1
00:00:00,921 --> 00:00:02,918
ئەمە مامى باوكمە

2
00:00:02,918 --> 00:00:05,936
برا بچوکەکەی باپیرم

3
00:00:05,936 --> 00:00:07,902
ناوی جۆ مەکێنا بوو

4
00:00:08,142 --> 00:00:13,089
مێردێکی گەنج و یاریزانێکی
باسکەی نیمچە پیشەگەر بوو

5
00:00:13,089 --> 00:00:16,417
کارمەندی ئاگرکوژاندنەوەی نیویۆرک بوو

6
00:00:17,407 --> 00:00:20,007
مێژووی خێزانەکە دەریدەخات کە
حەزی لە پیشەکەی بووە،

7
00:00:20,007 --> 00:00:23,542
ئيتر لە سالَى 1938، لەڕۆژيَكى پشوويدا

8
00:00:23,542 --> 00:00:26,319
خۆى تەرخان كرد وەک چاودێرى فەرمانگەكە بمێنێتەوە.

9
00:00:27,019 --> 00:00:31,218
بۆ ئەوەى سوودێكى هەبێت ئەو رِۆژە 
دەستى كرد بە پۆليش كردنى هەموو مسەكان، و

10
00:00:31,218 --> 00:00:34,612
پليكانەكانى ئۆتۆمبيلى ئاگر كوژيَێەرەوەكە، 
كەرەستەى ناو فەرمانگەکە،

11
00:00:34,612 --> 00:00:36,957
وە يەكێك لەسەرە سۆندەكان،

12
00:00:36,957 --> 00:00:39,465
كە پارچەيەك ئاسنى گەورە بوو

13
00:00:39,465 --> 00:00:43,074
لە تاقێك كەوتە خوارەوە و بەرى كەوت.

14
00:00:43,574 --> 00:00:47,382
پاش چەند رِۆژيَك، شانى دەستى كرد بە ئازار.

15
00:00:47,382 --> 00:00:48,992
پاش دوو رِۆژ، تاى لێهات.

16
00:00:50,656 --> 00:00:53,141
تاكەی هەر بەرز دەبووەوە

17
00:00:53,141 --> 00:00:55,091
خێزانەكەى چاودێرى دەكرد،

18
00:00:55,091 --> 00:00:59,393
بەڵام هەر چى دەكرد گۆڕانكارى 
دروست نەدەكرد، و کاتێک پزيشكەكەيان هێنا،

19
00:00:59,393 --> 00:01:01,679
ئەويش چى دەكرد چارەى نەبوو.

20
00:01:02,149 --> 00:01:05,460
تەكسييەكيان گرت و برديان بۆ نەخۆشخانە.

21
00:01:05,911 --> 00:01:09,905
پەرستارەكان دەست بە جێ ناسييانەوە 
كە هەوکردنی بەکتریایی هەیە،

22
00:01:09,905 --> 00:01:14,061
كە لەو كاتەدا پێیان دەگووت " ژەهراوى بوونی خوێن"

23
00:01:14,061 --> 00:01:16,174
وە هەر چەندە ڕەنگە نەيانگووتبێت،

24
00:01:16,174 --> 00:01:18,031
بەڵام دەستبەجێ دەيانزانى.

25
00:01:18,031 --> 00:01:21,430
هيچ لە دەسەڵاتيياندا نەبوو بيكەن

26
00:01:21,770 --> 00:01:24,788
هيچ دەسەڵاتێكيان نەبوو چونكە ئەو شتانەى ئێستا

27
00:01:24,788 --> 00:01:27,437
بۆ چارەسەرى بەکتریا بەكارى دەهێنين هێشتا نەبوون

28
00:01:27,737 --> 00:01:31,173
یەکەم تاقی کردنەوەی پەنسیلین یەکەم دژە بەکتریا

29
00:01:31,173 --> 00:01:33,843
سێ ساڵى مابوو.

30
00:01:33,843 --> 00:01:38,547
ئەو كەسانەى تووشی میکرۆب دەبوون
ئەگەر بەختیان هەبووایە چاک دەبوونەوە،

31
00:01:38,547 --> 00:01:40,042
یان دەمردن.

32
00:01:40,322 --> 00:01:42,411
مامى باوكم بەختەوەر نەبوو.

33
00:01:42,411 --> 00:01:45,708
هەفتەيەك لە نەخۆشخانە مايەوە، لەرزى لێدەهات،

34
00:01:45,708 --> 00:01:47,566
وشك بووبووەوە و ورِێنەى دەكرد،

35
00:01:47,566 --> 00:01:50,468
بێ هۆش بوو و ئەندامەكانى لەشى لە كار كەوتن.

36
00:01:50,468 --> 00:01:52,604
هێندە دۆخەكەى بێ هيوا بووكە

37
00:01:52,604 --> 00:01:57,234
كە هاوپيشەكانى بەڕیز وەستابوون خوێن بدەن

38
00:01:57,234 --> 00:02:01,097
بە هيواى ئەوەى خوێنە 
ژەهراوييەكەى ڕوون بكەنەوە

39
00:02:01,497 --> 00:02:04,603
هیچ شتێک سوودی نەبوو. گیانی لەدەستدا.

