1
00:00:06,573 --> 00:00:10,844
Možda ste nedavno videli
frazu "bez glutena" na ambalaži hrane,

2
00:00:10,844 --> 00:00:13,089
ili na meniju "za poneti",
flašama šampona,

3
00:00:13,089 --> 00:00:15,629
oglasima za stanove,
etiketi na vašoj košulji,

4
00:00:15,629 --> 00:00:18,547
na čekiću,
kao tetovažu na donjem delu leđa,

5
00:00:18,547 --> 00:00:20,987
u biografiji vašeg prijatelja.

6
00:00:20,987 --> 00:00:22,958
Sledeći put kada neko počne da vam priča

7
00:00:22,958 --> 00:00:25,158
o svom novootkrivenom oslobođenju
od glutena,

8
00:00:25,158 --> 00:00:27,123
evo nekih pitanja koje možete postaviti,

9
00:00:27,123 --> 00:00:30,081
a vaš prijatelj će vam dati
dobro informisane odgovore,

10
00:00:30,081 --> 00:00:34,150
budući da je razborit pojedinac
koji donosi obrazovane odluke o ishrani,

11
00:00:34,150 --> 00:00:38,840
a nipošto ne prati
tek tako najnovije dijetetske pomame.

12
00:00:38,840 --> 00:00:40,962
Šta je gluten?

13
00:00:40,962 --> 00:00:43,948
Gluten je
nerastvorljivi proteinski kompozit

14
00:00:43,948 --> 00:00:47,871
sačinjen od dva proteina
po imenu glijadin i glutenin.

15
00:00:47,871 --> 00:00:50,240
Gde možete pronaći gluten?

16
00:00:50,240 --> 00:00:56,291
Glutena ima u izvesnim žitaricama,
pogotovo u pšenici, raži i ječmu.

17
00:00:56,291 --> 00:01:00,260
Šta je bilo sa glutenom
tokom čitave protekle ljudske istorije

18
00:01:00,260 --> 00:01:03,286
i zašto ti je odjednom stalo do njega?

19
00:01:03,286 --> 00:01:07,242
Gluten je odgovoran
za elastičnu konzistenciju testa

20
00:01:07,242 --> 00:01:10,582
i žvakaće svojstvo
hrana napravljenih od pšeničnog brašna,

21
00:01:10,582 --> 00:01:12,921
kao što su hleb i testenina.

22
00:01:12,921 --> 00:01:15,234
Kod nekih ljudi
ove vrste hrane stvaraju teškoće,

23
00:01:15,234 --> 00:01:21,337
odnosno alergiju na pšenicu, celijakiju
i necelijačnu osetljivost na gluten.

24
00:01:21,337 --> 00:01:23,964
Alergija na pšenicu je retko stanje

25
00:01:23,964 --> 00:01:26,299
koje se javlja kada imuni sistem osobe

26
00:01:26,299 --> 00:01:29,839
pokreće alergijsku reakciju
na proteine pšenice,

27
00:01:29,839 --> 00:01:32,602
što dovodi do blažih problema,
a u retkim slučajevima,

28
00:01:32,602 --> 00:01:37,484
do potencijalno opasne reakcije
zvane anafilaksa.

29
00:01:37,484 --> 00:01:40,499
Celijakija je nasledna bolest

30
00:01:40,499 --> 00:01:42,422
kod koje konzumiranje hrane sa glutenom

31
00:01:42,422 --> 00:01:46,983
dovodi do upale i oštećenja
sluzokože tankog creva.

32
00:01:46,983 --> 00:01:49,681
To narušava crevnu funkciju,

33
00:01:49,681 --> 00:01:54,308
što dovodi do problema kao što su bolovi
u stomaku, nadimanje, gasovi, dijareja,

34
00:01:54,308 --> 00:01:59,186
gubitak težine, osip na koži,
problemi sa kostima poput osteoporoze,

35
00:01:59,186 --> 00:02:06,000
nedostatak gvožđa, nizak rast,
neplodnost, umor i depresija.

36
00:02:06,000 --> 00:02:09,080
Kada nije lečena,
celijačna bolest povećava rizik

37
00:02:09,080 --> 00:02:11,809
od javljanja određenih vrsta raka.

38
00:02:11,809 --> 00:02:17,841
Celijakija je prisutna kod jedne
na svakih 100 do 200 osoba u SAD.

39
00:02:17,841 --> 00:02:20,768
Kada testovi krvi
ukazuju na mogućnost celijakije,

40
00:02:20,768 --> 00:02:24,417
dijagnoza se potvrđuje biopsijom.

