[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:00.72,0:00:05.51,Default,,0000,0000,0000,,Chciałbym was zabrać w niesamowitą\Npodróż sondy kosmicznej Rosetty. Dialogue: 0,0:00:05.51,0:00:09.54,Default,,0000,0000,0000,,Dostarczenie próbnika\Ni wylądowanie nim na komecie: Dialogue: 0,0:00:09.54,0:00:12.73,Default,,0000,0000,0000,,tylko tym żyłem przez ostatnie dwa lata. Dialogue: 0,0:00:13.45,0:00:14.54,Default,,0000,0000,0000,,Aby tego dokonać, Dialogue: 0,0:00:14.54,0:00:18.02,Default,,0000,0000,0000,,najpierw muszę opowiedzieć\No początkach Układu Słonecznego. Dialogue: 0,0:00:18.02,0:00:20.24,Default,,0000,0000,0000,,Cofnijmy się o cztery i pół miliarda lat, Dialogue: 0,0:00:20.24,0:00:21.96,Default,,0000,0000,0000,,była tu tylko chmura gazu i pyłu. Dialogue: 0,0:00:21.96,0:00:26.48,Default,,0000,0000,0000,,W jej centrum powstało \Ni zaczęło działać Słońce. Dialogue: 0,0:00:26.48,0:00:32.20,Default,,0000,0000,0000,,Wraz z nim powstały planety,\Nkomety i asteroidy. Dialogue: 0,0:00:32.20,0:00:35.61,Default,,0000,0000,0000,,Potem, według jednej z teorii, Dialogue: 0,0:00:35.61,0:00:39.62,Default,,0000,0000,0000,,kiedy Ziemia już trochę ostygła, Dialogue: 0,0:00:39.62,0:00:44.40,Default,,0000,0000,0000,,komety bez przerwy w nią uderzały,\Ndostarczając wodę. Dialogue: 0,0:00:45.08,0:00:49.52,Default,,0000,0000,0000,,Prawdopodobnie przyniosły też \Nzłożony materiał organiczny, Dialogue: 0,0:00:49.52,0:00:52.91,Default,,0000,0000,0000,,który mógł być iskrą dla powstania życia. Dialogue: 0,0:00:52.91,0:00:56.37,Default,,0000,0000,0000,,Można to porównać \Ndo układanki z 250 elementów, Dialogue: 0,0:00:56.37,0:00:59.57,Default,,0000,0000,0000,,a nie z 2000. Dialogue: 0,0:00:59.57,0:01:03.05,Default,,0000,0000,0000,,Planety giganty, Jowisz i Saturn, Dialogue: 0,0:01:03.05,0:01:05.63,Default,,0000,0000,0000,,były w innych miejscach niż teraz. Dialogue: 0,0:01:05.63,0:01:08.28,Default,,0000,0000,0000,,Współdziałały ze sobą grawitacyjnie, Dialogue: 0,0:01:08.28,0:01:11.83,Default,,0000,0000,0000,,wymiotły całe wnętrze Układu Słonecznego, Dialogue: 0,0:01:11.83,0:01:13.43,Default,,0000,0000,0000,,a obiekty, znane jako komety, Dialogue: 0,0:01:13.43,0:01:15.54,Default,,0000,0000,0000,,trafiły do miejsca zwanego Pasem Kuipera. Dialogue: 0,0:01:15.54,0:01:19.21,Default,,0000,0000,0000,,To przestrzeń obiektów za orbitą Neptuna. Dialogue: 0,0:01:19.21,0:01:22.91,Default,,0000,0000,0000,,Czasem wpadają na siebie, Dialogue: 0,0:01:22.91,0:01:25.97,Default,,0000,0000,0000,,przez co grawitacja\Nzmienia ich trajektorię, Dialogue: 0,0:01:25.97,0:01:27.77,Default,,0000,0000,0000,,a siła przyciągania Jowisza Dialogue: 0,0:01:27.77,0:01:30.43,Default,,0000,0000,0000,,wciąga je z powrotem \Ndo Układu Słonecznego. Dialogue: 0,0:01:30.43,0:01:34.12,Default,,0000,0000,0000,,Stają się kometami, \Nktóre widzimy na niebie. Dialogue: 0,0:01:34.12,0:01:37.39,Default,,0000,0000,0000,,Co ważne, przez cały ten czas, Dialogue: 0,0:01:37.39,0:01:39.69,Default,,0000,0000,0000,,cztery i pół miliarda lat, Dialogue: 0,0:01:39.69,0:01:42.88,Default,,0000,0000,0000,,komety przebywały poza Układem Słonecznym, Dialogue: 0,0:01:42.88,0:01:44.29,Default,,0000,0000,0000,,nie zmieniając się. Dialogue: 0,0:01:44.29,0:01:47.19,Default,,0000,0000,0000,,Głębokie, zamrożone wersje naszego układu. Dialogue: 0,0:01:47.19,0:01:49.28,Default,,0000,0000,0000,,Na niebie wyglądają tak. Dialogue: 0,0:01:49.28,0:01:51.23,Default,,0000,0000,0000,,Kojarzymy je z ich warkoczem. Dialogue: 0,0:01:51.23,0:01:52.90,Default,,0000,0000,0000,,Właściwie to dwa warkocze. Dialogue: 0,0:01:52.90,0:01:56.76,Default,,0000,0000,0000,,Jeden to warkocz pyłu,\Nrozwiewany przez wiatr słoneczny. Dialogue: 0,0:01:56.76,0:02:00.40,Default,,0000,0000,0000,,Drugi to warkocz jonowy,\Nnaładowane cząsteczki, Dialogue: 0,0:02:00.40,0:02:03.14,Default,,0000,0000,0000,,które podążają za polem magnetycznym\NUkładu Słonecznego. Dialogue: 0,0:02:03.14,0:02:07.22,Default,,0000,0000,0000,,Oto koma, otoczka gazowa\Ni jądro, zbyt małe by je dostrzec. Dialogue: 0,0:02:07.22,0:02:09.69,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętajcie, że Rosetta, Dialogue: 0,0:02:09.69,0:02:11.87,Default,,0000,0000,0000,,statek kosmiczny, to