WEBVTT

00:00:00.788 --> 00:00:02.422
Бүгін түстен кейін жоспардан тыс

00:00:02.422 --> 00:00:05.282
нәрсемен айналысқым келіп тұр.

00:00:05.282 --> 00:00:07.226
Сыртқы саясат, ол туралы

00:00:07.226 --> 00:00:10.260
Рэйчел Мэддоу не басқадан біле аласыз,

00:00:10.260 --> 00:00:12.094
бірақ - (Күлкі) -

NOTE Paragraph

00:00:12.094 --> 00:00:15.656
Жастар және тәртіп туралы айтқым келіп тұр

00:00:15.656 --> 00:00:17.616
жастар және тәртіп.

00:00:17.616 --> 00:00:19.865
Өткен сәрсенбіде түстен кейінгі мезгілде

00:00:19.865 --> 00:00:22.384
Нью Йорк, Бруклиндегі мектепте

00:00:22.384 --> 00:00:25.314
Иезуиттердің Кристо Рей
колледжінде болған.

00:00:25.314 --> 00:00:29.154
Мына студенттермен сөйлескенмін,
қараңыздар.

00:00:29.154 --> 00:00:31.633
Олар мені айнала отырды.

00:00:31.633 --> 00:00:34.414
Байқаған боларсыз көпшілігі
қара нәсілділер.

00:00:34.414 --> 00:00:36.254
Ғимарат қарапайым екенін байқай аласыз

00:00:36.254 --> 00:00:40.385
Бұл Нью Йорктегі ескі мектеп ғимараты,
артық ештеңесі жоқ

00:00:40.385 --> 00:00:42.916
Олар әлі де тақта және 
басқаларын қолданады.

00:00:42.916 --> 00:00:45.507
Бұл жерде 300 жуық бала оқиды,

00:00:45.507 --> 00:00:48.159
мектептің ашылғанына 4 жыл,

00:00:48.159 --> 00:00:51.113
олар бірінші сыныпты аяқтағалы жатыр.

00:00:51.113 --> 00:00:53.184
Жиырма екі адам аяқтағалы жатыр,

00:00:53.184 --> 00:00:55.427
және 22-сі де колледжге түспекші.

00:00:55.427 --> 00:00:58.167
Олардың көпшілігі үйінде

00:00:58.167 --> 00:01:00.690
бір ғана ата-анасы бар отбасынан шыққан,

00:01:00.690 --> 00:01:03.596
әдетте тек анасы немесе әжесі.

00:01:03.596 --> 00:01:06.083
Бұл жерге білім алу үшін

00:01:06.083 --> 00:01:07.496
және бағдар алу үшін келеді.

NOTE Paragraph

00:01:07.496 --> 00:01:10.304
Бұл сурет түсірілгеннен кейін

00:01:10.304 --> 00:01:12.801
өткен аптада Facebook желісіндегі
парақшама жүктедім,

00:01:12.801 --> 00:01:14.431
және біреу оған былай деп жазды,

00:01:14.431 --> 00:01:19.417
"Хм, ол неге оны олай тік тұрғызып қойды?"

00:01:19.417 --> 00:01:23.788
Келесі пікір, "Бірақ ол жақсы көрінеді." 
(Күлкі)

NOTE Paragraph

00:01:23.788 --> 00:01:26.498
Оның жақсы көрінуінің себебі балаларға 
тәртіп қажет,

00:01:26.498 --> 00:01:30.004
мектепте сөйлегенде әрдайым қолданатын 
сиқырым -

00:01:30.004 --> 00:01:32.897
балаларға насихат жүргізіп болғаннан кейін

00:01:32.897 --> 00:01:35.087
олардың маған сұрақ қоюларына
мүмкіндік беремін

00:01:35.087 --> 00:01:36.952
қолдарын көтергенде "Жақында" деймін,

00:01:36.952 --> 00:01:39.291
олар маған жақындап, алдымда тұрады.

00:01:39.291 --> 00:01:41.405
Оларды сарбаз сияқты тік тұрғызамын.

00:01:41.405 --> 00:01:43.187
Қолдарыңды жаныңа тік ұста,

00:01:43.187 --> 00:01:46.639
көзіңді көтер, көзіңді аш, тіке қара,

00:01:46.639 --> 00:01:50.074
және сұрағыңды барлығы еститіндей 
қатты айт.

00:01:50.074 --> 00:01:53.331
Бүкіреймеу, шалбары дұрыс тұру, 
т.б. болмауы

00:01:53.331 --> 00:01:54.702
(Күлкі)

00:01:54.702 --> 00:01:57.967
Әрі мына Круз атты жасөспірімге 
бұл ұнады

00:01:57.967 --> 00:02:01.804
Бұның бәрі оның Facebook желісіндегі 
парақшасында бар және бұл вирусқа айналды.

00:02:01.804 --> 00:02:03.991
(Күлкі)

00:02:03.991 --> 00:02:06.728
Мені мейірімсіз деп ойлайды.