40
00:02:05,143 --> 00:02:07,705
تەمەنى سى ساڵ بوو.

41
00:02:08,115 --> 00:02:10,088
ئەگەر تەماشاى رِابردوو بكەيت،

42
00:02:10,088 --> 00:02:13,362
دەبينيت زۆربەى كەسەكان بە 
هەمان شێوەى مامى باوكم مردوون

43
00:02:13,362 --> 00:02:16,032
زۆربەى كەس بە هۆى نەخۆشى
شێرپەنجە و دڵەوە نەمردوون،

44
00:02:16,032 --> 00:02:20,120
ئەو نەخۆشييانەى ئەمرِۆ لە رِۆژئاوادا
بەهۆى شيَوازى ژيانەوە دووچارى دەبين

45
00:02:20,490 --> 00:02:24,229
بەو نەخۆشييانە نەدەمردن چونكە هێندە نەدەژيان

46
00:02:24,229 --> 00:02:26,225
تا تووشى ببن

47
00:02:26,225 --> 00:02:28,338
بە برين دەمردن –

48
00:02:28,338 --> 00:02:30,823
گایەک برينداری دەکردن،

49
00:02:30,823 --> 00:02:32,727
لە مەيدانى شەڕدا تەقەيان لێدەكرا،

50
00:02:32,727 --> 00:02:36,465
لە يەكێك لە كارگە نوێيەكانى
شۆڕشی پيشەسازيدا وورد دەبوون و

51
00:02:36,465 --> 00:02:39,846
زۆربەی کاتیش هەوکردنی بەکتریایی،

52
00:02:39,846 --> 00:02:43,352
کە ئەوەی تەواودەکرد کە ئەو
برینانە دەستیان پێکردبوو.

53
00:02:44,492 --> 00:02:48,024
هەموو ئەوانە گۆڕان
کاتێک دژەبەكتريا پەيدابوو.

54
00:02:48,599 --> 00:02:52,198
لەپڕ ئەو بەکتریایانەی دەبوونە هۆى مردن

55
00:02:52,198 --> 00:02:55,588
بوون بە شتێک کە بە چەند 
رۆژێک باش ئەبوویتەوە لێیان.

56
00:02:55,588 --> 00:02:58,630
وەك موعجيزە وابوو

57
00:02:58,630 --> 00:03:04,954
وە لەو كاتەوە لە ناو سەردەمی ئاڵتوونی
دەرمانە موعجيزەكاندا دەژين.

58
00:03:05,294 --> 00:03:09,241
ئێستاش خەریکە دەگەینە کۆتایی ئەو سەردەمە.

59
00:03:09,241 --> 00:03:14,303
مامی باوکم لە کۆتا ساڵەکانی سەردەمی
نەبوونی دژەبەکتریادا مرد.

60
00:03:14,303 --> 00:03:19,457
ئەمڕۆ لەسەر لێواری سەردەمی
دوای دژەبەکتریا وەستاوین،

61
00:03:19,457 --> 00:03:23,219
لە سەرەتاى رِۆژانێكين كە دەکرێت 
هەوكردنێکی بەکتریایی سادە

62
00:03:23,219 --> 00:03:27,928
وەك ئەوەى جۆ هەيبوو جارێکی تر خەڵك بكوژێت.

63
00:03:28,884 --> 00:03:32,015
لە رِاستيدا، خەریکە خەڵك دەكوژێت.

64
00:03:32,785 --> 00:03:35,618
خەڵک بەهۆی دیاردەیەکەوە بەهۆی
هەوکردنی بەکتریایەوە گیان لەدەست دەدەن

65
00:03:35,618 --> 00:03:37,961
كە پێي دەگووترێت بەرگری بۆ دژەبەكتريا.

66
00:03:38,381 --> 00:03:40,119
بە كورتى، بەم شێوەيە كار دەکات.

67
00:03:40,119 --> 00:03:45,091
بەكتريا لە دژى يەكتر بۆ 
خواردن و سەرچاوە کێبڕکێ دەكەن

68
00:03:45,091 --> 00:03:49,758
لە ڕێگەی درووستکردنی ماددەی کووشندە
کە دژی یەکتر درووستی دەکەن.

69
00:03:49,758 --> 00:03:52,103
بەكترياى تر، بۆ بەرگرى كردن لە خۆيان،

70
00:03:52,103 --> 00:03:55,354
بەرگرى دژى ئەو هێرشە بەرهەم دێنن

71
00:03:55,354 --> 00:03:57,676
كە يەكەم جار دژەبەكتريامان دروست کرد،

72
00:03:57,676 --> 00:04:01,878
ئەو ماددانەمان بردە تاقيگە و ماددەی 
خۆمانمان لێ بەرهەم هێنان، و

73
00:04:01,878 --> 00:04:06,336
بەکاریاکانیش بەهەمان شێوەی سرووشتی
خۆیان وەڵامی هێرشەکانیان داینەوە.

