WEBVTT

00:00:00.717 --> 00:00:05.514
Chciałbym was zabrać w niesamowitą
podróż sondy kosmicznej Rosetty.

00:00:05.514 --> 00:00:09.540
Dostarczenie próbnika
i wylądowanie nim na komecie:

00:00:09.540 --> 00:00:12.730
tylko tym żyłem przez ostatnie dwa lata.

00:00:13.450 --> 00:00:14.545
Aby tego dokonać,

00:00:14.545 --> 00:00:18.015
najpierw muszę opowiedzieć
o początkach Układu Słonecznego.

NOTE Paragraph

00:00:18.015 --> 00:00:20.238
Cofnijmy się o cztery i pół miliarda lat,

00:00:20.238 --> 00:00:21.957
była tu tylko chmura gazu i pyłu.

00:00:21.957 --> 00:00:26.484
W jej centrum powstało 
i zaczęło działać Słońce.

00:00:26.484 --> 00:00:32.195
Wraz z nim powstały planety,
komety i asteroidy.

00:00:32.195 --> 00:00:35.608
Potem, według jednej z teorii,

00:00:35.608 --> 00:00:39.625
kiedy Ziemia już trochę ostygła,

00:00:39.625 --> 00:00:44.396
komety bez przerwy w nią uderzały,
dostarczając wodę.

00:00:45.082 --> 00:00:49.516
Prawdopodobnie przyniosły też 
złożony materiał organiczny,

00:00:49.516 --> 00:00:52.906
który mógł być iskrą dla powstania życia.

00:00:52.906 --> 00:00:56.366
Można to porównać 
do układanki z 250 elementów,

00:00:56.366 --> 00:00:59.570
a nie z 2000.

NOTE Paragraph

00:00:59.570 --> 00:01:03.053
Planety giganty, Jowisz i Saturn,

00:01:03.053 --> 00:01:05.631
były w innych miejscach niż teraz.

00:01:05.631 --> 00:01:08.278
Współdziałały ze sobą grawitacyjnie,

00:01:08.278 --> 00:01:11.830
wymiotły całe wnętrze Układu Słonecznego,

00:01:11.830 --> 00:01:13.432
a obiekty, znane jako komety,

00:01:13.432 --> 00:01:15.545
trafiły do miejsca zwanego Pasem Kuipera.

00:01:15.545 --> 00:01:19.213
To przestrzeń obiektów za orbitą Neptuna.

00:01:19.213 --> 00:01:22.906
Czasem wpadają na siebie,

00:01:22.906 --> 00:01:25.971
przez co grawitacja
zmienia ich trajektorię,

00:01:25.971 --> 00:01:27.768
a siła przyciągania Jowisza

00:01:27.768 --> 00:01:30.428
wciąga je z powrotem 
do Układu Słonecznego.

00:01:30.428 --> 00:01:34.120
Stają się kometami, 
które widzimy na niebie.

NOTE Paragraph

00:01:34.120 --> 00:01:37.394
Co ważne, przez cały ten czas,

00:01:37.394 --> 00:01:39.693
cztery i pół miliarda lat,

00:01:39.693 --> 00:01:42.875
komety przebywały poza Układem Słonecznym,

00:01:42.875 --> 00:01:44.290
nie zmieniając się.

00:01:44.290 --> 00:01:47.193
Głębokie, zamrożone wersje naszego układu.

NOTE Paragraph

00:01:47.193 --> 00:01:49.282
Na niebie wyglądają tak.

00:01:49.282 --> 00:01:51.233
Kojarzymy je z ich warkoczem.

00:01:51.233 --> 00:01:52.904
Właściwie to dwa warkocze.

00:01:52.904 --> 00:01:56.759
Jeden to warkocz pyłu,
rozwiewany przez wiatr słoneczny.

00:01:56.759 --> 00:02:00.404
Drugi to warkocz jonowy,
naładowane cząsteczki,

00:02:00.404 --> 00:02:03.143
które podążają za polem magnetycznym
Układu Słonecznego.

NOTE Paragraph

00:02:03.143 --> 00:02:07.222
Oto koma, otoczka gazowa
i jądro, zbyt małe by je dostrzec.

00:02:07.222 --> 00:02:09.689
Pamiętajcie, że Rosetta,

00:02:09.689 --> 00:02:11.866
statek kosmiczny, to ten piksel w środku.

