1
00:00:00,717 --> 00:00:05,514
Sizleri uzay aracı Rosetta'nın, 
destansı araştırmasına götürmek istiyorum:

2
00:00:05,514 --> 00:00:09,540
bir kuyruklu yıldıza eşlik etmek 
ve üzerine keşif aracı indirmek.

3
00:00:09,540 --> 00:00:12,730
Bu iki yıldır benim için bir tutkuydu.

4
00:00:13,450 --> 00:00:14,545
Öncelikle size

5
00:00:14,545 --> 00:00:18,015
Güneş Sistemi'nin kökeni hakkında 
bir şey açıklamam gerek.

6
00:00:18,015 --> 00:00:20,238
4,5 milyar yıl önce, gaz ve

7
00:00:20,238 --> 00:00:21,957
tozdan oluşan bir bulut vardı.

8
00:00:21,957 --> 00:00:26,484
Bu bulutun ortasında, güneşimiz oluştu 
ve tutuştu.

9
00:00:26,484 --> 00:00:32,195
Bu sırada, gezegenler, kuyruklu yıldız ve 
asteroit dediğimiz şeyler de şekillendi.

10
00:00:32,195 --> 00:00:35,608
Sonra teoriye göre, 
Dünya şekillenmesinden az sonra

11
00:00:35,608 --> 00:00:39,625
soğudu ve kuyruklu yıldızlar yoğun 
şekilde Dünya'ya çarptı

12
00:00:39,625 --> 00:00:44,396
ve Dünya'ya suyu getirdiler.

13
00:00:45,082 --> 00:00:49,516
Muhtemelen karmaşık organik 
maddeyi de Dünya'ya getirdiler

14
00:00:49,516 --> 00:00:52,906
ve bu da yaşamın başlamasında 
tetikleyici rol oynamış olabilir.

15
00:00:52,906 --> 00:00:56,366
Bunu, 2000 değil de 
250 parçalı bir yapbozu

16
00:00:56,366 --> 00:00:59,570
çözmek zorunda olmakla 
kıyaslayabilirsiniz.

17
00:00:59,570 --> 00:01:03,053
Daha sonrasında, Jupiter ve Satürn 
gibi büyük gezegenler,

18
00:01:03,053 --> 00:01:05,631
şu an bulundukları 
konumlarında değillerdi ve

19
00:01:05,631 --> 00:01:08,278
yerçekimsel olarak etkileşip

20
00:01:08,278 --> 00:01:11,830
tüm güneş sisteminin 
içini süpürüp geçtiler ve

21
00:01:11,830 --> 00:01:13,752
şimdi kuyruklu yıldız dediğimiz

22
00:01:13,752 --> 00:01:15,905
şeyler, Neptün'ün yörüngesinin ötesinde

23
00:01:15,905 --> 00:01:19,213
bir cisimler kuşağı olan 
Kuiper Kuşağı'nı oluşturdu.

24
00:01:19,213 --> 00:01:22,906
Bazen bu objeler birbirleri ile çarpışır,

25
00:01:22,906 --> 00:01:25,971
ve yerçekimsel olarak yön değiştirir,

26
00:01:25,971 --> 00:01:30,428
ve Jupiter'in yerçekimi onları 
tekrar Güneş sisteminin içine çeker

27
00:01:30,428 --> 00:01:34,120
ve böylece gökyüzünde gördüğümüz 
kuyruklu yıldızlar olurlar.

28
00:01:34,120 --> 00:01:37,394
Burada, not düşülmesi gereken 
önemli nokta,

29
00:01:37,394 --> 00:01:39,693
bu kuyruklu yıldızların 
4,5 milyar yıl boyunca,

30
00:01:39,693 --> 00:01:42,875
güneş sisteminin dışında, değişmeden

31
00:01:42,875 --> 00:01:44,290
güneş sisteminin dondurulmuş

32
00:01:44,290 --> 00:01:47,193
versiyonları gibi durduklarıdır.

33
00:01:47,193 --> 00:01:49,282
Gökyüzünde, bu şekilde gözüküyorlar.

34
00:01:49,282 --> 00:01:51,233
Onları kuyruklarıyla tanıyoruz.

35
00:01:51,233 --> 00:01:52,904
Aslında 2 tane kuyruk var.

36
00:01:52,904 --> 00:01:56,759
Biri güneş rüzgarıyla sürüklenen 
toz kuyruk,

37
00:01:56,759 --> 00:02:00,404
Diğeri güneş sistemindeki 
manyetik alanı takip eden

38
00:02:00,404 --> 00:02:03,143
yüklü parçacıklardan 
oluşan iyon kuyruk.

39
00:02:03,143 --> 00:02:04,292
Buradaki yıldız bulutu,

40
00:02:04,292 --> 00:02:07,199
ve sonra nüve, çok küçük 
olduğundan görmesi zor.

41
00:02:07,199 --> 00:02:09,689
Bu arada, Rosetta'nın durumunda, 
uzay aracının

42
00:02:09,689 --> 00:02:11,866
bu merkez pikselde 
bulunduğunu unutmayın.