74
00:04:07,674 --> 00:04:09,898
دواتر ئەمە ڕوويدا:

75
00:04:10,098 --> 00:04:13,488
پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ بڵاوكرايەوە،

76
00:04:13,488 --> 00:04:18,619
وە لە ١٩٤٥ بەرگرییەکی 
فراوان بۆ پەنسلین پەيدا بوو

77
00:04:18,619 --> 00:04:21,568
ڤانكۆمايسين لە سالَى ١٩٧٢ پەيدابوو،

78
00:04:21,568 --> 00:04:24,668
بەرگرییەکەی لە ١٩٨٨.

79
00:04:25,028 --> 00:04:27,150
ئیمیپێنیم لە ١٩٨٥،

80
00:04:27,150 --> 00:04:29,922
بەرگرییەکەی لە ١٩٩٨.

81
00:04:30,192 --> 00:04:33,860
داپتۆمايسين، يەكێك لە دەرمانە
هەرە نوێيەكان، لە ساڵى ٢٠٠٣ و

82
00:04:33,860 --> 00:04:38,225
بەرهەڵستی بۆی تەنها دواى ساڵيَك، لە ٢٠٠٤.

83
00:04:38,575 --> 00:04:42,335
ماوەى ٧٠ ساڵ يارى بازبازێنمان كرد

84
00:04:42,335 --> 00:04:45,261
دەرمانى ئێمە و بەرگری ئەوان

85
00:04:45,261 --> 00:04:48,906
دەرمانێكى تر، و دووبارە بەرهەڵستی -

86
00:04:48,906 --> 00:04:51,217
وە ئێستا يارييەكە خەریکە كۆتايي دێت.

87
00:04:51,437 --> 00:04:54,797
بەكتريا هێندە زوو بەرگرى لە دژی
دەرمانەكان بەرهەم دێنيَت

88
00:04:54,797 --> 00:04:59,522
کە کۆمپانیاکانی دەرمان بڕیاریان داوە کە
درووستکردنی دژەبەکتریا لە قازانجیان نییە

89
00:04:59,522 --> 00:05:02,652
بۆيە هەوكردنى وا لە جيهاندا هەيە

90
00:05:02,652 --> 00:05:06,111
كە لە زیاتر لە ١٠٠ دژەبەكتريا

91
00:05:06,111 --> 00:05:08,340
کە لە بازاردا هەیە

92
00:05:08,340 --> 00:05:11,754
٢ دەرمان ڕەنگە بە هەندێك 
زيانيشەوە ئينجا كارى لێبكات

93
00:05:11,754 --> 00:05:14,238
،یان تەنیا يەك دەرمان

94
00:05:14,238 --> 00:05:15,646
یان هيچيان

95
00:05:15,956 --> 00:05:17,668
بەم شێوەيە ئەبێت.

96
00:05:18,278 --> 00:05:22,458
لە ساڵى ٢٠٠٠، سەنتەرى چاودێرى و
خۆپاراستن لە نەخۆشى، سي دی سي

97
00:05:22,458 --> 00:05:24,501
يەك حاڵەتى نەخۆشی دیاریکرد

98
00:05:24,501 --> 00:05:26,753
لە نەخۆشخانەيەك لە کارۆلاینای باکور

99
00:05:26,753 --> 00:05:30,486
كە بەرهەلَستى بۆ هەموو
دەرمانێك هەبوو جگە لە دووان

100
00:05:30,886 --> 00:05:35,205
ئەمرِۆ ئەو هەوکردنە بەکتریاییە، 
كە ناسراوە بە کەی پی سی،

101
00:05:35,205 --> 00:05:37,805
بڵاو بۆتەوە بۆ هەموو ویلایەتەکان
جگە لە سیانیان، و

102
00:05:37,805 --> 00:05:40,150
هەروەها بۆ ئەمريكاى خواروو، ئەوروپا و

103
00:05:40,150 --> 00:05:42,357
ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش.

104
00:05:42,867 --> 00:05:45,189
لە ساڵى ٢٠٠٨، لە وڵاتى سويد، پزيشكەكان

105
00:05:45,189 --> 00:05:47,975
هەوکردنێکی بەکتریایی پیاوێکی
هیندیان دۆزییەوە

106
00:05:47,975 --> 00:05:51,690
كە بەرهەڵستى تەنها لە دژى يەك دەرمان نەبوو.

107
00:05:51,690 --> 00:05:53,919
ئەو جينەى ئەو بەرهەلَستە دروست دەكات،

108
00:05:53,919 --> 00:06:00,444
ناسراوە بە ئێن دی ئێم، ئێستا بڵاوبووەتەوە
لە هیندستانەوە بۆ چین، ئاسیا، ئەفریقا،

109
00:06:00,444 --> 00:06:04,809
ئەوروپا، كەنەدا، و ويلايەتە يەكگرتووەكان.