ten piksel w środku. Dialogue: 0,0:02:11.87,0:02:15.98,Default,,0000,0000,0000,,To tylko około 30 kilometrów od komety. Dialogue: 0,0:02:15.98,0:02:18.30,Default,,0000,0000,0000,,Co jest ważne? Dialogue: 0,0:02:18.30,0:02:23.17,Default,,0000,0000,0000,,Komety zawierają pierwotny materiał\Nz czasów formowania Układu Słonecznego, Dialogue: 0,0:02:23.17,0:02:25.53,Default,,0000,0000,0000,,to idealne obiekty do badania składników, Dialogue: 0,0:02:25.53,0:02:29.79,Default,,0000,0000,0000,,które były wtedy obecne na Ziemi\Ni gdy powstawało życie. Dialogue: 0,0:02:29.79,0:02:31.67,Default,,0000,0000,0000,,Podejrzewa się, że komety Dialogue: 0,0:02:31.67,0:02:35.94,Default,,0000,0000,0000,,przyniosły pierwiastki, \Nz których powstało życie. Dialogue: 0,0:02:35.94,0:02:40.31,Default,,0000,0000,0000,,W roku 1983 ESA rozpoczęła \Ndługoterminowy program Horizon 2000, Dialogue: 0,0:02:40.31,0:02:44.23,Default,,0000,0000,0000,,którego głównym założeniem\Nbyła misja na kometę. Dialogue: 0,0:02:44.23,0:02:48.65,Default,,0000,0000,0000,,Przygotowano też niewielką misję Giotto, Dialogue: 0,0:02:48.65,0:02:53.27,Default,,0000,0000,0000,,która w 1986 roku \Nprzeleciała obok komety Halleya Dialogue: 0,0:02:53.27,0:02:55.33,Default,,0000,0000,0000,,wraz z flotą innych statków. Dialogue: 0,0:02:55.33,0:02:58.90,Default,,0000,0000,0000,,Wyniki tej misji dowiodły bezsprzecznie, Dialogue: 0,0:02:58.90,0:03:04.09,Default,,0000,0000,0000,,że komety to idealne obiekty\Ndo badania Układu Słonecznego. Dialogue: 0,0:03:04.09,0:03:08.60,Default,,0000,0000,0000,,Misję Rosetta zaakceptowano w 1993, Dialogue: 0,0:03:08.60,0:03:12.23,Default,,0000,0000,0000,,początkowo miała wystartować w 2003, Dialogue: 0,0:03:12.23,0:03:14.86,Default,,0000,0000,0000,,ale pojawiły się problemy \Nz rakietą Ariane. Dialogue: 0,0:03:14.86,0:03:17.92,Default,,0000,0000,0000,,Nasz pełen entuzjazmu dział PR Dialogue: 0,0:03:17.92,0:03:20.14,Default,,0000,0000,0000,,zdążył już zrobić \N1000 ceramicznych talerzy Dialogue: 0,0:03:20.14,0:03:22.54,Default,,0000,0000,0000,,z nazwą nie tej komety, co trzeba. Dialogue: 0,0:03:22.54,0:03:26.10,Default,,0000,0000,0000,,Nie musiałem od tego czasu \Nkupować nowej zastawy, ma to swoje zalety. Dialogue: 0,0:03:26.10,0:03:27.82,Default,,0000,0000,0000,,(Śmiech) Dialogue: 0,0:03:27.82,0:03:29.70,Default,,0000,0000,0000,,Po rozwiązaniu problemu, Dialogue: 0,0:03:29.70,0:03:32.88,Default,,0000,0000,0000,,opuściliśmy Ziemię w 2004 roku Dialogue: 0,0:03:32.88,0:03:35.97,Default,,0000,0000,0000,,w kierunku nowo obranej komety,\NCzuriumow-Gierasimienko. Dialogue: 0,0:03:35.97,0:03:38.83,Default,,0000,0000,0000,,Została ona specjalnie wybrana, Dialogue: 0,0:03:38.83,0:03:41.17,Default,,0000,0000,0000,,bo po pierwsze, trzeba móc tam dotrzeć, Dialogue: 0,0:03:41.17,0:03:44.51,Default,,0000,0000,0000,,po drugie, nie powinna zbyt długo\Nprzebywać w Układzie Słonecznym. Dialogue: 0,0:03:44.51,0:03:48.21,Default,,0000,0000,0000,,Ta kometa była tam od 1959 roku. Dialogue: 0,0:03:48.21,0:03:51.52,Default,,0000,0000,0000,,Wtedy po raz pierwszy\Nprzyciągnął ją Jowisz Dialogue: 0,0:03:51.52,0:03:54.50,Default,,0000,0000,0000,,i znalazła się dość blisko Słońca, \Nby zacząć się zmieniać. Dialogue: 0,0:03:54.50,0:03:56.15,Default,,0000,0000,0000,,To bardzo świeża kometa. Dialogue: 0,0:03:56.61,0:03:59.50,Default,,0000,0000,0000,,Rosetta była pierwsza \Npod wieloma względami. Dialogue: 0,0:03:59.50,0:04:02.02,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszy sztuczny satelita\Nkrążący wokół komety, Dialogue: 0,0:04:02.02,0:04:05.64,Default,,0000,0000,0000,,towarzyszył jej w podróży \Nprzez Układ Słoneczny. Dialogue: 0,0:04:05.64,0:04:08.94,Default,,0000,0000,0000,,Był najbliżej Słońca w sierpniu, Dialogue: 0,0:04:08.94,0:04:11.26,Default,,0000,0000,0000,,a potem znów na obrzeżach. Dialogue: 0,0:04:11.26,0:04:13.86,Default,,0000,0000,0000,,To pierwsze w historii \Nlądowanie na komecie. Dialogue: 0,0:04:13.86,0:04:17.55,Default,,0000,0000,0000,,Krążymy wokół niej\Nmetodami nie stosowanymi zwykle Dialogue: 0,0:04:17.55,0:04:19.00,Default,,0000,0000,0000,,przez pojazdy kosmiczne. Dialogue: 0,0:04:19.00,0:04:22.64,Default,,0000,0000,0000,,Patrząc w niebo, wiemy, \Ngdzie patrzymy i