43
00:02:11,866 --> 00:02:15,976
Kuyruklu yıldızdan sadece 
20, 30, 40 kilometre uzaktayız.

44
00:02:15,976 --> 00:02:18,297
Şimdi neleri aklımızda tutmamız gerek?

45
00:02:18,297 --> 00:02:23,166
Kuyruklu yıldızlar güneş sistemimizin 
oluştuğu orijinal materyali içerir.

46
00:02:23,166 --> 00:02:25,526
Bu yüzden de dünyanın ve yaşamın

47
00:02:25,526 --> 00:02:29,791
başlangıcında var olan 
bileşenleri çalışmak için idealler.

48
00:02:29,791 --> 00:02:31,673
Ayrıca kuyruklu yıldızların, yaşamın

49
00:02:31,673 --> 00:02:35,944
başlangıcını tetikleyen elementleri 
getirdiği de düşünülmektedir.

50
00:02:35,944 --> 00:02:40,309
1983'de, ESA (Avrupa Uzay Ajansı), 
içerdiği görevlerden biri

51
00:02:40,309 --> 00:02:44,233
bir kuyruklu yıldız misyonu olacak, uzun 
vadeli Horizon 2000 programını kurdu.

52
00:02:44,233 --> 00:02:49,123
Paralelinde ufak bir kuyruk yıldız görevi 
için gördüğünüz Giotto fırlatıldı ve 86'da

53
00:02:49,123 --> 00:02:55,329
diğer uzay araçlarından bir armada ile 
Halley kuyruklu yıldızının yanından geçti

54
00:02:55,329 --> 00:02:58,900
Bu misyonun sonuçları 
şunu kanıtlamış oldu kuyruklu yıldızlar

55
00:02:58,900 --> 00:03:04,087
güneş sistemini anlayabilmek 
için çalışılabilecek ideal cisimlerdi.

56
00:03:04,087 --> 00:03:08,599
Böylece, Rosetta misyonu 
1993' de onaylandı,

57
00:03:08,599 --> 00:03:12,234
ilk planda 2003 yılında 
fırlatılması gerekiyordu

58
00:03:12,234 --> 00:03:14,858
ama Ariane roketi ile 
ilgili bir sorun oluştu.

59
00:03:14,858 --> 00:03:17,923
Ama halkla ilişkiler bölümümüz 
çoktan coşkuyla gidip üstünde

60
00:03:17,923 --> 00:03:20,145
yanlış kuyruklu yıldız
isimleri olan 1000 adet

61
00:03:20,145 --> 00:03:22,535
mavi Delft porselen 
tabak yaptırmıştı bile.

62
00:03:22,535 --> 00:03:26,102
O günden beri hiç porselen almadım.
En azından böyle bir artısı oldu.

63
00:03:26,102 --> 00:03:27,821
(Kahkahalar)

64
00:03:27,821 --> 00:03:29,701
Sorun çözüldükten sonra,

65
00:03:29,701 --> 00:03:32,882
2004'de yeni seçilen

66
00:03:32,882 --> 00:03:35,970
Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızı 
için dünyadan ayrıldık.

67
00:03:35,970 --> 00:03:38,826
Bu kuyruklu yıldız özenle seçilmeliydi

68
00:03:38,826 --> 00:03:41,480
Çünkü A: ulaşabilir 
olmalıydı

69
00:03:41,480 --> 00:03:44,261
ve B: güneş sisteminde çok 
uzun süre bulunmuş olmamalıydı.

70
00:03:44,261 --> 00:03:48,208
Bu seçtiğimiz kuyruklu yıldız 
1959'dan beri güneş sistemindeydi.

71
00:03:48,208 --> 00:03:51,523
Bu ilk kez Jupiter 
tarafından saptırılıp değişmeye

72
00:03:51,523 --> 00:03:54,500
başlamasına yetecek kadar 
güneşe yaklaştığı tarihti.

73
00:03:54,500 --> 00:03:56,421
Epeyce genç bir kuyruklu yıldızdı.

74
00:03:56,611 --> 00:03:59,502
Rosetta bir çok tarihi ilke imza attı.

75
00:03:59,502 --> 00:04:02,018
Bir kuyruklu yıldız yörüngesine 
oturup,

76
00:04:02,018 --> 00:04:05,640
güneş sistemi boyunca tam bir 
turuna eşlik eden ilk uydu oldu,

77
00:04:05,640 --> 00:04:08,938
Ağustosta güneşe en yakın 
mesafeye ulaştı

78
00:04:08,938 --> 00:04:11,259
ve sonra tekrar dışa doğru devam etti.

79
00:04:11,259 --> 00:04:13,860
Bir kuyruklu yıldıza ilk 
inişi gerçekleştirdi.

80
00:04:13,860 --> 00:04:17,552
Aslında kuyruklu yıldızın yörüngesinde 
dönmeyi normalde yapılmayan

81
00:04:17,552 --> 00:04:19,001
bir şeyi yaparak başardık.

82
00:04:19,001 --> 00:04:22,636
Normalde, gökyüzüne bakarsın nereyi 
gösterdiğini, nerede olduğunu bilirsin.

