WEBVTT

00:00:11.196 --> 00:00:17.459
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

00:00:21.143 --> 00:00:23.923
Ας ρίξουμε μια ματιά στον γέρο Σίγκυ,
τον Σίγκμουντ Φρόιντ.

00:00:24.444 --> 00:00:26.084
Ο οποίος είχε σίγουρα το σερί του.

00:00:26.249 --> 00:00:30.119
Λέει ότι η συμπεριφορά επηρεάζεται
από γονείς, όνειρα, αστεία, και σεξ.

00:00:30.887 --> 00:00:35.029
Όχι απαραίτητα με τη σειρά αυτή.
Αλλά τι σημαίνει αυτό;

00:00:35.029 --> 00:00:37.928
Είναι, για άλλη μια φορά,
η επιρροή απ' το περιβάλλον. Σωστά;

00:00:38.677 --> 00:00:42.599
Πολλές επιστημονικές έρευνες
έχουν δείξει ένα προφανές γεγονός.

00:00:42.736 --> 00:00:46.641
Ότι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου
προκαλείται απ' το περιβάλλον.

00:00:47.167 --> 00:00:52.419
Αν τα γονίδια προδιαθέτουν μια συμπεριφορά
αλλά το περιβάλλον δεν την υποστηρίζει...

00:00:52.419 --> 00:00:55.953
...τότε αυτή η συμπεριφορά
δε θα εκδηλωθεί.

00:00:56.423 --> 00:01:00.339
Σ' αυτή την περίπτωση, τα γονίδια
δε θα παίξουν σημαντικό ρόλο.

00:01:04.046 --> 00:01:08.146
Ζούμε σε μια σημαντική εποχή.
Την εποχή της γονιδιωματικής.

00:01:09.776 --> 00:01:12.659
Το γονιδίωμα σας
είναι όλη η ακολουθία του DNA σας.

00:01:13.133 --> 00:01:15.783
Η δική σας και η δική μου ακολουθία
διαφέρουν κάπως.

00:01:16.505 --> 00:01:18.220
Γι' αυτό διαφέρουμε.

00:01:18.806 --> 00:01:22.090
Εγώ έχω καστανά μάτια.
Εσείς μπορεί να έχετε μπλε ή γκρι.

00:01:22.718 --> 00:01:24.544
Μα δεν είναι μόνο επιφανειακές.

00:01:25.199 --> 00:01:28.965
Στις ειδήσεις βλέπουμε ότι τα γονίδια
μπορούν να μας δώσουν φριχτές ασθένειες.

00:01:30.073 --> 00:01:32.605
Ίσως και να διαμορφώνουν
την προσωπικότητά μας...

00:01:32.605 --> 00:01:34.664
...ή να μας προκαλέσουν
ψυχικές διαταραχές.

00:01:35.944 --> 00:01:40.725
Τα γονίδιά μας φαίνεται ότι ασκούν
μεγάλη επίδραση στο πεπρωμένο μας.

00:01:42.702 --> 00:01:48.689
Κι όμως, προτιμώ να πιστεύω
ότι είμαι περισσότερο απ' τα γονίδιά μου.

00:01:58.021 --> 00:02:01.774
Ομοίως, κάθε νευρωνική σύνδεση
αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.

00:02:03.549 --> 00:02:06.441
Τι είδους αλλαγές συμβαίνουν;
Οι νευρώνες, όπως τα δέντρα...

00:02:06.441 --> 00:02:10.536
...μπορούν να αναπτύξουν νέους δενδρίτες
και να χάσουν παλιότερους.

00:02:12.141 --> 00:02:17.404
Συνάψεις μπορούν να δημιουργηθούν
και να εξαλειφθούν.

00:02:18.045 --> 00:02:21.865
Και οι συνάψεις μπορούν να μεγαλώσουν
και να συρρικνωθούν.

00:02:23.595 --> 00:02:26.625
Δεύτερη ερώτηση.
Τι προκαλεί αυτές τις αλλαγές;

00:02:27.545 --> 00:02:32.598
Ισχύει, μέχρις ενός σημείου, ότι έχουν
προγραμματιστεί απ' τα γονίδιά σας...

