,0:00:28.667
Hay là do phong cảnh?

0:00:28.667,0:00:32.017
Hay là cơ hội chạm tới bầu trời?

0:00:32.017,0:00:37.563
Với nhiều người, sự mê hoặc đến từ việc[br]Everest là ngọn núi cao nhất Trái Đất.

0:00:37.563,0:00:40.328
Có một điểm cần phân biệt rõ ở đây.

0:00:40.328,0:00:44.511
Mauna Kea mới thực sự là ngọn núi cao nhất[br]tính từ đáy đến đỉnh,

0:00:44.511,0:00:47.597
nhưng do ở độ cao 8850 m[br]so với mực nước biển,

0:00:47.597,0:00:51.171
Everest là đỉnh núi cao nhất hành tinh.

0:00:51.171,0:00:54.199
Để hiểu được sự hình thành độ cao này,

0:00:54.199,0:00:57.612
ta phải nhìn sâu[br]bên trong lớp vỏ trái đất,

0:00:57.612,0:01:00.022
nơi các địa mảng va vào nhau.

0:01:00.022,0:01:03.410
Bề mặt trái đất[br]như chiếc áo giáp của con tê tê.

0:01:03.410,0:01:06.171
Các mảng của vỏ trái đất liên tục nhô lên,

0:01:06.171,0:01:07.011
hạ xuống,

0:01:07.011,0:01:08.998
và chuyển động xung quanh nhau.

0:01:08.998,0:01:13.612
Những địa mảng khổng lồ này[br]chuyển động tương đối nhanh.

0:01:13.612,0:01:16.507
Chúng dịch chuyển 2-4 cm mỗi năm,

0:01:16.507,0:01:18.919
tương đương với tốc độ[br]móng tay người dài ra.

0:01:18.919,0:01:20.524
Khi hai địa mảng va vào nhau,

0:01:20.524,0:01:25.035
một mảng sẽ xô vào hay bên dưới mảng kia,[br]làm uốn nếp nơi tiếp xúc,

0:01:25.035,0:01:29.963
và dẫn tới hiện tượng nhô lên thành núi.

0:01:29.963,0:01:32.083
Đó chính là cách đỉnh Everest hình thành.

0:01:32.083,0:01:36.811
50 triệu năm trước,[br]mảng Ấn Độ trôi dạt về phía bắc,

0:01:36.811,0:01:38.911
đâm vào mảng Âu-Á lớn hơn nó,

0:01:38.911,0:01:42.869
và vỏ trái đất bị biến dạng,[br]kéo theo vận động nâng lên khổng lồ.

0:01:42.869,0:01:45.541
Đỉnh Everest nằm ở[br]vùng trung tâm của quá trình này,

0:01:45.541,0:01:49.120
trên rìa vùng va chạm[br]của hai địa mảng Ấn và Âu-Á.

0:01:49.120,0:01:52.879
Nhưng các ngọn núi hình thành bởi các lực[br]hơn là sự nâng lên.

0:01:52.879,0:01:58.286
Khi mặt đất được đẩy lên,[br]các khối khí đồng thời cũng bị dịch lên.

0:01:58.286,0:02:02.731
Khối khí này sau được làm lạnh,[br]tạo thành sự ngưng tụ hơi nước

0:02:02.731,0:02:04.976
và hình thành nên mưa hoặc tuyết.

0:02:04.976,0:02:07.630
Khi rơi xuống,[br]chúng sẽ làm mòn địa hình,

0:02:07.630,0:02:12.679
bào mòn hoặc làm vỡ đá[br]tạo thành quá trình gọi là phong hoá.

0:02:12.679,0:02:15.468
Nước chảy xuống[br]mang theo các sản phẩm phong hoá

0:02:15.468,0:02:17.404
và làm xói mòn địa hình,

0:02:17.404,0:02:20.655
tạo nên những thung lũng sâu thẳm[br]và những đỉnh núi cao vút.

0:02:20.655,0:02:25.582
Chính sự cân bằng giữa nâng lên và bào mòn[br]đã làm nên hình dạng của những ngọn núi.

0:02:25.582,0:02:28.027
Nhưng so sánh[br]những đỉnh chọc trời của dãy Himalaya

0:02:28.027,0:02:30.375
với những ngọn đồi hiền hoà ở Appalachia.

0:02:30.375,0:02:33.019
Rõ ràng,[br]không phải mọi ngọn núi đều giống nhau.