83
00:04:22,636 --> 00:04:24,772
Ama bu durum için bu yeterli değildi.

84
00:04:24,772 --> 00:04:28,070
Kuyruklu yıldız üstündeki 
işaretlere baka baka dolaştık

85
00:04:28,070 --> 00:04:30,545
Yapıları tanıdık, 
kaya parçalarını, kraterleri ve

86
00:04:30,545 --> 00:04:34,562
bu şekilde kuyruklu yıldıza 
göre nerede olduğumuzu anladık.

87
00:04:34,562 --> 00:04:39,091
Tabi birde, güneş hücreleri kullanarak, 
Jüpiter'in yörüngesinin ötesine geçebilen

88
00:04:39,091 --> 00:04:40,292
ilk uydu oldu.

89
00:04:40,292 --> 00:04:42,619
Kulağa aslında olduğundan 
daha destansı geliyor

90
00:04:42,619 --> 00:04:47,715
çünkü radyoizotop termal jeneratör 
kullanmak için gereken teknoloji o sırada

91
00:04:47,715 --> 00:04:51,013
Avrupa'da mevcut değildi 
yani başka çare yoktu aslında.

92
00:04:51,013 --> 00:04:52,590
Ama bu güneş panelleri büyüktü.

93
00:04:52,590 --> 00:04:55,865
Bu sadece bir kanat ve bu insanlar 
özellikle ufak seçilmiş değiller.

94
00:04:55,865 --> 00:04:57,699
Sizin benim gibi insanlar.

95
00:04:57,699 --> 00:05:00,090
(Kahkahalar)

96
00:05:00,090 --> 00:05:04,291
Bu kanatlardan iki tane var, 
65 metrekare.

97
00:05:04,291 --> 00:05:07,310
Sonrasında tabi, 
kuyruklu yıldıza ulaşınca

98
00:05:07,310 --> 00:05:10,839
65 metrekarelik yelkenlerin gaz çıkaran 
bir cismin yakınlarında

99
00:05:10,839 --> 00:05:16,481
çok da kullanışlı bir 
seçim olmadığını anlıyorsunuz.

100
00:05:16,481 --> 00:05:18,525
Peki, kuyruklu yıldıza nasıl ulaştık?

101
00:05:18,525 --> 00:05:22,193
Rosetta'nın bilimsel amaçları için, 
çok uzaklara gitmek durumundaydık,

102
00:05:22,193 --> 00:05:26,001
dünyanın güneşe uzaklığının 
dört katı bir uzaklık

103
00:05:26,001 --> 00:05:30,111
ve bunu yakıtla yapabileceğimizden çok 
daha yüksek vektörel hızla yaptık çünkü

104
00:05:30,111 --> 00:05:34,430
yakıt kullansaydık, aracın ağırlığının 
6 katı kadar yakıt koymamız gerekecekti.

105
00:05:34,430 --> 00:05:35,840
Peki bu nasıl yapıldı?

106
00:05:35,840 --> 00:05:39,323
Yerçekimsel geçişlerle, 
sapan etkisini kullanarak

107
00:05:39,323 --> 00:05:42,690
bir gezegenin yanından, oldukça 
düşük irtifada geçiyorsunuz,

108
00:05:42,690 --> 00:05:44,455
bir kaç bin kilometre kadar

109
00:05:44,455 --> 00:05:49,168
ve o gezegenin güneş etrafındaki vektörel 
hızını bedavaya kazanmış oluyorsunuz.

110
00:05:49,168 --> 00:05:51,211
Bunu bir kaç kez yaptık.

111
00:05:51,211 --> 00:05:53,690
Dünya ile, Mars ile, 
yine Dünya ile ikinci kez,

112
00:05:53,690 --> 00:05:57,658
iki asteroitin de yanından geçtik,
Lutetia ve Steins.

113
00:05:58,318 --> 00:06:02,983
Sonra 2011'de, güneşten o kadar 
uzaklaştık ki aracın bir sorunu olsa

114
00:06:02,983 --> 00:06:06,792
artık kurtaracak bir şey 
yapamayacağımız kadar.

115
00:06:06,792 --> 00:06:08,765
Bu yüzden hibernasyona geçtik.

116
00:06:08,765 --> 00:06:12,103
Tek bir saat hariç 
her şey kapatıldı.

117
00:06:12,103 --> 00:06:15,614
Beyazla gösterilmiş uçuş yörüngesini 
ve nasıl işlediğini görüyorsunuz.

118
00:06:15,614 --> 00:06:18,057
Başlangıç çemberimizi görüyorsunuz,

119
00:06:18,057 --> 00:06:21,873
beyaz çizgili olan,
sonra gittikçe daha da elipsleşti

120
00:06:21,873 --> 00:06:24,822
ve sonunda Mayıs 2014'de kuyruklu yıldıza

121
00:06:24,822 --> 00:06:29,187
yaklaştık ve randevu 
manevralarına başladık.

122
00:06:29,187 --> 00:06:33,784
Giderken, Dünya'nın yanından geçtik ve 
kameraları test etmek için resimler çektik

123
00:06:33,784 --> 00:06:35,962
Bu, Ay'ın Dünya'ya doğuşu.