00:02:32.598 --> 00:02:36.218
...αλλά δεν είναι μόνο αυτό,
επειδή υπάρχουν σήματα:

00:02:36.218 --> 00:02:39.520
Ηλεκτρικά σήματα, που ταξιδεύουν
κατά μήκος των κλάδων των νευρώνων...

00:02:39.520 --> 00:02:42.950
...και χημικά σήματα, που μεταβιβάζονται
από δενδρίτη σε δενδρίτη.

00:02:42.950 --> 00:02:45.772
Αυτά τα σήματα
αποτελούν τη νευρική δραστηριότητα.

00:02:46.136 --> 00:02:49.445
Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία
ότι η νευρική δραστηριότητα...

00:02:50.760 --> 00:02:54.529
...κωδικοποιεί τις σκέψεις,
τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις μας.

00:02:54.529 --> 00:02:57.819
Τις ψυχικές μας εμπειρίες.
Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία...

00:02:57.819 --> 00:03:01.582
...ότι η νευρική δραστηριότητα μπορεί
να κάνει τις συνδέσεις σας να αλλάξουν.

00:03:02.269 --> 00:03:04.879
Και αν βάλετε αυτά τα δύο γεγονότα μαζί...

00:03:04.879 --> 00:03:08.753
...θα δείτε ότι οι εμπειρίες σας μπορούν
να αλλάξουν τις νευρωνικές σας συνδέσεις.

00:03:09.612 --> 00:03:12.369
Και γι' αυτό κάθε νευρωνική συνδεσμολογία
είναι μοναδική...

00:03:12.369 --> 00:03:14.940
...ακόμη κι εκείνων
στα γενετικά πανομοιότυπα δίδυμα.

00:03:15.430 --> 00:03:18.932
Στις νευρωνικές συνδέσεις
η φύση συναντά την ανατροφή.

00:03:20.418 --> 00:03:23.880
Και ίσως να ισχύει ότι
η απλή πράξη της σκέψης και μόνο...

00:03:23.880 --> 00:03:26.405
...μπορεί να αλλάξει
τη νευρωτική σας συνδεσμολογία.

00:03:26.405 --> 00:03:29.058
Μια ιδέα που ίσως σας κάνει πιο δυνατούς.

00:03:30.784 --> 00:03:34.613
Ακούσατε όλοι αυτή την ερώτηση
σχετικά με το θέμα για το φύλλο...

00:03:34.613 --> 00:03:39.408
...που προκαλείται κοινωνικά, έναντι
που προκαλείται βιολογικά και ορμονικά;

00:03:39.408 --> 00:03:43.052
Φυσικά, προφανώς και κατσαδιάζω
λίγο παραπάνω τη βιολογική πλευρά, αλλά...

00:03:44.439 --> 00:03:49.934
Έχοντας ολοκληρώσει έναν πολυετή κύκλο
μελετών στη βιολογία, σήμερα πιστεύω...

00:03:49.934 --> 00:03:54.609
...και το πιστεύω πραγματικά αυτό,
ότι η συζήτηση "Φύση εναντίων Ανατροφή"...

00:03:54.609 --> 00:03:59.176
...με πολλούς τρόπους θεωρώ πως πέθανε
σε αυτό το σημείο, για τον εξής λόγο:

00:03:59.986 --> 00:04:02.253
Ο εγκέφαλος είναι πολύ ελατός.

00:04:02.253 --> 00:04:06.495
Γεννιόμαστε όλοι μας
με αρσενικές ή θηλυκές προδιαθέσεις...

00:04:06.495 --> 00:04:10.308
...και τότε θα έχουμε ορμόνες
που αυξάνουν τους συνδέσμους...

00:04:10.308 --> 00:04:13.403
...για τη συμπεριφορά, η οποία
αυτό υποτίθεται ότι κάνει η ορμόνη.

00:04:13.403 --> 00:04:17.656
Δουλειά μιας ορμόνης είναι να μας κάνει
να προϊδεάζουμε σε ορισμένες συμπεριφορές.

