WEBVTT

00:00:00.921 --> 00:00:02.918
ئەمە مامى باوكمە

00:00:02.918 --> 00:00:05.936
برا بچوکەکەی باپیرم

00:00:05.936 --> 00:00:07.902
ناوی جۆ مەکێنا بوو

00:00:08.142 --> 00:00:13.089
مێردێکی گەنج و یاریزانێکی
باسکەی نیمچە پیشەگەر بوو

00:00:13.089 --> 00:00:16.417
کارمەندی ئاگرکوژاندنەوەی نیویۆرک بوو

00:00:17.407 --> 00:00:20.007
مێژووی خێزانەکە دەریدەخات کە
حەزی لە پیشەکەی بووە،

00:00:20.007 --> 00:00:23.542
ئيتر لە سالَى 1938، لەڕۆژيَكى پشوويدا

00:00:23.542 --> 00:00:26.319
خۆى تەرخان كرد وەک چاودێرى فەرمانگەكە بمێنێتەوە.

00:00:27.019 --> 00:00:31.218
بۆ ئەوەى سوودێكى هەبێت ئەو رِۆژە 
دەستى كرد بە پۆليش كردنى هەموو مسەكان، و

00:00:31.218 --> 00:00:34.612
پليكانەكانى ئۆتۆمبيلى ئاگر كوژيَێەرەوەكە، 
كەرەستەى ناو فەرمانگەکە،

00:00:34.612 --> 00:00:36.957
وە يەكێك لەسەرە سۆندەكان،

00:00:36.957 --> 00:00:39.465
كە پارچەيەك ئاسنى گەورە بوو

00:00:39.465 --> 00:00:43.074
لە تاقێك كەوتە خوارەوە و بەرى كەوت.

00:00:43.574 --> 00:00:47.382
پاش چەند رِۆژيَك، شانى دەستى كرد بە ئازار.

00:00:47.382 --> 00:00:48.992
پاش دوو رِۆژ، تاى لێهات.

00:00:50.656 --> 00:00:53.141
تاكەی هەر بەرز دەبووەوە

00:00:53.141 --> 00:00:55.091
خێزانەكەى چاودێرى دەكرد،

00:00:55.091 --> 00:00:59.393
بەڵام هەر چى دەكرد گۆڕانكارى 
دروست نەدەكرد، و کاتێک پزيشكەكەيان هێنا،

00:00:59.393 --> 00:01:01.679
ئەويش چى دەكرد چارەى نەبوو.

NOTE Paragraph

00:01:02.149 --> 00:01:05.460
تەكسييەكيان گرت و برديان بۆ نەخۆشخانە.

00:01:05.911 --> 00:01:09.905
پەرستارەكان دەست بە جێ ناسييانەوە 
كە هەوکردنی بەکتریایی هەیە،

00:01:09.905 --> 00:01:14.061
كە لەو كاتەدا پێیان دەگووت " ژەهراوى بوونی خوێن"

00:01:14.061 --> 00:01:16.174
وە هەر چەندە ڕەنگە نەيانگووتبێت،

00:01:16.174 --> 00:01:18.031
بەڵام دەستبەجێ دەيانزانى.

00:01:18.031 --> 00:01:21.430
هيچ لە دەسەڵاتيياندا نەبوو بيكەن

NOTE Paragraph

00:01:21.770 --> 00:01:24.788
هيچ دەسەڵاتێكيان نەبوو چونكە ئەو شتانەى ئێستا

00:01:24.788 --> 00:01:27.437
بۆ چارەسەرى بەکتریا بەكارى دەهێنين هێشتا نەبوون

00:01:27.737 --> 00:01:31.173
یەکەم تاقی کردنەوەی پەنسیلین یەکەم دژە بەکتریا

00:01:31.173 --> 00:01:33.843
سێ ساڵى مابوو.

00:01:33.843 --> 00:01:38.547
ئەو كەسانەى تووشی میکرۆب دەبوون
ئەگەر بەختیان هەبووایە چاک دەبوونەوە،

00:01:38.547 --> 00:01:40.042
یان دەمردن.

00:01:40.322 --> 00:01:42.411
مامى باوكم بەختەوەر نەبوو.

00:01:42.411 --> 00:01:45.708
هەفتەيەك لە نەخۆشخانە مايەوە، لەرزى لێدەهات،

00:01:45.708 --> 00:01:47.566
وشك بووبووەوە و ورِێنەى دەكرد،

00:01:47.566 --> 00:01:50.468
بێ هۆش بوو و ئەندامەكانى لەشى لە كار كەوتن.

00:01:50.468 --> 00:01:52.604
هێندە دۆخەكەى بێ هيوا بووكە

00:01:52.604 --> 00:01:57.234
كە هاوپيشەكانى بەڕیز وەستابوون خوێن بدەن

00:01:57.234 --> 00:02:01.097
بە هيواى ئەوەى خوێنە 
ژەهراوييەكەى ڕوون بكەنەوە

NOTE Paragraph

00:02:01.497 --> 00:02:04.603
هیچ شتێک سوودی نەبوو. گیانی لەدەستدا.