124
00:06:35,962 --> 00:06:37,917
bu şimdi selfie dediklerimizden,

125
00:06:37,917 --> 00:06:41,609
ki o zamanlar böyle bir kelime yoktu. 
(Kahkahalar)

126
00:06:41,609 --> 00:06:44,580
Bu Mars'ta. 
CIVA kamerasıyla çekildi.

127
00:06:44,580 --> 00:06:46,762
Bu iniş aracındaki kameralardan biri,

128
00:06:46,762 --> 00:06:49,177
tam güneş panellerinin altından bakıyor,

129
00:06:49,177 --> 00:06:53,450
Mars gezegenini ve uzakta 
güneş panellerini görüyorsunuz.

130
00:06:53,450 --> 00:06:59,118
Ocak 2014'de, 
hibernasyondan çıktıktan sonra

131
00:06:59,118 --> 00:07:00,903
Mayıs'ta kuyruklu yıldızla

132
00:07:00,903 --> 00:07:03,736
2 milyon kilometrelik bir
mesafeye varmaya başladık.

133
00:07:03,736 --> 00:07:07,845
Ancak aracın vektörel hızı 
çok yüksekti, saatte 2800 kilometre

134
00:07:07,845 --> 00:07:13,906
gidiyorduk, kuyruklu yıldızdan hızlıydık, 
bu yüzden frenlemek zorunda kaldık.

135
00:07:13,906 --> 00:07:15,763
Sekiz manevra yapmamız gerekti,

136
00:07:15,763 --> 00:07:18,340
görüyorsunuz bazıları 
gerçekten büyük.

137
00:07:18,340 --> 00:07:24,364
İlk seferde, saat başı bir kaç 
yüz kilometre ile başladık,

138
00:07:24,364 --> 00:07:28,674
yedi saatlik bir süreçti ve

139
00:07:28,674 --> 00:07:31,622
218 kilo yakıt harcandı.

140
00:07:31,622 --> 00:07:35,572
Bu yedi saat ayrıca çok sinir bozucu 
bir süreydi çünkü 2007'de

141
00:07:35,572 --> 00:07:38,762
Rosetta'nın tahrik sisteminde 
bir kaçak olmuştu ve

142
00:07:38,762 --> 00:07:40,909
bir kolu kapatmak 
durumunda kalmıştık

143
00:07:40,909 --> 00:07:43,487
yani sistem, aslında bunu 
yapabilecek şekilde veya

144
00:07:43,487 --> 00:07:47,755
amaçla tasarlanmadığı 
bir basınçta çalışıyordu.

145
00:07:47,795 --> 00:07:52,704
Kuyruklu yıldızın civarına geldiğimizde, 
gördüğümüz ilk görüntüler bunlardı

146
00:07:52,704 --> 00:07:55,277
kuyruklu yıldızın gerçek 
rotasyon periyodu aslında

147
00:07:55,277 --> 00:07:57,196
12 buçuk saattir bu hızlandırılmış hali.

148
00:07:57,196 --> 00:08:00,197
Ama herhalde uçuş dinamiği 
mühendislerimizin neden

149
00:08:00,197 --> 00:08:03,917
inişin zor olacağını 
düşündüklerini anlamışsınızdır.

150
00:08:03,917 --> 00:08:04,831
(Kahkahalar)

151
00:08:04,831 --> 00:08:08,475
Kolayca inebileceğimiz, yumrumtrak

152
00:08:08,475 --> 00:08:11,281
bir şey bulmayı ümit ediyorduk ama işte...

153
00:08:11,281 --> 00:08:14,572
Ama bir umudumuz daha vardı: 
tamamen düz olma ihtimali.

154
00:08:14,572 --> 00:08:18,310
Hayır. Bu hayalimiz de suya düştü. 
(Kahkahalar)

155
00:08:18,310 --> 00:08:21,003
Kısacası, şu artık kaçınılmazdı: 
bu cismi bulabildiğimiz

156
00:08:21,003 --> 00:08:24,534
her detayıyla tamamen haritalayacaktık.

157
00:08:24,534 --> 00:08:29,687
Çünkü 500 metre çapında 
ve düz bir alan bulmamız lazımdı.

158
00:08:29,687 --> 00:08:34,286
Niye 500 metre? Bu sondanın inişi için 
hesaplanmış yaklaşık bir değerdi.

159
00:08:34,286 --> 00:08:37,467
Neyse, bu işlemi yaptık ve 
kuyruklu yıldızın haritasını çıkardık.

160
00:08:37,467 --> 00:08:39,834
Fotoklinometri denilen 
bir teknik kullandık.

161
00:08:39,834 --> 00:08:42,064
Güneşin düşürdüğü 
gölgeleri kullanıyorsunuz.

162
00:08:42,064 --> 00:08:45,151
Gördüğünüz taş kuyruklu yıldızın 
yüzeyinde duruyor ve

163
00:08:45,151 --> 00:08:48,077
yukarıdan güneş vuruyor.