00:02:11.866 --> 00:02:15.976
To tylko około 30 kilometrów od komety.

NOTE Paragraph

00:02:15.976 --> 00:02:18.297
Co jest ważne?

00:02:18.297 --> 00:02:23.166
Komety zawierają pierwotny materiał
z czasów formowania Układu Słonecznego,

00:02:23.166 --> 00:02:25.526
to idealne obiekty do badania składników,

00:02:25.526 --> 00:02:29.791
które były wtedy obecne na Ziemi
i gdy powstawało życie.

00:02:29.791 --> 00:02:31.673
Podejrzewa się, że komety

00:02:31.673 --> 00:02:35.944
przyniosły pierwiastki, 
z których powstało życie.

00:02:35.944 --> 00:02:40.309
W roku 1983 ESA rozpoczęła 
długoterminowy program Horizon 2000,

00:02:40.309 --> 00:02:44.233
którego głównym założeniem
była misja na kometę.

00:02:44.233 --> 00:02:48.653
Przygotowano też niewielką misję Giotto,

00:02:48.653 --> 00:02:53.269
która w 1986 roku 
przeleciała obok komety Halleya

00:02:53.269 --> 00:02:55.329
wraz z flotą innych statków.

00:02:55.329 --> 00:02:58.900
Wyniki tej misji dowiodły bezsprzecznie,

00:02:58.900 --> 00:03:04.087
że komety to idealne obiekty
do badania Układu Słonecznego.

00:03:04.087 --> 00:03:08.599
Misję Rosetta zaakceptowano w 1993,

00:03:08.599 --> 00:03:12.234
początkowo miała wystartować w 2003,

00:03:12.234 --> 00:03:14.858
ale pojawiły się problemy 
z rakietą Ariane.

00:03:14.858 --> 00:03:17.923
Nasz pełen entuzjazmu dział PR

00:03:17.923 --> 00:03:20.145
zdążył już zrobić 
1000 ceramicznych talerzy

00:03:20.145 --> 00:03:22.535
z nazwą nie tej komety, co trzeba.

00:03:22.535 --> 00:03:26.102
Nie musiałem od tego czasu 
kupować nowej zastawy, ma to swoje zalety.

00:03:26.102 --> 00:03:27.821
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:03:27.821 --> 00:03:29.701
Po rozwiązaniu problemu,

00:03:29.701 --> 00:03:32.882
opuściliśmy Ziemię w 2004 roku

00:03:32.882 --> 00:03:35.970
w kierunku nowo obranej komety,
Czuriumow-Gierasimienko.

00:03:35.970 --> 00:03:38.826
Została ona specjalnie wybrana,

00:03:38.826 --> 00:03:41.170
bo po pierwsze, trzeba móc tam dotrzeć,

00:03:41.170 --> 00:03:44.511
po drugie, nie powinna zbyt długo
przebywać w Układzie Słonecznym.

00:03:44.511 --> 00:03:48.208
Ta kometa była tam od 1959 roku.

00:03:48.208 --> 00:03:51.523
Wtedy po raz pierwszy
przyciągnął ją Jowisz

00:03:51.523 --> 00:03:54.500
i znalazła się dość blisko Słońca, 
by zacząć się zmieniać.

00:03:54.500 --> 00:03:56.151
To bardzo świeża kometa.

NOTE Paragraph

00:03:56.611 --> 00:03:59.502
Rosetta była pierwsza 
pod wieloma względami.

00:03:59.502 --> 00:04:02.018
Pierwszy sztuczny satelita
krążący wokół komety,

00:04:02.018 --> 00:04:05.640
towarzyszył jej w podróży 
przez Układ Słoneczny.

00:04:05.640 --> 00:04:08.938
Był najbliżej Słońca w sierpniu,

00:04:08.938 --> 00:04:11.259
a potem znów na obrzeżach.

00:04:11.259 --> 00:04:13.860
To pierwsze w historii 
lądowanie na komecie.

00:04:13.860 --> 00:04:17.552
Krążymy wokół niej
metodami nie stosowanymi zwykle

00:04:17.552 --> 00:04:19.001
przez pojazdy kosmiczne.

00:04:19.001 --> 00:04:22.636
Patrząc w niebo, wiemy, 
gdzie patrzymy i gdzie jesteśmy.

00:04:22.636 --> 00:04:24.772
W tym wypadku, to nie wystarczy.

