1
00:00:00,717 --> 00:00:05,514
Želeo bih da vas povedem u epsku avanturu
svemirske letelice Rozeta.

2
00:00:05,514 --> 00:00:09,540
Praćenje komete i spuštanje
svemirske sonde na nju

3
00:00:09,540 --> 00:00:12,730
bila je moja strast
u poslednje dve godine.

4
00:00:13,450 --> 00:00:14,545
Da bih to uradio,

5
00:00:14,545 --> 00:00:18,015
treba da vam objasnim nešto
o postanku Sunčevog sistema.

6
00:00:18,015 --> 00:00:20,238
Ako se vratimo unazad
4,5 milijarde godina,

7
00:00:20,238 --> 00:00:21,957
postojao je oblak gasa i prašine.

8
00:00:21,957 --> 00:00:26,484
U središtu ovog oblaka, nastalo je
i upalilo se naše sunce.

9
00:00:26,484 --> 00:00:32,195
Uz to nastalo je i ono što znamo
kao planete, komete i asteroide.

10
00:00:32,195 --> 00:00:35,608
Zatim, prema teoriji,

11
00:00:35,608 --> 00:00:39,625
pošto se Zemlja ohladila
nedugo posle svog nastanka,

12
00:00:39,625 --> 00:00:44,396
komete su je žestoko udarale
i donele vodu na Zemlju.

13
00:00:45,082 --> 00:00:49,516
One su verovatno donele
i složeni organski materijal

14
00:00:49,516 --> 00:00:52,906
i to je možda pokrenulo nastanak života.

15
00:00:52,906 --> 00:00:56,366
To možete uporediti sa
rešavanjem slagalice od 250 delova,

16
00:00:56,366 --> 00:00:59,570
a ne od 2.000 delova.

17
00:00:59,570 --> 00:01:03,053
Zatim, velike planete kao Jupiter i Saturn

18
00:01:03,053 --> 00:01:05,631
nisu se nalazile tamo gde su sada

19
00:01:05,631 --> 00:01:08,278
i u međusobnoj gravitacionoj interakciji

20
00:01:08,278 --> 00:01:11,830
počistile su celu unutrašnjost
Sunčevog sistema,

21
00:01:11,830 --> 00:01:13,432
a ono što sada znamo kao komete

22
00:01:13,432 --> 00:01:15,735
završilo je u nečemu što se zove
Kajperov pojas,

23
00:01:15,735 --> 00:01:19,213
što je naziv za pojas objekata
iza Neptunove orbite.

24
00:01:19,213 --> 00:01:22,906
Ponekad ovi objekti naleću jedni na druge

25
00:01:22,906 --> 00:01:25,971
i gravitaciono se odbijaju,

26
00:01:25,971 --> 00:01:30,428
a onda ih Jupiterova gravitacija
privlači nazad u Sunčev sistem.

27
00:01:30,428 --> 00:01:34,120
I onda postaju one komete
kakve vidimo na nebu.

28
00:01:34,120 --> 00:01:37,394
Ovde je važno primetiti
da su u međuvremenu,

29
00:01:37,394 --> 00:01:39,693
tokom 4,5 milijarde godina,

30
00:01:39,693 --> 00:01:42,875
ove komete stajale na spoljnom rubu
Sunčevog sistema

31
00:01:42,875 --> 00:01:44,290
i nisu se promenile -

32
00:01:44,290 --> 00:01:47,193
daleke, smrznute verzije
našeg sunčevog sistema.

33
00:01:47,193 --> 00:01:49,282
Na nebu, one izgledaju ovako.

34
00:01:49,282 --> 00:01:51,233
Prepoznajemo ih po repu.

35
00:01:51,233 --> 00:01:52,904
U stvari, postoje dva repa.

36
00:01:52,904 --> 00:01:56,759
Jedan je rep od prašine
koju raznosi solarni vetar.

37
00:01:56,759 --> 00:02:00,404
Drugi je rep od jona,
naelektrisanih čestica,

38
00:02:00,404 --> 00:02:03,143
i oni prate magnetno polje
u sunčevom sistemu.

39
00:02:03,143 --> 00:02:04,292
Tu je još koma

40
00:02:04,292 --> 00:02:07,199
i tu je nukleus, koji je
ovde premali da be se video,

41
00:02:07,199 --> 00:02:09,689
i morate imati na umu
da je u slučaju Rozete

42
00:02:09,689 --> 00:02:11,866
svemirska letelica
u tom središnjem pikselu.