164
00:08:48,077 --> 00:08:50,236
Gölgeden doğru, aklımızla,

165
00:08:50,236 --> 00:08:53,880
anında kayanın şeklini 
kabaca belirleyebiliyoruz.

166
00:08:53,880 --> 00:08:55,922
Bunu bir bilgisayarda programlayıp,

167
00:08:55,922 --> 00:09:00,176
tüm kuyruklu yıldızı tarayıp 
haritasını çıkarabilirsiniz.

168
00:09:00,176 --> 00:09:03,856
Bunu yapmak için Ağustos'da, bazı özel 
yörüngelerde uçuşlar yaptık.

169
00:09:03,856 --> 00:09:06,765
İlki, kenarı 100 kilometre olan bir üçgen,

170
00:09:06,765 --> 00:09:08,428
100 kilometrelik mesafede,

171
00:09:08,428 --> 00:09:11,432
bütün bu şeyi 
50 kilometrede de tekrarladık.

172
00:09:11,432 --> 00:09:15,079
Kuyruklu yıldızı tüm 
açılardan görmüş olduk,

173
00:09:15,079 --> 00:09:19,752
ve bütün cismin haritasını 
çıkarmak için bu tekniği kullandık.

174
00:09:19,752 --> 00:09:23,019
Bunu iniş alanını seçme 
aşaması takip etti.

175
00:09:23,019 --> 00:09:27,279
Kuyruklu yıldızın haritasını 
çıkarmamızdan, iniş alanının kesin

176
00:09:27,279 --> 00:09:30,844
belirlenmesine kadar 
geçen süre 60 gündü.

177
00:09:30,844 --> 00:09:32,230
Daha fazla zamanımız yoktu.

178
00:09:32,230 --> 00:09:34,350
Bir fikir vermesi açısından, 
ortalama bir

179
00:09:34,350 --> 00:09:38,134
Mars misyonunda, 'Nereye gidelim?' 
sorusuna cevap bulmak

180
00:09:38,134 --> 00:09:40,201
yüzlerce bilim adamının yıllarını alır.

181
00:09:40,201 --> 00:09:42,359
Bizim 60 günümüz vardı, o kadar.

182
00:09:42,359 --> 00:09:45,402
Nihayetinde, iniş alanını belirledik

183
00:09:45,402 --> 00:09:50,455
ve Rosetta'nın Philae'yi fırlatması 
için emirler hazırlandı.

184
00:09:50,455 --> 00:09:54,830
Bu şöyle oluyor, Rosetta'nın tam olarak 
doğru noktada durması ve

185
00:09:54,830 --> 00:09:57,653
kuyruklu yıldızı hedeflemesi gerekiyor 
çünkü sonda pasif.

186
00:09:57,653 --> 00:10:01,330
Sonra sonda dışarı itiliyor ve 
kuyruklu yıldıza doğru hareket ediyor.

187
00:10:01,330 --> 00:10:03,120
Philae ayrılırken kameralarının 


188
00:10:03,120 --> 00:10:07,677
onu tam olarak görebilmesi ve 
haberleşmeyi sağlayabilmek için

189
00:10:07,677 --> 00:10:10,146
Rosetta'nın dönmesi gerekiyordu.

190
00:10:10,146 --> 00:10:14,720
İniş yolu toplam yedi saat sürdü.

191
00:10:14,720 --> 00:10:17,507
Şimdi basit bir hesap yapalım:

192
00:10:17,507 --> 00:10:21,546
Rosetta'nın vektörel hızı, saniyede 
bir santimetre sapıyorsa

193
00:10:21,546 --> 00:10:25,888
ve 7 saat 25000 saniyeyse,

194
00:10:25,888 --> 00:10:30,253
bu kuyruklu yıldızı 252 metre 
kaçırmak demek.

195
00:10:30,253 --> 00:10:33,597
Bu yüzden, Dünya'dan 
500 milyon kilometre uzakta,

196
00:10:33,597 --> 00:10:36,104
Rosetta'nın vektörel hızını 
saniyede bir santimden

197
00:10:36,104 --> 00:10:40,168
ve uzayda bulunduğu noktayı 100 metreden

198
00:10:40,168 --> 00:10:43,372
daha net şekilde bilmemiz gerekiyordu.

199
00:10:43,372 --> 00:10:45,740
Kolay bir şey değil.

200
00:10:45,740 --> 00:10:50,129
Şimdi size kullandığımız bilim ve 
aletlerle ilgili bir kaç şey anlatayım.

201
00:10:50,129 --> 00:10:53,565
Tüm aletlerin bütün 
detaylarıyla sıkmayacağım sizi

202
00:10:53,565 --> 00:10:55,214
ama bu nokta önemli.

203
00:10:55,214 --> 00:10:58,348
Gaz kokusunu alabiliriz, 
toz partiküllerininin şeklini,

204
00:10:58,348 --> 00:11:00,600
bileşimlerini ölçebiliriz,

205
00:11:00,600 --> 00:11:03,108
manyetometreler falan, her şey var.