00:02:06.728 --> 00:02:08.378
Жоқ, біз жай көңіл көтерудеміз

00:02:08.378 --> 00:02:10.792
Бастысы, мен осылай көп жылдар бойы 
жасап келемін,

00:02:10.792 --> 00:02:13.952
жасы кіші болған сайын, қызықтырақ.


NOTE Paragraph

00:02:13.952 --> 00:02:16.771
Алты-жеті жасар топтармен жұмыс жасағанда,

00:02:16.771 --> 00:02:18.771
оларды тыныштандыру жолын
табу керек болды.

00:02:18.771 --> 00:02:20.774
Олардың үнемі сөйлеп
отыратынын білесіздер.

00:02:20.774 --> 00:02:22.379
Алдымда тік тұрғызбас бұрын,

00:02:22.379 --> 00:02:23.951
олармен шағын ойын ойнаймын.

NOTE Paragraph

00:02:23.951 --> 00:02:26.224
Мен оларға, "Тыңда. Әскерде,

00:02:26.224 --> 00:02:28.552
өзімізге назар аударту үшін,

00:02:28.552 --> 00:02:31.737
бұйрық қолданамыз. Ол 'еркін тұр.'

00:02:31.737 --> 00:02:35.311
Бәрі тынышталып, назар аударсын 
дегенді білдіреді. Тыңда.

00:02:35.311 --> 00:02:36.449
Түсініп тұрсың ба?"

NOTE Paragraph

00:02:36.449 --> 00:02:41.314
"Иә, иә, иә." "Жаттығып көрейік. 
Бәрің әңгімелесе бастаңдар"

00:02:41.314 --> 00:02:44.611
10 минут рұқсат беремін де, кейін 
"Еркін тұр!"деймін

NOTE Paragraph

00:02:44.611 --> 00:02:48.116
"Иә!" (Күлкі)

NOTE Paragraph

00:02:48.116 --> 00:02:50.638
"Құп болады, Генерал. 
Құп болады, Генерал."

NOTE Paragraph

00:02:50.638 --> 00:02:53.041
Өз балаңызбен көріңіз.
Пайдалы ма екен. (Күлкі)

00:02:53.041 --> 00:02:56.094
Олай ойламаймын.

NOTE Paragraph

00:02:56.094 --> 00:02:59.108
Қалай десек те, бұл ойын

00:02:59.108 --> 00:03:00.830
менің әскери тәжірибемнен алынған.

00:03:00.830 --> 00:03:04.259
Өйткені ересек өмірімнің көп бөлігін

00:03:04.259 --> 00:03:08.319
өзім қарулы жасөспірімдер деп атайтын,
балалармен өткіздім.

00:03:08.319 --> 00:03:10.764
Оларды әскерге апарып,

00:03:10.764 --> 00:03:13.213
алғашқы жасайтынымыз оларды

00:03:13.213 --> 00:03:17.300
тәртіпке салып, сапқа тұрғызып,

00:03:17.300 --> 00:03:18.723
бәрін бірдей етіп киіндіріп,

00:03:18.723 --> 00:03:21.217
шаштарын алып,

00:03:21.217 --> 00:03:23.421
олардың сапқа тұрғандарына көз жеткізу.

00:03:23.421 --> 00:03:25.201
"Оңға", "солға" бұйрықтарын,

00:03:25.201 --> 00:03:27.118
оған бағынуды,

00:03:27.118 --> 00:03:30.046
бұйрыққа бағынбаудың салдары
қандай болатынын үйретеміз

00:03:30.046 --> 00:03:31.511
Бұл оларды тәртіпке келтіреді.

00:03:31.511 --> 00:03:35.691
Кейін олар бірден жек көріп кететін адам, 
әскери дайындық сержантымен таныстырамыз

00:03:35.691 --> 00:03:37.565
Және олар оны жек көреді.

00:03:37.565 --> 00:03:39.913
Сержант оларға дауыс көтеріп,

00:03:39.913 --> 00:03:43.762
мүмкін емес нәрселерді орындата бастайды.

00:03:43.762 --> 00:03:46.766
Бірақ бірнеше уақыттан кейін ғажайып
жағдайлар орын ала бастайды

00:03:46.766 --> 00:03:49.792
Тәртіп орнатылып,

00:03:49.792 --> 00:03:53.010
бәрінің себебі бар екендігін,

NOTE Paragraph

00:03:53.010 --> 00:03:57.016
"Бұл жерде анаң жоқ, ұлым" 
екендігін түсінеді.

00:03:57.016 --> 00:04:00.836
Мен сенің ең қорқынышты түсіңмін. 
Сенің анаң да, әкең де мен.

00:04:00.836 --> 00:04:03.448
Дәл солай. Түсіндің бе?

00:04:03.448 --> 00:04:06.286
Солай, мен саған сұрақ қойғанда,
оған тек үш жауап қана бар:

00:04:06.286 --> 00:04:08.675
иә, мырза; жоқ, мырза; және 
кешірім жоқ, мырза.