43
00:02:11,866 --> 00:02:15,976
Udaljeni smo samo
20, 30, 40 km od komete.

44
00:02:15,976 --> 00:02:18,297
Dakle, šta je važno zapamtiti?

45
00:02:18,297 --> 00:02:23,166
Komete sadrže originalni materijal
od koga je nastao naš sunčev sistem,

46
00:02:23,166 --> 00:02:25,526
tako da su one idealne
za proučavanje komponenti

47
00:02:25,526 --> 00:02:29,791
koje su bile prisutne
kada su Zemlja i život nastajali.

48
00:02:29,791 --> 00:02:31,673
Za komete se takođe sumnja

49
00:02:31,673 --> 00:02:35,944
da su donele elemente
koji su možda pokrenuli život.

50
00:02:35,944 --> 00:02:40,309
Godine 1983, ESA je pokrenula
dugoročni program "Horajzon 2000",

51
00:02:40,309 --> 00:02:44,233
čiji je ključni element bila
misija na kometu.

52
00:02:44,233 --> 00:02:49,123
Paralelno je pokrenuta manja misija
na kometu letelicom Đoto koju vidite ovde

53
00:02:49,123 --> 00:02:55,329
i koja je 1986. proletela pored
Halejeve komete sa grupom letelica.

54
00:02:55,329 --> 00:02:58,900
Iz rezultata te misije
postalo je odmah jasno

55
00:02:58,900 --> 00:03:04,087
da su komete idealna tela za proučavanje
da bi se razumeo naš sunčev sistem.

56
00:03:04,087 --> 00:03:08,599
Tako da je misija Rozeta odobrena 1993.

57
00:03:08,599 --> 00:03:12,234
i prvobitno je trebalo da krene 2003,

58
00:03:12,234 --> 00:03:14,858
ali iskrsao je problem sa raketom Arijana.

59
00:03:14,858 --> 00:03:17,923
Ipak, naše odeljenje za odnose s javnošću
je u svom entuzijazmu

60
00:03:17,923 --> 00:03:20,145
već napravilo 1.000 Delft tanjira

61
00:03:20,145 --> 00:03:22,535
sa imenom pogrešne komete.

62
00:03:22,535 --> 00:03:26,102
Od tad više nisam morao da kupujem
porcelan. To je dobra strana.

63
00:03:26,102 --> 00:03:27,821
(Smeh)

64
00:03:27,821 --> 00:03:29,701
Čim je problem rešen,

65
00:03:29,701 --> 00:03:32,882
poleteli smo sa Zemlje 2004. godine

66
00:03:32,882 --> 00:03:35,970
na novoizabranu kometu
Čurjumov-Gerasimenko.

67
00:03:35,970 --> 00:03:38,826
Ova kometa je specijalno izabrana jer:

68
00:03:38,826 --> 00:03:41,480
pod A, treba da budete u stanju
da stignete do nje,

69
00:03:41,480 --> 00:03:44,261
a pod B, ne treba da se zadržava
predugo u Sunčevom sistemu.

70
00:03:44,261 --> 00:03:48,208
Ova kometa se nalazi
u Sunčevom sistemu od 1959.

71
00:03:48,208 --> 00:03:51,523
Tada ju je prvi put skrenuo Jupiter

72
00:03:51,523 --> 00:03:54,500
i došla je dovoljno blizu Sunca
da bi počela da se menja.

73
00:03:54,500 --> 00:03:56,151
Tako da je to vrlo sveža kometa.

74
00:03:56,611 --> 00:03:59,502
Rozeta je prva u istoriji
u nekoliko stvari.

75
00:03:59,502 --> 00:04:02,018
To je prvi satelit
koji je orbitirao oko komete

76
00:04:02,018 --> 00:04:05,640
i pratio je na celom putu
kroz Sunčev sistem -

77
00:04:05,640 --> 00:04:08,938
najbliži prilazak Suncu,
kao što ćemo videti u avgustu,

78
00:04:08,938 --> 00:04:11,259
i onda nazad ka spoljašnjosti.

79
00:04:11,259 --> 00:04:13,860
To je prvo sletanje na kometu ikada.

80
00:04:13,860 --> 00:04:17,552
Mi u stvari orbitiramo
oko komete pomoću nečega

81
00:04:17,552 --> 00:04:19,351
što se obično ne radi letelicom.

82
00:04:19,351 --> 00:04:22,636
Obično pogledate na nebo
i znate gde ciljate i gde se nalazite.