206
00:11:03,108 --> 00:11:06,707
Bu Rosetta'nın bulunduğu 
pozisyondaki gaz yoğunluğunu

207
00:11:06,707 --> 00:11:08,565
ölçen bir aletten çıkan sonuçlar,

208
00:11:08,565 --> 00:11:10,794
bu, kuyruklu yıldızı terk eden gaz.

209
00:11:10,794 --> 00:11:13,278
Alttaki grafik, 
geçen yılın Eylül ayından.

210
00:11:13,278 --> 00:11:16,575
Kendi içinde uzun vadede 
varyasyon göstermesi şaşırtıcı değil

211
00:11:16,575 --> 00:11:18,456
ama şu keskin uç noktalara bakın.

212
00:11:18,456 --> 00:11:20,546
Bu bir kuyruklu yıldız günü.

213
00:11:20,546 --> 00:11:24,656
Güneşin, gaz buharlaşması üzerindeki 
etkisini ve

214
00:11:24,656 --> 00:11:27,604
kuyruklu yıldızın döndüğünü 
görebiliyorsunuz.

215
00:11:27,604 --> 00:11:29,312
İçinden bir sürü şey çıkan

216
00:11:29,312 --> 00:11:31,459
bir nokta var, bu nokta 
güneşin altındayken

217
00:11:31,459 --> 00:11:34,756
ısınıyor, arka tarafta 
kaldığında ise soğuyor.

218
00:11:34,756 --> 00:11:38,262
Bu yoğunluk dalgalanmalarını 
görebiliyoruz.

219
00:11:38,262 --> 00:11:42,395
Bunlar şimdiden ölçtüğümüz

220
00:11:42,395 --> 00:11:44,090
gazlar ve organik bileşikler.

221
00:11:44,090 --> 00:11:45,878
Gördüğünüz gibi etkileyici bir liste,

222
00:11:45,878 --> 00:11:48,362
ve liste aslında bundan 
çok ama çok daha uzun

223
00:11:48,362 --> 00:11:50,308
çünkü yapılacak daha bir sürü ölçüm var.

224
00:11:50,308 --> 00:11:53,656
Aslında şu an Houston'da 
bir konferans var ve

225
00:11:53,656 --> 00:11:56,117
bu sonuçlardan bir çoğu orada sunulmakta.

226
00:11:56,827 --> 00:11:58,448
Toz partiküllerini de ölçtük.

227
00:11:58,448 --> 00:12:01,250
Şimdi bu size çok da etkileyici 
gelmeyebilir tabi ama

228
00:12:01,250 --> 00:12:04,523
bilim adamları bunu gördüklerinde 
çok heyecanlandılar.

229
00:12:04,523 --> 00:12:05,940
İki toz partikülü:

230
00:12:05,940 --> 00:12:08,934
sağdakine Boris diyorlar ve 
analiz edebilmek için

231
00:12:08,934 --> 00:12:11,048
tantalla muamele ettiler.

232
00:12:11,048 --> 00:12:13,439
Magnezyum ve sodyum bulundu.

233
00:12:13,439 --> 00:12:17,688
Bunun anlamı şu, bu konsantrasyonlar, 
bu iki materyalin

234
00:12:17,688 --> 00:12:20,404
güneş sistemi şekillendiği zamanki 
konsantrasyonları.

235
00:12:20,404 --> 00:12:23,771
Böylece, gezegen oluştuğunda ortamda

236
00:12:23,771 --> 00:12:26,859
hangi materyaller vardı öğreniyoruz.

237
00:12:26,859 --> 00:12:29,577
Tabi ki, önemli unsurlardan 
biri de görüntüleme.

238
00:12:29,577 --> 00:12:32,943
Bu Rosetta'nın kameralarından biri, 
OSIRIS kamerasından bir resim,

239
00:12:32,943 --> 00:12:35,938
bu sene ocağın 23'ünde

240
00:12:35,938 --> 00:12:38,608
Science dergisinin kapağına çıktı.

241
00:12:38,608 --> 00:12:42,046
Kimse bu cismin böyle 
görüneceğini beklemiyordu.

242
00:12:42,046 --> 00:12:45,644
Kayalar, taşlar,-- başka bir şeydense 
Yosemite Parkı'ndaki

243
00:12:45,644 --> 00:12:48,151
Yarım Kubbe'ye daha çok benziyor.

244
00:12:48,151 --> 00:12:50,729
Şuna benzer şeyler de gördük:

245
00:12:50,729 --> 00:12:55,651
kum tepecikleri, ve sağ tarafta rüzgar 
dalgalanmalarının gölgeleri.

246
00:12:55,651 --> 00:12:59,575
Bu tip şeyleri Mars'tan biliyoruz zaten 
ama, bu kuyruklu yıldızın atmosferi yok

247
00:12:59,575 --> 00:13:02,454
yani kumda rüzgar dalgalanması 
gölgesi olması biraz zor.

248
00:13:02,454 --> 00:13:04,439
Sebebi bölgesel gaz çıkışı veya yükselip

249
00:13:04,439 --> 00:13:06,622
tekrar inen şeyler olabilir.