00:04:08.675 --> 00:04:09.675
Бір нәрсені неге 
жасамағады айтудың керегі жоқ.

00:04:09.675 --> 00:04:12.195
Тек иә, мырза; жоқ, мырза; 
және кешірім жоқ, мырза."

00:04:12.195 --> 00:04:14.620
"Қырынбапсың." "Бірақ мырза"

NOTE Paragraph

00:04:14.620 --> 00:04:17.875
"Маған бетіңді бүгін таңертең қанша
рет тазалағаның туралы айтпа.

00:04:17.875 --> 00:04:19.615
Мен саған қырынбапсың деп тұрмын."

NOTE Paragraph

00:04:19.615 --> 00:04:22.821
"Кешірім жоқ, мырза." "Жарайсың, 
тез үйреніп алыпсың."

NOTE Paragraph

00:04:22.821 --> 00:04:25.209
Оларды тәртіпке салсаңыз олармен не жасай

00:04:25.209 --> 00:04:27.663
алатындығыңыз сізді таң қалдырады.

00:04:27.663 --> 00:04:32.521
18 аптада олардың дағдысы қалыптасады. 
Есейеді.

00:04:32.521 --> 00:04:35.638
Білесіз бе, олар сержантқа 
таңдана қарай бастайды

00:04:35.638 --> 00:04:37.536
және оны ешқашан ұмытпайды.

00:04:37.536 --> 00:04:40.171
Оны сыйлай бастайды.

00:04:40.171 --> 00:04:44.086
Осылайша балаларымызды тәртіп
пен сыйластыққа

00:04:44.086 --> 00:04:46.117
үйретуіміз қажет.

NOTE Paragraph

00:04:46.117 --> 00:04:48.090
Мен жастармен көп уақыт өткіземін,

00:04:48.090 --> 00:04:50.060
және адамдарға былай деп сұрақ қоямын, 
"Білім беру неден басталады?"

00:04:50.060 --> 00:04:53.060
Біз үнемі "Мектепті ретке келтірейік.

00:04:53.060 --> 00:04:56.807
Мұғалімдерімізге көмектесейік. 
Компьютерлер санын көбейтейік.

00:04:56.807 --> 00:04:59.748
Бәрін интернет желісіне қосайық," дейміз.

NOTE Paragraph

00:04:59.748 --> 00:05:03.054
Бұл толық жауап емес. Жауаптың 
бір бөлігі ғана.

00:05:03.054 --> 00:05:06.316
Негізінен жауап баланы мектепке 
әкелуден,

00:05:06.316 --> 00:05:10.924
бойындағы және жүрегіндегі тәртіптен
басталады.

NOTE Paragraph

00:05:10.924 --> 00:05:13.793
Оқу процесі қашан басталады?
Бірінші сыныпта басталады ма?

00:05:13.793 --> 00:05:15.976
Жоқ, жоқ, ол анасы баласын алғаш

00:05:15.976 --> 00:05:18.657
қолына алғаннан және

00:05:18.657 --> 00:05:21.421
анасына қарап

00:05:21.421 --> 00:05:24.785
"Бұл менің анам болуы керек.

00:05:24.785 --> 00:05:27.158
Мені тамақтандыратын жалғыз адам.

00:05:27.158 --> 00:05:29.364
Өзімді жаман сезінсем

00:05:29.364 --> 00:05:31.878
ол мені қарайды.

00:05:31.878 --> 00:05:34.901
Менің үйренетінім де оның тілі,"
дегенінен басталады.

00:05:34.901 --> 00:05:37.650
Дәл сол уақытта олар үйренуге болатын

00:05:37.650 --> 00:05:40.006
өзге тілдердің бәрінен алшақта болады,

00:05:40.006 --> 00:05:42.955
үш ай дегенде.

00:05:42.955 --> 00:05:45.275
Егер біреу солай жасап жатса, ол ана

00:05:45.275 --> 00:05:47.268
не әже, қайсысы болса да,

00:05:47.268 --> 00:05:49.482
бұл тәрбие беру процесінің басталғаны.

00:05:49.482 --> 00:05:51.210
Тілдің бастау алатын уақыты.

00:05:51.210 --> 00:05:53.459
Махабаттың басталуы. Тәртіптің басталуы.

00:05:53.459 --> 00:05:55.947
Балаңыздың бойына келесі 
нәрсені сіңіруіңіз

00:05:55.947 --> 00:05:58.165
"сен ерекшесің,

00:05:58.165 --> 00:06:01.354
әлемдегі басқа балалардың бәрінен өзгесің.

00:06:01.354 --> 00:06:03.438
Саған соны түсіндіргелі жатырмыз."


00:06:03.438 --> 00:06:05.509
Бұл түсіндірілмеген бала

00:06:05.509 --> 00:06:07.653
мектепке барғанда қауіпті
жағдайға тап болады.