83
00:04:22,636 --> 00:04:24,772
U ovom slučaju, to nije dovoljno.

84
00:04:24,772 --> 00:04:28,070
Upravljali smo gledajući
obeležja na kometi.

85
00:04:28,070 --> 00:04:30,545
Prepoznali smo fizionomiju -
stene, kratere -

86
00:04:30,545 --> 00:04:34,562
i tako smo znali gde smo
u odnosu na kometu.

87
00:04:34,562 --> 00:04:39,091
I naravno, to je prvi satelit koji je
stigao izvan Jupiterove orbite

88
00:04:39,091 --> 00:04:40,292
pomoću solarnog pogona.

89
00:04:40,292 --> 00:04:42,619
Ovo zvuči herojskije
nego što zaista jeste,

90
00:04:42,619 --> 00:04:47,715
jer tehnologija koja koristi
radioizotopne termoelektrične generatore

91
00:04:47,715 --> 00:04:51,013
tada nije bila dostupna u Evropi,
tako da nije bilo izbora.

92
00:04:51,013 --> 00:04:52,590
Ali ovi solarni paneli su veliki.

93
00:04:52,590 --> 00:04:55,865
Ovo je jedno krilo, a ovo nisu
specijalno odabrani mali ljudi.

94
00:04:55,865 --> 00:04:57,699
Oni su isti kao vi i ja.

95
00:04:57,699 --> 00:05:00,090
(Smeh)

96
00:05:00,090 --> 00:05:04,291
Imamo dva ovakva krila
od 65 kvadratnih metara.

97
00:05:04,291 --> 00:05:07,310
Kasnije, naravno,
kad smo stigli do komete,

98
00:05:07,310 --> 00:05:10,839
shvatili smo da 65 kvadratnih metara jedra

99
00:05:10,839 --> 00:05:16,481
blizu trupa koji emituje gas
nije uvek baš zgodan izbor.

100
00:05:16,481 --> 00:05:18,525
Kako smo stigli do komete?

101
00:05:18,525 --> 00:05:22,193
Zato što je trebalo da odemo tamo
zbog Rosetinih naučnih ciljeva

102
00:05:22,193 --> 00:05:26,001
vrlo daleko - kao četiri razdaljine
od Zemlje do Sunca -

103
00:05:26,001 --> 00:05:30,111
i takođe, mnogo većom brzinom
nego što smo mogli postići s gorivom,

104
00:05:30,111 --> 00:05:34,430
jer bi nam trebalo goriva 
šest puta više od težine letelice.

105
00:05:34,430 --> 00:05:35,840
I šta radite onda?

106
00:05:35,840 --> 00:05:39,323
Koristite gravitacione manevre

107
00:05:39,323 --> 00:05:42,690
u kojima prolazite pored planete
veoma nisko,

108
00:05:42,690 --> 00:05:44,455
nekoliko stotina kilometara,

109
00:05:44,455 --> 00:05:49,168
i onda dobijate besplatno ubrzanje
oko Sunca od te planete.

110
00:05:49,168 --> 00:05:51,211
Nekoliko puta smo to uradili:

111
00:05:51,211 --> 00:05:53,690
Sa Zemljom, sa Marsom,
pa opet dvaput sa Zemljom

112
00:05:53,690 --> 00:05:57,658
i proleteli smo i pored dva asteroida,
Lutecije i Stajnsa.

113
00:05:58,318 --> 00:06:02,983
Zatim, 2011, otišli smo toliko daleko
od Sunca, da se letelica našla u nevolji

114
00:06:02,983 --> 00:06:06,792
i nismo više mogli da je spasemo,

115
00:06:06,792 --> 00:06:08,765
pa smo je stavili u hibernaciju.

116
00:06:08,765 --> 00:06:12,103
Sve smo isključili, osim jednog sata.

117
00:06:12,103 --> 00:06:15,614
Ovde vidite njenu putanju
i kako to funkcioniše.

118
00:06:15,614 --> 00:06:18,057
Vidite da je od početnog kruga

119
00:06:18,057 --> 00:06:21,873
bela linija postajala sve više eliptična

120
00:06:21,873 --> 00:06:24,822
i onda smo konačno došli do komete

121
00:06:24,822 --> 00:06:29,187
u maju 2014. i morali smo da počnemo
sa manevrima za susret.

122
00:06:29,187 --> 00:06:32,607
Usput smo prošli pored Zemlje
i napravili nekoliko slika

123
00:06:32,607 --> 00:06:33,943
da bismo testirali kamere.