gdzie jesteśmy. Dialogue: 0,0:04:22.64,0:04:24.77,Default,,0000,0000,0000,,W tym wypadku, to nie wystarczy. Dialogue: 0,0:04:24.77,0:04:28.07,Default,,0000,0000,0000,,Nawigowaliśmy, obserwując\Npunkty orientacyjne na komecie. Dialogue: 0,0:04:28.07,0:04:30.54,Default,,0000,0000,0000,,Rozpoznaliśmy elementy\Ntakie jak głazy czy kratery, Dialogue: 0,0:04:30.54,0:04:34.56,Default,,0000,0000,0000,,dzięki czemu wiedzieliśmy,\Ngdzie jesteśmy w odniesieniu do niej. Dialogue: 0,0:04:34.56,0:04:40.30,Default,,0000,0000,0000,,To pierwszy satelita za orbitą Jowisza,\Nużywający paneli słonecznych. Dialogue: 0,0:04:40.30,0:04:42.75,Default,,0000,0000,0000,,Brzmi to heroicznie, Dialogue: 0,0:04:42.75,0:04:47.15,Default,,0000,0000,0000,,ale metoda radioizotopowych \Ngeneratorów termoelektrycznych Dialogue: 0,0:04:47.15,0:04:49.42,Default,,0000,0000,0000,,nie była jeszcze dostępna w Europie. Dialogue: 0,0:04:49.42,0:04:51.01,Default,,0000,0000,0000,,Nie mieliśmy wyboru. Dialogue: 0,0:04:51.01,0:04:52.59,Default,,0000,0000,0000,,Te panele są ogromne. Dialogue: 0,0:04:52.59,0:04:55.86,Default,,0000,0000,0000,,To jedno ze skrzydeł,\Na ludzie obok wcale nie są niscy. Dialogue: 0,0:04:55.86,0:04:57.70,Default,,0000,0000,0000,,Są podobni do nas. Dialogue: 0,0:04:57.70,0:05:00.09,Default,,0000,0000,0000,,(Śmiech) Dialogue: 0,0:05:00.09,0:05:04.29,Default,,0000,0000,0000,,Mamy dwa takie skrzydła \Npo 65 metrów kwadratowych. Dialogue: 0,0:05:04.29,0:05:07.31,Default,,0000,0000,0000,,Później, po dotarciu do komety, Dialogue: 0,0:05:07.31,0:05:10.84,Default,,0000,0000,0000,,widać, że 65 metrów kwadratowych żagla, Dialogue: 0,0:05:10.84,0:05:16.48,Default,,0000,0000,0000,,w pobliżu ciała, które emituje gazy,\Nnie jest zbyt poręcznym pomysłem. Dialogue: 0,0:05:16.48,0:05:18.52,Default,,0000,0000,0000,,Jak dotarliśmy do komety? Dialogue: 0,0:05:18.52,0:05:22.19,Default,,0000,0000,0000,,Musieliśmy tam dotrzeć \Ndla celów naukowych Rosetty. Dialogue: 0,0:05:22.19,0:05:26.00,Default,,0000,0000,0000,,To bardzo daleko, to czterokrotny dystans\Nod Ziemi do Słońca. Dialogue: 0,0:05:26.00,0:05:30.11,Default,,0000,0000,0000,,Musieliśmy dotrzeć tam szybciej,\Nniż pozwala zwykłe paliwo. Dialogue: 0,0:05:30.11,0:05:34.43,Default,,0000,0000,0000,,Paliwo ważyłoby sześć razy niż sam statek. Dialogue: 0,0:05:34.43,0:05:35.84,Default,,0000,0000,0000,,Co więc zrobić? Dialogue: 0,0:05:35.84,0:05:39.32,Default,,0000,0000,0000,,Wykorzystaliśmy grawitację jak procę. Dialogue: 0,0:05:39.32,0:05:42.69,Default,,0000,0000,0000,,Przelatując w pobliżu planety,\Nna niskiej wysokości, Dialogue: 0,0:05:42.69,0:05:44.46,Default,,0000,0000,0000,,zaledwie kilku tysięcy kilometrów, Dialogue: 0,0:05:44.46,0:05:49.17,Default,,0000,0000,0000,,zabieraliśmy prędkość, z którą planeta \Nokrąża Słońce, i to za darmo. Dialogue: 0,0:05:49.17,0:05:51.21,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiliśmy tak kilka razy. Dialogue: 0,0:05:51.21,0:05:53.69,Default,,0000,0000,0000,,Użyliśmy Ziemi, Marsa,\Npotem znów dwa razy Ziemi. Dialogue: 0,0:05:53.69,0:05:57.66,Default,,0000,0000,0000,,Przelecieliśmy blisko dwóch asteroid,\NLutecji i Steins. Dialogue: 0,0:05:58.32,0:06:02.98,Default,,0000,0000,0000,,W 2011 roku byliśmy tak daleko od Słońca,\Nże gdyby statek wpadł w tarapaty, Dialogue: 0,0:06:02.98,0:06:06.79,Default,,0000,0000,0000,,nie moglibyśmy już mu pomóc. Dialogue: 0,0:06:06.79,0:06:08.76,Default,,0000,0000,0000,,Wprowadziliśmy go więc w stan hibernacji. Dialogue: 0,0:06:08.76,0:06:12.10,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko było wyłączone, \Noprócz jednego zegara. Dialogue: 0,0:06:12.10,0:06:15.61,Default,,0000,0000,0000,,Tu na biało widać trajektorię lotu\Noraz jak to wszystko działa. Dialogue: 0,0:06:15.61,0:06:18.06,Default,,0000,0000,0000,,Od okręgu, gdzie zaczęliśmy, Dialogue: 0,0:06:18.06,0:06:21.87,Default,,0000,0000,0000,,od białej linii, widać że idziemy\Npo coraz większych elipsach, Dialogue: 0,0:06:21.87,0:06:24.82,Default,,0000,0000,0000,,aby w końcu dotrzeć do komety. Dialogue: 0,0:06:24.82,0:06:29.19,Default,,0000,0000,0000,,I w maju 2014 zaczęliśmy\Nprzygotowywać się do spotkania. Dialogue: 0,0:06:29.19,0:06:33.78,Default,,0000,0000,0000,,Po drodze, przelatując koło