00:06:07.653 --> 00:06:09.713
Түсті ажырата алмайтын,

00:06:09.713 --> 00:06:12.727
не уақытты айта алмайтын, аяқ киімінің
бауын байлай алмайтьн,

00:06:12.727 --> 00:06:14.126
осының жасалуын білмейтін,

00:06:14.126 --> 00:06:16.796
бала кезімде үйреткені есімде 
деп заттардың

00:06:16.796 --> 00:06:19.672
жасалу жолын білмейтін бала болады.

00:06:19.672 --> 00:06:23.560
Әдетіңізді, ересектерді, айтқаныңызды
есте сақтаңыз!

00:06:23.560 --> 00:06:27.083
Бұл балалалардың дұрыс тәрбиеленуі.

00:06:27.083 --> 00:06:29.878
Өсіп келе жатқан өзімнің немерелерімді 
бақыладым

00:06:29.878 --> 00:06:33.971
олар балаларымның көңілін түсіреді, 
кезіндегі өзіміз сияқты.

00:06:33.971 --> 00:06:38.647
Не екенін білесіз бе?
Сіз ізіңізді қалдырғансыз.

NOTE Paragraph

00:06:38.647 --> 00:06:43.872
Білім мен мектепке балаңызды дайындау 
үшін сізге жасау қажеті осы.

00:06:43.872 --> 00:06:46.131
Бар күшімді салып,

00:06:46.131 --> 00:06:48.461
келесі хабарламаны жеткізуге тырысудамын:

00:06:48.461 --> 00:06:52.340
бізге мектепке дейінгі білім мен 
күшті бастама,

00:06:52.340 --> 00:06:54.860
перинаталдық күтім қажет.

00:06:54.860 --> 00:06:59.075
Тәрбие дүниеге келмей тұрып ақ басталады,

00:06:59.075 --> 00:07:01.783
ал егер оны жасамасаңыз, кейін 
қиын болады.

00:07:01.783 --> 00:07:04.197
Көптеген қоғамда кездесіп жатқан 
қиындықтар бар

00:07:04.197 --> 00:07:07.242
және көптеген мектептерде бірінші 
сыныпқа келген

00:07:07.242 --> 00:07:09.553
балалардың көздері жалындап тұр,

00:07:09.553 --> 00:07:13.164
олар сөмкелерін асынып алып, оқуға дайын,

00:07:13.164 --> 00:07:16.565
кейін өздерінің басқаларға ұқсас
еместігін біледі,

00:07:16.565 --> 00:07:21.029
оларға оқыған кітапты таниды, 
алфавитті біледі.

00:07:21.029 --> 00:07:23.723
Үшінші сыныпқа жеткенде, айтылған 


00:07:23.723 --> 00:07:26.779
тәртіп басынан берілмеген балалар,

00:07:26.779 --> 00:07:29.779
өзгеден қалып жатқанын түсінеді,
сонда не істейді?

00:07:29.779 --> 00:07:33.100
Олар қойылым қояды. Олар қойылым қояды, 
және бұл оларды

00:07:33.100 --> 00:07:36.186
түрмеге немесе оқудан шығуға апарар жол.

00:07:36.186 --> 00:07:38.050
Бұл түсінікті.

00:07:38.050 --> 00:07:41.016
Егер сен үшінші сыныпта дұрыс
оқып білмесең,

00:07:41.016 --> 00:07:45.093
18 жасқа келгенде түрме 
күтіп тұр дей беріңіз,

00:07:45.093 --> 00:07:47.330
бізде қамауға алынғандардың
ең жоғары көрсеткіші

00:07:47.330 --> 00:07:50.258
өйткені балаларымызға дұрыс 
бастау бермедік.

NOTE Paragraph

00:07:50.258 --> 00:07:52.474
Менің кітабымның соңғы тарауы

00:07:52.474 --> 00:07:55.385
"Жақсы бастаудың сыйы" деп аталады.

00:07:55.385 --> 00:07:59.077
Жақсы бастаудың сыйы. Әр бала 
жақсы бастауға лайық.

NOTE Paragraph

00:07:59.077 --> 00:08:01.780
Маған жақсы бастау алуға бұйыртты.

00:08:01.780 --> 00:08:03.671
Жақсы оқушы болғаным жоқ.

00:08:03.671 --> 00:08:06.339
Нью Йорктегі жалпыға ортақ мектеп 


00:08:06.339 --> 00:08:08.979
оқушысы болдым, орташа оқыдым.

00:08:08.979 --> 00:08:12.791
Менде Нью Йорк қаласының 
Білім бөлімі берген көшірме бар

00:08:12.791 --> 00:08:15.234
балабақшадан колледжге дейінгі бағалардың.

00:08:15.234 --> 00:08:16.543
Алғашқы кітабымды жазғанда 
қажет болды.

00:08:16.543 --> 00:08:19.543
Есімнің дұрыстығына
көз жеткізгім келді,

00:08:19.543 --> 00:08:22.818
Құдайым, дұрыс болып шықты

00:08:22.818 --> 00:08:25.606
түгел үштік баға.