0:02:33.019,0:02:35.981
Đó là vì thời gian[br]cũng là một trong các tác nhân.

0:02:35.981,0:02:40.290
Khi các mảng kiến tạo lần đầu va chạm,[br]quá trình nâng lên diễn ra rất nhanh.

0:02:40.290,0:02:43.157
Các đỉnh núi cao lên với những dốc đứng.

0:02:43.157,0:02:46.800
Tuy nhiên, qua thời gian,[br]trọng lực và nước đã bào mòn chúng.

0:02:46.800,0:02:49.463
Cuối cùng, sự bào mòn bắt kịp sự nâng lên,

0:02:49.463,0:02:52.525
các đỉnh núi bị ăn mòn nhanh hơn cả[br]khi chúng được nâng lên.

0:02:52.525,0:02:55.965
Yếu tố thứ ba góp phần trong[br]sự hình thành những ngọn núi là khí hậu.

0:02:55.965,0:03:00.768
Ở nhiệt độ âm,[br]một phần tuyết sẽ không tan hoàn toàn,

0:03:00.768,0:03:03.861
thay vào đó,[br]chúng sẽ dần dần kết đọng lại thành băng,

0:03:03.861,0:03:08.944
Điều đó tạo nên vùng băng tuyết,[br]xuất hiện ở độ cao khác nhau trên trái đất

0:03:08.944,0:03:11.229
phụ thuộc vào khí hậu.

0:03:11.229,0:03:14.926
Ở hai cực, băng tuyết nằm ở mực nước biển.

0:03:14.926,0:03:19.339
Gần xích đạo, bạn phải leo lên năm km[br]trước khi không khí đủ lạnh

0:03:19.339,0:03:21.398
để có thể hình thành băng.

0:03:21.398,0:03:24.807
Khối băng tích tụ bắt đầu trôi xuống[br]dưới sức nặng kinh khủng của nó

0:03:24.807,0:03:28.736
tạo nên một dòng di chuyển chậm[br]gọi là sông băng,

0:03:28.736,0:03:30.896
mài mòn những tảng đá ở phía dưới.

0:03:30.896,0:03:33.642
Núi càng dốc, sông băng càng chảy nhanh,

0:03:33.642,0:03:37.276
và bào mòn đá phía dưới nhanh hơn.

0:03:37.276,0:03:41.028
Sông băng có thể làm xói mòn địa hình[br]nhanh hơn cả mưa và sông.

0:03:41.028,0:03:45.129
Sông băng ở trên những đỉnh núi[br]làm phẳng chúng rất nhanh,

0:03:45.129,0:03:49.663
san bằng phần ngọn[br]như lưỡi cưa tuyết khổng lồ.

0:03:49.663,0:03:54.364
Vậy, làm thế nào núi băng Everest[br]có thể cao đến thế?

0:03:54.364,0:03:57.802
Biến cố va chạm địa mảng[br]nơi mà nó phát sinh

0:03:57.802,0:04:00.541
đã làm nó đồ sộ ngay từ lúc ban đầu.

0:04:00.541,0:04:03.156
Với lại, ngọn núi này[br]nằm gần vùng nhiệt đới,

0:04:03.156,0:04:07.714
vì vậy vùng băng tuyết rất cao[br]và sông băng khá nhỏ,

0:04:07.714,0:04:10.266
không đủ lớn để làm phẳng phần đỉnh.

0:04:10.266,0:04:13.252
Ngọn núi này tồn tại ngay cả[br]trong điều kiện bão tuyết dữ dội

0:04:13.252,0:04:15.702
mà vẫn giữ được độ cao ấn tượng.

0:04:15.702,0:04:17.699
Tuy nhiên điều đó chưa chắc là mãi mãi.

0:04:17.699,0:04:20.495
Chúng ta sống trong thế giới[br]đầy biến động nơi địa mảng,

0:04:20.495,0:04:22.077
khí hậu toàn cầu,

0:04:22.077,0:04:23.971
và khả năng bào mòn của hành tinh

0:04:23.971,0:04:28.128
có thể một ngày sẽ kết hợp lại[br]để san bằng đỉnh Everest.

0:04:28.128,0:04:32.406
Nhưng ít nhất bây giờ, nó vẫn là[br]huyền thoại trong tâm trí các nhà leo núi,

0:04:32.406,0:04:33.498
các nhà thám hiểm,

0:04:33.498,0:04:35.137
và cả những người mơ mộng.