00:02:05.143 --> 00:02:07.705
تەمەنى سى ساڵ بوو.

NOTE Paragraph

00:02:08.115 --> 00:02:10.088
ئەگەر تەماشاى رِابردوو بكەيت،

00:02:10.088 --> 00:02:13.362
دەبينيت زۆربەى كەسەكان بە 
هەمان شێوەى مامى باوكم مردوون

00:02:13.362 --> 00:02:16.032
زۆربەى كەس بە هۆى نەخۆشى
شێرپەنجە و دڵەوە نەمردوون،

00:02:16.032 --> 00:02:20.120
ئەو نەخۆشييانەى ئەمرِۆ لە رِۆژئاوادا
بەهۆى شيَوازى ژيانەوە دووچارى دەبين

00:02:20.490 --> 00:02:24.229
بەو نەخۆشييانە نەدەمردن چونكە هێندە نەدەژيان

00:02:24.229 --> 00:02:26.225
تا تووشى ببن

00:02:26.225 --> 00:02:28.338
بە برين دەمردن –

00:02:28.338 --> 00:02:30.823
گایەک برينداری دەکردن،

00:02:30.823 --> 00:02:32.727
لە مەيدانى شەڕدا تەقەيان لێدەكرا،

00:02:32.727 --> 00:02:36.465
لە يەكێك لە كارگە نوێيەكانى
شۆڕشی پيشەسازيدا وورد دەبوون و

00:02:36.465 --> 00:02:39.846
زۆربەی کاتیش هەوکردنی بەکتریایی،

00:02:39.846 --> 00:02:43.352
کە ئەوەی تەواودەکرد کە ئەو
برینانە دەستیان پێکردبوو.

NOTE Paragraph

00:02:44.492 --> 00:02:48.024
هەموو ئەوانە گۆڕان
کاتێک دژەبەكتريا پەيدابوو.

00:02:48.599 --> 00:02:52.198
لەپڕ ئەو بەکتریایانەی دەبوونە هۆى مردن

00:02:52.198 --> 00:02:55.588
بوون بە شتێک کە بە چەند 
رۆژێک باش ئەبوویتەوە لێیان.

00:02:55.588 --> 00:02:58.630
وەك موعجيزە وابوو

00:02:58.630 --> 00:03:04.954
وە لەو كاتەوە لە ناو سەردەمی ئاڵتوونی
دەرمانە موعجيزەكاندا دەژين.

NOTE Paragraph

00:03:05.294 --> 00:03:09.241
ئێستاش خەریکە دەگەینە کۆتایی ئەو سەردەمە.

00:03:09.241 --> 00:03:14.303
مامی باوکم لە کۆتا ساڵەکانی سەردەمی
نەبوونی دژەبەکتریادا مرد.

00:03:14.303 --> 00:03:19.457
ئەمڕۆ لەسەر لێواری سەردەمی
دوای دژەبەکتریا وەستاوین،

00:03:19.457 --> 00:03:23.219
لە سەرەتاى رِۆژانێكين كە دەکرێت 
هەوكردنێکی بەکتریایی سادە

00:03:23.219 --> 00:03:27.928
وەك ئەوەى جۆ هەيبوو جارێکی تر خەڵك بكوژێت.

NOTE Paragraph

00:03:28.884 --> 00:03:32.015
لە رِاستيدا، خەریکە خەڵك دەكوژێت.

00:03:32.785 --> 00:03:35.618
خەڵک بەهۆی دیاردەیەکەوە بەهۆی
هەوکردنی بەکتریایەوە گیان لەدەست دەدەن

00:03:35.618 --> 00:03:37.961
كە پێي دەگووترێت بەرگری بۆ دژەبەكتريا.

00:03:38.381 --> 00:03:40.119
بە كورتى، بەم شێوەيە كار دەکات.

00:03:40.119 --> 00:03:45.091
بەكتريا لە دژى يەكتر بۆ 
خواردن و سەرچاوە کێبڕکێ دەكەن

00:03:45.091 --> 00:03:49.758
لە ڕێگەی درووستکردنی ماددەی کووشندە
کە دژی یەکتر درووستی دەکەن.

00:03:49.758 --> 00:03:52.103
بەكترياى تر، بۆ بەرگرى كردن لە خۆيان،

00:03:52.103 --> 00:03:55.354
بەرگرى دژى ئەو هێرشە بەرهەم دێنن

00:03:55.354 --> 00:03:57.676
كە يەكەم جار دژەبەكتريامان دروست کرد،

00:03:57.676 --> 00:04:01.878
ئەو ماددانەمان بردە تاقيگە و ماددەی 
خۆمانمان لێ بەرهەم هێنان، و

00:04:01.878 --> 00:04:06.336
بەکاریاکانیش بەهەمان شێوەی سرووشتی
خۆیان وەڵامی هێرشەکانیان داینەوە.