00:08:25.606 --> 00:08:28.047
Әйтеуір жоғарғы сыныптардан өтіп,

00:08:28.047 --> 00:08:30.126
Нью Йорк, Сити колледжіне
оқуға қабылдандым,

00:08:30.126 --> 00:08:33.766
78,3 орта баллмен қабылдануым 
керек болмаса да,

00:08:33.766 --> 00:08:36.505
инженерлік бағытта оқуымды бастадым,

00:08:36.505 --> 00:08:39.063
бірақ ол тек алты ай ғана 
жалғасты. (Күлкі)

00:08:39.063 --> 00:08:42.078
Кейін геологияның бастапқы 
деңгейіне ауыстым

00:08:42.078 --> 00:08:45.078
Кейін резерв офицерлерін дайындайтын
әскери курспен таныстым.

00:08:45.078 --> 00:08:49.012
Қолымнан келетін және өзіме
ұнайтын нәрсені таптым,

00:08:49.012 --> 00:08:52.906
және өзім сияқты жастарды кездестірдім.

00:08:52.906 --> 00:08:56.892
Сонымен бар өмірім әскери курс пен 
әскери іске арналды.

00:08:56.892 --> 00:08:59.560
Жүрген жерімде балаларға - Сіздер өсіп,


00:08:59.560 --> 00:09:02.161
бұл тәртіп бойыңызда қалыптасып 
келе жатқанда,

00:09:02.161 --> 00:09:05.197
қолыңыздан келетін және
сүйіп айналысатын ісіңізді ізденіңіз,

00:09:05.197 --> 00:09:08.334
осы екеуін қатар тапсаңыз, қалағаныңызға
қол жеткізесіз, дейтінмін.

00:09:08.334 --> 00:09:10.698
Міне осылай. Менің тапқаным осы.

NOTE Paragraph

00:09:10.698 --> 00:09:13.352
Нью Йорктегі Сити колледжінің басшылары 
менен шаршады,

00:09:13.352 --> 00:09:15.153
ол жерде 4,5 жыл, 
5 жылға жуық болдым,

00:09:15.153 --> 00:09:19.563
үлгерімім де айтарлықтай жақсы болмады,

00:09:19.563 --> 00:09:22.705
басшылармен де қиындықтарым болып тұратын.

00:09:22.705 --> 00:09:25.619
Бірақ олар "Ол әскери дайындықтан жақсы.

00:09:25.619 --> 00:09:28.969
Қараңыз, ылғи бестіктер, басқа пәндер 
сияқты емес" дейтін.

00:09:28.969 --> 00:09:33.325
Тағы да олар "Тыңдаңыздар, әскери 
дайындық бойынша бағаларын алып,

00:09:33.325 --> 00:09:36.771
орташа баллына қосып, не боларын 
көрейік" деді.

00:09:36.771 --> 00:09:43.487
Солай жасады, орташа баллым 2.0 
болып шықты. (Күлкі)

00:09:43.487 --> 00:09:47.221
Иә. (Күлкі) (Шапалақ)

00:09:47.221 --> 00:09:50.270
Олардың айтқаны "Үкімет үшін бұл жарайды.

00:09:50.270 --> 00:09:53.768
Әскерге жіберу керек. Одан кейін қайта 
көрмейміз оны. Қайта көрмейміз."

00:09:53.768 --> 00:09:55.620
Солай мені әскерге жіберді,

00:09:55.620 --> 00:09:59.288
қараңызшы, бірнеше жыл салып,

00:09:59.288 --> 00:10:03.594
Нью Йорктегі Сити колледжінің ең жақсы 
студенттерінің біріне айналдым. (Күлкі)

00:10:03.594 --> 00:10:06.796
Жастарға әрдайым айтатыным,

00:10:06.796 --> 00:10:10.987
өміріңізді қай жерде бастайтыныңыз емес,
онымен не жасайтыныңыз

00:10:10.987 --> 00:10:14.598
сіздің қандай болатыныңызды анықтайды,

00:10:14.598 --> 00:10:17.283
сіздерге қай жерден бастасаңыз да

00:10:17.283 --> 00:10:20.469
өзіңізге сенуге мүмкіндік берілетін

00:10:20.469 --> 00:10:23.173
елде тұруға бұйыртқан,

00:10:23.173 --> 00:10:26.164
қоғамға және елге сенесіз,

00:10:26.164 --> 00:10:29.583
өзіңізді әрі қарай дамытуға

00:10:29.583 --> 00:10:31.994
оқуға сенесіз.

00:10:31.994 --> 00:10:34.227
Бұл – табыс кілті.

NOTE Paragraph

00:10:34.227 --> 00:10:37.577
Алай да бұның бәрі жақсы бастамадан 
бастау алады.

00:10:37.577 --> 00:10:40.050
Балаларымыздың әрқайсысына бұл 
сыйды бермесек,

00:10:40.050 --> 00:10:43.728
ерте жастан барымызды салмасақ,

00:10:43.728 --> 00:10:46.470
қиындықтарға тап боламыз.

