Tôi sắp sửa bàn về tham nhũng,
nhưng trước hết tôi muốn
đặt hai thứ bên cạnh nhau.
Một là nền kinh tế toàn cầu,
nền kinh tế vĩ mô đã toàn cầu hoá,
và cái thứ hai là năng lực rất nhỏ và hạn chế
của các chính phủ truyền thống chúng ta có
và những viện nghiên cứu quốc tế
họ dùng để chi phối và định hình nền kinh tế này.
Bởi chính sự không cân đối này
về căn bản đã dẫn đến
sự cầm quyền thiếu hiệu quả.
Sự cầm quyền thiếu hiệu quả trong nhiều lĩnh vực,
trong việc tham nhũng hay hủy hoại môi trường,
trong nạn bóc lột phụ nữ và trẻ em,
và trong việc thay đổi khí hậu.
Trong tất cả các lĩnh vực mà ta thực sự
cần có năng lực để đưa chính trị
về lại vị trí áp đảo
so với kinh tế,
thứ đang vận hành khắp toàn cầu.
Tôi cho rằng nạn tham nhũng,
cuộc đấu tranh chống tham nhũng,
và hậu quả của tham nhũng,
có lẽ là một trong những cách thú vị nhất
để minh họa ý của tôi
về sự thiếu hiệu quả của các bộ máy cai trị.
Xin phép được kể về kinh nghiệm của cá nhân tôi.
Tôi đã từng giữ chức giám đốc
Ngân hàng Thế giới tại Nairobi
chịu trách nhiệm vùng Đông Phi.
Vào thời gian đó, tôi nhận thấy rằng
nạn tham nhũng, sự tham nhũng quy mô
và rất hệ thống đó
đang ngầm phá hại tất cả những gì chúng tôi đang cố gắng làm.
Và vì thế, tôi bắt đầu
không chỉ cố gắng bảo vệ
công việc của Ngân hàng Thế giới,
những dự án, những chương trình của chúng tôi
khỏi nạn tham nhũng,
mà trên diện rộng, tôi đã nghĩ rằng chúng tôi cần một hệ thống
để bảo vệ người dân
ở vùng này của thế giới.
khỏi sự tàn phá của nạn tham nhũng.
Và, ngay khi tôi bắt đầu làm việc đó,
tôi nhận được một thông tri từ Ngân hàng Thế giới,
trước tiên là từ ban pháp lí,
trong đó, họ nói: "Anh không được phép làm việc này,
Anh đang can thiệp vào nội vụ của các nước đối tác.
Điều này bị cấm trong hiến chương của Ngân hàng Thế giới.
Vì vậy, tôi muốn anh dừng lại."
Cũng trong thời gian ấy, tôi đang chủ trì
các buổi họp tài trợ,
trong đó có nhiều nhà tài trợ
rất muốn đến Nairobi --
Sự thật là nơi đó
là một trong những thành phố nguy hiểm nhất thế giới,
nhưng họ muốn tới đó vì những thành phố khác
thậm chí chẳng thoải mái bằng.
Trong các buổi gặp gỡ nhà tài trợ đó, tôi để ý rằng
rất nhiều trong số những dự án tồi nhất
lại được các khách hàng, chính phủ,
những người bảo trợ
tiến cử.
Nhiều người trong số này đại diện
cho những nhà cung ứng phía bắc
vì vậy các dự án dở nhất
lại được đặt thầu trước.
Để tôi cho bạn một ví dụ.
Một dự án điện khổng lồ,
trị giá 300 triệu USD,
được xây thẳng vào
một trong những khu vực dễ bị tổn hại nhất và đẹp nhất
ở miền tây Kenya.
Và tất cả chúng tôi đều lập tức nhận ra
dự án này không mang lại lợi ích kinh tế nào.
Không có khách hàng. Không ai mua điện ở đó.
Không ai có hứng thú với các dự án thủy lợi.
Ngược lại, chúng tôi biết dự án này
sẽ tàn phá môi trường,
nó sẽ tàn phá những cánh rừng ven sông,
vốn là nguồn sống
cho nhiều nhóm dân du c,
cho người Samburu và người Tokana trong khu này/
Vậy là tất cả đều biết đây không chỉ là một dự án vô ích,
mà còn gây tổn thất lớn, một dự án tồi tệ
đấy là còn chưa kể đến việc nước này sẽ phải gánh món nợ
hàng trăm triệu đô trong tương lai
và các nguồn lực có hạn của nền kinh tế
sẽ bị rút đi
từ các hoạt động quan trọng hơn
như trường học hay bệnh viện, v.v.
Và thế là chúng tôi đều bác bỏ dự án này.
Không nhà tài trợ nào sẵn lòng
để tên tuổi mình dính liú với nó
vậy mà đó là dự án đầu tiên được thi công.