Ziemi,\Nprzetestowaliśmy kamery. Dialogue: 0,0:06:33.78,0:06:35.94,Default,,0000,0000,0000,,To Księżyc wschodzący nad Ziemią, Dialogue: 0,0:06:35.96,0:06:37.92,Default,,0000,0000,0000,,a to nazywamy teraz selfie. Dialogue: 0,0:06:37.92,0:06:41.61,Default,,0000,0000,0000,,Wówczas to słowo nie istniało. (Śmiech) Dialogue: 0,0:06:41.61,0:06:44.58,Default,,0000,0000,0000,,Oto Mars, Zdjęcie zrobiono kamerą CIVA. Dialogue: 0,0:06:44.58,0:06:46.76,Default,,0000,0000,0000,,To jedna z kamer lądownika, Dialogue: 0,0:06:46.76,0:06:49.18,Default,,0000,0000,0000,,wygląda zza paneli słonecznych. Dialogue: 0,0:06:49.18,0:06:53.45,Default,,0000,0000,0000,,Widać Marsa i panel w oddali. Dialogue: 0,0:06:53.45,0:06:59.12,Default,,0000,0000,0000,,Odkąd wyszliśmy z hibernacji\Nw styczniu 2014, Dialogue: 0,0:06:59.12,0:07:00.90,Default,,0000,0000,0000,,dolecieliśmy w maju na odległość Dialogue: 0,0:07:00.90,0:07:03.74,Default,,0000,0000,0000,,około dwóch milionów kilometrów od komety. Dialogue: 0,0:07:03.74,0:07:07.84,Default,,0000,0000,0000,,Prędkość statku była o wiele za duża. Dialogue: 0,0:07:07.84,0:07:13.91,Default,,0000,0000,0000,,Pędziliśmy 2800 km na godzinę szybciej,\Nniż kometa. Musieliśmy wyhamować. Dialogue: 0,0:07:13.91,0:07:15.76,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiliśmy osiem manewrów, Dialogue: 0,0:07:15.76,0:07:18.34,Default,,0000,0000,0000,,jak widzicie niektóre były ogromne. Dialogue: 0,0:07:18.34,0:07:24.36,Default,,0000,0000,0000,,W pierwszym kroku musieliśmy wyhamować\Nkilkaset kilometrów na godzinę, Dialogue: 0,0:07:24.36,0:07:28.67,Default,,0000,0000,0000,,trwało to siedem godzin Dialogue: 0,0:07:28.67,0:07:31.62,Default,,0000,0000,0000,,i zużyło 218 kilogramów paliwa. Dialogue: 0,0:07:31.62,0:07:35.57,Default,,0000,0000,0000,,To było stresujące siedem godzin,\Nbo w roku 2007 Dialogue: 0,0:07:35.57,0:07:38.76,Default,,0000,0000,0000,,był wyciek w systemie napędowym Rosetty. Dialogue: 0,0:07:38.76,0:07:40.91,Default,,0000,0000,0000,,Musieliśmy odciąć jedną gałąź, Dialogue: 0,0:07:40.91,0:07:43.49,Default,,0000,0000,0000,,więc system operował na ciśnieniu Dialogue: 0,0:07:43.49,0:07:46.78,Default,,0000,0000,0000,,nie zaplanowanym \Ni nieprzystosowanym dla statku. Dialogue: 0,0:07:47.80,0:07:52.70,Default,,0000,0000,0000,,Potem dotarliśmy w pobliże komety,\Noto pierwsze widoki. Dialogue: 0,0:07:52.70,0:07:55.28,Default,,0000,0000,0000,,Okres rotacji komety to 12 i pół godziny. Dialogue: 0,0:07:55.28,0:07:57.37,Default,,0000,0000,0000,,Obraz jest przyśpieszony. Dialogue: 0,0:07:57.37,0:08:00.62,Default,,0000,0000,0000,,Widać dlaczego nasi inżynierowie \Nod dynamiki lotu przewidywali, Dialogue: 0,0:08:00.62,0:08:04.47,Default,,0000,0000,0000,,że lądowanie nie będzie łatwe. Dialogue: 0,0:08:04.47,0:08:09.12,Default,,0000,0000,0000,,Mieliśmy nadzieję, że kometa \Nbędzie wyglądać jak ziemniak, Dialogue: 0,0:08:09.12,0:08:11.28,Default,,0000,0000,0000,,na którym łatwo będzie osiąść. Dialogue: 0,0:08:11.28,0:08:14.57,Default,,0000,0000,0000,,Mieliśmy nadzieję, \Nże będzie chociaż równa i gładka. Dialogue: 0,0:08:14.57,0:08:18.31,Default,,0000,0000,0000,,Niestety, tak też nie było. (Śmiech) Dialogue: 0,0:08:18.31,0:08:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Nie było wyjścia: Dialogue: 0,0:08:21.00,0:08:24.53,Default,,0000,0000,0000,,musieliśmy zrobić\Njak najdokładniejszą mapę, Dialogue: 0,0:08:24.53,0:08:29.69,Default,,0000,0000,0000,,żeby znaleźć płaskie miejsce \No średnicy 500 metrów. Dialogue: 0,0:08:29.69,0:08:34.29,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego akurat 500? To margines błędu,\Nktóry ma sonda przy lądowaniu. Dialogue: 0,0:08:34.29,0:08:37.47,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiliśmy więc dokładną mapę. Dialogue: 0,0:08:37.47,0:08:39.83,Default,,0000,0000,0000,,Użyliśmy techniki zwanej fotokinemetrią. Dialogue: 0,0:08:39.83,0:08:42.06,Default,,0000,0000,0000,,Użyliśmy cieni rzucanych przez Słońce. Dialogue: 0,0:08:42.06,0:08:45.15,Default,,0000,0000,0000,,Tutaj mamy kamień na powierzchni komety, Dialogue: 0,0:08:45.15,0:08:48.08,Default,,0000,0000,0000,,Słońce oświeca go od góry. Dialogue: 0,0:08:48.08,0:08:50.24,Default,,0000,0000,0000,,Wnioskując po kształcie cienia, Dialogue: 