00:04:17.794 --> 00:04:22.357
Ωστόσο, ο τρόπος που μεγαλώνουμε,
για παράδειγμα, τα μικρά αγόρια:

00:04:23.472 --> 00:04:27.332
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα μικρά αγόρια
που τους είχαν πει να μην πιάσουν κάτι...

00:04:27.332 --> 00:04:30.657
...συχνά θα το αρπάξουν και
θα το πιάσουν, ενώ σ' ένα μικρό κορίτσι...

00:04:30.657 --> 00:04:34.010
...μπορεί να δοθεί
μια λεκτική διαταγή να μην το πιάσει.

00:04:34.010 --> 00:04:38.308
Παγκοσμίως, τα μικρά αγόρια
τιμωρούνται πιο συχνά για παραβάσεις.

00:04:38.308 --> 00:04:45.435
Στα μικρά αγόρια λένε να μην κλαίνε.
Ότι πρέπει να γίνουν "άντρες", σωστά;

00:04:45.746 --> 00:04:49.829
Ακόμη και σε νεαρή ηλικία, οι μπαμπάδες
μερικές φορές τρομάζουν πολύ...

00:04:49.829 --> 00:04:54.545
...αν το αγοράκι τους δείξει
κάποιου είδους θηλυπρεπή συμπεριφορά.

00:04:54.545 --> 00:04:58.591
Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι πετούσα
μ' έναν τύπο που καθόταν δίπλα μου.

00:04:58.591 --> 00:05:05.623
Είπε ότι ο 18χρονος γιος του, όταν είδε
την αδερφή του να ανοίγει ένα δώρο...

00:05:06.265 --> 00:05:09.849
...νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Ήταν μια τσάντα. Είχε πάρει μια τσάντα.

00:05:09.849 --> 00:05:13.947
Ήταν 4 ετών. Και ο γιος του είπε:
"Μπορώ να έχω κι εγώ μια τσάντα;"

00:05:14.774 --> 00:05:19.570
Και είπε ότι ένιωσε
σαν κάποιος να τον κλώτσησε στο στομάχι.

00:05:19.570 --> 00:05:24.344
Και απλά φώναξε στον 18χρονο γιο του:
"Όχι, τα αγόρια δεν έχουν τσάντες!"

00:05:25.673 --> 00:05:31.652
Μου ανέφερε σε μένα αυτό το γεγονός και
μετά ένιωσε τόση ντροπή και αμηχανία...

00:05:31.652 --> 00:05:38.516
...επειδή κατάλαβε ότι ο γιος του δεν εξέ-
φρασε κάτι που να είναι θηλυπρεπής ή όχι.

00:05:38.754 --> 00:05:42.711
Έτσι, αυτά τα πράγματα: ο τρόπος που
μεγαλώνουμε τα μικρά αγόρια και κορίτσια.

00:05:42.711 --> 00:05:45.964
Η νευρική δομή του εγκεφάλου μας
είναι τόσο εύπλαστη. Για παράδειγμα:

00:05:45.964 --> 00:05:50.771
Δε γεννηθήκατε ξέροντας να παίζετε πιάνο,
σωστά; Κάνατε εξάσκηση, ξανά και ξανά.

00:05:51.218 --> 00:05:55.325
Μπορείτε να επανεκπαιδεύσετε το μυαλό σας
για να κάνετε μια ποικιλία πραγμάτων.

00:05:55.890 --> 00:06:01.522
Σ' όλη μας τη ζωή μαθαίνουμε, με βάση το
φύλο, να ήμαστε πιο πολύ έτσι ή αλλιώς.

00:06:01.851 --> 00:06:05.417
Στους άντρες, οι εκφράσεις του προσώπου,
για παράδειγμα, όταν τις μετρούν...

00:06:05.417 --> 00:06:11.545
...και τους βάζουν ηλεκτρόδια,
και τους δείχνουν μια φωτογραφία...