Những dự án có triển vọng, mà chúng tôi cộng đồng tài trợ
sẽ sẵn sàng nhận lấy trách nhiệm
thì họ lại để hàng năm trời
nghiên cứu đi nghiên cứu lại
và thường thì không thành công.
Nhưng những dự án tồi khác,
trong khi gây tổn thất cho nền kinh tế,
cho nhiều thế hệ sau, cho mội trường,
cho hàng ngàn gia đình phải tái định cư,
thì đột nhiên được hàng loạt các ngân hàng
các công ty cung ứng,
các công ty bảo hiểm
ráp nối cho hoàn chỉnh
như ở Đức, Hermes, và vân vân,
Và họ quay lại rất, rất nhanh,
được hậu thuẫn bởi một liên minh xấu xa
giữa những kẻ có quyền lực
tại các quốc gia sở tại,
và những nhà cung ứng ở phía bắc.
Những nhà cung ứng này
là những công ti lớn.
Họ là những thế lực quyết định thị trường toàn cầu,
mà tôi đã nhắc đến từ đầu.
Họ là những công ty như Siemens trên thế giới
đến từ Pháp , Anh, Nhật Bản,
Canada, và Đức,
và họ bị chi phối
bởi một nạn tham nhũng rộng lớn và hệ thống.
Ở đây, chúng ta không phải đang nói về
50,000 đô
hay 100,000 đô, hay một triệu đô. .
Không, chúng ta đang nói về 10 triệu, 20 triệu đô,
trong các tài khoản ngân hàng tại Thụy Sĩ,
hay tại Leichtenstein,
thuộc về các bộ trưởng,
các viên chức cấp cao của khu vực kinh tế bán quốc doanh.
Đây là một thực tế tôi đã được chứng kiến,
và không chỉ có một dự án như thế,
tôi đã thấy,
trong những năm làm việc ở Châu Phi,
hàng trăm dự án như vậy.
Và vì thế, tôi bắt đầu tin rằng
chính hệ thống tham nhũng này,
hệ thống đang làm suy đồi việc xây dựng chính sách kinh tế tại các nước này,
là nguyên nhân chính
dẫn tới đói nghèo, cùng khổ
xung đột, bạo lực,
sự tuyệt vọng
tại các nước đó.
Ngày này chúng ta có
hơn một tỉ người sống dưới ngưỡng nghèo tuyệt đối,
hơn một tỉ người
không có nước sạch trên thế giới,
gấp đôi số đó,
hơn hai tỉ người
không có hệ thống vệ sinh, và còn nhiều nữa.
và những căn bệnh kéo theo
của bà mẹ và trẻ em,
tỷ lệ tử vong của trẻ em
vẫn hơn con số 10 triệu mỗi năm,
trẻ em chết trước khi lên năm.
Nguyên nhân của nó, một phần rất lớn,
là do nạn tham nhũng tràn lan.
Vậy, tại sao Ngân hàng Thế giới
lại không cho phép tôi theo đuổi điều đó?
Tôi đã tìm được câu trả lời sau đó,
sau khi tôi nghỉ làm ở Ngân hàng Thế giới sau một cuộc tranh cãi.
Nguyên nhân là vì những thành viên Ngân hàng Thế giới
cho rằng hối lộ các nước ngoài là chấp nhận được,
kể cả ở Đức.
Tại Đức, hối lộ ngoại quốc được cho phép.
thậm chí còn được giảm thuế.
Chẳng trách gì đa số những nhà điều hành quốc tế
quan trọng nhất tại Đức,
và cả ở Pháp và Anh
và Scandinavia, khắp nơi, đều hối lộ một cách có hệ thống.
Không phải tất cả, nhưng phần lớn trong số họ.
Và đây là hiện tượng
mà tôi gọi là sự cầm quyền thất bại,
vì khi tôi tới Đức
và thành lập tổ chức phi chính phủ khiêm tốn này
tại Berlin này, ở Villa Borsig,
chúng tôi được cảnh báo rằng: "Các anh không thể
ngăn các nhà xuất khẩu Đức hối lộ,
vì như vậy chúng tôi sẽ mất hợp đồng
vào tay người Pháp,
người Thụy Điển, người Nhật".
và vì thế, đó thực là tình thế tiến thoái lưỡng nan
khiến mỗi công ty
hay mỗi quốc gia xuất khẩu
khó mà đứng ra nói rằng
"Chúng tôi sẽ không tiếp tục
thói quen hối lộ tai hại
của các công ty lớn nữa."
Và đây là điều mà tôi muốn nói
về cơ cấu cầm quyền thất bại
bởi vì, kể cả những chính phủ hùng mạnh,
ví dụ như ở Đức, nói một cách tương đối,
cũng không có khả năng tuyên bố:
"Chúng tôi sẽ không cho phép các công ti hối lộ ra nước ngoài."