00:04:24.772 --> 00:04:28.070
Nawigowaliśmy, obserwując
punkty orientacyjne na komecie.

00:04:28.070 --> 00:04:30.545
Rozpoznaliśmy elementy
takie jak głazy czy kratery,

00:04:30.545 --> 00:04:34.562
dzięki czemu wiedzieliśmy,
gdzie jesteśmy w odniesieniu do niej.

NOTE Paragraph

00:04:34.562 --> 00:04:40.301
To pierwszy satelita za orbitą Jowisza,
używający paneli słonecznych.

00:04:40.301 --> 00:04:42.749
Brzmi to heroicznie,

00:04:42.749 --> 00:04:47.151
ale metoda radioizotopowych 
generatorów termoelektrycznych

00:04:47.151 --> 00:04:49.421
nie była jeszcze dostępna w Europie.

00:04:49.421 --> 00:04:51.013
Nie mieliśmy wyboru.

00:04:51.013 --> 00:04:52.590
Te panele są ogromne.

00:04:52.590 --> 00:04:55.865
To jedno ze skrzydeł,
a ludzie obok wcale nie są niscy.

00:04:55.865 --> 00:04:57.699
Są podobni do nas.

00:04:57.699 --> 00:05:00.090
(Śmiech)

00:05:00.090 --> 00:05:04.291
Mamy dwa takie skrzydła 
po 65 metrów kwadratowych.

00:05:04.291 --> 00:05:07.310
Później, po dotarciu do komety,

00:05:07.310 --> 00:05:10.839
widać, że 65 metrów kwadratowych żagla,

00:05:10.839 --> 00:05:16.481
w pobliżu ciała, które emituje gazy,
nie jest zbyt poręcznym pomysłem.

NOTE Paragraph

00:05:16.481 --> 00:05:18.525
Jak dotarliśmy do komety?

00:05:18.525 --> 00:05:22.193
Musieliśmy tam dotrzeć 
dla celów naukowych Rosetty.

00:05:22.193 --> 00:05:26.001
To bardzo daleko, to czterokrotny dystans
od Ziemi do Słońca.

00:05:26.001 --> 00:05:30.111
Musieliśmy dotrzeć tam szybciej,
niż pozwala zwykłe paliwo.

00:05:30.111 --> 00:05:34.430
Paliwo ważyłoby sześć razy niż sam statek.

00:05:34.430 --> 00:05:35.840
Co więc zrobić?

00:05:35.840 --> 00:05:39.323
Wykorzystaliśmy grawitację jak procę.

00:05:39.323 --> 00:05:42.690
Przelatując w pobliżu planety,
na niskiej wysokości,

00:05:42.690 --> 00:05:44.455
zaledwie kilku tysięcy kilometrów,

00:05:44.455 --> 00:05:49.168
zabieraliśmy prędkość, z którą planeta 
okrąża Słońce, i to za darmo.

00:05:49.168 --> 00:05:51.211
Zrobiliśmy tak kilka razy.

00:05:51.211 --> 00:05:53.690
Użyliśmy Ziemi, Marsa,
potem znów dwa razy Ziemi.

00:05:53.690 --> 00:05:57.658
Przelecieliśmy blisko dwóch asteroid,
Lutecji i Steins.

00:05:58.318 --> 00:06:02.983
W 2011 roku byliśmy tak daleko od Słońca,
że gdyby statek wpadł w tarapaty,

00:06:02.983 --> 00:06:06.792
nie moglibyśmy już mu pomóc.

00:06:06.792 --> 00:06:08.765
Wprowadziliśmy go więc w stan hibernacji.

00:06:08.765 --> 00:06:12.103
Wszystko było wyłączone, 
oprócz jednego zegara.

00:06:12.103 --> 00:06:15.614
Tu na biało widać trajektorię lotu
oraz jak to wszystko działa.

00:06:15.614 --> 00:06:18.057
Od okręgu, gdzie zaczęliśmy,

00:06:18.057 --> 00:06:21.873
od białej linii, widać że idziemy
po coraz większych elipsach,

00:06:21.873 --> 00:06:24.822
aby w końcu dotrzeć do komety.

00:06:24.822 --> 00:06:29.187
I w maju 2014 zaczęliśmy
przygotowywać się do spotkania.

NOTE Paragraph

00:06:29.187 --> 00:06:33.784
Po drodze, przelatując koło Ziemi,
przetestowaliśmy kamery.