124
00:06:33,943 --> 00:06:35,962
Ovo je izlazak Meseca iza Zemlje,

125
00:06:35,962 --> 00:06:37,917
a ovo je ono što sada zovemo "selfi",

126
00:06:37,917 --> 00:06:41,609
reč koja tada nije postojala.
(Smeh)

127
00:06:41,609 --> 00:06:44,580
To je na Marsu. Snimljeno je kamerom CIVA.

128
00:06:44,580 --> 00:06:46,762
To je jedna od kamera na lenderu

129
00:06:46,762 --> 00:06:49,177
i nalazi se ispod solarnih ploča

130
00:06:49,177 --> 00:06:53,450
i na slici vidite planetu Mars
i solarnu ploču.

131
00:06:53,450 --> 00:06:59,118
Kad smo izašli iz hibernacije,
u januaru 2014,

132
00:06:59,118 --> 00:07:00,903
približavali smo se udaljenosti

133
00:07:00,903 --> 00:07:03,736
od 2 miliona kilometara od komete u maju.

134
00:07:03,736 --> 00:07:07,845
Ali, brzina letelice je bila prevelika.

135
00:07:07,845 --> 00:07:13,906
Išli smo 2.800 km na sat brže od komete,
pa smo morali da kočimo.

136
00:07:13,906 --> 00:07:15,763
Morali smo da napravimo 8 manevara

137
00:07:15,763 --> 00:07:18,340
i vidite ovde da su neki od njih
bili zaista veliki.

138
00:07:18,340 --> 00:07:24,364
Prvo smo morali da usporimo
za nekoliko stotina kilometara na čas

139
00:07:24,364 --> 00:07:28,674
i to je trajalo sedam sati

140
00:07:28,674 --> 00:07:31,622
i potrošilo je 218 kilograma goriva

141
00:07:31,622 --> 00:07:35,572
i to je bilo sedam stresnih sati,
jer 2007. godine

142
00:07:35,572 --> 00:07:38,762
desilo se curenje
u pogonskom sistemu Rozete

143
00:07:38,762 --> 00:07:40,909
i morali smo da zatvorimo granu,

144
00:07:40,909 --> 00:07:43,487
tako da je sistem radio pod pritiskom

145
00:07:43,487 --> 00:07:46,785
za koji nije bio napravljen ni spreman.

146
00:07:47,795 --> 00:07:52,704
Onda smo stigli u blizinu komete
i ovo su bile prve slike koje smo videli.

147
00:07:52,704 --> 00:07:55,277
Realno vreme rotacije
komete je 12 i po sati,

148
00:07:55,277 --> 00:07:57,366
tako da je ovo ubrzano,

149
00:07:57,366 --> 00:08:00,617
ali razumećete da su naši
inženjeri dinamike leta pomislili

150
00:08:00,617 --> 00:08:04,471
da ovde neće biti lako sleteti.

151
00:08:04,471 --> 00:08:09,115
Nadali smo se nekom krompirastom obliku

152
00:08:09,115 --> 00:08:11,281
gde bi moglo lako da se sleti.

153
00:08:11,281 --> 00:08:14,572
Ali ostala nam je jedna nada:
možda je glatko.

154
00:08:14,572 --> 00:08:18,310
Ne, nije bilo.
(Smeh)

155
00:08:18,310 --> 00:08:21,003
U tom momentu bilo je očigledno da moramo

156
00:08:21,003 --> 00:08:24,534
da napravimo najdetaljniju moguću
mapu ovog tela,

157
00:08:24,534 --> 00:08:29,687
jer smo morali da nađemo
ravnu površinu od 500m u prečniku.

158
00:08:29,687 --> 00:08:34,286
Zašto 500 metara? To je greška koju
možemo da napravimo pri sletanju sonde.

159
00:08:34,286 --> 00:08:37,467
Prošli smo kroz ovaj proces
i napravili mapu komete.

160
00:08:37,467 --> 00:08:39,834
Koristili smo tehniku
zvanu fotoklinometrija.

161
00:08:39,834 --> 00:08:42,064
Tu se koriste senke koje pravi sunce.

162
00:08:42,064 --> 00:08:45,151
Ovde vidite kamen na površini komete,

163
00:08:45,151 --> 00:08:48,077
koji obasjava sunce odozgo.