110
00:06:05,129 --> 00:06:07,688
ئاسايي دەبوو هیوا بخوازیت

111
00:06:07,688 --> 00:06:11,287
ئەم نەخۆشييانە حاڵەتى دەگمەن بوونايە،

112
00:06:11,287 --> 00:06:13,145
بەڵام لە رِاستيدا،

113
00:06:13,145 --> 00:06:15,606
لە ويلايەتە يەكگرتوووكان و ئەوروپا،

114
00:06:15,606 --> 00:06:18,322
٥٠,٠٠٠ كەس لە ساڵێكدا

115
00:06:18,322 --> 00:06:22,446
بەهۆى هەوکردنێکەوە دەمرن كە هيچ
دەرمانێك ناتوانێت چارەى بكات.

116
00:06:22,966 --> 00:06:26,008
كە لە لايەن حكومەتى بەريتانى دەستپێكراوە،

117
00:06:26,008 --> 00:06:29,746
ناسراو بە پياچوونەوە 
بەسەر بەرگری بۆ دژەبەكتريا

118
00:06:29,746 --> 00:06:37,118
بەپێی خەمڵاندنەکان ساڵانە دەبێتە هۆی 
نزیکەی ٧٠٠,٠٠٠ مردن.


119
00:06:38,291 --> 00:06:42,055
ئەوە رِێژەيەكى زۆرى مردنە،

120
00:06:42,055 --> 00:06:45,767
هێشتا، زۆر بۆى هەيە كە تۆ 
هەست بە مەترسى نەكەيت

121
00:06:45,767 --> 00:06:48,995
وا بیهێنیتە بەرچاوت ئەم کەسانە
نەخۆشی نەخۆشخانە بوون

122
00:06:48,995 --> 00:06:50,713
لە یەکەکانی چاودێری ورددا

123
00:06:50,713 --> 00:06:54,660
یان کەسانێک بوون لە ماڵەوە بوون
لە کۆتاییەکانی ژیانیاندا،

124
00:06:54,660 --> 00:06:57,841
ئەو كەسانەى نەخۆشييەكانيان لێمان دوورن،

125
00:06:57,841 --> 00:07:01,045
کە ئێمە ناکرێت تووشی ببین.

126
00:07:02,455 --> 00:07:05,852
ئەوەی کە بیرتان لێنەکردۆتەوە،
زۆربەشمان بیرمان لێنەکردۆتەوە،

127
00:07:05,852 --> 00:07:10,818
ئەوەیە کە دژەبەکتریاکان
هاوکارییە بۆ زۆربەی زۆری ژیانی سەردەم.

128
00:07:11,721 --> 00:07:13,932
ئەگەر دژەبەكترياکان لەدەست بدەین،

129
00:07:13,932 --> 00:07:15,386
ئەمانەشمان لە دەست دەچێت:

130
00:07:15,836 --> 00:07:20,015
یەکەم، پاراستنێک بۆ ئەو کەسانەی
کۆئەندامی بەرگریان لاواز بووە --

131
00:07:20,015 --> 00:07:23,475
نەخۆشانى شێرپەنجە،
نەخۆشەکانی ئایدزیان هەیە،

132
00:07:23,475 --> 00:07:27,979
وەرگرانی ئەندامێکی لەش،
منداڵانی نەباکام.

133
00:07:27,979 --> 00:07:32,391
دواتر هەر چارەسەرێك كە
شێيَكى دەرەكى لە لەشدا دادەنيَـت

134
00:07:32,391 --> 00:07:36,269
شەبەكە و باڵۆن بۆ جەڵتەى مێشک، ئامێرى پێدانى
ئەنسولين بۆ نەخۆشی شەكرە

135
00:07:36,269 --> 00:07:40,193
دەیلەزە، جوومگەى دەستکرد.

136
00:07:40,193 --> 00:07:43,908
چەند وەرزشوانى پێگەشتوو هەن كە پێويستيان
بە سمت و ئەژنۆى دەستكرد هەيە؟

137
00:07:43,908 --> 00:07:46,717
تويَژينەوەيەكى ئەم دواييە 
دەريخستووە كە بە بێ دژەبەكتريا،

138
00:07:46,717 --> 00:07:50,234
يەك لە شەش كەس گيان لە دەست دەدات.

139
00:07:50,664 --> 00:07:53,869
دواتر، رِەنگە چیتر نەشتوانین
نەشتەرگەری بکەین.

140
00:07:53,869 --> 00:07:56,191
پێش زۆر نەشتەرگەری

141
00:07:56,191 --> 00:07:59,139
بڕێک دژەبەکتریای
ڕێگەگر لە هەوکردن دەدرێت

142
00:07:59,139 --> 00:08:00,811
بە بێ ئەو پاراستنە،

143
00:08:00,811 --> 00:08:05,015
تواناى كردنەوەى شوێنە شاراوەكانى
لەشى مرۆڤ لە دەست دەدەين،

144
00:08:05,015 --> 00:08:07,848
كەواتە نە نەشتەرگەرى دڵ دەکرێت،

145
00:08:07,848 --> 00:08:10,680
نە وەرگرتنی نموونە لە پرۆستات،

146
00:08:10,680 --> 00:08:13,382
نە نەشتەرگەرى منداڵبوون.