00:10:46.470 --> 00:10:50.736
Осы себепті оқуды тастаушылар саны шамамен
25% құрайды

00:10:50.736 --> 00:10:53.458
ал қара нәсілді тұрғындардың 50%

00:10:53.458 --> 00:10:56.932
кірісі төмен аймақтарда өмір сүреді,

00:10:56.932 --> 00:10:59.713
өйткені оларға жақсы бастау берілмеген.

NOTE Paragraph

00:10:59.713 --> 00:11:03.691
Маған берілген жақсы бастау тек 
жақсы отбасы ғана емес,

00:11:03.691 --> 00:11:07.246
маған былай деген жақсы отбасы:

00:11:07.246 --> 00:11:11.193
"Тыңда, біз бұл елге банан қайығымен

00:11:11.193 --> 00:11:14.555
1920-1924 жылдары кегенбіз.

00:11:14.555 --> 00:11:18.730
Тігін өнеркәсібінде талмай еңбек еттік.

00:11:18.730 --> 00:11:22.256
Қазір біз ол іспен айналыспаймыз,
өйткені сенің өзіңе зақым келтіргеніңді

00:11:22.256 --> 00:11:26.636
қаламаймыз. Мектепті тастауды
ойыңа да алма."

00:11:26.636 --> 00:11:29.687
Егер де мен қоныс аударған адмдарға келіп

00:11:29.687 --> 00:11:32.156
"Мектептен шаршадым, оны тастаймын"
дейтін болсам,

00:11:32.156 --> 00:11:34.813
олар маған "Біз сені тастап, басқа
бала аламыз" дер еді.

00:11:34.813 --> 00:11:41.171
(Күлкі)

NOTE Paragraph

00:11:41.171 --> 00:11:43.697
Олар өздерінің барлық бауырларынан

00:11:43.697 --> 00:11:47.280
және де Оңтүстік Бронксте тұратын қоныс 
аударған туыстарынан үміт күтеді,

00:11:47.280 --> 00:11:50.439
алайда олардың біздерден күтетіні 
тек үміт қана емес.

00:11:50.439 --> 00:11:54.350
Олар ұят сезімін жүрегімізге 
қанжар сұққандай

00:11:54.350 --> 00:11:59.212
ұялатқан: "Отбасыңды ұятқа қалдырма."

00:11:59.212 --> 00:12:00.875
Қиындыққа тап болып,

00:12:00.875 --> 00:12:02.718
ата-анам үйге келген кезде

00:12:02.718 --> 00:12:06.199
не боларын күтіп өз бөлмемде отырғанда

00:12:06.199 --> 00:12:08.410
өзіме былай дейтінмін "Жарайды,

00:12:08.410 --> 00:12:13.185
белбеумен мені ұрыңдар, Құдайым 'жанұямды 
ұятқа қалдырды' деген атаққа қалдырма."

00:12:13.185 --> 00:12:15.106
Анам солай дегенде менің
көңілімді түсіретін.

00:12:15.106 --> 00:12:18.094
Сонымен қатар, кеңейтілген
кеңеске қатысатынмын.

00:12:18.094 --> 00:12:19.975
Баларлармен қарым-қатынас жасау қажет
Оларға тегінің, отбасының

00:12:19.975 --> 00:12:22.975
қоршаған ортасының
бір бөлігі болуы қажет.

NOTE Paragraph

00:12:22.975 --> 00:12:26.055
Менің жағдайымда көп пәтерлі үйде
тұратын тәтейлер болатын.

00:12:26.055 --> 00:12:29.055
Осы жерде қанша Нью Йорк тұрғыны
барын білмедім,

00:12:29.055 --> 00:12:30.976
бірақ көп пәтерлі үйлер болатын,

00:12:30.976 --> 00:12:34.189
және ол әйелдер үнемі жастыққа таянып алып

00:12:34.189 --> 00:12:35.811
терезеге асылып тұратын.

00:12:35.811 --> 00:12:38.570
Кетпейтін. (Күлкі)

00:12:38.570 --> 00:12:41.604
Мен, Құдайым жәрдем етсін, сол
көшелерде жүріп есейдім,

00:12:41.604 --> 00:12:43.086
ал олар өз орыдарында болатын.

00:12:43.086 --> 00:12:45.960
Жуыну бөлмесіне бармайтын. 
Тамақ та пісірмейтін. (Күлкі)

00:12:45.960 --> 00:12:48.506
Еш нәрсе жасамайтын.

00:12:48.506 --> 00:12:51.219
Олардың ісі бізге еркін тыныс алуға
мүмкіндік бермеу еді.

00:12:51.219 --> 00:12:53.505
Мүмкіндік бермейтін.

