Bạn đã bao giờ thấy có gì đó
đang bơi trong tầm nhìn của mình chưa?
Nó trông như một con sâu,
hay một giọt nước trong suốt,
và khi bạn định cố gắng nhìn gần hơn
nó lại biến mất,
và chỉ xuất hiện lại
khi bạn dời mắt đi.
Nhưng đừng đi rửa mắt nhé!
Những gì bạn thấy là một
hiện tượng phổ biến gọi là "phù du".
Tên khoa học cho chúng
là Muscae volitantes,
tiếng Latin nghĩa là
"ruồi bay",
và đúng như tên gọi,
đôi khi chúng rất khó chịu.
Nhưng chúng thực ra không phải sâu bọ
hay vật thể ngoại lai gì cả.
Thực ra, chúng tồn tại
trong cầu mắt của bạn.
Chúng dường như đang sống, vì chúng
di chuyển và thay đổi hình dạng,
nhưng chúng không sống.
Phù du là những vật thể nhỏ xíu
đổ bóng lên võng mạc,
mô cảm nhận ánh sáng
ở đằng sau mắt chúng ta.
Chúng có thể là một mảnh mô,
tế bào hồng cầu,
hay một đám protein.
Và vì chúng lơ lửng
trên dịch thủy tinh thể,
chất dịch giống như gel
lấp đầy bên trong mắt,
chúng trôi nổi theo chuyển động của mắt
và dội lại một chút
khi mắt ta dừng lại.
Phù du gần như rất khó nhận biết.
Chúng trở nên rõ ràng hơn
khi ở càng gần võng mạc,
cũng giống như đưa tay bạn
đến gần mặt bàn hơn khi che ánh sáng
sẽ tạo ra một cái bóng rõ ràng hơn.
Và phù du đặc biệt dễ nhận ra
khi bạn nhìn vào
một bề mặt sáng đồng màu,
như màn hình trống,
tuyết,
hay bầu trời trong,
khi sự đồng nhất của tấm nền
khiến chúng dễ dàng bị nhận ra hơn.
Ánh sáng càng mạnh,
đồng tử càng co lại.
Nó tạo ra hiệu ứng giống như
thay thế ánh sáng khuếch tán.
bằng một bóng đèn sợi đốt,
bóng sẽ trở nên rõ ràng hơn.
Có một hiện tượng thị giác khác
có vẻ tương tự với phù du,
nhưng thực chất thì không hề liên quan.
Nếu bạn đã thấy những đốm sáng nhỏ
bay qua bay lại
khi nhìn vào bầu trời xanh,
bạn đang thấy một hiện tượng
gọi là "chớp sáng".
Trong một số trường hợp,
nó ngược lại với hiện tượng phù du.
Ở đây, bạn không bóng đổ,
mà là những thấu kính di chuyển
để lại ánh sáng lên võng mạc.
Những thấu kính này thực ra là
những tế bào bạch cầu
di chuyển qua các mao mạch
trên bề mặt võng mạc.
Những bạch cầu này có thể rất lớn
đến mức gần lấp đầy mao mạch
tạo ra không gian huyết tương trống
đằng trước chúng.
Vì những không gian bên trong bạch cầu
có độ trong suốt với ánh sáng xanh
cao hơn các hồng cầu
thường có trong mao mạch,
nên chúng ta thấy một đốm sáng
nơi điều này diễn ra,
di chuyển theo đường mao mạch và
đồng thời với mạch đập.
Dưới điều kiện quan sát lý tưởng,
bạn còn thấy cả
một cái đuôi tối đằng sau đốm trắng.
Đó là các tế bào hồng cầu
bị dồn lại phía sau bạch cầu.
Một vài bảo tàng khoa học trưng bày
một tấm nền ánh sáng xanh
cho phép bạn thấy những vệt sáng này
rõ hơn bình thường.
Trong khi mắt tất cả mọi người
diễn ra hiện tượng này,
số lượng và thể loại
cũng rất đa dạng.
Trong trường hợp phù du,
chúng ta thường không để ý
vì bộ não đã học cách để phớt lờ nó.
Tuy nhiên, số lượng
hay kích thước lớn bất thường
ảnh hưởng tới thị giác
có thể là dấu hiệu của một bệnh
nghiêm trọng cần được điều trị y tế ngay.
Nhưng phần lớn thời gian
những hiện tượng trong mắt này,
như phù du
hay vệt sáng xanh,
chỉ là một nhắc nhở nhẹ nhàng
rằng những thứ chúng ta thấy
phụ thuộc nhiều vào
cơ thể và trí óc chúng ta
giống như vào thế giới bên ngoài vậy.