Họ cần được trợ giúp.
Ngay cả các công ti lớn
cũng nằm trong tình huống khó xử này.
Rất nhiều người trong số họ không muốn hối lộ.
Chẳng hạn nhiều công ti Đức
tin rằng họ đang sản xuất
những sản phẩm thực sự chất lượng
với giá vừa phải, nên họ có khả năng cạnh tranh rất lớn.
Họ không giỏi hối lộ
bằng nhiều đối thủ quốc tế khác
nhưng họ không được phép
thể hiện thế mạnh của mình,
vì cả thế giới đã bị nạn đại tham nhũng
ăn tươi nuốt sống.
Và đây là lí do mà tôi xin nói với bạn rằng
đây là thời cơ của cơ cấu xã hội dân sự.
Chúng tôi đã có một tổ chức phi chính phủ nhỏ,
Tổ chức Minh bạch Quốc tế.
Họ đã bắt đầu nghĩ tới
một lối thoát cho tình thế khó xử này.
Chúng tôi đã phát triển các khái niệm
về hành động tập thể
về cơ bản là cố gắng mang các đối thủ cạnh tranh
lại quanh bàn đàm phán,
giải thích cho họ
về lợi ích cho chính họ
nếu tất cả cùng đồng loạt dừng hối lộ,
Tôi xin tóm tắt câu chuyện,
chúng tôi đã dần tìm cách
thuyết phục nước Đức ký kết
cùng các nước khác trong OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế)
và một số nước xuất khẩu khác.
Vào năm 1997, một hội nghị,
dưới sự chủ trì của OECD,
đã bắt buộc tất cả các thành viên
thay đổi luật
quy định hối lộ quốc tế là phạm pháp.
(Vỗ tay)
Xin cảm ơn. Tôi muốn nói là
làm việc này rất thú vị,
Chúng tôi phải ngồi đám phán với các công ti.
Tại Berlin này, trong viện Aspen trên khu Wannsee,
chúng tôi đã hội thảo với khoảng
20 nhà lãnh đạo công nghiệp,
và thảo luận cùng họ
về giải pháp cho nạn hối lộ quốc tế.
Trong giai đoạn đầu, có ba đợt
kéo dài trong hai năm.
Nhân tiện tôi xin kể, Tổng thống Von Weizsäcker
đã điều hành đợt hội thảo đầu tiên
nhằm làm an tâm
các doanh nghiệp
những người không quen làm việc
với các tổ chức phi chính phủ.
Và trong đợt đầu tiên, tất cả đều nói:
"Điều chúng tôi làm không phải là hối lộ. Nó là một tục lệ.
Đó là điều các nền văn hoá khác yêu cầu."
Họ thậm chí vỗ tay ủng hộ ý này.
Trên thực tế, ngày nay
nhiều người vẫn biện minh theo cách đó.
Và như vậy vẫn còn rất nhiều người
không chắc là ai phải dừng hối lộ.
Nhưng vào đợt thứ hai,
họ chấp nhận họ sẽ không làm điều đó nữa
những điều họ vẫn đang làm tại các nước khác,
tại Đức, hay tại Anh, v.v...
Các thành viên nội các cũng thừa nhận điều này.
Và vào buổi cuối cùng, tại Viện nghiên cứu Aspen,
chúng tôi đã được tất cả kí vào một bức thư ngỏ
gửi tới chính phủ Kohl, tại thời điểm đó,
yêu cầu họ
tham gia vào quy ước OECD.
Điều này, theo quan điểm của tôi,
là một thí dụ về sức mạnh của sự mềm dẻo,
vì chúng tôi đã có thể thuyết phục họ
phải tham gia cùng mình.
Chúng tôi đã có tầm nhìn lâu dài hơn,
Một cộng đồng người rộng lớn hơn
về mặt địa lý
để đứng ra bảo vệ.
Và đó là lí do tại sao luật đã thay đổi.
tại sao Siemens đang gặp rắc rồi như hiện nay.
Tại sao MIN dính vào những rắc rối hiện tại.
Tại một số nước khác, quy ước OECD
vẫn chưa được thực thi thích đáng.
Và, một lần nữa, các xã hội dân sự
đang ngày càng tăng sức ép với giới cầm quyền.
Ví dụ như tại London,
nơi BEA thoát khỏi
một vụ tham nhũng lớn,
mà Cơ quan Xử lý Tội Lừa đảo Nghiêm trọng đã cố truy tố,
Họ đã hối lộ 100 triệu Bảng Anh
mỗi năm trong vòng mười năm,
cho một quan chức tại một nước đối tác,
người này sau này đã mua
thiết bị quân sự trị giá 44 tỉ Bảng Anh.