0,0:08:50.24,0:08:53.88,Default,,0000,0000,0000,,można z grubsza określić kształt kamienia. Dialogue: 0,0:08:53.88,0:08:55.92,Default,,0000,0000,0000,,Można to wprowadzić do komputera. Dialogue: 0,0:08:55.92,0:09:00.18,Default,,0000,0000,0000,,Po opracowaniu całej komety \Ndostajemy mapę. Dialogue: 0,0:09:00.18,0:09:03.86,Default,,0000,0000,0000,,W tym celu w sierpniu zaczęliśmy\Nlatać specjalnymi trajektoriami. Dialogue: 0,0:09:03.86,0:09:06.76,Default,,0000,0000,0000,,Najpierw po trójkącie, \Npo 100 km na każdy bok, Dialogue: 0,0:09:06.76,0:09:08.43,Default,,0000,0000,0000,,w odległości 100 km od komety. Dialogue: 0,0:09:08.43,0:09:11.43,Default,,0000,0000,0000,,Potem powtórzyliśmy to w odległości 50 km. Dialogue: 0,0:09:11.43,0:09:15.08,Default,,0000,0000,0000,,Przez ten czas widzieliśmy ją \Npod wszystkimi kątami Dialogue: 0,0:09:15.08,0:09:19.75,Default,,0000,0000,0000,,i użyliśmy wspomnianej techniki\Ndo zrobienia mapy. Dialogue: 0,0:09:19.75,0:09:23.02,Default,,0000,0000,0000,,Wybraliśmy potem kilka miejsc lądowania. Dialogue: 0,0:09:23.02,0:09:27.28,Default,,0000,0000,0000,,Od rozpoczęcia tworzenia mapy komety Dialogue: 0,0:09:27.28,0:09:30.84,Default,,0000,0000,0000,,do znalezienia właściwego miejsca \Nminęło 60 dni. Dialogue: 0,0:09:30.84,0:09:32.23,Default,,0000,0000,0000,,Nie mieliśmy więcej. Dialogue: 0,0:09:32.23,0:09:34.35,Default,,0000,0000,0000,,Dla porównania, przeciętna misja na Marsa Dialogue: 0,0:09:34.35,0:09:38.13,Default,,0000,0000,0000,,angażuje setki naukowców przez lata. Dialogue: 0,0:09:38.13,0:09:40.20,Default,,0000,0000,0000,,Spotykają się i wybierają \Nmiejsce docelowe. Dialogue: 0,0:09:40.20,0:09:42.36,Default,,0000,0000,0000,,My mieliśmy tylko 60 dni. Dialogue: 0,0:09:42.36,0:09:45.40,Default,,0000,0000,0000,,Wybraliśmy ostatecznie \Nmiejsce do lądowania, Dialogue: 0,0:09:45.40,0:09:50.46,Default,,0000,0000,0000,,przygotowaliśmy komendy dla Rosetty,\Nżeby wystrzeliła lądownik Philae. Dialogue: 0,0:09:50.46,0:09:54.83,Default,,0000,0000,0000,,Aby wszystko zadziałało,\NRosetta musiała być we właściwym miejscu, Dialogue: 0,0:09:54.83,0:09:57.65,Default,,0000,0000,0000,,nacelowana na kometę,\Nponieważ lądownik jest pasywny. Dialogue: 0,0:09:57.65,0:10:01.33,Default,,0000,0000,0000,,Został po prostu wystrzelony\Nw stronę komety. Dialogue: 0,0:10:01.33,0:10:03.12,Default,,0000,0000,0000,,Rosetta musiała się obrócić, Dialogue: 0,0:10:03.12,0:10:07.86,Default,,0000,0000,0000,,żeby ustawić kamery \Nprosto na odlatującego Philae, Dialogue: 0,0:10:07.86,0:10:10.15,Default,,0000,0000,0000,,by móc się z nim porozumiewać. Dialogue: 0,0:10:10.15,0:10:14.72,Default,,0000,0000,0000,,Lądowanie miało zająć siedem godzin. Dialogue: 0,0:10:14.72,0:10:17.51,Default,,0000,0000,0000,,Kilka prostych obliczeń: Dialogue: 0,0:10:17.51,0:10:21.55,Default,,0000,0000,0000,,jeżeli prędkość Rosetty \Nspada o centymetr na sekundę, Dialogue: 0,0:10:21.55,0:10:25.89,Default,,0000,0000,0000,,siedem godzin to 25 000 sekund, Dialogue: 0,0:10:25.89,0:10:30.25,Default,,0000,0000,0000,,To oznacza 252 metrów różnicy \Nwzględem komety. Dialogue: 0,0:10:30.25,0:10:33.60,Default,,0000,0000,0000,,Musieliśmy znać prędkość Rosetty Dialogue: 0,0:10:33.60,0:10:36.10,Default,,0000,0000,0000,,znacznie dokładniej \Nniż centymetr na sekundę, Dialogue: 0,0:10:36.10,0:10:40.17,Default,,0000,0000,0000,,a jej położenie dokładniej \Nniż do 100 metrów Dialogue: 0,0:10:40.17,0:10:43.37,Default,,0000,0000,0000,,w odległości 500 milionów km od Ziemi. Dialogue: 0,0:10:43.37,0:10:45.74,Default,,0000,0000,0000,,To nie lada wyczyn. Dialogue: 0,0:10:45.74,0:10:50.13,Default,,0000,0000,0000,,Pokażę wam krótko,\Njak działają te instrumenty. Dialogue: 0,0:10:50.13,0:10:53.56,Default,,0000,0000,0000,,Nie będę was zanudzał szczegółami, Dialogue: 0,0:10:53.56,0:10:55.21,Default,,0000,0000,0000,,ale mamy tutaj wszystko. Dialogue: 0,0:10:55.21,0:10:58.35,Default,,0000,0000,0000,,Możemy wyczuć gazy, \Nmierzyć cząsteczki pyłu, Dialogue: 0,0:10:58.35,0:11:00.60,Default,,0000,0000,0000,,ich kształt i skład. Dialogue: 0,0:11:00.60,0:11:03.11,Default,,0000,0000,0000,,Są tam magnetometry, wszystko. Dialogue: 0,0:11:03.11,0:11:06.71,Default,,0000,0000,0000,,To jeden z pomiarów wykonanych \Nprzez instrument badający gęstość gazów Dialogue: 0,0:11:06.71,0:11:08.56,Default,,0000,0000,0000,,w lokalizacji Rosetty. Dialogue: 0,0:11:08.56,0:11:10.79,Default,,0000,0000,0000,,To gaz, który opuścił kometę. Dialogue: 0,0:11:10.79,0:11:13.28,Default,,0000,0000,0000,,To wykres z października zeszłego roku. Dialogue: 0,0:11:13.28,0:11:16.58,Default,,0000,0000,0000,,Widzimy długie wahania, \Nco nie jest zaskakujące, Dialogue: 0,0:11:16.58,0:11:18.46,Default,,0000,0000,0000,,ale widać też ostre maksima. Dialogue: 0,0:11:18.46,0:11:20.55,Default,,0000,0000,0000,,To dzień komety. Dialogue: 0,0:11:20.55,0:11:24.66,Default,,0000,0000,0000,,Widzimy wpływ Słońca na emisję gazów Dialogue: 0,0:11:24.66,0:11:27.60,Default,,0000,0000,0000,,i widać w tym rotację komety. Dialogue: 0,0:11:27.60,0:11:29.31,Default,,0000,0000,0000,,Jest jedno miejsce na komecie, Dialogue: 0,0:11:29.31,0:11:31.46,Default,,0000,0000,0000,,z którego ulatnia się dużo rzeczy. Dialogue: 0,0:11:31.46,0:11:34.76,Default,,0000,0000,0000,,Nagrzewa się w słońcu \Ni ochładza po drugiej stronie. Dialogue: 0,0:11:34.76,0:11:38.26,Default,,0000,0000,0000,,Widzimy gęstość tych wahań. Dialogue: 0,0:11:38.26,0:11:42.40,Default,,0000,0000,0000,,To gazy i składniki organiczne, Dialogue: 0,0:11:42.40,0:11:44.09,Default,,0000,0000,0000,,które dotąd zmierzyliśmy. Dialogue: 0,0:11:44.09,0:11:45.88,Default,,0000,0000,0000,,Jak widać, to imponująca lista, Dialogue: 0,0:11:45.88,0:11:48.36,Default,,0000,0000,0000,,a do odkrycia jest wiele, wiele więcej, Dialogue: 0,0:11:48.36,0:11:50.31,Default,,0000,0000,0000,,bo mamy więcej pomiarów. Dialogue: 0,0:11:50.31,0:11:53.66,Default,,0000,0000,0000,,W Houston odbywa się właśnie konferencja, Dialogue: 0,0:11:53.66,0:11:56.12,Default,,0000,0000,0000,,gdzie przedstawiamy wiele z tych wyników. Dialogue: 0,0:11:56.83,0:11:58.45,Default,,0000,0000,0000,,Zbadaliśmy też cząsteczki pyłu. Dialogue: 0,0:11:58.45,0:12:01.25,Default,,0000,0000,0000,,Może nie wygląda to zbyt imponująco, Dialogue: 0,0:12:01.25,0:12:04.52,Default,,0000,0000,0000,,ale naukowcy poczuli dreszcz emocji. Dialogue: 0,0:12:04.52,0:12:05.94,Default,,0000,0000,0000,,Dwie cząsteczki pyłu: Dialogue: 0,0:12:05.94,0:12:08.93,Default,,0000,0000,0000,,tę po prawej nazwali Borys,\Nzestawili jej zdjęcie z tantalem, Dialogue: 0,0:12:08.93,0:12:11.05,Default,,0000,0000,0000,,aby móc ją poddać analizie. Dialogue: 0,0:12:11.05,0:12:13.44,Default,,0000,0000,0000,,Odkryliśmy sód i magnez. Dialogue: 0,0:12:13.44,0:12:17.69,Default,,0000,0000,0000,,To mówi nam o stężeniu tych pierwiastków Dialogue: 0,0:12:17.69,0:12:20.40,Default,,0000,0000,0000,,w czasie powstawania Układu Słonecznego. Dialogue: 0,0:12:20.40,0:12:23.77,Default,,0000,0000,0000,,Dowiadujemy się, co było obecne Dialogue: 0,0:12:23.77,0:12:26.86,Default,,0000,0000,0000,,w czasie powstawania planet. Dialogue: 0,0:12:26.86,0:12:29.58,Default,,0000,0000,0000,,Jedną z najważniejszych rzeczy\Njest fotografia. Dialogue: 0,0:12:29.58,0:12:32.94,Default,,0000,0000,0000,,To jedna z kamer Rosetty, OSIRIS. Dialogue: 0,0:12:32.94,0:12:35.94,Default,,0000,0000,0000,,To zdjęcie było \Nna okładce magazynu "Science" Dialogue: 0,0:12:35.94,0:12:38.61,Default,,0000,0000,0000,,23 stycznia tego roku. Dialogue: 0,0:12:38.61,0:12:42.05,Default,,0000,0000,0000,,Nikt nie spodziewał się, \Nże kometa będzie tak wyglądać. Dialogue: 0,0:12:42.05,0:12:48.15,Default,,0000,0000,0000,,Głazy, kamienie - wygląda niczym\NHalf Dome w Parku Narodowym Yosemite. Dialogue: 0,0:12:48.15,0:12:50.73,Default,,0000,0000,0000,,Widzieliśmy też wydmy, Dialogue: 0,0:12:50.73,0:12:55.65,Default,,0000,0000,0000,,po prawej stronie wygląda to\Njak ślady ukształtowane przez wiatr. Dialogue: 0,0:12:55.65,0:12:59.58,Default,,0000,0000,0000,,Znamy to z Marsa, ale przecież\Nkometa nie ma atmosfery. Dialogue: 0,0:12:59.58,0:13:02.45,Default,,0000,0000,0000,,Ciężko więc stworzyć tam ślady\Nukształtowane wiatrem. Dialogue: 0,0:13:02.45,0:13:04.44,Default,,0000,0000,0000,,To może być miejscowa emisja gazów, Dialogue: 0,0:13:04.44,0:13:06.62,Default,,0000,0000,0000,,substancje wylatują i wracają. Dialogue: 0,0:13:06.62,0:13:09.80,Default,,0000,0000,0000,,Nie wiemy, jest wiele do zbadania. Dialogue: 