00:12:53.505 --> 00:12:55.763
Олар үшін бәрібір болатын,

00:12:55.763 --> 00:13:00.510
сен дәрігер. әлде заңгер, жоқ әлде 
генерал боласың ба,

00:13:00.510 --> 00:13:03.603
олар отбасында генерал
болады деп күтпейтін,

00:13:03.603 --> 00:13:06.454
сен білім алып, жұмысқа
орналасқанға дейін.

00:13:06.454 --> 00:13:09.454
"Өзін-өзі таныту сияқты
сөздерді доғарыңдар.

NOTE Paragraph

00:13:09.454 --> 00:13:12.269
Жұмыс тауып, үйді босатыңдар.

00:13:12.269 --> 00:13:14.747
Бос өткізетін уақытымыз жоқ.

00:13:14.747 --> 00:13:18.322
Кейін қолдау көрсетесіңдер. 
Сендердің жұмыстарың сол."

NOTE Paragraph

00:13:18.322 --> 00:13:23.844
Осы сияқты мәдениетті отбасымызға,

00:13:23.844 --> 00:13:28.126
барлық отбасына қайтарғанымыз маңызды.

00:13:28.126 --> 00:13:31.461
Маңыздысы осы жерде отырған


00:13:31.461 --> 00:13:34.137
барлық табысты адамдардың

00:13:34.137 --> 00:13:37.430
тамаша отбасы, балалары, тіпті 
немерелері барына сенімдімін, алайда

00:13:37.430 --> 00:13:40.430
бұл жеткіліксіз. Сізге алға ұмтылып,
қайта оралып,

00:13:40.430 --> 00:13:43.081
Круз мырза сияқты тәрбиелесеңіз 
дұрысталатын

00:13:43.081 --> 00:13:46.451
балаларды табу қажет,

00:13:46.451 --> 00:13:48.438
егер оралып жәрдем етсеңіз,
қадағаласаңыз,

00:13:48.438 --> 00:13:49.438
ер және қыз балалар клубына
барыңызды салсаңыз,

00:13:49.438 --> 00:13:51.812
мектеп жүйесімен жұмыс жасасаңыз,

00:13:51.812 --> 00:13:53.977
жақсы мектеп жүйесі екендігіне
көз жеткізсеңіз

00:13:53.977 --> 00:13:58.800
балаңыз баратын мектеп қана емес, 
Гарлем қаласының сыртындағы мектептің де,

00:13:58.800 --> 00:14:01.622
тек Вест Сайдтағы Монтессоридің
орталығындағы емес.

00:14:01.622 --> 00:14:05.775
Барлығымыз осыны жасауға міндеттіміз.

00:14:05.775 --> 00:14:08.425
Тек балалар үшін қаржы салып қоймаймыз.

00:14:08.425 --> 00:14:10.478
Олардың болашағы үшін саламыз.

NOTE Paragraph

00:14:10.478 --> 00:14:13.299
Біз көп қара нәсілді ел болғалы жатырмыз

00:14:13.299 --> 00:14:15.292
бір ұрпақтан кейін.

00:14:15.292 --> 00:14:18.661
Аз ғана дейтіндеріміз қазірдің 
өзінде көбейіп келеді.

00:14:18.661 --> 00:14:21.241
Олардың көбейуге дайын екендігіне
сенімді болуымыз керек

00:14:21.241 --> 00:14:23.472
Олардың біздің алып еліміздің көшбасшы

00:14:23.472 --> 00:14:26.424
болуға дайын екендігіне сенімді 
болуымыз керек,

00:14:26.424 --> 00:14:29.900
ешбір елге ұқсамайтын ел,

00:14:29.900 --> 00:14:31.585
әр күн сайын мені таң
қалдыратын ел,

00:14:31.585 --> 00:14:34.205
ешкімге бағынбайтын ел
Үнемі бір-бірімізбен тайталасамыз

00:14:34.205 --> 00:14:37.177
Дәл осылай жүйелі жұмыс жасауы керек.

00:14:37.177 --> 00:14:40.756
Осындай қарама-қайшылықтар елі, 
алайда бұл ұлттардың ұлты.

00:14:40.756 --> 00:14:44.752
Біздің әр ұлтқа қатысымыз бар,
әр ұлттың бізге қатысы бар.

00:14:44.752 --> 00:14:46.437
Біз көшіп келушілер ұлтымыз.

00:14:46.437 --> 00:14:49.581
Сондықтан бізге мықты иммигранттар
саясаты қажет.

00:14:49.581 --> 00:14:52.816
Елімізге келіп, алып ұлттың бір
бөлігі боламын

00:14:52.816 --> 00:14:55.899
деушілерді қарсы алу үшін тұрақты 
саясаттың жоқтығы күлкілі,

00:14:55.899 --> 00:14:58.052
болмаса білім беріп қайтарып жібере аламыз

00:14:58.052 --> 00:15:01.433
барып елдерін кедейліктен шығаруға
көмектесу үшін.