NOTE Paragraph

00:04:07.674 --> 00:04:09.898
دواتر ئەمە ڕوويدا:

00:04:10.098 --> 00:04:13.488
پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ بڵاوكرايەوە،

00:04:13.488 --> 00:04:18.619
وە لە ١٩٤٥ بەرگرییەکی 
فراوان بۆ پەنسلین پەيدا بوو

00:04:18.619 --> 00:04:21.568
ڤانكۆمايسين لە سالَى ١٩٧٢ پەيدابوو،

00:04:21.568 --> 00:04:24.668
بەرگرییەکەی لە ١٩٨٨.

00:04:25.028 --> 00:04:27.150
ئیمیپێنیم لە ١٩٨٥،

00:04:27.150 --> 00:04:29.922
بەرگرییەکەی لە ١٩٩٨.

00:04:30.192 --> 00:04:33.860
داپتۆمايسين، يەكێك لە دەرمانە
هەرە نوێيەكان، لە ساڵى ٢٠٠٣ و

00:04:33.860 --> 00:04:38.225
بەرهەڵستی بۆی تەنها دواى ساڵيَك، لە ٢٠٠٤.

NOTE Paragraph

00:04:38.575 --> 00:04:42.335
ماوەى ٧٠ ساڵ يارى بازبازێنمان كرد

00:04:42.335 --> 00:04:45.261
دەرمانى ئێمە و بەرگری ئەوان

00:04:45.261 --> 00:04:48.906
دەرمانێكى تر، و دووبارە بەرهەڵستی -

00:04:48.906 --> 00:04:51.217
وە ئێستا يارييەكە خەریکە كۆتايي دێت.

00:04:51.437 --> 00:04:54.797
بەكتريا هێندە زوو بەرگرى لە دژی
دەرمانەكان بەرهەم دێنيَت

00:04:54.797 --> 00:04:59.522
کە کۆمپانیاکانی دەرمان بڕیاریان داوە کە
درووستکردنی دژەبەکتریا لە قازانجیان نییە

00:04:59.522 --> 00:05:02.652
بۆيە هەوكردنى وا لە جيهاندا هەيە

00:05:02.652 --> 00:05:06.111
كە لە زیاتر لە ١٠٠ دژەبەكتريا

00:05:06.111 --> 00:05:08.340
کە لە بازاردا هەیە

00:05:08.340 --> 00:05:11.754
٢ دەرمان ڕەنگە بە هەندێك 
زيانيشەوە ئينجا كارى لێبكات

00:05:11.754 --> 00:05:14.238
،یان تەنیا يەك دەرمان

00:05:14.238 --> 00:05:15.646
یان هيچيان

NOTE Paragraph

00:05:15.956 --> 00:05:17.668
بەم شێوەيە ئەبێت.

00:05:18.278 --> 00:05:22.458
لە ساڵى ٢٠٠٠، سەنتەرى چاودێرى و
خۆپاراستن لە نەخۆشى، سي دی سي

00:05:22.458 --> 00:05:24.501
يەك حاڵەتى نەخۆشی دیاریکرد

00:05:24.501 --> 00:05:26.753
لە نەخۆشخانەيەك لە کارۆلاینای باکور

00:05:26.753 --> 00:05:30.486
كە بەرهەلَستى بۆ هەموو
دەرمانێك هەبوو جگە لە دووان

00:05:30.886 --> 00:05:35.205
ئەمرِۆ ئەو هەوکردنە بەکتریاییە، 
كە ناسراوە بە کەی پی سی،

00:05:35.205 --> 00:05:37.805
بڵاو بۆتەوە بۆ هەموو ویلایەتەکان
جگە لە سیانیان، و

00:05:37.805 --> 00:05:40.150
هەروەها بۆ ئەمريكاى خواروو، ئەوروپا و

00:05:40.150 --> 00:05:42.357
ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش.

00:05:42.867 --> 00:05:45.189
لە ساڵى ٢٠٠٨، لە وڵاتى سويد، پزيشكەكان

00:05:45.189 --> 00:05:47.975
هەوکردنێکی بەکتریایی پیاوێکی
هیندیان دۆزییەوە

00:05:47.975 --> 00:05:51.690
كە بەرهەڵستى تەنها لە دژى يەك دەرمان نەبوو.

00:05:51.690 --> 00:05:53.919
ئەو جينەى ئەو بەرهەلَستە دروست دەكات،

00:05:53.919 --> 00:06:00.444
ناسراوە بە ئێن دی ئێم، ئێستا بڵاوبووەتەوە
لە هیندستانەوە بۆ چین، ئاسیا، ئەفریقا،

00:06:00.444 --> 00:06:04.809
ئەوروپا، كەنەدا، و ويلايەتە يەكگرتووەكان.