147
00:08:13,792 --> 00:08:18,444
دەبێت لەو نەخۆشييانەش بترسين 
كە ئيَستا ناگرنگ دیارن.

148
00:08:18,784 --> 00:08:22,592
قورگ ئاوسان پێشتر دەبووە
هۆى لا وازبوونی دڵ.

149
00:08:22,592 --> 00:08:25,239
هەوکردنێکی بەکتریایی پيَست دەبووە
هۆى برِينەوەى پەلێک مرۆڤ،

150
00:08:25,819 --> 00:08:28,722
منداڵبوون لە خاوێنترین نەخۆشخانەکان،

151
00:08:28,722 --> 00:08:31,397
لە هەر ١٠٠ ژنێك يەكێكى دەكوشت.

152
00:08:31,717 --> 00:08:36,550
هەوکردنی سییەکان لە دە منداڵ
سیانی دەکردە قووربانی.

153
00:08:37,220 --> 00:08:39,333
لە هەموو شتێك زياتر،

154
00:08:39,333 --> 00:08:43,708
ناتوانین بەشێوەیەک ژیانی
ڕۆژانەمان بەسەربەرین و لەهیچ نەترسین.

155
00:08:44,836 --> 00:08:49,043
ئەگەر بتزانیایە كە برينێك دەکرێت بتكوژێت،

156
00:08:49,043 --> 00:08:52,289
ئايا ماتۆڕت لێدەخورِى،

157
00:08:52,289 --> 00:08:55,500
لە شاخێکى بەفراوی خليسكيَنەت دەكرد،

158
00:08:55,500 --> 00:08:58,976
دەچوويتە سەر پەیژەيەك بۆ ئەوەى
گڵۆپى داری کریسمس هەڵبواسيت،

159
00:08:58,976 --> 00:09:02,643
رِێگات دەدا مندالَەكەت يارى بەيسبۆڵ بكات؟

160
00:09:03,573 --> 00:09:06,638
دواى ئەوە، يەكەم كەس كە پەنسلينى وەرگرت

161
00:09:06,638 --> 00:09:10,516
پۆليسێكى بەريتانى بوو
بەناوى ئالبێرت ئەلكساندر،

162
00:09:10,516 --> 00:09:14,858
کە هەوکردنە بەکتریاییەکەی ئەوەندە پیسبوو
کێم لە سەرییەوە دەهاتە دەرەوە و

163
00:09:14,858 --> 00:09:17,783
پزیشکەکانیش دەبوو چاوێکی دەربهێنن،

164
00:09:17,783 --> 00:09:21,162
بە هۆى ئەنجامدانی شتێکی
سادە تووشى ئەو هەوكردنە بوو،

165
00:09:22,172 --> 00:09:26,988
چووبووە ناو باخەكەى و
سەرى بەر دڕكێك كەوتبوو.

166
00:09:28,831 --> 00:09:32,481
ئەو پرۆژە بەریتانیەی نیشانمدا کە دەڵێت
قووربانیانی ئەو دیاردەیە

167
00:09:32,481 --> 00:09:36,358
لە ئێستادا ٧٠٠,٠٠٠ مردنە لە سالێکدا

168
00:09:36,358 --> 00:09:42,535
پێشبينى دەكات ئەگەر ئەمە 
تا سالَى ٢٠٥٠ كۆنترۆل نەکەين،

169
00:09:42,535 --> 00:09:50,127
زۆری پێناچێت، ڕێژەی مردن لە جیهاندا
لە ساڵێکدا دەگاتە ١٠ ملیۆن کەس.

170
00:09:50,127 --> 00:09:52,829
چۆن گەيشتينە ئەم ئاستەى

171
00:09:52,829 --> 00:09:54,864
کە ئەو داهاتووەی چاوەڕێی ئەکەین

172
00:09:54,864 --> 00:09:58,347
ئەم ژمارە ترسناکانە بن؟

173
00:09:58,347 --> 00:10:02,535
وەڵامە قوورسەکە ئەوەيە كە 
خۆمان بە خۆمانمان كرد.

174
00:10:02,875 --> 00:10:05,847
بەرگری پرۆسەيەكى ڕێگەلێنەگیراوی سرووشتييە

175
00:10:05,847 --> 00:10:09,900
بەڵام ئێمە بەرپرسين لە خێراکردنی.

176
00:10:10,490 --> 00:10:14,043
ئەمەمان بە خراپ بەکارهێنانی 
دژەبەکتریاکان کرد

177
00:10:14,043 --> 00:10:18,131
بە بەکارهێنانێکی ناپێویست
کە ئێستا زۆر مەترسیدار بووە.