164
00:08:48,077 --> 00:08:50,236
Po senci možemo, pomoću našeg uma,

165
00:08:50,236 --> 00:08:53,880
odmah utvrditi otprilike
kog je oblika taj kamen.

166
00:08:53,880 --> 00:08:55,922
Možete uneti to u kompjuterski program,

167
00:08:55,922 --> 00:09:00,176
zatim pokriti celu kometu
i napraviti mapu komete.

168
00:09:00,176 --> 00:09:03,856
Za to smo leteli posebnim putanjama,
počevši od avgusta.

169
00:09:03,856 --> 00:09:06,765
Prvo, trougaonom putanjom
od 100km sa strane,

170
00:09:06,765 --> 00:09:08,428
na razdaljini od 100km,

171
00:09:08,428 --> 00:09:11,432
a onda smo ponovili celu stvar na 50km.

172
00:09:11,432 --> 00:09:15,079
Tada smo imali snimke
komete iz svih uglova

173
00:09:15,079 --> 00:09:19,752
i mogli smo da upotrebimo ovu tehniku
da napravimo celu mapu.

174
00:09:19,752 --> 00:09:23,019
Usledilo je biranje mesta za sletanje.

175
00:09:23,019 --> 00:09:27,279
Ovaj ceo proces, od pravljenja mape komete

176
00:09:27,279 --> 00:09:30,844
do nalaženja konačnog mesta
za sletanje, trajao je 60 dana.

177
00:09:30,844 --> 00:09:32,230
Nismo imali više vremena.

178
00:09:32,230 --> 00:09:34,350
Za poređenje, za prosečnu misiju na Mars

179
00:09:34,350 --> 00:09:38,134
potrebne su godine
da se stotine naučnika složi

180
00:09:38,134 --> 00:09:40,201
oko toga gde ćemo ići.

181
00:09:40,201 --> 00:09:42,359
Mi smo imali 60 dana i to je bilo to.

182
00:09:42,359 --> 00:09:45,402
Na kraju smo odabrali
konačno mesto za sletanje

183
00:09:45,402 --> 00:09:50,455
i komande su bile spremne
za Rozetu da lansira File.

184
00:09:50,455 --> 00:09:54,830
To funkcioniše tako što Rozeta treba da
bude na određenom mestu u svemiru

185
00:09:54,830 --> 00:09:57,653
i da nacilja kometu,
jer je lender pasivan.

186
00:09:57,653 --> 00:10:01,330
Onda se lender ispali
i krene prema kometi.

187
00:10:01,330 --> 00:10:03,120
Rozeta mora da se okrene,

188
00:10:03,120 --> 00:10:07,677
da bi kamere gledale File kako odlazi

189
00:10:07,677 --> 00:10:10,146
i da bi mogla da komunicira s njim.

190
00:10:10,146 --> 00:10:14,720
Celo sletanje je trajalo sedam sati.

191
00:10:14,720 --> 00:10:17,507
Sada izračunajte jednostavno:

192
00:10:17,507 --> 00:10:21,546
ako brzina Rozete odstupi
za jedan centimetar u sekundi,

193
00:10:21,546 --> 00:10:25,888
sedam sati je 25.000 sekundi.

194
00:10:25,888 --> 00:10:30,253
To znači da će promašiti cilj
za 252 metra.

195
00:10:30,253 --> 00:10:33,597
Tako da smo morali znati brzinu Rozete

196
00:10:33,597 --> 00:10:36,104
bez odstupanja većeg od 1cm u sekundi

197
00:10:36,104 --> 00:10:40,168
i njen položaj u svemiru
s odstupanjem manjim od 100m

198
00:10:40,168 --> 00:10:43,372
na razdaljini od 500 miliona km od Zemlje.

199
00:10:43,372 --> 00:10:45,740
To je veliki podvig.

200
00:10:45,740 --> 00:10:50,129
Da vam opišem ukratko
neke od instrumenata.

201
00:10:50,129 --> 00:10:53,565
Neću vas gnjaviti s detaljima
o svim instrumentima,

202
00:10:53,565 --> 00:10:55,214
ali imamo sve.

203
00:10:55,214 --> 00:10:58,348
Možemo da pomirišemo gas,
da izmerimo čestice prašine,

204
00:10:58,348 --> 00:11:00,600
njihov oblik, sastav,

205
00:11:00,600 --> 00:11:03,108
postoje magnetometri, sve.

206
00:11:03,108 --> 00:11:06,707
Ovo je jedan od rezultata sa instrumenta
koji meri gustinu gasa

207
00:11:06,707 --> 00:11:08,565
na poziciji Rozete.