00:15:01.433 --> 00:15:05.276
Ұнатып айтатын 
әңгімелерімнің бірі

00:15:05.276 --> 00:15:06.276
Нью Йоркке оралып,

00:15:06.276 --> 00:15:08.467
бір күні Парк-авеньюде
серуендеп келе жатып,

00:15:08.467 --> 00:15:10.948
жан-жақтан келген адамдарды

00:15:10.948 --> 00:15:12.402
көріп таң қалғаным.

00:15:12.402 --> 00:15:16.040
Менің үнемі жасайтыным көшеде тоқтап,

00:15:16.040 --> 00:15:19.426
елімізге көшіп келген сатушыдан 
хот дог сатып аламын.

00:15:19.426 --> 00:15:22.577
Тұрып қалған хот догты 
алуым керек. (Күлкі)

00:15:22.577 --> 00:15:25.557
Қай жерде немесе не жасасам да,

00:15:25.557 --> 00:15:26.832
солай жасауым керек.

00:15:26.832 --> 00:15:29.497
Мемлекеттік хатшы бола тұра да
солай жасағанмын.

00:15:29.497 --> 00:15:32.398
Уолдорф Асториядағы люкс бөлмемнен шығып

00:15:32.398 --> 00:15:35.478
(Күлкі)

00:15:35.478 --> 00:15:38.789
көшемен жаяулатып 55-көшеге 
дейін жүретінмін

00:15:38.789 --> 00:15:41.100
сатушы иммигрантты іздеп.

00:15:41.100 --> 00:15:43.299
Сол кезде айналамда 5 оққағарым болатын

00:15:43.299 --> 00:15:46.193
және үш полицей көлігі айналамда жүретін,

00:15:46.193 --> 00:15:51.013
мені ешкімнің өлтірмейтіндігіне
көз жеткізу үшін. (Күлкі)

00:15:51.013 --> 00:15:52.681
Мен хот дог алмақ болған жігіт

00:15:52.681 --> 00:15:55.127
дайындап жатып, айналамдағы

00:15:55.127 --> 00:15:56.804
оққағарлар мен полицейлерді көріп

00:15:56.804 --> 00:15:58.886
"Жасыл картам бар!
Жасыл картам бар! (Күлкі)

00:15:58.886 --> 00:16:03.222
"Жарайды, жарайды."

NOTE Paragraph

00:16:03.222 --> 00:16:05.670
Ал қазір жалғызбын. Жалғызбын.

00:16:05.670 --> 00:16:08.461
Оққағарларым жоқ, полицейлер де жоқ.
Ештеңем жоқ.

00:16:08.461 --> 00:16:11.123
Бірақ хот дог бар.

NOTE Paragraph

00:16:11.123 --> 00:16:14.887
Өткен аптада алғанмын. Сейсенбі күні кеште

00:16:14.887 --> 00:16:17.187
Коламбус Сёклдан қашық емес жерде болатын.

00:16:17.187 --> 00:16:20.042
Бұл үнемі қайталанып тұрады.

00:16:20.042 --> 00:16:23.396
Барып хот дог сұраймын,

00:16:23.396 --> 00:16:25.758
жігіт дайындап болып жатқанда

00:16:25.758 --> 00:16:28.460
"Сізді білемін. Сізді 
теледидардан көремін.

NOTE Paragraph

00:16:28.460 --> 00:16:30.354
Сіз генерал Пауэлсыз." дейді.

NOTE Paragraph

00:16:30.354 --> 00:16:33.044
"Иә, иә." "А..."

NOTE Paragraph

00:16:33.044 --> 00:16:34.195
Ақашасын беремін.

NOTE Paragraph

00:16:34.195 --> 00:16:39.120
"Жоқ, генерал. Төлемеңіз. Төленіп қойған.

00:16:39.120 --> 00:16:42.883
Америка төлеп қойған. Қайдан 
келгенімді ұмытпаймын.

00:16:42.883 --> 00:16:46.073
Ал қазір америкалықпын. Рахмет мырза."

NOTE Paragraph

00:16:46.073 --> 00:16:48.341
Жомарттығын қабыл алып
көше бойымен кете беремін

00:16:48.341 --> 00:16:50.570
Құдайым, кентетен ойыма,

00:16:50.570 --> 00:16:54.588
90 жыл бұрын менің ата-анамды қабылдаған
ел екендігі келеді.

NOTE Paragraph

00:16:54.588 --> 00:16:56.775
Әлі де сол керемет елміз,

00:16:56.775 --> 00:16:59.550
бірақ біз жан-жақтан келген

00:16:59.550 --> 00:17:02.554
жастармен толығудамыз,

00:17:02.554 --> 00:17:06.081
және де өзінің тамаша елін қолдайтын

00:17:06.081 --> 00:17:07.867
тұрғындар ретінде біздің міндетіміз

00:17:07.867 --> 00:17:11.014
ешбір баланың назардан тыс қалмайтындығы.

NOTE Paragraph

00:17:11.014 --> 00:17:13.092
Рахмет.

NOTE Paragraph

00:17:13.092 --> 00:17:25.199
(Шапалақ)