178
00:10:19,408 --> 00:10:23,494
پەنسلين تا كۆتايى ساڵى ١٩٥٠کان 
بە بێ رِەچەتەى پزيشك دەفرۆشرا.

179
00:10:23,494 --> 00:10:26,829
لە زۆربەى جيهان هیشتا زۆربەى
دژەبەكتريا وەها دەفرۆشرێن.

180
00:10:27,209 --> 00:10:30,971
لە ويلايەتە يەكگرتووەكان %٥٠ی،

181
00:10:30,971 --> 00:10:34,663
دژەبەکتریاکانی لە نەخۆشخانەکاندا
دەدرێت ناپێویستن.

182
00:10:34,663 --> 00:10:39,037
لە سەدا چلی ئەو دژە بەکتریایانەی
لە نوسینگەی پزیشکدا دەنوسرێت

183
00:10:39,037 --> 00:10:43,010
بۆ ئەو دۆخانەن کە دژەبەکتریا سوودی نییە.

184
00:10:44,577 --> 00:10:47,247
ئەوە تەنها لە سيستمى تەندروستیدا.

185
00:10:47,247 --> 00:10:52,100
لەسەر ئاستی هەسارەکە، زۆربەی ئاژەڵەکانی بۆ 
گۆشت بەخێو ئەکرێن ڕۆژانە دژەبەکتریا وەردەگرن

186
00:10:52,100 --> 00:10:54,376
بۆ چاکبوونەوە لە نەخۆشی نا،

187
00:10:54,376 --> 00:10:57,835
بەڵكو بۆ قەڵەو كردن و پارێزگارى کردن لێیان

188
00:10:57,835 --> 00:11:01,806
لە نەخۆشىیەکانی ناو ئەو
كێڵگانەى تێيدا گەورە دەكرێن

189
00:11:01,806 --> 00:11:04,824
لە ويلايەتە يەكگرتووەكان نزیکەی %٨٠،

190
00:11:04,824 --> 00:11:11,527
ئەو دژەبەكتريايانەى ساڵانە دەفرۆشرێن
بۆ ئاژەڵانى كێلَگەيە نەك مرۆڤ،

191
00:11:11,527 --> 00:11:15,203
بەکتریای بەهێز درووست دەکات
کە لە کێڵگەکە دەچێتە دەرەوە

192
00:11:15,203 --> 00:11:17,827
لە رِێگاى ئاوەوە، لە ڕێگای خۆڵەوە،

193
00:11:17,827 --> 00:11:20,695
لە ڕێگەی گۆشتى ئاژەڵەكە خۆیەوە.

194
00:11:20,985 --> 00:11:23,910
كشتوكاڵى ئاویش پشت بە دەرمانى
دژەبەكتريا دەبەستێت،

195
00:11:23,910 --> 00:11:25,559
بەتايبەتی لە ئاسيا،

196
00:11:25,559 --> 00:11:28,902
بەخێوکردنی میوەش
پێویستی بە دژەبەکتریایە

197
00:11:28,902 --> 00:11:33,801
بۆ پاراستنی سێو، هەرمێ
سندی، دژی نەخۆشی.

198
00:11:34,491 --> 00:11:40,117
لەبەر ئەوەی بەکتریا توانای گواستنەوەی 
دی ئێن ئەیان هەیە بۆ یەکتری

199
00:11:40,117 --> 00:11:44,552
وەک چۆن گەشتیارێک جانتاکەی
دائەنێت لە فڕۆکەخانە،

200
00:11:44,552 --> 00:11:49,360
هەر کە هانی درووستبوونی
بەرگرییەکەمان یا،

201
00:11:49,360 --> 00:11:51,587
ئیتر کەس نازانێت لەکوێ بڵاو دەبێتەوە.

202
00:11:53,723 --> 00:11:55,294
ئەمە چاوەڕوانکراو بوو.

203
00:11:55,674 --> 00:11:58,506
لە ڕاستيدا، پێشبينى کرابوو

204
00:11:58,506 --> 00:12:02,941
لەلایەن ئەلێکساندەر فلێمینگ، ئەو
پیاوەی پەنسیلینی دۆزییەوە.

205
00:12:02,941 --> 00:12:06,935
ساڵی ١٩٤٥ وەک پێزانینێک
خەڵاتی نۆبڵی وەرگرت، و

206
00:12:06,935 --> 00:12:11,282
وە لە چاوپێكەوتنيَكى دواييدا، ئەمەى گووت:

207
00:12:11,282 --> 00:12:15,549
"ئەو كەسە بێباكەى گەمە بە 
چارەسەرى پەنسلين دەكات

208
00:12:15,549 --> 00:12:18,823
بەرپرسە لە گيان لە دەست دانى ئەو مرۆڤەى

209
00:12:18,823 --> 00:12:21,147
تووشی هەوکردنێکی بەکتریایی دەبێت

210
00:12:21,147 --> 00:12:24,050
کە بەرگری هەیە بۆ پەنسیلین."