00:06:11.545 --> 00:06:14.873
...που υποτίθεται ότι θα σε κάνει
να μαζευτείς και να σε αγγίξει.

00:06:14.873 --> 00:06:18.732
Οι εκφράσεις του προσώπου τους,
σε σχέση με τις γυναίκες...

00:06:18.732 --> 00:06:23.814
...παρουσίασαν μεγαλύτερη συναισθηματική
αντίδραση, προτού γίνει συνειδητή.

00:06:23.814 --> 00:06:28.074
Αμέσως μετά, όταν γίνεται συνειδητή...

00:06:28.074 --> 00:06:33.118
...αρχίζουν να παγώνουν τους μύες του
προσώπου τους, για συνοφρύωμα ή χαμόγελο.

00:06:33.614 --> 00:06:37.283
Οι μύες του προσώπου των γυναικών
ενισχύουν, και των αντρών μειώνουν.

00:06:37.283 --> 00:06:39.784
Οι επιστήμονες πιστεύουν,
η υπόθεση είναι ότι...

00:06:39.784 --> 00:06:43.338
...ότι οι άνδρες έχουν μάθει να
καταπνίγουν τους συναισθηματισμούς τους.

00:06:43.338 --> 00:06:48.406
Σ' ευχαριστώ για την ερώτηση. Είναι ένας
άπιαστος στόχος για πολλούς από εμάς.

00:06:48.406 --> 00:06:52.962
Και ο τρόπος που μεγαλώσαμε και το
τι επιτρέπουμε στα αγόρια να κάνουν...

00:06:53.980 --> 00:06:56.637
...έχει πολλά να κάνει
με το πώς θα γίνουν άνδρες.

00:06:57.727 --> 00:07:01.892
Σκεφτείτε τον τρόπο που ενεργείτε,
την έκφραση του προσώπου σας...

00:07:01.892 --> 00:07:06.135
...τις αξίες που αποδέχεστε,
τον τρόπο που μιλάτε, τα πάντα...

00:07:06.135 --> 00:07:09.753
...και να θυμάστε ότι είναι αποτέλεσμα
του περιβάλλοντός σας.

00:07:09.753 --> 00:07:14.618
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει μηχανισμό
αναγνώρισης του τι είναι βάσιμο ή όχι.

00:07:16.773 --> 00:07:23.207
♪ (Ψαλμός που δυναμώνει σταδιακά) ♪

00:08:52.473 --> 00:08:58.477
(Διακοπή του ψαλμού)
♪ (Ορχηστρική μουσική) ♪

00:09:27.651 --> 00:09:33.506
Ζωγραφίζω τον εαυτό μου
επειδή θέλω να κερδίζω ένα κορίτσι.

00:10:57.273 --> 00:10:59.985
Αυτός είναι πολύ όμορφος.

00:12:32.624 --> 00:12:36.507
Όταν πίνουμε αίμα
γινόμαστε δυνατοί.

00:14:31.461 --> 00:14:37.568
Φυλή συναντά έναν λευκό άνδρα
για πρώτη φορά.

00:18:17.041 --> 00:18:21.716
♪ (Η ορχηστρική μουσική εξασθενεί λίγο) ♪

00:18:22.113 --> 00:18:27.712
Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως
κακοί, εγκληματίες, τεμπέληδες...

00:18:27.712 --> 00:18:32.455
...λαμπροί άνθρωποι, κλέφτες, ή ρατσιστές.

00:18:32.749 --> 00:18:36.255
Μόνο άτομα με προδιάθεση
για μια τέτοια συμπεριφορά.

00:18:36.255 --> 00:18:41.543
Μα αν το περιβάλλον δεν τους προκαλέσει,
αυτή η συμπεριφορά δε θα εκδηλωθεί ποτέ.

00:18:51.635 --> 00:18:54.042
Να θυμάστε.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος...

00:18:54.042 --> 00:18:58.087
...δεν έχει μηχανισμό αναγνώρισης
του τι είναι βάσιμο και τι όχι.