41
00:02:24,417 --> 00:02:27,596
Najdelotvorniji tretman
je ishrana bez glutena,

42
00:02:27,596 --> 00:02:31,061
što pomaže da se zaleče crevna oštećenja
i poboljšaju simptomi.

43
00:02:31,061 --> 00:02:34,914
Neki ljudi nemaju celijačnu bolest
niti alergiju na pšenicu,

44
00:02:34,914 --> 00:02:38,766
ali ipak osećaju simptome
kada jedu hranu sa glutenom.

45
00:02:38,766 --> 00:02:42,850
Ti ljudi imaju
necelijačnu osetljivost na gluten.

46
00:02:42,850 --> 00:02:44,936
Oni doživljavaju bolne stomačne simptome

47
00:02:44,936 --> 00:02:50,806
i pate od umora, zamagljenosti uma,
bolova u zglobovima ili osipa po koži.

48
00:02:50,806 --> 00:02:54,246
Ishrana bez glutena
obično pomaže sa ovim simptomima.

49
00:02:54,246 --> 00:02:59,408
Koliko ljudi zaista ima
tu osetljivost na gluten o kojoj govoriš?

50
00:02:59,408 --> 00:03:03,712
Zastupljenost osetljivosti na gluten
u opštoj populaciji je nejasna,

51
00:03:03,712 --> 00:03:08,086
ali verovatno je mnogo učestalija
od alergije na pšenicu ili celijakije.

52
00:03:08,086 --> 00:03:11,004
Dijagnoza se bazira na razvoju simptoma,

53
00:03:11,004 --> 00:03:13,833
odsustvu alergije na pšenicu i celijakije,

54
00:03:13,833 --> 00:03:17,908
i kasnijeg poboljšanja
na ishrani bez glutena.

55
00:03:17,908 --> 00:03:20,317
Ne postoji
pouzdano ispitivanje krvi ili tkiva,

56
00:03:20,317 --> 00:03:24,874
delom zato što osetljivost na gluten
nije zasebna bolest,

57
00:03:24,874 --> 00:03:27,801
i ima veliki broj
različitih mogućih uzroka .

58
00:03:27,801 --> 00:03:29,723
Na primer, može biti slučaj

59
00:03:29,723 --> 00:03:33,187
da gluten može da aktivira
imuni sistem u tankom crevu,

60
00:03:33,187 --> 00:03:36,046
ili da dovede do toga da curi.

61
00:03:36,046 --> 00:03:38,715
Ali ponekad, ljudi koji tvrde
da su osetljivi na gluten

62
00:03:38,715 --> 00:03:41,729
zapravo su osetljivi
ne na pšenične proteine,

63
00:03:41,729 --> 00:03:46,030
već na šećere prisutne u pšenici
i drugoj hrani, po imenu fruktani.

64
00:03:46,030 --> 00:03:50,077
Ljudska creva ne mogu
da rastvore ili apsorbuju fruktane,

65
00:03:50,077 --> 00:03:53,286
tako da oni stižu
do debelog creva ili kolona,

66
00:03:53,286 --> 00:03:55,924
gde ih fermentiše bakterija,

67
00:03:55,924 --> 00:03:59,469
stvarajući kratkolančane masne kiseline
i gasove.

68
00:03:59,469 --> 00:04:03,996
To dovodi do neprijatnih simptoma
kod nekih osoba sa crevnim problemima.

69
00:04:03,996 --> 00:04:09,513
Još jedno moguće objašnjenje
za osetljivost na gluten je nocebo efekat.

70
00:04:09,513 --> 00:04:13,430
To se događa kad osoba veruje
da će nešto izazvati probleme,

71
00:04:13,430 --> 00:04:16,481
i zbog tog verovanja, to se i desi.

72
00:04:16,481 --> 00:04:22,018
To je suprotno poznatijem
i mnogo više slučajnom placebo efektu.

73
00:04:22,018 --> 00:04:25,218
S obzirom na to koliko je loše štampe
o glutenu prisutno u medijima,

74
00:04:25,218 --> 00:04:27,480
nocebo odgovor može imati ulogu

75
00:04:27,480 --> 00:04:30,898
kod nekih ljudi
koji misle da su osetljivi na gluten.

76
00:04:30,898 --> 00:04:32,492
Zbog svih ovih razloga,

77
00:04:32,492 --> 00:04:34,858
jasno je da se problemi
koji se javljaju kod ljudi

78
00:04:34,858 --> 00:04:39,133
kada jedu pšenicu i druge žitarice
ne javljaju isključivo zbog glutena.

79
00:04:39,133 --> 00:04:42,637
Dakle, bolje ime
od necelijačne osetljivosti na gluten

80
00:04:42,637 --> 00:04:45,611
može da bude netolerancija na pšenicu.