208
00:11:08,565 --> 00:11:10,794
To je, znači, gas koji je došao s komete.

209
00:11:10,794 --> 00:11:13,278
Donji grafikon je iz septembra
prošle godine.

210
00:11:13,278 --> 00:11:16,925
Postoje varijacije u toku dugog perioda,
što samo po sebi nije iznenađujuće,

211
00:11:16,925 --> 00:11:18,456
ali vidite oštre vrhove.

212
00:11:18,456 --> 00:11:20,546
To je dan na kometi.

213
00:11:20,546 --> 00:11:24,656
Možete videti uticaj Sunca
na isparavanje gasa

214
00:11:24,656 --> 00:11:27,604
i na činjenicu da se kometa okreće.

215
00:11:27,604 --> 00:11:29,312
Postoji jedno mesto

216
00:11:29,312 --> 00:11:31,459
odakle dolazi mnogo toga,

217
00:11:31,459 --> 00:11:34,756
ono se zagreva na suncu,
a onda se hladi sa druge strane.

218
00:11:34,756 --> 00:11:38,262
I možemo videti varijacije u gustini.

219
00:11:38,262 --> 00:11:42,395
Ovo su gasovi i organska jedinjenja

220
00:11:42,395 --> 00:11:44,090
koja smo već izmerili.

221
00:11:44,090 --> 00:11:45,878
Videćete da je lista impresivna

222
00:11:45,878 --> 00:11:48,362
i biće još mnogo, mnogo toga,

223
00:11:48,362 --> 00:11:50,308
jer ima još merenja.

224
00:11:50,308 --> 00:11:53,656
Trenutno je u toku
konferencija u Hjustonu,

225
00:11:53,656 --> 00:11:56,117
gde se predstavljaju
mnogi od ovih rezultata.

226
00:11:56,827 --> 00:11:58,448
Izmerili smo i čestice prašine.

227
00:11:58,448 --> 00:12:01,250
Ovo vam neće izgledati
naročito impresivno,

228
00:12:01,250 --> 00:12:04,523
ali naučnici su bili oduševljeni
kad su to videli.

229
00:12:04,523 --> 00:12:05,940
Dve čestice prašine:

230
00:12:05,940 --> 00:12:08,934
desnu su nazvali Boris
i ubrizgali joj tantal

231
00:12:08,934 --> 00:12:11,048
da bi mogli da je analiziraju.

232
00:12:11,048 --> 00:12:13,439
Pronašli smo natrijum i magnezijum.

233
00:12:13,439 --> 00:12:17,688
To vam govori da je to
koncentracija ta dva materijala

234
00:12:17,688 --> 00:12:20,404
u vreme kada je nastao Sunčev sistem,

235
00:12:20,404 --> 00:12:23,771
i tako smo saznali
koji materijali su bili tu

236
00:12:23,771 --> 00:12:26,859
kad je nastala planeta.

237
00:12:26,859 --> 00:12:29,577
Naravno, jedan od važnih
elemenata je slikanje.

238
00:12:29,577 --> 00:12:32,943
Ovo je OZIRIS, jedna od kamera sa Rozete,

239
00:12:32,943 --> 00:12:35,938
i to je naslovna strana časopisa Sajens

240
00:12:35,938 --> 00:12:38,608
od 23. januara ove godine.

241
00:12:38,608 --> 00:12:42,046
Niko nije očekivao da će ovo telo
izgledati ovako.

242
00:12:42,046 --> 00:12:45,644
Stene i kamenje najviše liče
na granitnu kupolu

243
00:12:45,644 --> 00:12:48,151
u nacionalnom parku Josemiti.

244
00:12:48,151 --> 00:12:50,729
Takođe smo videli i ovako nešto:

245
00:12:50,729 --> 00:12:55,651
dine i, sa desne strane, nešto
što liči na senke vetra.

246
00:12:55,651 --> 00:12:59,575
To nam je poznato s Marsa,
ali ova kometa nema atmosferu,

247
00:12:59,575 --> 00:13:02,454
pa je malo teže da se napravi
senka od vetra.

248
00:13:02,454 --> 00:13:04,439
Možda je to lokalno izbacivanje gasa,

249
00:13:04,439 --> 00:13:06,622
koji ide nagore i vraća se.

250
00:13:06,622 --> 00:13:09,803
Ne znamo to, tako da ima
puno toga za istraživanje.