250
00:13:06,622 --> 00:13:09,803
Şu an bilemiyoruz, 
araştırılacak çok şey var.

251
00:13:09,803 --> 00:13:11,893
Burada, aynı resimden 
iki tane görüyorsunuz

252
00:13:11,893 --> 00:13:14,410
Sol taraftakinde ortada 
bir çukur görüyorsunuz

253
00:13:14,410 --> 00:13:16,627
Sağdakinde ise, 
dikkatle bakarsanız

254
00:13:16,627 --> 00:13:19,858
o çukurdan gelen 
üç püskürme görülüyor.

255
00:13:19,858 --> 00:13:22,155
Bu kuyruklu yıldızın aktivitesi.

256
00:13:22,155 --> 00:13:26,172
Görülüyor ki, bu püskürmelerin altındaki 
kısım aktif bölgelerin bulunduğu

257
00:13:26,172 --> 00:13:28,935
ve materyalin uzaya doğru
buharlaştığı yer.

258
00:13:28,935 --> 00:13:32,545
Burada, kuyruklu yıldızın boyun 
kısmında ilginç bir yarık görüyorsunuz.

259
00:13:32,545 --> 00:13:34,541
Sağ kenarda.

260
00:13:34,541 --> 00:13:38,237
Bir kilometre uzunluğunda 
ve iki buçuk metre genişliğinde.

261
00:13:38,237 --> 00:13:40,483
Bazı insanlar diyor ki,

262
00:13:40,483 --> 00:13:42,551
güneşe yaklaştığımızda

263
00:13:42,551 --> 00:13:44,409
kuyruklu yıldız ikiye ayrılabilir

264
00:13:44,409 --> 00:13:46,089
biz de hangi yarısını seçeceğimize

265
00:13:46,089 --> 00:13:48,341
karar vermek zorunda kalırız.

266
00:13:48,341 --> 00:13:51,514
Burada yine sonda -- bir sürü alet

267
00:13:51,514 --> 00:13:56,855
yere saplanıp, kazabilen şeyler falan 
hariç çoğu Rosetta'dakilerle benzer

268
00:13:56,855 --> 00:14:00,732
çünkü uzayda bulduğunuz şeylerle 
kuyruklu yıldızda

269
00:14:00,732 --> 00:14:04,238
bulduğunuz şeyleri 
karşılaştırmak istiyorsunuz.

270
00:14:04,238 --> 00:14:06,931
Bunlara referans değeri 
ölçümleri deniyor.

271
00:14:06,931 --> 00:14:10,162
Bunlar inişteki düşüşünün görüntüleri

272
00:14:10,162 --> 00:14:12,210
OSIRIS kamerası tarafından çekildiler.

273
00:14:12,210 --> 00:14:16,436
Sondanın Rosetta'dan daha ve daha 
uzaklaştığını görüyorsunuz.

274
00:14:16,436 --> 00:14:20,244
Sağ yukarıda, sondanın 
çektiği bir resim var,

275
00:14:20,244 --> 00:14:23,100
kuyruklu yıldızın yüzeyinden 
60 metre yüksekten çekilmiş.

276
00:14:23,100 --> 00:14:25,514
Oradaki kaya parçası 10 metre falan.

277
00:14:25,514 --> 00:14:30,228
Bu kuyruklu yıldıza inmeden önce 
çektiğimiz son resimlerden biri.

278
00:14:30,228 --> 00:14:33,786
Burada bütün seriyi tekrar görüyoruz 
ama farklı bir açıdan

279
00:14:33,786 --> 00:14:37,971
ve sol alttan ortaya doğru sondayı 
kuyruklu yıldız yüzeyi üstünde

280
00:14:37,971 --> 00:14:42,156
yol alırken gösteren 
büyütülmüş üç kare var.

281
00:14:42,156 --> 00:14:46,342
En üstte de, inişin bir 
öncesi/sonrası resmi var.

282
00:14:46,342 --> 00:14:50,269
'Sonrası' resminin tek sorunu, 
sondanın görünmemesi.

283
00:14:50,269 --> 00:14:53,540
Ama aslında dikkatli bakarsanız, 
resmin sağ tarafında

284
00:14:53,540 --> 00:14:57,569
sondanın orada olduğunu ama 
sıçradığını görürsünüz.

285
00:14:57,569 --> 00:14:59,230
Tekrar yüzeyden ayrılmış.

286
00:14:59,230 --> 00:15:02,317
Komik bir not düşeyim bu noktada,

287
00:15:02,317 --> 00:15:06,937
ilk planda Rosetta'nın sıçrayabilen bir 
sondası olacağı tasarlanmıştı ama

288
00:15:06,937 --> 00:15:09,510
bu fikirden vazgeçildi çünkü 
çok pahalıya malolacaktı.

289
00:15:09,510 --> 00:15:11,784
Biz bunu unuttuk ama demek ki 
sonda unutmamış.

290
00:15:11,784 --> 00:15:13,388
(Kahkahalar)

291
00:15:13,388 --> 00:15:15,895
İlk sıçrama sırasında, 
manyetometrelerden alınan

292
00:15:15,895 --> 00:15:19,725
sonuçları görüyorsunuz burada, 
üç eksenden, x,y ve z.