00:06:33.784 --> 00:06:35.942
To Księżyc wschodzący nad Ziemią,

00:06:35.962 --> 00:06:37.917
a to nazywamy teraz selfie.

00:06:37.917 --> 00:06:41.609
Wówczas to słowo nie istniało. (Śmiech)

00:06:41.609 --> 00:06:44.580
Oto Mars, Zdjęcie zrobiono kamerą CIVA.

00:06:44.580 --> 00:06:46.762
To jedna z kamer lądownika,

00:06:46.762 --> 00:06:49.177
wygląda zza paneli słonecznych.

00:06:49.177 --> 00:06:53.450
Widać Marsa i panel w oddali.

NOTE Paragraph

00:06:53.450 --> 00:06:59.118
Odkąd wyszliśmy z hibernacji
w styczniu 2014,

00:06:59.118 --> 00:07:00.903
dolecieliśmy w maju na odległość

00:07:00.903 --> 00:07:03.736
około dwóch milionów kilometrów od komety.

00:07:03.736 --> 00:07:07.845
Prędkość statku była o wiele za duża.

00:07:07.845 --> 00:07:13.906
Pędziliśmy 2800 km na godzinę szybciej,
niż kometa. Musieliśmy wyhamować.

00:07:13.906 --> 00:07:15.763
Zrobiliśmy osiem manewrów,

00:07:15.763 --> 00:07:18.340
jak widzicie niektóre były ogromne.

00:07:18.340 --> 00:07:24.364
W pierwszym kroku musieliśmy wyhamować
kilkaset kilometrów na godzinę,

00:07:24.364 --> 00:07:28.674
trwało to siedem godzin

00:07:28.674 --> 00:07:31.622
i zużyło 218 kilogramów paliwa.

00:07:31.622 --> 00:07:35.572
To było stresujące siedem godzin,
bo w roku 2007

00:07:35.572 --> 00:07:38.762
był wyciek w systemie napędowym Rosetty.

00:07:38.762 --> 00:07:40.909
Musieliśmy odciąć jedną gałąź,

00:07:40.909 --> 00:07:43.487
więc system operował na ciśnieniu

00:07:43.487 --> 00:07:46.785
nie zaplanowanym 
i nieprzystosowanym dla statku.

NOTE Paragraph

00:07:47.795 --> 00:07:52.704
Potem dotarliśmy w pobliże komety,
oto pierwsze widoki.

00:07:52.704 --> 00:07:55.277
Okres rotacji komety to 12 i pół godziny.

00:07:55.277 --> 00:07:57.366
Obraz jest przyśpieszony.

00:07:57.366 --> 00:08:00.617
Widać dlaczego nasi inżynierowie 
od dynamiki lotu przewidywali,

00:08:00.617 --> 00:08:04.471
że lądowanie nie będzie łatwe.

00:08:04.471 --> 00:08:09.115
Mieliśmy nadzieję, że kometa 
będzie wyglądać jak ziemniak,

00:08:09.115 --> 00:08:11.281
na którym łatwo będzie osiąść.

00:08:11.281 --> 00:08:14.572
Mieliśmy nadzieję, 
że będzie chociaż równa i gładka.

00:08:14.572 --> 00:08:18.310
Niestety, tak też nie było. (Śmiech)

NOTE Paragraph

00:08:18.310 --> 00:08:21.003
Nie było wyjścia:

00:08:21.003 --> 00:08:24.534
musieliśmy zrobić
jak najdokładniejszą mapę,

00:08:24.534 --> 00:08:29.687
żeby znaleźć płaskie miejsce 
o średnicy 500 metrów.

00:08:29.687 --> 00:08:34.286
Dlaczego akurat 500? To margines błędu,
który ma sonda przy lądowaniu.

00:08:34.286 --> 00:08:37.467
Zrobiliśmy więc dokładną mapę.

00:08:37.467 --> 00:08:39.834
Użyliśmy techniki zwanej fotokinemetrią.

00:08:39.834 --> 00:08:42.064
Użyliśmy cieni rzucanych przez Słońce.

00:08:42.064 --> 00:08:45.151
Tutaj mamy kamień na powierzchni komety,

00:08:45.151 --> 00:08:48.077
Słońce oświeca go od góry.

00:08:48.077 --> 00:08:50.236
Wnioskując po kształcie cienia,

00:08:50.236 --> 00:08:53.880
można z grubsza określić kształt kamienia.