211
00:12:24,050 --> 00:12:28,335
گووتيشى، "هيوادارم ڕێگری
لەم کردەوە خراپە بگیرێت."

212
00:12:28,986 --> 00:12:31,842
دەتوانين ڕێگەی لێبگرین؟

213
00:12:31,842 --> 00:12:35,510
هەندێک کۆمپانیا هەن کار لەسەر
دژەبەکتریای تایبەت دەکەن،

214
00:12:35,510 --> 00:12:39,086
تەنانەت ئەوانەی بەهێزترین
بەکتریاکانیش ڕووبەڕووی نەبوونەتەوە.

215
00:12:39,086 --> 00:12:41,803
ئەو دەرمانە نويَيانەمان زۆر پێويستە،

216
00:12:41,803 --> 00:12:44,055
پێويستمان بە هاندانە:

217
00:12:44,055 --> 00:12:46,586
رِێگەپيَدانى دۆزينەوە، ڕێكردنەوە بۆ كەسەكان،

218
00:12:46,586 --> 00:12:53,343
خەڵات كردنيانە، تا سەرنجى كۆمپانياكان
ڕابکێشین بۆ درووستکردنەوەی دژەبەکتریا.

219
00:12:53,343 --> 00:12:55,709
بەڵام لەوانەیە ئەوە بەس نەبێت.

220
00:12:56,059 --> 00:13:00,163
لەبەر ئەمە: پەرەسەندن هەمیشە براوەيە.

221
00:13:00,703 --> 00:13:04,627
هەموو ٢٠ خولەك جارێك بەكتريا 
نەوەيەكى نوێ پێك دێنيَت

222
00:13:04,627 --> 00:13:09,410
كيمياى دەرمانسازى ١٠ ساڵى
دەوێت تا دەرمانيَكى نوێ پێك دێنيَت

223
00:13:09,410 --> 00:13:12,266
هەر كاتێك دەرمانى دژەبەکتريا بەكار دەهێنين،

224
00:13:12,266 --> 00:13:15,540
ملیارێک دەرفەت دەدەين بە بەكتريا

225
00:13:15,540 --> 00:13:17,281
نهێنییەکانی شکاندنی

226
00:13:17,281 --> 00:13:20,486
ئەو بەرگرییە بدۆزنەوە کە پێکمانهێناوە.

227
00:13:20,486 --> 00:13:22,877
قەت دەرمانێك نەبووە

228
00:13:22,877 --> 00:13:25,431
نەتوانن بیبەزێنن.

229
00:13:25,431 --> 00:13:28,961
ئەمە جەنگێکى نایەکسانە،

230
00:13:28,961 --> 00:13:32,969
بەڵام دەتوانين ئەنجامەكەى بگۆڕين.

231
00:13:33,929 --> 00:13:40,334
دەتوانین سیستمێک پێکبهێنین زانیاری کۆبکەینەوە
خۆی پێمان بڵێت و دیاری بکات بۆمان

232
00:13:40,334 --> 00:13:43,263
چۆن دەرمانى دژەبەكتريا بەكاردەهێنرێن.

233
00:13:43,263 --> 00:13:46,096
دەتوانين سيستمى چاودێرى بۆ
داواكارى دەرمانەكان دابنێين

234
00:13:46,096 --> 00:13:49,811
تاكو هەر ڕەچەتەیەک دووجار تەماشا بکرێت

235
00:13:49,811 --> 00:13:55,920
دەکرێت داوا لە کەرتی کشتوکاڵی بکەین
واز لە بەکارهێنانی دژەبەکتریا بهێنن.

236
00:13:56,243 --> 00:13:59,275
دەتوانين سيستمى چاودێرى دابنێين

237
00:13:59,275 --> 00:14:03,501
تاكو ئاگادارمان بكەنەوە كە لە كوێ
خەريكە بەرگری نوێ سەرهەڵدەدات.

238
00:14:03,501 --> 00:14:05,814
ئەوانە چارەسەرە پێشكەوتووەكانن.

239
00:14:06,264 --> 00:14:08,888
رِەنگە ئەوانيش بەس نەبن،

240
00:14:08,888 --> 00:14:12,117
مەگەر ئێمە هاوكار بين.

241
00:14:15,785 --> 00:14:18,099
بەرگری بۆ دژەبەكتريا خوێکە.

242
00:14:18,479 --> 00:14:21,567
هەموو دەزانین گۆڕینی خوو
چەندێک قوورسە.

243
00:14:21,567 --> 00:14:26,097
بەڵام وەك كەمەڵگايەك، 
لەڕابردوودا ئەوەمان ئەنجام داوە

244
00:14:26,397 --> 00:14:29,972
لە ڕابردوودا خەڵك خۆڵ و خاشاكى 
فرِێ دەدایە سەر شەقامەکان.

245
00:14:29,972 --> 00:14:31,737
پشتيَنى سەلامەتييان نەدەبەست،

246
00:14:31,737 --> 00:14:35,994
لە باڵەخانەى گشتيدا جگەرەيان دەكێشا.