NOTE Paragraph

00:06:05.129 --> 00:06:07.688
ئاسايي دەبوو هیوا بخوازیت

00:06:07.688 --> 00:06:11.287
ئەم نەخۆشييانە حاڵەتى دەگمەن بوونايە،

00:06:11.287 --> 00:06:13.145
بەڵام لە رِاستيدا،

00:06:13.145 --> 00:06:15.606
لە ويلايەتە يەكگرتوووكان و ئەوروپا،

00:06:15.606 --> 00:06:18.322
٥٠,٠٠٠ كەس لە ساڵێكدا

00:06:18.322 --> 00:06:22.446
بەهۆى هەوکردنێکەوە دەمرن كە هيچ
دەرمانێك ناتوانێت چارەى بكات.

00:06:22.966 --> 00:06:26.008
كە لە لايەن حكومەتى بەريتانى دەستپێكراوە،

00:06:26.008 --> 00:06:29.746
ناسراو بە پياچوونەوە 
بەسەر بەرگری بۆ دژەبەكتريا

00:06:29.746 --> 00:06:37.118
بەپێی خەمڵاندنەکان ساڵانە دەبێتە هۆی 
نزیکەی ٧٠٠,٠٠٠ مردن.


NOTE Paragraph

00:06:38.291 --> 00:06:42.055
ئەوە رِێژەيەكى زۆرى مردنە،

00:06:42.055 --> 00:06:45.767
هێشتا، زۆر بۆى هەيە كە تۆ 
هەست بە مەترسى نەكەيت

00:06:45.767 --> 00:06:48.995
وا بیهێنیتە بەرچاوت ئەم کەسانە
نەخۆشی نەخۆشخانە بوون

00:06:48.995 --> 00:06:50.713
لە یەکەکانی چاودێری ورددا

00:06:50.713 --> 00:06:54.660
یان کەسانێک بوون لە ماڵەوە بوون
لە کۆتاییەکانی ژیانیاندا،

00:06:54.660 --> 00:06:57.841
ئەو كەسانەى نەخۆشييەكانيان لێمان دوورن،

00:06:57.841 --> 00:07:01.045
کە ئێمە ناکرێت تووشی ببین.

NOTE Paragraph

00:07:02.455 --> 00:07:05.852
ئەوەی کە بیرتان لێنەکردۆتەوە،
زۆربەشمان بیرمان لێنەکردۆتەوە،

00:07:05.852 --> 00:07:10.818
ئەوەیە کە دژەبەکتریاکان
هاوکارییە بۆ زۆربەی زۆری ژیانی سەردەم.

NOTE Paragraph

00:07:11.721 --> 00:07:13.932
ئەگەر دژەبەكترياکان لەدەست بدەین،

00:07:13.932 --> 00:07:15.386
ئەمانەشمان لە دەست دەچێت:

00:07:15.836 --> 00:07:20.015
یەکەم، پاراستنێک بۆ ئەو کەسانەی
کۆئەندامی بەرگریان لاواز بووە --

00:07:20.015 --> 00:07:23.475
نەخۆشانى شێرپەنجە،
نەخۆشەکانی ئایدزیان هەیە،

00:07:23.475 --> 00:07:27.979
وەرگرانی ئەندامێکی لەش،
منداڵانی نەباکام.

NOTE Paragraph

00:07:27.979 --> 00:07:32.391
دواتر هەر چارەسەرێك كە
شێيَكى دەرەكى لە لەشدا دادەنيَـت

00:07:32.391 --> 00:07:36.269
شەبەكە و باڵۆن بۆ جەڵتەى مێشک، ئامێرى پێدانى
ئەنسولين بۆ نەخۆشی شەكرە

00:07:36.269 --> 00:07:40.193
دەیلەزە، جوومگەى دەستکرد.

00:07:40.193 --> 00:07:43.908
چەند وەرزشوانى پێگەشتوو هەن كە پێويستيان
بە سمت و ئەژنۆى دەستكرد هەيە؟

00:07:43.908 --> 00:07:46.717
تويَژينەوەيەكى ئەم دواييە 
دەريخستووە كە بە بێ دژەبەكتريا،

00:07:46.717 --> 00:07:50.234
يەك لە شەش كەس گيان لە دەست دەدات.

NOTE Paragraph

00:07:50.664 --> 00:07:53.869
دواتر، رِەنگە چیتر نەشتوانین
نەشتەرگەری بکەین.

00:07:53.869 --> 00:07:56.191
پێش زۆر نەشتەرگەری

00:07:56.191 --> 00:07:59.139
بڕێک دژەبەکتریای
ڕێگەگر لە هەوکردن دەدرێت

00:07:59.139 --> 00:08:00.811
بە بێ ئەو پاراستنە،

00:08:00.811 --> 00:08:05.015
تواناى كردنەوەى شوێنە شاراوەكانى
لەشى مرۆڤ لە دەست دەدەين،

00:08:05.015 --> 00:08:07.848
كەواتە نە نەشتەرگەرى دڵ دەکرێت،

00:08:07.848 --> 00:08:10.680
نە وەرگرتنی نموونە لە پرۆستات،

00:08:10.680 --> 00:08:13.382
نە نەشتەرگەرى منداڵبوون.

