Este é o meu tío avó, o irmán máis novo do pai de meu pai. Chamábase Joe McKenna. Era un marido mozo e un xogador de baloncesto semiprofesional e un bombeiro en Nova York. A historia familiar di que adoraba ser bombeiro, así que en 1938, nun dos seus días libres, decidiu ir pasa-lo tempo á estación de bombeiros. Para facer algo útil aquel día, empezou a sacarlle brillo ó latón, ás varandas dos camións, ós accesorios das paredes, e unha das boquillas das mangueiras, un enorme e pesado anaco de metal, caeu dun estante e golpeouno. Uns días despois, comezou a doerlle o ombro. Dous días despois, empezou a ter febre. A febre subía e subía. A súa muller coidaba del, pero nada semellaba dar resultado, e cando chegou o médico, nada do que el fixo importou tampouco. Colleron un taxi e levárono ó hospital. Alí as enfermeiras souberon decontado que tiña unha infección, o que daquela chamarían "intoxicación do sangue" e aínda que probablemente non o dixeron, daríanse conta ó instante de que non podían facer nada por el. Non podían facer nada porque as cousas que usamos agora para curar infeccións aínda non existían daquela. A primeira proba da penicilina, o primeiro antibiótico, tivo lugar tres anos despois. A xente que collía infeccións ou ben se recuperaba, se tiñan sorte, ou morrían. O meu tío avó non tivo sorte. Estivo no hospital unha semana, tremendo cos calafríos, deshidratado e delirando, afundíndose nun coma a medida que os seus órganos fallaban. O seu estado era tan desesperado que os seus compañeiros bombeiros se aliñaban para facerlle transfusións coa esperanza de diluír a infección que invadía o seu sangue. Nada funcionou. Morreu. Tiña 30 anos. Se lle botamos unha ollada á historia, a maioría da xente morría do mesmo xeito que o meu tío avó. A maioría non morría de cáncer ou do corazón, as enfermidades que nos afectan hoxe en Occidente. Non morrían desas enfermidades porque non vivían o tempo suficiente para desenvolvelas. Morrían por feridas... turrábaos un boi, disparábanlles no campo de batalla, ou esmagábaos unha máquina nalgunha das novas fábricas da Revolución Industrial... e a maior parte do tempo por infeccións, que acababan o que esas feridas comezaran. Todo iso cambiou coa chegada dos antibióticos. De súpeto, infeccións que antes eran unha sentenza de morte convertéronse en algo do que te recuperabas en días. Parecía un milagre, e dende entón, estamos vivindo na época dourada dos medicamentos milagre. E agora... estamos chegando á súa fin. O meu tío avó morreu nos últimos días da era preantibióticos. Hoxe estamos no limiar da era postantibióticos, nos primeiros días dun tempo no que infeccións tan simples como a que tivo Joe matarán á xente outra vez. De feito, xa o están facendo. A xente está morrendo por infeccións outra vez por causa dun fenómeno chamado resistencia ós antibióticos. En resumo, funciona así. As bacterias compiten entre elas polos recursos, polo alimento, creando compostos letais que unhas dirixen contra outras. Outras bacterias, para protexerse, evolucionan creando defensas contra ese ataque químico. A primeira vez que creamos antibióticos, levamos eses compostos ó laboratorio e creamos as nosas propias versións deles, e as bacterias responderon ó noso ataque igual que o fixeron sempre. Isto é o que pasou a continuación: A penicilina distribuíuse en 1943, e a resistencia xeneralizada á penicilina chegou en 1945. A vancomicina chegou en 1972, e a resistencia á vancomicina en 1988. O imipenem apareceu en 1985, e a resistencia a este en 1998. A daptomicina, un dos medicamentos máis recentes, apareceu en 2003, e a resistencia a este só un ano máis tarde, en 2004. Durante 70 anos, xogamos a superar a súa resistencia cun novo medicamento, e despois outro medicamento, e outra resistencia máis... e agora o xogo está rematando. As bacterias desenvolven resistencias tan rápido que as compañías farmacéuticas decidiron que facer antibióticos non lles convén, así que hai infeccións movéndose por todo o mundo para as que, dos máis de 100 antibióticos dispoñibles no mercado, dous poden funcionar con efectos secundarios, ou