Trường hợp này, họ không truy tố trong Vương Quốc Anh.
Tại sao ư? Bởi vị họ cho rằng
nó đi ngược lại quyền lợi an toàn
của người dân Anh.
Xã hội dân sự đang xúc tiến
và đang cố gắng tìm giải phảp cho vấn đề này
kể cả ở Anh,
ở Nhật Bản, nơi chưa thực thi việc này thích đáng
và các nước khác.
Tại Đức, chúng tôi đang thúc đẩy
việc phê chuẩn Hiệp ước Liên Hợp Quốc,
vốn là một hiệp ước hệ quả của quy ước trước.
Nước Đức chưa thông qua Hiệp ước này.
Tại sao ư? Vì như vậy, nó sẽ khiến
họ phải quy định hành vi tham nhũng của các nghị sĩ
là phạm pháp.
Tại Đức, chúng tôi có một hệ thống mà trong đó
bạn không được hối lộ cán bộ công chức,
nhưng bạn được phép hối lộ nghị sĩ.
Điều này được luật pháp Đức cho phép.
Và những thành viên quốc hội không muốn thay đổi nó,
Đó là lí do họ không thể ký
hiệp ước Liên Hợp Quốc về việc chống hối lộ quốc tế,
một trong rất, rất ít những nước
thuyết giảng khắp thế giới về sự minh bạch và liêm khiết
nhưng lại không thể tự mình ký kết hiệp ước
mà chúng tôi đã thuyết phục được
hơn 160 nước trên toàn thế giới thông qua.
Tôi biết mình không còn nhiều thời gian.
Xin phép cho tôi rút ra
một số kết luận từ những diễn biến trước tới nay.
Tôi tin rằng những gì chúng ta đang cố gắng đạt được
trong cuộc chiến chống tham nhũng,
cũng có thể đạt được
trong các khía cạnh khác của sự cầm quyền thất bại.
Tính tới giờ, Liên Hợp Quốc
hoàn toàn đứng về phía chúng ta.
Ngân hàng Thế giới đã chuyển từ Saulus sang Paulus dưới sự chỉ đạo của Wolfensohn,
và họ đã trở thành
tổ chức chống tham nhũng mạnh nhất trên thế giới.
Phần lớn các công ti lớn
giờ đã hoàn toàn tin rằng
họ phải thực thi
những chính sách kiên quyết
chống hối lộ và các hành vi tiêu cực khác.
Việc này khả thi là vì xã hội dân sự
đã lôi kéo được các công ti
các chính phủ
vào việc phân tích vấn đề,
xây dựng các biện pháp khắc phục,
và vào việc thực thi cải tổ,
và sau đó, là vào việc giám sát quá trình cải cách.
Tất nhiên là, nếu các tổ chức xã hội dân sự
muốn thực hiện vai trò ấy,
họ phải vươn lên cho xứng tầm với trọng trách này.
Không phải bất kì tổ chức xã hội dân sự nào cũng tốt.
Đảng 3K (Ku Klux Klan) cũng là tổ chức phi chính phủ.
Vì vậy, chúng ta phải nhận thức rõ rằng
xã hội dân sự
phải tự định hình chính mình.
Họ cần có
cách quản lí tài chính minh bạch hơn hẳn,
phải có cách lãnh đạo thu hút thành viên tham gia quản lý
trong nhiều tổ chức xã hội dân sự.
Chúng ta cũng cần các nhà lãnh đạo xã hội dân sự phải giàu năng lực hơn nữa.
Đó là lí do chúng tôi đã mở trường đào tạo quản lí
và Trung tâm Xã hội Dân sự tại Berlin.
Vì chúng tôi tin rằng phần lớn
các viện nghiên cứu và giáo dục tại Đức
và cả ở Châu Âu nói chung,
chưa tập trung đúng mức
vào việc trao quyền cho xã hội dân sự
và đào tạo lãnh đạo cho xã hội dân sự.
Nhưng những gì tôi đang nói từ kinh nghiệm thực tế của chính mình,
nếu như xã hội dân sự thực hiện đúng cách
và liên kết các thế lực liên quan
mà cụ thể là các chính phủ,
các chính phủ và những viện nghiên cứu quốc tế của họ,
và cả thế lực quốc tế lớn,
cụ thể là những tổ chức đã cam kết thực hiện
trách nhiệm cộng đồng,
thì, trong tam giác kì diệu này,
giữa xã hội dân sự
chính phủ và thành phần tư nhân,
sẽ có một cơ hội tuyệt vời
để tất cả chúng ta tạo nên một thế giới tốt đẹp hơn.
Cảm ơn các bạn đã lắng nghe.
(Vỗ tay)