00:08:13.792 --> 00:08:18.444
دەبێت لەو نەخۆشييانەش بترسين 
كە ئيَستا ناگرنگ دیارن.

00:08:18.784 --> 00:08:22.592
قورگ ئاوسان پێشتر دەبووە
هۆى لا وازبوونی دڵ.

00:08:22.592 --> 00:08:25.239
هەوکردنێکی بەکتریایی پيَست دەبووە
هۆى برِينەوەى پەلێک مرۆڤ،

00:08:25.819 --> 00:08:28.722
منداڵبوون لە خاوێنترین نەخۆشخانەکان،

00:08:28.722 --> 00:08:31.397
لە هەر ١٠٠ ژنێك يەكێكى دەكوشت.

00:08:31.717 --> 00:08:36.550
هەوکردنی سییەکان لە دە منداڵ
سیانی دەکردە قووربانی.

NOTE Paragraph

00:08:37.220 --> 00:08:39.333
لە هەموو شتێك زياتر،

00:08:39.333 --> 00:08:43.708
ناتوانین بەشێوەیەک ژیانی
ڕۆژانەمان بەسەربەرین و لەهیچ نەترسین.

00:08:44.836 --> 00:08:49.043
ئەگەر بتزانیایە كە برينێك دەکرێت بتكوژێت،

00:08:49.043 --> 00:08:52.289
ئايا ماتۆڕت لێدەخورِى،

00:08:52.289 --> 00:08:55.500
لە شاخێکى بەفراوی خليسكيَنەت دەكرد،

00:08:55.500 --> 00:08:58.976
دەچوويتە سەر پەیژەيەك بۆ ئەوەى
گڵۆپى داری کریسمس هەڵبواسيت،

00:08:58.976 --> 00:09:02.643
رِێگات دەدا مندالَەكەت يارى بەيسبۆڵ بكات؟

00:09:03.573 --> 00:09:06.638
دواى ئەوە، يەكەم كەس كە پەنسلينى وەرگرت

00:09:06.638 --> 00:09:10.516
پۆليسێكى بەريتانى بوو
بەناوى ئالبێرت ئەلكساندر،

00:09:10.516 --> 00:09:14.858
کە هەوکردنە بەکتریاییەکەی ئەوەندە پیسبوو
کێم لە سەرییەوە دەهاتە دەرەوە و

00:09:14.858 --> 00:09:17.783
پزیشکەکانیش دەبوو چاوێکی دەربهێنن،

00:09:17.783 --> 00:09:21.162
بە هۆى ئەنجامدانی شتێکی
سادە تووشى ئەو هەوكردنە بوو،

00:09:22.172 --> 00:09:26.988
چووبووە ناو باخەكەى و
سەرى بەر دڕكێك كەوتبوو.

00:09:28.831 --> 00:09:32.481
ئەو پرۆژە بەریتانیەی نیشانمدا کە دەڵێت
قووربانیانی ئەو دیاردەیە

00:09:32.481 --> 00:09:36.358
لە ئێستادا ٧٠٠,٠٠٠ مردنە لە سالێکدا

00:09:36.358 --> 00:09:42.535
پێشبينى دەكات ئەگەر ئەمە 
تا سالَى ٢٠٥٠ كۆنترۆل نەکەين،

00:09:42.535 --> 00:09:50.127
زۆری پێناچێت، ڕێژەی مردن لە جیهاندا
لە ساڵێکدا دەگاتە ١٠ ملیۆن کەس.

NOTE Paragraph

00:09:50.127 --> 00:09:52.829
چۆن گەيشتينە ئەم ئاستەى

00:09:52.829 --> 00:09:54.864
کە ئەو داهاتووەی چاوەڕێی ئەکەین

00:09:54.864 --> 00:09:58.347
ئەم ژمارە ترسناکانە بن؟

00:09:58.347 --> 00:10:02.535
وەڵامە قوورسەکە ئەوەيە كە 
خۆمان بە خۆمانمان كرد.

00:10:02.875 --> 00:10:05.847
بەرگری پرۆسەيەكى ڕێگەلێنەگیراوی سرووشتييە

00:10:05.847 --> 00:10:09.900
بەڵام ئێمە بەرپرسين لە خێراکردنی.

00:10:10.490 --> 00:10:14.043
ئەمەمان بە خراپ بەکارهێنانی 
دژەبەکتریاکان کرد

00:10:14.043 --> 00:10:18.131
بە بەکارهێنانێکی ناپێویست
کە ئێستا زۆر مەترسیدار بووە.

00:10:19.408 --> 00:10:23.494
پەنسلين تا كۆتايى ساڵى ١٩٥٠کان 
بە بێ رِەچەتەى پزيشك دەفرۆشرا.

00:10:23.494 --> 00:10:26.829
لە زۆربەى جيهان هیشتا زۆربەى
دژەبەكتريا وەها دەفرۆشرێن.

00:10:27.209 --> 00:10:30.971
لە ويلايەتە يەكگرتووەكان %٥٠ی،

00:10:30.971 --> 00:10:34.663
دژەبەکتریاکانی لە نەخۆشخانەکاندا
دەدرێت ناپێویستن.

00:10:34.663 --> 00:10:39.037
لە سەدا چلی ئەو دژە بەکتریایانەی
لە نوسینگەی پزیشکدا دەنوسرێت

00:10:39.037 --> 00:10:43.010
بۆ ئەو دۆخانەن کە دژەبەکتریا سوودی نییە.

00:10:44.577 --> 00:10:47.247
ئەوە تەنها لە سيستمى تەندروستیدا.

00:10:47.247 --> 00:10:52.100
لەسەر ئاستی هەسارەکە، زۆربەی ئاژەڵەکانی بۆ 
گۆشت بەخێو ئەکرێن ڕۆژانە دژەبەکتریا وەردەگرن

00:10:52.100 --> 00:10:54.376
بۆ چاکبوونەوە لە نەخۆشی نا،

00:10:54.376 --> 00:10:57.835
بەڵكو بۆ قەڵەو كردن و پارێزگارى کردن لێیان

00:10:57.835 --> 00:11:01.806
لە نەخۆشىیەکانی ناو ئەو
كێڵگانەى تێيدا گەورە دەكرێن

00:11:01.806 --> 00:11:04.824
لە ويلايەتە يەكگرتووەكان نزیکەی %٨٠،

00:11:04.824 --> 00:11:11.527
ئەو دژەبەكتريايانەى ساڵانە دەفرۆشرێن
بۆ ئاژەڵانى كێلَگەيە نەك مرۆڤ،

00:11:11.527 --> 00:11:15.203
بەکتریای بەهێز درووست دەکات
کە لە کێڵگەکە دەچێتە دەرەوە

00:11:15.203 --> 00:11:17.827
لە رِێگاى ئاوەوە، لە ڕێگای خۆڵەوە،

00:11:17.827 --> 00:11:20.695
لە ڕێگەی گۆشتى ئاژەڵەكە خۆیەوە.

00:11:20.985 --> 00:11:23.910
كشتوكاڵى ئاویش پشت بە دەرمانى
دژەبەكتريا دەبەستێت،

00:11:23.910 --> 00:11:25.559
بەتايبەتی لە ئاسيا،

00:11:25.559 --> 00:11:28.902
بەخێوکردنی میوەش
پێویستی بە دژەبەکتریایە

00:11:28.902 --> 00:11:33.801
بۆ پاراستنی سێو، هەرمێ
سندی، دژی نەخۆشی.

00:11:34.491 --> 00:11:40.117
لەبەر ئەوەی بەکتریا توانای گواستنەوەی 
دی ئێن ئەیان هەیە بۆ یەکتری

00:11:40.117 --> 00:11:44.552
وەک چۆن گەشتیارێک جانتاکەی
دائەنێت لە فڕۆکەخانە،

00:11:44.552 --> 00:11:49.360
هەر کە هانی درووستبوونی
بەرگرییەکەمان یا،

00:11:49.360 --> 00:11:51.587
ئیتر کەس نازانێت لەکوێ بڵاو دەبێتەوە.

NOTE Paragraph

00:11:53.723 --> 00:11:55.294
ئەمە چاوەڕوانکراو بوو.

00:11:55.674 --> 00:11:58.506
لە ڕاستيدا، پێشبينى کرابوو

00:11:58.506 --> 00:12:02.941
لەلایەن ئەلێکساندەر فلێمینگ، ئەو
پیاوەی پەنسیلینی دۆزییەوە.

00:12:02.941 --> 00:12:06.935
ساڵی ١٩٤٥ وەک پێزانینێک
خەڵاتی نۆبڵی وەرگرت، و

00:12:06.935 --> 00:12:11.282
وە لە چاوپێكەوتنيَكى دواييدا، ئەمەى گووت:

NOTE Paragraph

00:12:11.282 --> 00:12:15.549
"ئەو كەسە بێباكەى گەمە بە 
چارەسەرى پەنسلين دەكات

00:12:15.549 --> 00:12:18.823
بەرپرسە لە گيان لە دەست دانى ئەو مرۆڤەى

00:12:18.823 --> 00:12:21.147
تووشی هەوکردنێکی بەکتریایی دەبێت

00:12:21.147 --> 00:12:24.050
کە بەرگری هەیە بۆ پەنسیلین."

00:12:24.050 --> 00:12:28.335
گووتيشى، "هيوادارم ڕێگری
لەم کردەوە خراپە بگیرێت."

NOTE Paragraph

00:12:28.986 --> 00:12:31.842
دەتوانين ڕێگەی لێبگرین؟

00:12:31.842 --> 00:12:35.510
هەندێک کۆمپانیا هەن کار لەسەر
دژەبەکتریای تایبەت دەکەن،

00:12:35.510 --> 00:12:39.086
تەنانەت ئەوانەی بەهێزترین
بەکتریاکانیش ڕووبەڕووی نەبوونەتەوە.

00:12:39.086 --> 00:12:41.803
ئەو دەرمانە نويَيانەمان زۆر پێويستە،

00:12:41.803 --> 00:12:44.055
پێويستمان بە هاندانە:

00:12:44.055 --> 00:12:46.586
رِێگەپيَدانى دۆزينەوە، ڕێكردنەوە بۆ كەسەكان،

00:12:46.586 --> 00:12:53.343
خەڵات كردنيانە، تا سەرنجى كۆمپانياكان
ڕابکێشین بۆ درووستکردنەوەی دژەبەکتریا.

NOTE Paragraph

00:12:53.343 --> 00:12:55.709
بەڵام لەوانەیە ئەوە بەس نەبێت.

00:12:56.059 --> 00:13:00.163
لەبەر ئەمە: پەرەسەندن هەمیشە براوەيە.

00:13:00.703 --> 00:13:04.627
هەموو ٢٠ خولەك جارێك بەكتريا 
نەوەيەكى نوێ پێك دێنيَت

00:13:04.627 --> 00:13:09.410
كيمياى دەرمانسازى ١٠ ساڵى
دەوێت تا دەرمانيَكى نوێ پێك دێنيَت

00:13:09.410 --> 00:13:12.266
هەر كاتێك دەرمانى دژەبەکتريا بەكار دەهێنين،

00:13:12.266 --> 00:13:15.540
ملیارێک دەرفەت دەدەين بە بەكتريا

00:13:15.540 --> 00:13:17.281
نهێنییەکانی شکاندنی

00:13:17.281 --> 00:13:20.486
ئەو بەرگرییە بدۆزنەوە کە پێکمانهێناوە.

00:13:20.486 --> 00:13:22.877
قەت دەرمانێك نەبووە

00:13:22.877 --> 00:13:25.431
نەتوانن بیبەزێنن.

NOTE Paragraph

00:13:25.431 --> 00:13:28.961
ئەمە جەنگێکى نایەکسانە،

00:13:28.961 --> 00:13:32.969
بەڵام دەتوانين ئەنجامەكەى بگۆڕين.

00:13:33.929 --> 00:13:40.334
دەتوانین سیستمێک پێکبهێنین زانیاری کۆبکەینەوە
خۆی پێمان بڵێت و دیاری بکات بۆمان

00:13:40.334 --> 00:13:43.263
چۆن دەرمانى دژەبەكتريا بەكاردەهێنرێن.

00:13:43.263 --> 00:13:46.096
دەتوانين سيستمى چاودێرى بۆ
داواكارى دەرمانەكان دابنێين

00:13:46.096 --> 00:13:49.811
تاكو هەر ڕەچەتەیەک دووجار تەماشا بکرێت

00:13:49.811 --> 00:13:55.920
دەکرێت داوا لە کەرتی کشتوکاڵی بکەین
واز لە بەکارهێنانی دژەبەکتریا بهێنن.

00:13:56.243 --> 00:13:59.275
دەتوانين سيستمى چاودێرى دابنێين

00:13:59.275 --> 00:14:03.501
تاكو ئاگادارمان بكەنەوە كە لە كوێ
خەريكە بەرگری نوێ سەرهەڵدەدات.

NOTE Paragraph

00:14:03.501 --> 00:14:05.814
ئەوانە چارەسەرە پێشكەوتووەكانن.

00:14:06.264 --> 00:14:08.888
رِەنگە ئەوانيش بەس نەبن،

00:14:08.888 --> 00:14:12.117
مەگەر ئێمە هاوكار بين.

00:14:15.785 --> 00:14:18.099
بەرگری بۆ دژەبەكتريا خوێکە.

00:14:18.479 --> 00:14:21.567
هەموو دەزانین گۆڕینی خوو
چەندێک قوورسە.

00:14:21.567 --> 00:14:26.097
بەڵام وەك كەمەڵگايەك، 
لەڕابردوودا ئەوەمان ئەنجام داوە

00:14:26.397 --> 00:14:29.972
لە ڕابردوودا خەڵك خۆڵ و خاشاكى 
فرِێ دەدایە سەر شەقامەکان.

00:14:29.972 --> 00:14:31.737
پشتيَنى سەلامەتييان نەدەبەست،

00:14:31.737 --> 00:14:35.994
لە باڵەخانەى گشتيدا جگەرەيان دەكێشا.