293
00:15:19,725 --> 00:15:21,931
Yarısına doğru kırmızı bir çizgi 
görüyorsunuz.

294
00:15:21,931 --> 00:15:23,765
Bu kırmızı çizgide, 
bir değişim var.

295
00:15:23,765 --> 00:15:27,690
Olan şu, ilk sıçrama sırasında, 
sondanın bir ayağı

296
00:15:27,690 --> 00:15:32,416
bir yerlerde, bir kraterin 
kenarına çarptı ve bu

297
00:15:32,416 --> 00:15:35,236
sondanın dönme
hızını değiştirdi.

298
00:15:35,236 --> 00:15:37,209
Olduğumuz yerde olduğumuz

299
00:15:37,209 --> 00:15:39,485
için oldukça şanslıydık yani.

300
00:15:39,485 --> 00:15:43,154
Bu Rosetta'nın sembolleşmiş 
resimlerinden biri.

301
00:15:43,154 --> 00:15:47,077
İnsan yapısı bir nesne, 
sondanın bir ayağı,

302
00:15:47,077 --> 00:15:49,028
bir kuyruklu yıldızın üstünde duruyor.

303
00:15:49,028 --> 00:15:54,159
Bence bu, gördüğüm uzay bilimi resimleri 
arasında gelmiş geçmiş en iyilerden biri.

304
00:15:54,159 --> 00:15:59,340
(Alkışlar)

305
00:15:59,340 --> 00:16:03,191
Hala yapmamız gereken şeylerden biri, 
sondayı bulmak.

306
00:16:03,191 --> 00:16:06,887
Buradaki mavi bölge, 
olduğunu tahmin ettiğimiz yer.

307
00:16:06,887 --> 00:16:10,505
Henüz bulamadık 
ama aramalar da

308
00:16:10,505 --> 00:16:14,270
sondayı tekrar çalışır hale getirme 
çabalarımız da devam ediyor.

309
00:16:14,270 --> 00:16:16,012
Her gün dinliyoruz,

310
00:16:16,012 --> 00:16:18,570
ve umuyoruz ki bugünlerle 
Nisan arasında bir yerde

311
00:16:18,570 --> 00:16:20,308
sonda tekrar uyanacak.

312
00:16:20,308 --> 00:16:22,445
Kuyruklu yıldızda 
bulduğumuz bulgular:

313
00:16:23,795 --> 00:16:26,251
Bu şey suda yüzebilir.

314
00:16:26,251 --> 00:16:28,875
Suyun yoğunluğunun yarısına sahip.

315
00:16:28,875 --> 00:16:31,893
Çok büyük bir 
kaya gibi gözüküyor ama değil.

316
00:16:31,893 --> 00:16:35,539
Haziran, Temmuz, Ağustos'ta 
gördüğümüz aktivite artışı

317
00:16:35,539 --> 00:16:37,930
dört kat büyüklüğe sahip bir artıştı.

318
00:16:37,930 --> 00:16:39,673
Güneşe geldiğimiz zaman,

319
00:16:39,673 --> 00:16:44,246
saniyede 100 kilo 
kuyruklu yıldızdan ayrılıyor olacak

320
00:16:44,246 --> 00:16:45,802
gaz, toz, falan.

321
00:16:45,802 --> 00:16:48,333
Bu günde 100 milyon kilo eder.

322
00:16:49,603 --> 00:16:51,978
Ve son olarak, iniş günü.

323
00:16:51,978 --> 00:16:57,366
Hiçbir zaman unutamayacağım, tam bir 
çılgınlık, Almanya'da 250 TV ekibi.

324
00:16:57,366 --> 00:16:59,385
BBC benimle röportaj yapıyordu, 
diğer bir

325
00:16:59,385 --> 00:17:02,357
TV ekibi ise bütün gün beni takip edip,

326
00:17:02,357 --> 00:17:04,493
ben röportaj verirken kayda alıyordu

327
00:17:04,493 --> 00:17:06,931
Bütün gün böyle 
devam etti.

328
00:17:06,931 --> 00:17:08,742
Discovery Channel ekibi,

329
00:17:08,742 --> 00:17:11,064
beni kontrol odasından 
çıkarken yakaladı

330
00:17:11,064 --> 00:17:13,177
ve doğru soruyu sordu.

331
00:17:13,177 --> 00:17:16,802
Ve dostlarım, göz yaşlarına boğuldum 
hala da öyle hissediyorum.

332
00:17:16,802 --> 00:17:18,485
Bir buçuk ay boyunca,

333
00:17:18,485 --> 00:17:21,319
iniş gününü düşürken 
ağlamadan duramadım.

334
00:17:21,319 --> 00:17:24,034
ve hala da bu duygudayım.

335
00:17:24,034 --> 00:17:26,983
Kuyruklu yıldızın bu resmi ile, 
sizlerden ayrılıyorum.

336
00:17:26,983 --> 00:17:29,096
Teşekkür ederim.

337
00:17:29,096 --> 00:17:33,975
(Alkışlar)