247
00:14:36,404 --> 00:14:38,624
ئيَستا ئەو جۆرە كارانە ناكەين.

248
00:14:39,144 --> 00:14:41,466
ژینگە پيس ناكەين

249
00:14:41,466 --> 00:14:44,623
یان ڕووداوی هاتووچۆی قوورس

250
00:14:44,623 --> 00:14:47,595
ياخود كەسانى تر ناخەینە بەر
ئەگەری تووش بوون بە شێرپەنجە،

251
00:14:47,595 --> 00:14:51,102
چونكە برِيارماندا كە 
ئەو شتانە نرخيان گرانە،

252
00:14:51,102 --> 00:14:55,175
رِووخێنەرن، وە لە قازانجمان نين.

253
00:14:55,815 --> 00:14:58,715
ئەو شتانەی کۆمەڵگامان گۆڕی کە
ئاسایی بوو لای خەڵک.

254
00:14:59,135 --> 00:15:03,279
دەتوانین بە ئاسایی وەرگرتنی
بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بگۆڕین.

255
00:15:05,499 --> 00:15:07,774
دەزانم كە ڕێژەى بەرگری بۆ دژەبەكتريا

256
00:15:07,774 --> 00:15:09,678
ئێجگار زۆر ديارە،

257
00:15:09,678 --> 00:15:13,138
بەڵام ئەگەر جارێک گڵۆپيكى سپيت کڕیبێت

258
00:15:13,138 --> 00:15:15,854
لەبەر ئەوەی خەمخۆری گۆڕانی
کەشوهەوات بووبێت،

259
00:15:15,854 --> 00:15:18,989
یان نوسینەکانی سەر
پاکەتێک پسکیتت خوێندبێتەوە

260
00:15:18,989 --> 00:15:23,470
چونكە بير لە بڕينەوەى ئەو دارخورمايانە
دەکەیتەوە كە زەيتەكەى پێ دروست كراوە،

261
00:15:23,470 --> 00:15:26,349
كەواتە دەزانيت ئەو هەستە چۆنە

262
00:15:26,349 --> 00:15:31,349
پێویست بە چی دەکات بۆ ئەوەی
هەنگاوێکی بچووک بنێیت بەرەو کێشەیەکی گەورە

263
00:15:31,829 --> 00:15:36,310
دەتوانین ئەو جۆرە هەنگاوانە بۆ
بەکارهێنانی دژەبەکتریاش بنێین.

264
00:15:36,310 --> 00:15:43,947
دەکرێت دژەبەکتریایەک ئەگەر لێی
دڵنیا نەبین لەوەی کە درووستەکەیە نەیدەین.

265
00:15:44,251 --> 00:15:50,564
دەکرێت ئەوەندە سوورنەبین لەسەر نوسینی
دژەبەکتریا بۆ هەوکردنی گوێچکەی مناڵەکەمان

266
00:15:50,564 --> 00:15:52,462
تا دڵنیانەبین لەوەی بەهۆی چییەوە بووە.

267
00:15:53,678 --> 00:15:57,045
دەتوانین داوا لە هەموو چێشتخانەیەک بکەین

268
00:15:57,045 --> 00:15:58,856
هەموو سوپەرمارکێتێک،

269
00:15:58,856 --> 00:16:00,476
کە گۆشتەکەیان لەکوێوە هاتووە.

270
00:16:00,806 --> 00:16:02,640
دەتوانين بەلَێن بە يەكتر بدەين

271
00:16:02,640 --> 00:16:06,745
هەرگيز جارێكى تر مريشك یان 
رِۆبيان یان ميوەیەک نەكڕين

272
00:16:06,745 --> 00:16:09,629
ئەگەر هاتوو بە بەكارهيَنانى 
دەرمانى دژەبەكتريا گەورە کرابێتن،

273
00:16:09,629 --> 00:16:12,323
ئەگەر ئەو شتانەشمان کرد،

274
00:16:12,323 --> 00:16:16,815
دەتوانین هاتنی جیهانی دوای دژەبەکتریا
خاوتر بکەینەوە.

275
00:16:17,547 --> 00:16:21,680
بەڵام دەبيَت زوو بيكەين.

276
00:16:21,680 --> 00:16:26,185
پەنسلين لە سالَى ١٩٤٣ سەردەمى
دەرمانى دژەبەكترياى دەست پێکرد

277
00:16:26,185 --> 00:16:31,891
تەنها لە ماوەى ٧٠ ساڵدا، 
خۆمان گەياندە لێوارى کارەساتێک.

278
00:16:32,291 --> 00:16:34,613
٧٠ ساڵى ترمان نابێت

279
00:16:34,613 --> 00:16:38,339
تا رِێگاى چوونە دەرەوەمان لەمە بدۆزينەوە.

280
00:16:38,769 --> 00:16:40,279
زۆر سوپاس بۆ گوێگرتنتان.

281
00:16:40,789 --> 00:16:46,640
(چەپڵە)