0,0:13:09.80,0:13:11.89,Default,,0000,0000,0000,,Tu widać ten sam obraz dwa razy. Dialogue: 0,0:13:11.89,0:13:14.41,Default,,0000,0000,0000,,Po lewej widzimy w środku jamę, Dialogue: 0,0:13:14.41,0:13:16.63,Default,,0000,0000,0000,,po prawej, po bliższym zbadaniu, Dialogue: 0,0:13:16.63,0:13:19.86,Default,,0000,0000,0000,,widać, że coś z niej wylatuje. Dialogue: 0,0:13:19.86,0:13:22.16,Default,,0000,0000,0000,,To aktywność komety. Dialogue: 0,0:13:22.16,0:13:26.17,Default,,0000,0000,0000,,Dno tych jam to aktywne regiony, Dialogue: 0,0:13:26.17,0:13:28.94,Default,,0000,0000,0000,,z których materiał wyparowuje \Ndo przestrzeni kosmicznej. Dialogue: 0,0:13:28.94,0:13:32.54,Default,,0000,0000,0000,,Jest też intrygujące pękniecie\Nw przesmyku komety. Dialogue: 0,0:13:32.54,0:13:34.54,Default,,0000,0000,0000,,Widać je po prawej. Dialogue: 0,0:13:34.54,0:13:38.24,Default,,0000,0000,0000,,Ma kilometr długości \Ni dwa i pół metra szerokości. Dialogue: 0,0:13:38.24,0:13:40.48,Default,,0000,0000,0000,,Niektórzy sugerują, Dialogue: 0,0:13:40.48,0:13:42.55,Default,,0000,0000,0000,,że po zbliżeniu się do Słońca Dialogue: 0,0:13:42.55,0:13:44.41,Default,,0000,0000,0000,,kometa się przepołowi, Dialogue: 0,0:13:44.41,0:13:46.09,Default,,0000,0000,0000,,a wtedy trzeba będzie zdecydować, Dialogue: 0,0:13:46.09,0:13:48.34,Default,,0000,0000,0000,,którą wybrać. Dialogue: 0,0:13:48.34,0:13:51.51,Default,,0000,0000,0000,,Lądownik jest pełen instrumentów, Dialogue: 0,0:13:51.51,0:13:53.86,Default,,0000,0000,0000,,w większości porównawczych, Dialogue: 0,0:13:53.86,0:13:56.86,Default,,0000,0000,0000,,oprócz tych, które kują i wiercą grunt. Dialogue: 0,0:13:56.86,0:14:00.73,Default,,0000,0000,0000,,Rosetta ma podobny sprzęt, \Nbo chcemy porównywać to, Dialogue: 0,0:14:00.73,0:14:04.24,Default,,0000,0000,0000,,co znajdziemy w kosmosie,\Nz tym, co znajdziemy na komecie. Dialogue: 0,0:14:04.24,0:14:06.93,Default,,0000,0000,0000,,To są tak zwane prawdziwe pomiary gruntu. Dialogue: 0,0:14:06.93,0:14:10.16,Default,,0000,0000,0000,,To zdjęcia z opadania na kometę, Dialogue: 0,0:14:10.16,0:14:12.21,Default,,0000,0000,0000,,wykonane kamerą OSIRIS. Dialogue: 0,0:14:12.21,0:14:16.44,Default,,0000,0000,0000,,Lądownik oddala się od Rosetty. Dialogue: 0,0:14:16.44,0:14:20.24,Default,,0000,0000,0000,,Na górze po prawej widać zdjęcie\Nzrobione na 60 metrach, Dialogue: 0,0:14:20.24,0:14:23.10,Default,,0000,0000,0000,,60 metrów od powierzchni komety. Dialogue: 0,0:14:23.10,0:14:25.51,Default,,0000,0000,0000,,Ten głaz ma około 10 metrów. Dialogue: 0,0:14:25.51,0:14:30.23,Default,,0000,0000,0000,,To jedno z ostatnich zdjęć\Nprzed lądowaniem. Dialogue: 0,0:14:30.23,0:14:33.79,Default,,0000,0000,0000,,Tu widać znów tę samą sekwencję,\Nale z innej perspektywy, Dialogue: 0,0:14:33.79,0:14:37.97,Default,,0000,0000,0000,,i trzy zbliżenia z lewej strony \Nod dołu do środka. Dialogue: 0,0:14:37.97,0:14:42.16,Default,,0000,0000,0000,,To przelot lądownika\Nnad powierzchnią komety. Dialogue: 0,0:14:42.16,0:14:46.34,Default,,0000,0000,0000,,Na górze widać zdjęcia wykonane\Nprzed i po lądowaniu. Dialogue: 0,0:14:46.34,0:14:50.27,Default,,0000,0000,0000,,Niestety na tym drugim \Nnie widać lądownika. Dialogue: 0,0:14:50.27,0:14:53.54,Default,,0000,0000,0000,,Po uważnym zbadaniu prawej strony zdjęcia Dialogue: 0,0:14:53.54,0:14:57.57,Default,,0000,0000,0000,,widać lądownik, który niestety się odbił. Dialogue: 0,0:14:57.57,0:14:59.23,Default,,0000,0000,0000,,Znowu odleciał. Dialogue: 0,0:14:59.23,0:15:02.32,Default,,0000,0000,0000,,Co śmieszniejsze, Dialogue: 0,0:15:02.32,0:15:06.94,Default,,0000,0000,0000,,początkowo zaprojektowano go tak, \Nżeby się odbijał. Dialogue: 0,0:15:06.94,0:15:09.51,Default,,0000,0000,0000,,Zrezygnowano z tego pomysłu,\Nbo był zbyt drogi. Dialogue: 0,0:15:09.51,0:15:11.78,Default,,0000,0000,0000,,Zapomnieliśmy o tym, \Nale on wiedział swoje. Dialogue: 0,0:15:11.78,0:15:13.39,Default,,0000,0000,0000,,(Śmiech) Dialogue: 0,0:15:13.39,0:15:16.86,Default,,0000,0000,0000,,Podczas pierwszego odbicia,\Nmagnetometry wykazały różne dane, Dialogue: 0,0:15:16.86,0:15:19.72,Default,,0000,0000,0000,,na osiach x, y oraz z. Dialogue: 0,0:15:19.72,0:15:21.93,Default,,0000,0000,0000,,W połowie widać czerwona