00:08:53.880 --> 00:08:55.922
Można to wprowadzić do komputera.

00:08:55.922 --> 00:09:00.176
Po opracowaniu całej komety 
dostajemy mapę.

00:09:00.176 --> 00:09:03.856
W tym celu w sierpniu zaczęliśmy
latać specjalnymi trajektoriami.

00:09:03.856 --> 00:09:06.765
Najpierw po trójkącie, 
po 100 km na każdy bok,

00:09:06.765 --> 00:09:08.428
w odległości 100 km od komety.

00:09:08.428 --> 00:09:11.432
Potem powtórzyliśmy to w odległości 50 km.

00:09:11.432 --> 00:09:15.079
Przez ten czas widzieliśmy ją 
pod wszystkimi kątami

00:09:15.079 --> 00:09:19.752
i użyliśmy wspomnianej techniki
do zrobienia mapy.

NOTE Paragraph

00:09:19.752 --> 00:09:23.019
Wybraliśmy potem kilka miejsc lądowania.

00:09:23.019 --> 00:09:27.279
Od rozpoczęcia tworzenia mapy komety

00:09:27.279 --> 00:09:30.844
do znalezienia właściwego miejsca 
minęło 60 dni.

00:09:30.844 --> 00:09:32.230
Nie mieliśmy więcej.

00:09:32.230 --> 00:09:34.350
Dla porównania, przeciętna misja na Marsa

00:09:34.350 --> 00:09:38.134
angażuje setki naukowców przez lata.

00:09:38.134 --> 00:09:40.201
Spotykają się i wybierają 
miejsce docelowe.

00:09:40.201 --> 00:09:42.359
My mieliśmy tylko 60 dni.

NOTE Paragraph

00:09:42.359 --> 00:09:45.402
Wybraliśmy ostatecznie 
miejsce do lądowania,

00:09:45.402 --> 00:09:50.455
przygotowaliśmy komendy dla Rosetty,
żeby wystrzeliła lądownik Philae.

00:09:50.455 --> 00:09:54.830
Aby wszystko zadziałało,
Rosetta musiała być we właściwym miejscu,

00:09:54.830 --> 00:09:57.653
nacelowana na kometę,
ponieważ lądownik jest pasywny.

00:09:57.653 --> 00:10:01.330
Został po prostu wystrzelony
w stronę komety.

00:10:01.330 --> 00:10:03.120
Rosetta musiała się obrócić,

00:10:03.120 --> 00:10:07.857
żeby ustawić kamery 
prosto na odlatującego Philae,

00:10:07.857 --> 00:10:10.146
by móc się z nim porozumiewać.

NOTE Paragraph

00:10:10.146 --> 00:10:14.720
Lądowanie miało zająć siedem godzin.

00:10:14.720 --> 00:10:17.507
Kilka prostych obliczeń:

00:10:17.507 --> 00:10:21.546
jeżeli prędkość Rosetty 
spada o centymetr na sekundę,

00:10:21.546 --> 00:10:25.888
siedem godzin to 25 000 sekund,

00:10:25.888 --> 00:10:30.253
To oznacza 252 metrów różnicy 
względem komety.

00:10:30.253 --> 00:10:33.597
Musieliśmy znać prędkość Rosetty

00:10:33.597 --> 00:10:36.104
znacznie dokładniej 
niż centymetr na sekundę,

00:10:36.104 --> 00:10:40.168
a jej położenie dokładniej 
niż do 100 metrów

00:10:40.168 --> 00:10:43.372
w odległości 500 milionów km od Ziemi.

00:10:43.372 --> 00:10:45.740
To nie lada wyczyn.

NOTE Paragraph

00:10:45.740 --> 00:10:50.129
Pokażę wam krótko,
jak działają te instrumenty.

00:10:50.129 --> 00:10:53.565
Nie będę was zanudzał szczegółami,

00:10:53.565 --> 00:10:55.214
ale mamy tutaj wszystko.

00:10:55.214 --> 00:10:58.348
Możemy wyczuć gazy, 
mierzyć cząsteczki pyłu,

00:10:58.348 --> 00:11:00.600
ich kształt i skład.

00:11:00.600 --> 00:11:03.108
Są tam magnetometry, wszystko.