251
00:13:09,803 --> 00:13:11,893
Ovde vidite istu sliku dvaput.

252
00:13:11,893 --> 00:13:14,410
S leve strane, vidite u sredini jamu.

253
00:13:14,410 --> 00:13:16,627
S desne strane, ako pažljivo pogledate,

254
00:13:16,627 --> 00:13:19,858
vide se tri mlaza koji izlaze s dna jame.

255
00:13:19,858 --> 00:13:22,155
To je aktivnost komete.

256
00:13:22,155 --> 00:13:26,172
Očigledno, na dnu ovih jama
se nalaze aktivne oblasti,

257
00:13:26,172 --> 00:13:28,935
i tu materija isparava u svemir.

258
00:13:28,935 --> 00:13:32,545
Jedna vrlo intrigantna pukotina
se nalazi na vratu komete.

259
00:13:32,545 --> 00:13:34,541
Vidite je s desne strane.

260
00:13:34,541 --> 00:13:38,237
Dugačka je kilometar
i široka dva i po metra.

261
00:13:38,237 --> 00:13:40,483
Neki kažu da će se u stvari,

262
00:13:40,483 --> 00:13:42,551
kada se približimo Suncu,

263
00:13:42,551 --> 00:13:44,409
kometa možda rascepiti na dva dela,

264
00:13:44,409 --> 00:13:46,089
i onda ćemo morati da izaberemo

265
00:13:46,089 --> 00:13:48,341
koju ćemo kometu pratiti?

266
00:13:48,341 --> 00:13:51,514
Lender - ponovo, mnogo instrumenata,

267
00:13:51,514 --> 00:13:56,855
uglavnom sličnih, osim onih
koje udaraju u tlo, buše itd.

268
00:13:56,855 --> 00:14:00,732
Ali vrlo je slično Rozeti,
zato što želite da uporedite

269
00:14:00,732 --> 00:14:04,238
ono što nađete u svemiru
sa onim što nađete na kometi.

270
00:14:04,238 --> 00:14:06,931
To se zovu apsolutno tačna merenja.

271
00:14:06,931 --> 00:14:10,162
Ovo su slike spuštanja

272
00:14:10,162 --> 00:14:12,210
koje je snimila kamera OZIRIS.

273
00:14:12,210 --> 00:14:16,436
Vidite lender koji se udaljava od Rozete.

274
00:14:16,436 --> 00:14:20,244
U gornjem desnom uglu, vidite sliku
koju je napravio lender na 60m ,

275
00:14:20,244 --> 00:14:23,100
60 metara iznad površine komete.

276
00:14:23,100 --> 00:14:25,514
Onaj kamen ima oko 10 metara.

277
00:14:25,514 --> 00:14:30,228
Ovo je jedna od poslednjih slika
pre nego što smo sleteli na kometu.

278
00:14:30,228 --> 00:14:33,786
Ovde vidite ponovo celu sekvencu,
ali iz druge perspektive

279
00:14:33,786 --> 00:14:39,491
i vidite tri uvećane slike
od donjeg desnog ugla ka sredini lendera

280
00:14:39,491 --> 00:14:42,156
koji putuje po površini komete.

281
00:14:42,156 --> 00:14:46,342
A na vrhu su slike pre i posle spuštanja.

282
00:14:46,342 --> 00:14:50,269
Jedini problem sa slikom posle spuštanja
je taj što nema lendera.

283
00:14:50,269 --> 00:14:53,540
Ali ako pogledate pažljivo
desnu stranu ove slike,

284
00:14:53,540 --> 00:14:57,569
videli smo da je lender još tu,
ali je poskočio.

285
00:14:57,569 --> 00:14:59,230
Ponovo je uzleteo.

286
00:14:59,230 --> 00:15:02,317
Komično je to što

287
00:15:02,317 --> 00:15:06,937
je Rozeta prvobitno projektovana
da ima lender koji bi se odbijao.

288
00:15:06,937 --> 00:15:09,510
To je odbačeno, jer je bilo preskupo.

289
00:15:09,510 --> 00:15:11,784
Mi smo to zaboravili, ali lender nije.

290
00:15:11,784 --> 00:15:13,388
(Smeh)

291
00:15:13,388 --> 00:15:15,895
U toku prvog odbijanja, na magnetometrima,

292
00:15:15,895 --> 00:15:19,725
vidite ovde podatke s njih
s tri ose: x, y i z.

293
00:15:19,725 --> 00:15:21,931
Na polovini vidite crvenu liniju.