linię. Dialogue: 0,0:15:21.93,0:15:23.76,Default,,0000,0000,0000,,Ta linia to zmiana. Dialogue: 0,0:15:23.76,0:15:27.69,Default,,0000,0000,0000,,Co się stało podczas pierwszego odbicia? Dialogue: 0,0:15:27.69,0:15:32.42,Default,,0000,0000,0000,,Lądownik uderzył nogą o krawędź krateru, Dialogue: 0,0:15:32.42,0:15:35.24,Default,,0000,0000,0000,,przez co zmienił prędkość obrotu. Dialogue: 0,0:15:35.24,0:15:37.21,Default,,0000,0000,0000,,Mieliśmy dużo szczęścia, Dialogue: 0,0:15:37.21,0:15:39.48,Default,,0000,0000,0000,,że dotarliśmy tam, gdzie jesteśmy. Dialogue: 0,0:15:39.48,0:15:42.76,Default,,0000,0000,0000,,To jedno z najpopularniejszych\Nzdjęć Rosetty. Dialogue: 0,0:15:43.85,0:15:47.08,Default,,0000,0000,0000,,Obiekt zbudowany przez człowieka,\Nnóżka lądownika, Dialogue: 0,0:15:47.08,0:15:49.03,Default,,0000,0000,0000,,stojąca na komecie. Dialogue: 0,0:15:49.03,0:15:54.16,Default,,0000,0000,0000,,To jedno z najlepszych zdjęć\Nastronomicznych, jakie widziałem. Dialogue: 0,0:15:54.16,0:15:59.34,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa) Dialogue: 0,0:15:59.34,0:16:03.19,Default,,0000,0000,0000,,Teraz musimy jeszcze odnaleźć lądownik. Dialogue: 0,0:16:03.19,0:16:06.89,Default,,0000,0000,0000,,Ten niebieski obszar to miejsce,\Ngdzie ma się znajdować. Dialogue: 0,0:16:06.89,0:16:10.50,Default,,0000,0000,0000,,Jeszcze go nie znaleźliśmy,\Nale poszukiwania trwają. Dialogue: 0,0:16:10.50,0:16:14.27,Default,,0000,0000,0000,,Staramy się go znów uruchomić. Dialogue: 0,0:16:14.27,0:16:16.01,Default,,0000,0000,0000,,Codziennie słuchamy, Dialogue: 0,0:16:16.01,0:16:18.57,Default,,0000,0000,0000,,mamy nadzieję że do kwietnia Dialogue: 0,0:16:18.57,0:16:20.31,Default,,0000,0000,0000,,lądownik znów się obudzi. Dialogue: 0,0:16:20.31,0:16:22.44,Default,,0000,0000,0000,,Co odkryliśmy na komecie? Dialogue: 0,0:16:23.80,0:16:26.25,Default,,0000,0000,0000,,Mogłaby unosić się w wodzie, Dialogue: 0,0:16:26.25,0:16:28.88,Default,,0000,0000,0000,,jej gęstość to połowa gęstości wody. Dialogue: 0,0:16:28.88,0:16:31.89,Default,,0000,0000,0000,,Wygląda jak duży kawałek skały,\Nale nim nie jest. Dialogue: 0,0:16:31.89,0:16:35.54,Default,,0000,0000,0000,,Jej aktywność z czerwca,\Nlipca i sierpnia zeszłego roku Dialogue: 0,0:16:35.54,0:16:37.93,Default,,0000,0000,0000,,zwiększyła się aż czterokrotnie. Dialogue: 0,0:16:37.93,0:16:39.67,Default,,0000,0000,0000,,Zanim dotrze do Słońca, Dialogue: 0,0:16:39.67,0:16:44.25,Default,,0000,0000,0000,,będzie tracić 100 kilogramów na sekundę. Dialogue: 0,0:16:44.25,0:16:45.80,Default,,0000,0000,0000,,To gazy, pyły, cokolwiek. Dialogue: 0,0:16:45.80,0:16:48.33,Default,,0000,0000,0000,,To 100 milionów kilogramów dziennie. Dialogue: 0,0:16:49.60,0:16:51.98,Default,,0000,0000,0000,,W końcu dzień lądowania. Dialogue: 0,0:16:51.98,0:16:57.37,Default,,0000,0000,0000,,Nigdy tego nie zapomnę,\N250 ekip telewizyjnych w Niemczech. Dialogue: 0,0:16:57.37,0:16:59.38,Default,,0000,0000,0000,,Udzielałem wywiadu BBC Dialogue: 0,0:16:59.38,0:17:02.36,Default,,0000,0000,0000,,i innej ekipie telewizyjnej,\Nktóra towarzyszyła mi cały dzień, Dialogue: 0,0:17:02.36,0:17:04.49,Default,,0000,0000,0000,,filmując mnie i zadając pytania. Dialogue: 0,0:17:04.49,0:17:06.93,Default,,0000,0000,0000,,Tak było cały dzień. Dialogue: 0,0:17:06.93,0:17:08.74,Default,,0000,0000,0000,,Ekipa Discovery Channel Dialogue: 0,0:17:08.74,0:17:11.06,Default,,0000,0000,0000,,przyłapała mnie\Nna opuszczaniu sali kontroli Dialogue: 0,0:17:11.06,0:17:13.18,Default,,0000,0000,0000,,i zadała mi właściwe pytania. Dialogue: 0,0:17:13.18,0:17:16.80,Default,,0000,0000,0000,,Wtedy się popłakałem, wciąż to czuję. Dialogue: 0,0:17:16.80,0:17:18.48,Default,,0000,0000,0000,,Przez półtora miesiąca Dialogue: 0,0:17:18.48,0:17:21.32,Default,,0000,0000,0000,,nie mogłem myśleć o lądowaniu\Nbez ronienia łez. Dialogue: 0,0:17:21.32,0:17:24.03,Default,,0000,0000,0000,,Wciąż jest we mnie wiele emocji. Dialogue: 0,0:17:24.03,0:17:26.98,Default,,0000,0000,0000,,Chciałbym was opuścić\Nz tym oto zdjęciem komety. Dialogue: 0,0:17:26.98,0:17:29.10,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję. Dialogue: 0,0:17:29.10,0:17:33.98,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa)