WEBVTT

00:00:06.573 --> 00:00:10.844
Магадгүй та "глютен агуулаагүй"
гэсэн шошгыг хүнсний бүтээгдэхүүн,

00:00:10.844 --> 00:00:15.629
хоолны цэс, шампунийн сав,
байрны зар эсвэл цамцны шошго

00:00:15.629 --> 00:00:21.087
алх эсвэл нуруун дээрх шивээс
эсвэл найзынхаа намтраас харсан байх.

00:00:21.087 --> 00:00:25.158
Хэн нэгэн танд глютенээс 
ангижирсан талаараа ярьж эхэлвэл

00:00:25.158 --> 00:00:27.123
та эдгээр асуултыг асуувал

00:00:27.123 --> 00:00:30.081
зүгээр л сүүлийн үеийн
хоолны дэглэм дагах биш

00:00:30.081 --> 00:00:34.820
ухаалгаар хүнсний 
сонголтоо хийж буй

00:00:34.820 --> 00:00:38.840
талаарх хариултууд байх болно.

00:00:38.840 --> 00:00:40.962
Глютен буюу цавуулаг гэж юу вэ?

00:00:40.962 --> 00:00:43.948
Цавуулаг нь глиадин ба
глютенин хэмээх хоёр

00:00:43.948 --> 00:00:47.871
уусдаггүй уургийн нийлмэл юм.

00:00:47.871 --> 00:00:50.240
Цавуулаг юунд агуулагддаг вэ?

00:00:50.240 --> 00:00:56.291
Глютен нь улаан буудай, хөх тариа,
арвай зэрэг үр тарианд агуулагддаг.

00:00:56.291 --> 00:01:00.260
Хүн төрөлхтний түүхийн өнгөрсөн хагаст
глютен юу хийж байсан болоод

00:01:00.260 --> 00:01:03.286
яагаад бид гэнэт үүнийг анхаарах болов?

00:01:03.286 --> 00:01:07.242
Глютен нь гурилын наалдамхай 
чанарыг бий болгодог бөгөөд

00:01:07.242 --> 00:01:10.582
буудайн гурилаар хийсэн талх,
гоймон зэргийн зажилбартай

00:01:10.582 --> 00:01:12.981
хэсгийг бүрдүүлдэг.

00:01:12.981 --> 00:01:15.234
Зарим хүнд эдгээр хүнс
таардаггүй нь

00:01:15.234 --> 00:01:21.337
буудайн харшил, целиак өвчин,
глютений мэдрэгшлээс болдог.

00:01:21.337 --> 00:01:23.964
Буудайн харшил нь хүний дархлааны систем

00:01:23.964 --> 00:01:26.299
буудайн уурагт харшилж,

00:01:26.299 --> 00:01:29.839
хөнгөн хариу үйлдэл үзүүлэх,
ховор тохиолдолд

00:01:29.839 --> 00:01:32.602
анафилакс хэмээх аюултай
хариу үйлдэл үзүүлдэг

00:01:32.602 --> 00:01:37.484
ховор төрлийн өвчин юм.

00:01:37.484 --> 00:01:40.499
Целиак нь удамшдаг бөгөөд

00:01:40.499 --> 00:01:42.422
глютен агуулсан хүнс хэрэглэвэл

00:01:42.422 --> 00:01:46.983
нарийн гэдсийг шархлуулж,
гэмтээдэг өвчин юм.

00:01:46.983 --> 00:01:49.681
Энэ нь гэдэсний үйл ажиллагааг доголдуулж,

00:01:49.681 --> 00:01:54.308
гэдэс өвдөх, дүүрэх, унгах, 
гүйлгэх,

00:01:54.308 --> 00:01:59.186
жин хаях, арьсны тууралт, 
ясны өвчин, төмрийн дутагдал,

00:01:59.186 --> 00:02:06.000
өсөлт зогсох, үргүйдэл, ядаргаа, 
сэтгэл гутрал зэргийг үүсгэдэг.

00:02:06.000 --> 00:02:09.080
Эмчлэхгүй аваас целиак нь

00:02:09.080 --> 00:02:11.809
хорт хавдар үүсгэх 
эрсдэл дагуулдаг.

00:02:11.809 --> 00:02:17.841
АНУ-д целиак өвчин 100-200 хүн тутамд
нэг тохиолддог.

00:02:17.841 --> 00:02:20.768
Цусны шинжилгээгээр байж 
болзошгүй нь тогтоогдвол

00:02:20.768 --> 00:02:24.417
биопси буюу эдийн шинжилгээгээр 
өвчнийг оношилдог.

00:02:24.417 --> 00:02:27.596
Хамгийн үр дүнтэй эмчилгээ нь 
глютенийг хориглох ба

00:02:27.596 --> 00:02:31.061
гэдэсний шархийг эдгээж, 
шинж тэмдгийг бууруулдаг.

00:02:31.061 --> 00:02:34.914
Зарим хүмүүс целиак өвчин эсвэл
буудайн харшилгүй хэдий ч

00:02:34.914 --> 00:02:38.766
цавуулагтай хүнс хэрэглэсэн үед
эдгээртэй ижил шинж тэмдэг илэрдэг.

00:02:38.766 --> 00:02:42.850
Энэ хүмүүс нь целиакын бус
глютений мэдрэгшилтэй юм.

00:02:42.850 --> 00:02:44.936
Тэдэнд гэдэс өвдөх, ядаргаа,
толгой эргэх

00:02:44.936 --> 00:02:50.806
үений өвчин, арьсны тууралт
зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг.

00:02:50.806 --> 00:02:54.246
Глютенгүй хооллолт ихэвчлэн 
шинж тэмдгийг намдаадаг.

00:02:54.246 --> 00:02:59.408
Тэгвэл глютений мэдрэгшил
хэр олон хүнд байдаг вэ?

00:02:59.408 --> 00:03:03.712
Нийт хүн амын хэдэн хувь
глютенд мэдрэг нь тодорхойгүй ч

00:03:03.712 --> 00:03:08.086
буудайн харшил, целиак өвчнөөс
хавьгүй түгээмэл.

00:03:08.086 --> 00:03:11.004
Онош нь шинж тэмдгүүд болон
буудайн харшил,

00:03:11.004 --> 00:03:13.833
целиак өвчин байхгүй мөн
глютенгүй хооллолт тохирч буй

00:03:13.833 --> 00:03:17.908
эсэхээс хамааран тогтоогддог.

00:03:17.908 --> 00:03:20.317
Яг баттай цус, эдийн шинжилгээ байхгүй нь

00:03:20.317 --> 00:03:24.874
глютений мэдрэгшил дан өвчин биш

00:03:24.874 --> 00:03:27.801
өөр өөр учир шалтгаантайгаас болдог.

00:03:27.801 --> 00:03:29.723
Жишээ нь глютен нарийн гэдэсний

00:03:29.723 --> 00:03:33.187
дархлааг идэвхжүүлэх эсвэл

00:03:33.187 --> 00:03:36.046
шингэн алдуулдаг байж болно.

00:03:36.046 --> 00:03:38.715
Гэвч заримдаа глютенд мэдрэг гэж
өөрийгөө бодсон хүмүүс

00:03:38.715 --> 00:03:41.729
буудайн уураг биш

00:03:41.729 --> 00:03:46.030
буудай болон зарим хүнсэнд агуулагддаг
фруктан хэмээх сахарт мэдрэг байх нь бий.

00:03:46.030 --> 00:03:50.077
Хүний гэдэс фруктаныг 
задалж эсвэл шингээж чадахгүй учир

00:03:50.077 --> 00:03:53.286
фруктан бүдүүн гэдсэнд хүрч,

00:03:53.286 --> 00:03:55.924
бактеритай исэлдэж

00:03:55.924 --> 00:03:59.469
богино хэлхээт тосны хүчил,
болон хийг үүсгэдэг.

00:03:59.469 --> 00:04:03.996
Энэ нь зарим хүмүүст гэдэсний
эвгүй шинж тэмдэг үүсгэнэ.

00:04:03.996 --> 00:04:09.513
Өөр нэг боломжит шалтгаан нь
носебо нөлөө юм.

00:04:09.513 --> 00:04:13.430
Энэ нь хүн өөрөө асуудалтай гэж итгэснээс

00:04:13.430 --> 00:04:16.481
асуудал үүсэхийг хэлдэг.

00:04:16.481 --> 00:04:22.098
Энэ нь илүү танигдсан пласебо нөлөөний
эсрэг үзэгдэл юм.

00:04:22.098 --> 00:04:25.148
Хэвлэлээр глютенийг муугаар 
харуулах нь

00:04:25.148 --> 00:04:27.480
зарим хүмүүсийг глютенд мэдрэг

00:04:27.480 --> 00:04:30.598
гэж өөрийгөө бодоход хүргэж болно.

00:04:30.598 --> 00:04:32.562
Эдгээр олон шалтгаанаас

00:04:32.562 --> 00:04:35.428
хүмүүс буудай болон үр тариа
хэрэглэхэд гардаг асуудал нь

00:04:35.428 --> 00:04:39.133
зөвхөн глютенээс болдоггүй нь
харагдаж байна.

00:04:39.133 --> 00:04:42.637
Иймд целиакын бус глютений
мэдрэгшлийг

00:04:42.637 --> 00:04:45.611
буудайд тэсвэргүй гэх нь илүү
зохистой байж мэднэ.

00:04:46.116 --> 00:04:50.116
Иймд хүмүүст глютенгүй хооллодог
гэхийн оронд


00:04:50.116 --> 00:04:54.016
буудайн харшилтай гэвэл

00:04:54.016 --> 00:04:57.166
энэ талаар бид одоогийнх шиг их
сонсох болов уу?