un, ou ningún. Esta é a pinta que ten. No ano 2000, o Centro para a Prevención e o Control de Enfermidades, o CDC, identificou un único caso nun hospital en Carolina do Norte dunha infección resistente a tódolos antibióticos excepto dous. Hoxe, esa infección chamada KPC, xa se estendeu a tódolos estados, con tres excepcións, e a América do Sur, Europa e Oriente Medio. En 2008, en Suecia os médicos diagnosticaron un home da India cunha infección distinta resistente a tódolos medicamentos excepto a un. O xene que crea esa resistencia, coñecido como NDM, xa se estendeu dende a India ata China, Asia, África, Europa, Canadá e os Estados Unidos. Sería normal esperar que estas infeccións fosen casos extraordinarios, pero de feito, nos Estados Unidos e Europa, 50.000 persoas morren cada ano de infeccións que ningún medicamento pode curar. Un proxecto encargado polo goberno británico coñecido como a Análise da Resistencia Antimicrobiana estimou que pagamos un prezo global de 700.000 mortes ao ano. Iso son moitas mortes, e con todo, é moi probable que non te sintas en perigo, que imaxines que esa xente eran pacientes hospitalizados en unidades de coidados intensivos ou residentes de asilos preto do fin das súas vidas, xente cuxas infeccións nos son remotas, en situacións coas que non nos sentimos identificados. No que non pensaches, ningún de nós o fai, é en que os antibióticos manteñen case toda a vida moderna. Se perderamos os antibióticos, isto é o que perderiamos tamén: Primeiro, calquera protección para xente con sistemas inmunes debilitados pacientes con cancro, con SIDA, pacientes con transplantes, bebés prematuros. Despois, calquera tratamento que introduza obxectos estraños no corpo: stents para os infartos, bombas para a diabetes, a diálise, as próteses. Canta xente atlética de mediana idade precisa novas cadeiras e xeonllos? Un estudo recente estima que sen os antibióticos, un de cada seis morrería. Deseguido, probablemente perderiamos a cirurxía. Moitas operacións van precedidas de doses profilácticas de antibióticos. Sen esa protección, perderiamos a capacidade de abrir os espazos escondidos do corpo. Así que nada de operacións cardíacas, nada de biopsias de próstata, nada de cesáreas. Teriamos que aprender a temer infeccións que agora semellan menores. As infeccións de gorxa adoitaban causar fallos cardíacos. As infeccións cutáneas levaban a amputacións. Dar a luz mataba, nos hospitais máis limpos, a case unha de cada 100 mulleres. A pneumonía levaba 3 de cada 10 nenos. Sobre todo, perderiamos a confianza coa que vivimos o noso día a día. Se souberas que calquera ferida podería matarte, subiríaste nunha moto, esquiarías por unha pista empinada, subirías a unha escada para poñer as luces de Nadal, deixarías que os teus fillos xogasen ó béisbol? Despois de todo, a primeira persoa que recibiu penicilina, un policía británico chamado Albert Alexander, que estaba tan devastado pola infección que o seu coiro cabeludo supuraba pus e os médicos tiveron que extirparlle un ollo, infectouse facendo algo moi simple. Rabuñou a cara cunha espiña no seu xardín. O proxecto británico que mencionei que estima unha mortalidade global de 700.000 persoas ó ano na actualidade tamén predí que se non conseguimos controlar a situación para o 2050, non tan lonxe, a mortalidade global será de 10 millóns ó ano. Como chegamos ata este punto onde podemos ter que enfrontar eses aterradores números? A difícil resposta é que nolo causamos nós mesmos. A resistencia é un proceso biolóxico inevitable, pero nós somos os responsables de aceleralo. Fixémolo malgastando antibióticos cunha despreocupación que agora nos parece sorprendente. A penicilina vendeuse sen receita ata a década dos 50. En moitos países en desenvolvemento, isto aínda pasa coa maioría dos antibióticos. Nos Estados Unidos, o 50% dos antibióticos que se dan nos hospitais son innecesarios. O 45% das receitas feitas polos médicos son para enfermidades que os antibióticos non poden curar. E iso é só na asistencia sanitaria. Por todo o planeta, os animais de carne reciben antibióticos a diario, non