00:11:03.108 --> 00:11:06.707
To jeden z pomiarów wykonanych 
przez instrument badający gęstość gazów

00:11:06.707 --> 00:11:08.565
w lokalizacji Rosetty.

00:11:08.565 --> 00:11:10.794
To gaz, który opuścił kometę.

00:11:10.794 --> 00:11:13.278
To wykres z października zeszłego roku.

00:11:13.278 --> 00:11:16.575
Widzimy długie wahania, 
co nie jest zaskakujące,

00:11:16.575 --> 00:11:18.456
ale widać też ostre maksima.

00:11:18.456 --> 00:11:20.546
To dzień komety.

00:11:20.546 --> 00:11:24.656
Widzimy wpływ Słońca na emisję gazów

00:11:24.656 --> 00:11:27.604
i widać w tym rotację komety.

NOTE Paragraph

00:11:27.604 --> 00:11:29.312
Jest jedno miejsce na komecie,

00:11:29.312 --> 00:11:31.459
z którego ulatnia się dużo rzeczy.

00:11:31.459 --> 00:11:34.756
Nagrzewa się w słońcu 
i ochładza po drugiej stronie.

00:11:34.756 --> 00:11:38.262
Widzimy gęstość tych wahań.

NOTE Paragraph

00:11:38.262 --> 00:11:42.395
To gazy i składniki organiczne,

00:11:42.395 --> 00:11:44.090
które dotąd zmierzyliśmy.

00:11:44.090 --> 00:11:45.878
Jak widać, to imponująca lista,

00:11:45.878 --> 00:11:48.362
a do odkrycia jest wiele, wiele więcej,

00:11:48.362 --> 00:11:50.308
bo mamy więcej pomiarów.

00:11:50.308 --> 00:11:53.656
W Houston odbywa się właśnie konferencja,

00:11:53.656 --> 00:11:56.117
gdzie przedstawiamy wiele z tych wyników.

NOTE Paragraph

00:11:56.827 --> 00:11:58.448
Zbadaliśmy też cząsteczki pyłu.

00:11:58.448 --> 00:12:01.250
Może nie wygląda to zbyt imponująco,

00:12:01.250 --> 00:12:04.523
ale naukowcy poczuli dreszcz emocji.

00:12:04.523 --> 00:12:05.940
Dwie cząsteczki pyłu:

00:12:05.940 --> 00:12:08.934
tę po prawej nazwali Borys,
zestawili jej zdjęcie z tantalem,

00:12:08.934 --> 00:12:11.048
aby móc ją poddać analizie.

00:12:11.048 --> 00:12:13.439
Odkryliśmy sód i magnez.

00:12:13.439 --> 00:12:17.688
To mówi nam o stężeniu tych pierwiastków

00:12:17.688 --> 00:12:20.404
w czasie powstawania Układu Słonecznego.

00:12:20.404 --> 00:12:23.771
Dowiadujemy się, co było obecne

00:12:23.771 --> 00:12:26.859
w czasie powstawania planet.

NOTE Paragraph

00:12:26.859 --> 00:12:29.577
Jedną z najważniejszych rzeczy
jest fotografia.

00:12:29.577 --> 00:12:32.943
To jedna z kamer Rosetty, OSIRIS.

00:12:32.943 --> 00:12:35.938
To zdjęcie było 
na okładce magazynu "Science"

00:12:35.938 --> 00:12:38.608
23 stycznia tego roku.

00:12:38.608 --> 00:12:42.046
Nikt nie spodziewał się, 
że kometa będzie tak wyglądać.

00:12:42.046 --> 00:12:48.154
Głazy, kamienie - wygląda niczym
Half Dome w Parku Narodowym Yosemite.

00:12:48.154 --> 00:12:50.729
Widzieliśmy też wydmy,

00:12:50.729 --> 00:12:55.651
po prawej stronie wygląda to
jak ślady ukształtowane przez wiatr.

00:12:55.651 --> 00:12:59.575
Znamy to z Marsa, ale przecież
kometa nie ma atmosfery.

00:12:59.575 --> 00:13:02.454
Ciężko więc stworzyć tam ślady
ukształtowane wiatrem.

00:13:02.454 --> 00:13:04.439
To może być miejscowa emisja gazów,

00:13:04.439 --> 00:13:06.622
substancje wylatują i wracają.

00:13:06.622 --> 00:13:09.803
Nie wiemy, jest wiele do zbadania.