294
00:15:21,931 --> 00:15:23,765
Na toj crvenoj liniji je promena.

295
00:15:23,765 --> 00:15:27,690
Dogodilo se da smo
prilikom prvog odbijanja

296
00:15:27,690 --> 00:15:32,416
nekako udarili u ivicu kratera
sa jednom nogom lendera

297
00:15:32,416 --> 00:15:35,236
i brzina rotacije lendera se promenila.

298
00:15:35,236 --> 00:15:37,209
Imali smo prilično sreće

299
00:15:37,209 --> 00:15:39,485
da smo tu gde smo.

300
00:15:39,485 --> 00:15:43,154
Ovo je jedan od antologijskih
snimaka Rozete.

301
00:15:43,154 --> 00:15:47,077
Predmet koji su napravili ljudi,
noga lendera,

302
00:15:47,077 --> 00:15:49,028
stoji na kometi.

303
00:15:49,028 --> 00:15:54,159
Ovo je, za mene, jedna od
najboljih slika svemirske nauke ikada.

304
00:15:54,159 --> 00:15:59,340
(Aplauz)

305
00:15:59,340 --> 00:16:03,191
Jedna od stvari koje još moramo
da uradimo jeste da nađemo lender.

306
00:16:03,191 --> 00:16:06,887
Plava površina je ono gde
znamo da mora da bude.

307
00:16:06,887 --> 00:16:10,505
Nismo još uspeli da ga nađemo,
ali traženje se nastavlja,

308
00:16:10,505 --> 00:16:14,270
kao i naši pokušaji
da ponovo osposobimo lender.

309
00:16:14,270 --> 00:16:16,012
Slušamo svakog dana

310
00:16:16,012 --> 00:16:18,570
i nadamo se da će se negde do aprila

311
00:16:18,570 --> 00:16:20,308
leder ponovo pokrenuti.

312
00:16:20,308 --> 00:16:22,445
Ono što smo otkrili na ovoj kometi je:

313
00:16:23,795 --> 00:16:26,251
ova kometa bi plutala u vodi.

314
00:16:26,251 --> 00:16:28,875
Ima upola manju gustinu od vode.

315
00:16:28,875 --> 00:16:31,893
Samo izgleda kao
veoma veliki kamen, ali nije.

316
00:16:31,893 --> 00:16:35,539
Povećanje aktivnosti koje smo videli
u junu, julu i avgustu prošle godine

317
00:16:35,539 --> 00:16:37,930
bilo je četvorostruko.

318
00:16:37,930 --> 00:16:39,673
Do trenutka kada budemo kod Sunca,

319
00:16:39,673 --> 00:16:44,246
100 kilograma u sekundi
će odlaziti sa komete:

320
00:16:44,246 --> 00:16:45,802
gasa, prašine, čega god.

321
00:16:45,802 --> 00:16:48,333
To je 100 miliona kilograma dnevno.

322
00:16:49,603 --> 00:16:51,978
Zatim, konačno, dan spuštanja.

323
00:16:51,978 --> 00:16:57,366
Nikada to neću zaboraviti -
apsolutno ludilo, 250 TV ekipa u Nemačkoj.

324
00:16:57,366 --> 00:16:59,385
BBC me je intervjuisao,

325
00:16:59,385 --> 00:17:02,357
a druga TV ekipa,
koja me je pratila celog dana,

326
00:17:02,357 --> 00:17:04,493
je snimala kako me intervjuišu

327
00:17:04,493 --> 00:17:06,931
i tako se nastavilo celog dana.

328
00:17:06,931 --> 00:17:08,742
Ekipa kanala Diskaveri

329
00:17:08,742 --> 00:17:11,064
me je uhvatila kad sam napuštao
kontrolnu sobu

330
00:17:11,064 --> 00:17:13,177
i postavili su mi pravo pitanje

331
00:17:13,177 --> 00:17:16,802
i zaplakao sam i još uvek to osećam.

332
00:17:16,802 --> 00:17:18,485
Mesec i po dana

333
00:17:18,485 --> 00:17:21,319
nisam mogao da pomislim na spuštanje,
a da ne zaplačem

334
00:17:21,319 --> 00:17:24,034
i još uvek imam tu emociju.

335
00:17:24,034 --> 00:17:26,983
Završiću s ovom slikom komete.

336
00:17:26,983 --> 00:17:29,096
Hvala vam.

337
00:17:29,096 --> 00:17:33,975
(Aplauz)