para curar enfermidades, senón para engordalos e para protexelos contra as condicións nas que son criados. Nos Estados Unidos, posiblemente o 80% dos antibióticos vendidos anualmente van a animais de granxa, non a humanos, creando bacterias resistentes que saen das granxas na auga, no po, na carne na que se converten os animais. A acuicultura tamén depende dos antibióticos, particularmente en Asia, e o cultivo de froitas depende dos antibióticos para protexer mazás, peras, cítricos, contra enfermidades. E dado que as bacterias poden pasar o seu ADN dunhas a outras como un viaxeiro pasando unha maleta nun aeroporto, unha vez que fomentamos a existencia desta resistencia, é imposible saber ata onde se espallará. Isto era predicible. De feito, prediciuno Alexander Fleming, o home que descubriu a penicilina. Gañou o Premio Nobel en 1945, e nunha entrevista pouco despois, isto é o que dixo: "A persoa inconsciente que xogue cun tratamento de penicilina é moralmente responsable pola morte do home que sucumba á infección por un organismo resistente á penicilina." Engadiu, "espero que este mal poida ser evitado." Podemos evitalo? Hai empresas traballando en novos antibióticos, cousas que os supermicrobios nunca viron antes. Necesitamos eses novos medicamentos con urxencia, e necesitamos incentivos: bolsas para os descubrimentos, patentes prolongadas, premios que atraian a outras empresas para volver facer antibióticos. Pero probablemente non abondará. Polo seguinte motivo: a evolución sempre gaña. As bacterias crean unha nova xeración cada 20 minutos. Á química farmacéutica lévalle 10 anos crear un novo medicamento. Cada vez que usamos un antibiótico, dámoslle ás bacterias miles de millóns de oportunidades para descifrar os códigos das defensas que construímos. Ata agora nunca existiu un medicamento que non puidesen vencer. Trátase dunha guerra asimétrica, pero podemos cambiar o resultado. Poderiamos crear sistemas que recompilen datos que nos digan de xeito automático e específico como se están usando os antibióticos. Poderiamos crear filtros nos pedidos de medicamentos para que cada receita sexa revisada dúas veces. Poderiamos esixirlle á agricultura que renuncie ó uso de antibióticos. Poderiamos crear sistemas de vixilancia que nos digan onde vai emerxer a próxima resistencia. Esas son as solucións tecnolóxicas. É probable que tampouco abonden, a menos que nós axudemos. A resistencia ós antibióticos é un hábito. Todos sabemos o difícil que é cambiar un hábito. Pero como sociedade, xa o fixemos no pasado. A xente adoitaba tirar lixo nas rúas, non poñía o cinto de seguridade, fumaba dentro dos edificios públicos. Xa non facemos esas cousas. Non estragamos o medio ambiente nin buscamos devastadores accidentes nin expoñemos a outros á posibilidade dun cancro, porque decidimos que esas cousas saían caras, que eran destrutivas, non nos conviñan. Cambiamos as normas sociais. Tamén poderiamos cambiar as normas sociais sobre o uso dos antibióticos. Sei que a dimensión da resistencia dos antibióticos semella abafante, pero se algunha vez mercaches unha lámpada fluorescente porque te preocupaba o cambio climático, ou liches a etiqueta dunha caixa de galletas porque pensas na deforestación debida ó aceite de palma, xa sabes o que se sente ó dar un pequeno paso para resolver un enorme problema. Tamén poderiamos tomar esa clase de medidas no uso dos antibióticos. Poderiamos renunciar a dar un antibiótico se non estamos certos de que é o correcto. Poderiamos non insistir nunha receita para a infección de oído do noso neno antes de estar seguros de qué a causou. Poderiamos preguntar a cada restaurante, a cada supermercado, de onde vén a súa carne. Poderiamos prometernos non volver mercar polo ou gambas ou froita criados co uso rutineiro de antibióticos, e se fixeramos esas cousas, poderiamos retrasar a chegada do mundo postantibióticos. Pero temos que facelo axiña. A penicilina deu comezo á era dos antibióticos en 1943. En só 70 anos, camiñamos ata a beira do desastre. Non imos ter 70 anos para atopar unha saída outra vez. Moitas grazas. (Aplausos)