00:13:09.803 --> 00:13:11.893
Tu widać ten sam obraz dwa razy.

00:13:11.893 --> 00:13:14.410
Po lewej widzimy w środku jamę,

00:13:14.410 --> 00:13:16.627
po prawej, po bliższym zbadaniu,

00:13:16.627 --> 00:13:19.858
widać, że coś z niej wylatuje.

00:13:19.858 --> 00:13:22.155
To aktywność komety.

00:13:22.155 --> 00:13:26.172
Dno tych jam to aktywne regiony,

00:13:26.172 --> 00:13:28.935
z których materiał wyparowuje 
do przestrzeni kosmicznej.

00:13:28.935 --> 00:13:32.545
Jest też intrygujące pękniecie
w przesmyku komety.

00:13:32.545 --> 00:13:34.541
Widać je po prawej.

00:13:34.541 --> 00:13:38.237
Ma kilometr długości 
i dwa i pół metra szerokości.

00:13:38.237 --> 00:13:40.483
Niektórzy sugerują,

00:13:40.483 --> 00:13:42.551
że po zbliżeniu się do Słońca

00:13:42.551 --> 00:13:44.409
kometa się przepołowi,

00:13:44.409 --> 00:13:46.089
a wtedy trzeba będzie zdecydować,

00:13:46.089 --> 00:13:48.341
którą wybrać.

NOTE Paragraph

00:13:48.341 --> 00:13:51.514
Lądownik jest pełen instrumentów,

00:13:51.514 --> 00:13:53.855
w większości porównawczych,

00:13:53.855 --> 00:13:56.855
oprócz tych, które kują i wiercą grunt.

00:13:56.855 --> 00:14:00.732
Rosetta ma podobny sprzęt, 
bo chcemy porównywać to,

00:14:00.732 --> 00:14:04.238
co znajdziemy w kosmosie,
z tym, co znajdziemy na komecie.

00:14:04.238 --> 00:14:06.931
To są tak zwane prawdziwe pomiary gruntu.

NOTE Paragraph

00:14:06.931 --> 00:14:10.162
To zdjęcia z opadania na kometę,

00:14:10.162 --> 00:14:12.210
wykonane kamerą OSIRIS.

00:14:12.210 --> 00:14:16.436
Lądownik oddala się od Rosetty.

00:14:16.436 --> 00:14:20.244
Na górze po prawej widać zdjęcie
zrobione na 60 metrach,

00:14:20.244 --> 00:14:23.100
60 metrów od powierzchni komety.

00:14:23.100 --> 00:14:25.514
Ten głaz ma około 10 metrów.

00:14:25.514 --> 00:14:30.228
To jedno z ostatnich zdjęć
przed lądowaniem.

00:14:30.228 --> 00:14:33.786
Tu widać znów tę samą sekwencję,
ale z innej perspektywy,

00:14:33.786 --> 00:14:37.971
i trzy zbliżenia z lewej strony 
od dołu do środka.

00:14:37.971 --> 00:14:42.156
To przelot lądownika
nad powierzchnią komety.

00:14:42.156 --> 00:14:46.342
Na górze widać zdjęcia wykonane
przed i po lądowaniu.

00:14:46.342 --> 00:14:50.269
Niestety na tym drugim 
nie widać lądownika.

00:14:50.269 --> 00:14:53.540
Po uważnym zbadaniu prawej strony zdjęcia

00:14:53.540 --> 00:14:57.569
widać lądownik, który niestety się odbił.

00:14:57.569 --> 00:14:59.230
Znowu odleciał.

NOTE Paragraph

00:14:59.230 --> 00:15:02.317
Co śmieszniejsze,

00:15:02.317 --> 00:15:06.937
początkowo zaprojektowano go tak, 
żeby się odbijał.

00:15:06.937 --> 00:15:09.510
Zrezygnowano z tego pomysłu,
bo był zbyt drogi.

00:15:09.510 --> 00:15:11.784
Zapomnieliśmy o tym, 
ale on wiedział swoje.

00:15:11.784 --> 00:15:13.388
(Śmiech)

00:15:13.388 --> 00:15:16.865
Podczas pierwszego odbicia,
magnetometry wykazały różne dane,

00:15:16.865 --> 00:15:19.725
na osiach x, y oraz z.

00:15:19.725 --> 00:15:21.931
W połowie widać czerwona linię.