00:14:36.404 --> 00:14:38.624
ئيَستا ئەو جۆرە كارانە ناكەين.

00:14:39.144 --> 00:14:41.466
ژینگە پيس ناكەين

00:14:41.466 --> 00:14:44.623
یان ڕووداوی هاتووچۆی قوورس

00:14:44.623 --> 00:14:47.595
ياخود كەسانى تر ناخەینە بەر
ئەگەری تووش بوون بە شێرپەنجە،

00:14:47.595 --> 00:14:51.102
چونكە برِيارماندا كە 
ئەو شتانە نرخيان گرانە،

00:14:51.102 --> 00:14:55.175
رِووخێنەرن، وە لە قازانجمان نين.

00:14:55.815 --> 00:14:58.715
ئەو شتانەی کۆمەڵگامان گۆڕی کە
ئاسایی بوو لای خەڵک.

00:14:59.135 --> 00:15:03.279
دەتوانین بە ئاسایی وەرگرتنی
بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بگۆڕین.

NOTE Paragraph

00:15:05.499 --> 00:15:07.774
دەزانم كە ڕێژەى بەرگری بۆ دژەبەكتريا

00:15:07.774 --> 00:15:09.678
ئێجگار زۆر ديارە،

00:15:09.678 --> 00:15:13.138
بەڵام ئەگەر جارێک گڵۆپيكى سپيت کڕیبێت

00:15:13.138 --> 00:15:15.854
لەبەر ئەوەی خەمخۆری گۆڕانی
کەشوهەوات بووبێت،

00:15:15.854 --> 00:15:18.989
یان نوسینەکانی سەر
پاکەتێک پسکیتت خوێندبێتەوە

00:15:18.989 --> 00:15:23.470
چونكە بير لە بڕينەوەى ئەو دارخورمايانە
دەکەیتەوە كە زەيتەكەى پێ دروست كراوە،

00:15:23.470 --> 00:15:26.349
كەواتە دەزانيت ئەو هەستە چۆنە

00:15:26.349 --> 00:15:31.349
پێویست بە چی دەکات بۆ ئەوەی
هەنگاوێکی بچووک بنێیت بەرەو کێشەیەکی گەورە

00:15:31.829 --> 00:15:36.310
دەتوانین ئەو جۆرە هەنگاوانە بۆ
بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بنێین.

00:15:36.310 --> 00:15:43.947
دەکرێت دژەبەکتریایەک ئەگەر لێی
دڵنیا نەبین لەوەی کە درووستەکەیە نەیدەین.

00:15:44.251 --> 00:15:50.564
دەکرێت ئەوەندە سوورنەبین لەسەر نوسینی
دژەبەکتریا بۆ هەوکردنی گوێچکەی مناڵەکەمان

00:15:50.564 --> 00:15:52.462
تا دڵنیانەبین لەوەی بەهۆی چییەوە بووە.

00:15:53.678 --> 00:15:57.045
دەتوانین داوا لە هەموو چێشتخانەیەک بکەین

00:15:57.045 --> 00:15:58.856
هەموو سوپەرمارکێتێک،

00:15:58.856 --> 00:16:00.476
کە گۆشتەکەیان لەکوێوە هاتووە.

00:16:00.806 --> 00:16:02.640
دەتوانين بەلَێن بە يەكتر بدەين

00:16:02.640 --> 00:16:06.745
هەرگيز جارێكى تر مريشك یان 
رِۆبيان یان ميوەیەک نەكڕين

00:16:06.745 --> 00:16:09.629
ئەگەر هاتوو بە بەكارهيَنانى 
دەرمانى دژەبەكتريا گەورە کرابێتن،

00:16:09.629 --> 00:16:12.323
ئەگەر ئەو شتانەشمان کرد،

00:16:12.323 --> 00:16:16.815
دەتوانین هاتنی جیهانی دوای دژەبەکتریا
خاوتر بکەینەوە.

NOTE Paragraph

00:16:17.547 --> 00:16:21.680
بەڵام دەبيَت زوو بيكەين.

00:16:21.680 --> 00:16:26.185
پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ سەردەمى
دەرمانى دژەبەكترياى دەست پێکرد

00:16:26.185 --> 00:16:31.891
تەنها لە ماوەى ٧٠ ساڵدا، 
خۆمان گەياندە لێوارى کارەساتێک.

00:16:32.291 --> 00:16:34.613
٧٠ ساڵى ترمان نابێت

00:16:34.613 --> 00:16:38.339
تا رِێگاى چوونە دەرەوەمان لەمە بدۆزينەوە.

NOTE Paragraph

00:16:38.769 --> 00:16:40.279
زۆر سوپاس بۆ گوێگرتنتان.

NOTE Paragraph

00:16:40.789 --> 00:16:46.640
(چەپڵە)