00:18:58.087 --> 00:19:02.530
♪ (Η ορχηστρική μουσική συνεχίζεται) ♪

00:19:57.456 --> 00:20:01.308
Η πιο ακραία περίπτωση
συναντάται στα άγρια παιδιά.

00:20:01.630 --> 00:20:04.293
Ένα άγριο παιδί
είναι ένα ανθρώπινο παιδί...

00:20:04.293 --> 00:20:08.940
...που έχει ζήσει χωρίς ανθρώπινη επαφή
από πολύ μικρή ηλικία...

00:20:08.940 --> 00:20:12.849
...και έχει λίγο ή καθόλου από την
εμπειρία της ανθρώπινης φροντίδας...

00:20:12.849 --> 00:20:18.198
...αγάπης ή κοινωνικής συμπεριφοράς,
και, κυρίως, της ανθρώπινης γλώσσας.

00:20:18.691 --> 00:20:21.928
Τα άγρια παιδιά δεν έχουν
τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες...

00:20:21.928 --> 00:20:25.981
...οι οποίες συνήθως αποκομίζονται κατά
τη διάρκεια της επανακοινωνικοποίησης.

00:20:25.981 --> 00:20:29.824
Για παράδειγμα, μπορεί να μην μπορούν
να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα...

00:20:30.444 --> 00:20:33.665
...να έχουν πρόβλημα να μάθουν
να περπατούν όρθια, και να δείξουν...

00:20:33.665 --> 00:20:37.332
...παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος
στην ανθρώπινη δραστηριότητα γύρω τους.

00:20:44.507 --> 00:20:47.680
Η Οξάνα Μαλάϊα άρχισε τη ζωή της
ζώντας με σκύλους.

00:20:47.680 --> 00:20:51.388
Εγκαταλελειμμένη από τους γονείς της,
με κάποιον τρόπο επιβίωσε επί 6 χρόνια...

00:20:51.388 --> 00:20:54.413
...ζώντας άγρια, προτού ληφθεί φροντίδα.

00:20:54.413 --> 00:20:58.082
Υπάρχουν λίγες περιπτώσεις άγριων παιδιών
που έχουν κοινωνικοποιηθεί πλήρως...

00:20:58.082 --> 00:21:00.082
...μετά την εγκατάλειψη που έχουν βιώσει.

00:21:00.082 --> 00:21:03.678
Η Οξάνα είναι τώρα 22, αλλά το μέλλον της
κρέμεται ακόμα στην ισορροπία.

00:21:03.946 --> 00:21:07.895
Έχουν μάθει οι επιστήμονες αρκετά από τις
προηγούμενες περιπτώσεις για αποκατάσταση;

00:21:08.430 --> 00:21:13.577
Επί 6 χρόνια, η Οξάνα Μαλάϊα
ζούσε σ' ένα σκυλόσπιτο με σκυλιά.

00:21:14.981 --> 00:21:17.758
Πλήρως εγκαταλελειμμένη
από τη μητέρα και τον πατέρα της...

00:21:17.758 --> 00:21:21.585
...βρέθηκε να συμπεριφέρεται περισσότερο
σαν ζώο παρά σαν ανθρώπινο παιδί.

00:21:22.857 --> 00:21:26.496
Επί 2 αιώνες, τα άγρια παιδιά
αποτελούσαν αντικείμενο μελέτης.

00:21:26.914 --> 00:21:29.502
Μεγαλωμένα χωρίς αγάπη
ή κοινωνική αλληλεπίδραση...

00:21:29.502 --> 00:21:33.987
...τα άγρια (ή αδέσποτα) παιδιά θέτουν
το ερώτημα: Τι μας κάνει ανθρώπους;

00:21:33.987 --> 00:21:37.184
Η Οξάνα γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1983.

00:21:40.249 --> 00:21:45.455
Όταν γεννήθηκε το κοριτσάκι, ζύγιζε 2 κιλά
και δεν είχε καμία ανωμαλία.

00:22:02.071 --> 00:22:06.151
Η Τζίνι πέρασε 13 χρόνια στην απομόνωση...

00:22:06.151 --> 00:22:10.246
...σε ένα σχεδόν άδειο δωμάτιο,
χωρίς καμία κοινωνική επαφή.