00:15:21.931 --> 00:15:23.765
Ta linia to zmiana.

00:15:23.765 --> 00:15:27.690
Co się stało podczas pierwszego odbicia?

00:15:27.690 --> 00:15:32.416
Lądownik uderzył nogą o krawędź krateru,

00:15:32.416 --> 00:15:35.236
przez co zmienił prędkość obrotu.

00:15:35.236 --> 00:15:37.209
Mieliśmy dużo szczęścia,

00:15:37.209 --> 00:15:39.485
że dotarliśmy tam, gdzie jesteśmy.

NOTE Paragraph

00:15:39.485 --> 00:15:42.764
To jedno z najpopularniejszych
zdjęć Rosetty.

00:15:43.854 --> 00:15:47.077
Obiekt zbudowany przez człowieka,
nóżka lądownika,

00:15:47.077 --> 00:15:49.028
stojąca na komecie.

00:15:49.028 --> 00:15:54.159
To jedno z najlepszych zdjęć
astronomicznych, jakie widziałem.

NOTE Paragraph

00:15:54.159 --> 00:15:59.340
(Brawa)

NOTE Paragraph

00:15:59.340 --> 00:16:03.191
Teraz musimy jeszcze odnaleźć lądownik.

00:16:03.191 --> 00:16:06.887
Ten niebieski obszar to miejsce,
gdzie ma się znajdować.

00:16:06.887 --> 00:16:10.505
Jeszcze go nie znaleźliśmy,
ale poszukiwania trwają.

00:16:10.505 --> 00:16:14.270
Staramy się go znów uruchomić.

00:16:14.270 --> 00:16:16.012
Codziennie słuchamy,

00:16:16.012 --> 00:16:18.570
mamy nadzieję że do kwietnia

00:16:18.570 --> 00:16:20.308
lądownik znów się obudzi.

NOTE Paragraph

00:16:20.308 --> 00:16:22.445
Co odkryliśmy na komecie?

00:16:23.795 --> 00:16:26.251
Mogłaby unosić się w wodzie,

00:16:26.251 --> 00:16:28.875
jej gęstość to połowa gęstości wody.

00:16:28.875 --> 00:16:31.893
Wygląda jak duży kawałek skały,
ale nim nie jest.

00:16:31.893 --> 00:16:35.539
Jej aktywność z czerwca,
lipca i sierpnia zeszłego roku

00:16:35.539 --> 00:16:37.930
zwiększyła się aż czterokrotnie.

00:16:37.930 --> 00:16:39.673
Zanim dotrze do Słońca,

00:16:39.673 --> 00:16:44.246
będzie tracić 100 kilogramów na sekundę.

00:16:44.246 --> 00:16:45.802
To gazy, pyły, cokolwiek.

00:16:45.802 --> 00:16:48.333
To 100 milionów kilogramów dziennie.

NOTE Paragraph

00:16:49.603 --> 00:16:51.978
W końcu dzień lądowania.

00:16:51.978 --> 00:16:57.366
Nigdy tego nie zapomnę,
250 ekip telewizyjnych w Niemczech.

00:16:57.366 --> 00:16:59.385
Udzielałem wywiadu BBC

00:16:59.385 --> 00:17:02.357
i innej ekipie telewizyjnej,
która towarzyszyła mi cały dzień,

00:17:02.357 --> 00:17:04.493
filmując mnie i zadając pytania.

00:17:04.493 --> 00:17:06.931
Tak było cały dzień.

00:17:06.931 --> 00:17:08.742
Ekipa Discovery Channel

00:17:08.742 --> 00:17:11.064
przyłapała mnie
na opuszczaniu sali kontroli

00:17:11.064 --> 00:17:13.177
i zadała mi właściwe pytania.

00:17:13.177 --> 00:17:16.802
Wtedy się popłakałem, wciąż to czuję.

00:17:16.802 --> 00:17:18.485
Przez półtora miesiąca

00:17:18.485 --> 00:17:21.319
nie mogłem myśleć o lądowaniu
bez ronienia łez.

00:17:21.319 --> 00:17:24.034
Wciąż jest we mnie wiele emocji.

NOTE Paragraph

00:17:24.034 --> 00:17:26.983
Chciałbym was opuścić
z tym oto zdjęciem komety.

NOTE Paragraph

00:17:26.983 --> 00:17:29.096
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:17:29.096 --> 00:17:33.975
(Brawa)