00:22:10.777 --> 00:22:14.601
Αν και δεν πάσχει
από καμία ψυχική ασθένεια...

00:22:14.601 --> 00:22:19.558
...εξαιτίας αυτού του περιβάλλοντος
συμπεριφερόταν σαν ψυχασθενής.

00:22:19.983 --> 00:22:22.896
Δεν μπορούσε
να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις.

00:22:22.896 --> 00:22:27.735
Δεν μπορούσε να μιλήσει.
Ακόμα και το περπάτημα της ήταν παράξενο.

00:22:29.446 --> 00:22:34.034
Μετά από λίγο, χάρη στην επιμονή
των άλλων για να την αποκαταστήσουν...

00:22:34.034 --> 00:22:37.462
...η Τζίνι άρχισε να εκφράζεται
μέσω της νοηματικής...

00:22:37.462 --> 00:22:39.855
...και να συναναστρέφεται με ανθρώπους.

00:22:42.825 --> 00:22:46.023
Επίσης, πήραν την ευθύνη
για να θεραπεύσουν την Τζίνι.

00:22:46.023 --> 00:22:49.552
Προσπάθησαν να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει
τη φρίκη της παιδικής ηλικίας της.

00:22:49.552 --> 00:22:51.962
Εντάξει, μωρό μου, άνοιξε το στόμα σου!

00:22:51.962 --> 00:22:54.386
Σ' αυτό το απλοϊκό παιχνίδι ρόλων...

00:22:54.386 --> 00:22:56.925
...η Μέριλιν προσποιείται
ότι είναι μητέρα της Τζίνι.

00:22:56.925 --> 00:23:02.914
Κάνε γρήγορα. Βιάσου, γιατί
δεν έχουμε χρόνο. Ο μπαμπάς θα θυμώσει.

00:23:04.282 --> 00:23:07.646
Η Μέριλιν προσπαθεί να αποσπάσει
αναμνήσεις από το παρελθόν της Τζίνι.

00:23:08.482 --> 00:23:10.481
Αναρωτιέμαι τι να σκέφτεσαι.

00:23:25.665 --> 00:23:29.927
Η Τζίνι είναι η υπέρτατη ένδειξη
της επιρροής απ' το περιβάλλον.

00:23:35.234 --> 00:23:38.975
Παρ' όλα όσα είχε περάσει, τα προβλήματα
της Τζίνι δεν είχαν τελειώσει.

00:23:39.924 --> 00:23:43.829
Στην πρώτη της ανάδοχη οικογένεια, η Τζίνι
τιμωρήθηκε αυστηρά επειδή έκανε εμετό.

00:23:45.772 --> 00:23:50.725
Η εμπειρία ήταν τόσο τραυματική, που
η Τζίνι επέστρεψε στο νοσοκομείο παίδων...

00:23:50.725 --> 00:23:53.176
...όπου της προσφέρθηκε βοήθεια.

00:23:55.316 --> 00:23:57.731
Δεν μπορούσες να κάνεις κάτι γι' αυτό.

00:24:00.136 --> 00:24:03.420
Έτσι, τώρα κρατάς το στόμα κλειστό
για να μην κάνεις εμετό.

00:24:04.605 --> 00:24:07.080
Η Τζίνι φοβόταν να ανοίξει το στόμα της.

00:24:07.399 --> 00:24:12.416
Αποφάσισε πως η μόνη λύση
είναι η απόλυτη σιωπή.

00:24:23.691 --> 00:24:29.707
Εάν δεν εκθέσεις έναν άνθρωπο σε φόνο,
βιασμό, παιδεραστία, κτηνοβασία...

00:24:29.707 --> 00:24:34.915
...νεκροφιλία, όπλα, ρατσισμό,
τότε δε θα ξέρει τι είναι όλα αυτά.

00:24:35.264 --> 00:24:39.040
Είναι σαν να προσπαθείς να φανταστείς
ένα χρώμα που δεν έχεις ξαναδεί ποτέ.