WEBVTT

00:00:07.056 --> 00:00:10.144
Gece yarısı ve her şey durgun,

00:00:10.144 --> 00:00:13.719
örümcek avlayan bir geko kertenkelesinin
hafif sıçrayışı dışında.

00:00:13.719 --> 00:00:16.569
Geko kertenkeleleri
yer çekimine meydan okuyor gibiler,

00:00:16.569 --> 00:00:18.473
dikey yüzeylere tırmanıyorlar

00:00:18.473 --> 00:00:22.621
ve pençeleri, yapışkan tutkalları
veya örümcek ağları olmadan

00:00:22.621 --> 00:00:24.156
baş aşağı yürüyorlar.

00:00:24.156 --> 00:00:27.014
Bunun yerine,
basit bir ilkeden yararlanıyorlar:

00:00:27.014 --> 00:00:30.496
Pozitif ve negatif yüklerin etkileşimi.

00:00:30.496 --> 00:00:34.084
Bu çekim kuvveti, negatif ve pozitif
yüklü iyonları birbirine bağlar,

00:00:34.084 --> 00:00:36.720
ki bu sofra tuzundaki
negatif klorür iyonlarına yapışan

00:00:36.720 --> 00:00:39.980
pozitif yüklü sodyum iyonlarından oluşur.

00:00:39.980 --> 00:00:42.434
Ama ne geko kertenkelelerinin
ayakları yüklüdür,

00:00:42.434 --> 00:00:45.103
ne de üzerinde yürüdükleri zeminler.

00:00:45.103 --> 00:00:47.355
Peki, onları yapıştıran nedir?

00:00:47.355 --> 00:00:50.378
Cevap, moleküller arasındaki kuvvetler ile

00:00:50.378 --> 00:00:53.421
yapısal mühendisliğin
akıllıca birleşiminde yatıyor.

00:00:53.421 --> 00:00:58.015
Periyodik tablodaki tüm elementlerin
elektronlarla farklı bir ilişkisi vardır.

00:00:58.015 --> 00:01:02.489
Oksijen ve flor gibi elementler
daha çok elektron isterken,

00:01:02.489 --> 00:01:07.237
hidrojen ve lityum gibi elementler
daha az istek duyar.

00:01:07.237 --> 00:01:13.784
Bir atomun elektronlar için göreceli
açgözlülüğüne elektronegatiflik denir.

00:01:13.784 --> 00:01:16.037
Elektronlar sürekli hareket ederler

00:01:16.037 --> 00:01:19.960
ve en çok istendikleri yere
kolayca yerleştirilebilirler.

00:01:19.960 --> 00:01:23.815
Farklı elektronegatiflikleri olan atomlar
aynı molekülde olduğunda

00:01:23.815 --> 00:01:25.835
elektron molekül bulutu

00:01:25.835 --> 00:01:30.171
daha elektronegatif atoma doğru çekilir.

00:01:30.171 --> 00:01:33.066
Bu, atom çekirdeğinden gelen
pozitif yükün parladığı kadar,

00:01:33.066 --> 00:01:36.309
başka bir yerde negatif yüklü
bir elektron yığınının bulunduğu

00:01:36.309 --> 00:01:40.811
elektron bulutunda
ince bir nokta oluşturur.

00:01:40.811 --> 00:01:43.245
Yani molekülün kendisi yüklü değildir

00:01:43.245 --> 00:01:47.812
fakat pozitif ve negatif yüklü
yamaları vardır.

00:01:47.812 --> 00:01:51.019
Bu düzensiz yükler,
komşu molekülleri birbirine çekebilir.

00:01:51.019 --> 00:01:54.273
Birindeki pozitif noktalar
ve diğerindeki negatif noktalar

00:01:54.273 --> 00:01:57.312
yan yana olacak şekilde sıralanırlar.

00:01:57.312 --> 00:02:00.098
Bu çekici kuvvetleri yaratmak için

00:02:00.098 --> 00:02:03.057
güçlü bir elektronegatif
atom olması bile gerekmez.

00:02:03.057 --> 00:02:05.261
Elektronlar her zaman hareket halindedir

00:02:05.261 --> 00:02:08.472
ve bazen geçici olarak
bir noktada toplanırlar.

00:02:08.472 --> 00:02:12.360
Bu yük titremesi, molekülleri
birbirine çekmek için yeterlidir.

00:02:12.360 --> 00:02:14.804
Yüksüz moleküller arasındaki
bu etkileşimlere

00:02:14.804 --> 00:02:17.790
Van der Waals kuvveti denir.

00:02:17.790 --> 00:02:21.003
Yüklü parçacıklar arasındaki
etkileşimler kadar güçlü değildirler

00:02:21.003 --> 00:02:24.890
ancak yeterli miktarda varsa
gerçekten bir etki yaratabilirler.

00:02:24.890 --> 00:02:26.908
İşte bu geko kertenkelelerinin sırrı.

00:02:26.908 --> 00:02:30.016
Geko kertenkelelerinin ayak parmakları
esnek çıkıntılarla doludur.

00:02:30.016 --> 00:02:32.888
Bu çıkıntılar küçük saç benzeri
yapılarla kaplıdır,

00:02:32.888 --> 00:02:36.700
bu sırtlar, sert kıl denen ve insan
saçından çok daha ince olan yapılardır.

00:02:36.700 --> 00:02:41.371
Bu sert kılların her biri spatula denen
daha da ufak kıllarla kaplıdır.

00:02:42.736 --> 00:02:44.434
Küçük spatulamsı şekilleri,

00:02:44.434 --> 00:02:47.474
geko kertenkelelerinin yapması
gereken şey için mükemmeldir:

00:02:47.474 --> 00:02:50.589
istediği zaman yapışmak ve bırakmak.

00:02:50.589 --> 00:02:53.645
Geko esnek ayak parmaklarını
tavanda açtığında

00:02:53.645 --> 00:02:59.197
spatula, van der Waals kuvvetinin devreye
girmesi için mükemmel bir açıya sahiptir.

00:02:59.197 --> 00:03:00.675
Spatula düzleşir,

00:03:00.675 --> 00:03:03.980
pozitif ve negatif yüklü parçaların
bir araya gelmesi için

00:03:03.980 --> 00:03:07.872
tavanda daha fazla yüzey alanı oluşturur.

00:03:07.872 --> 00:03:13.260
Her spatula, van der Waals yapışkanlığının
sadece küçük bir kısmına katkıda bulunur.

00:03:13.260 --> 00:03:16.613
Ancak bir geko kertenkelesinde
bunlardan yaklaşık iki milyar adet var

00:03:16.613 --> 00:03:20.334
ve ağırlığını desteklemek için yeterli
birleşik kuvveti yaratıyor.

00:03:20.334 --> 00:03:25.863
Aslında geko kertenkelesi, ayak
parmaklarının tek birinden sarkabilirdi.

00:03:25.863 --> 00:03:28.247
Bu süper yapışkanlık,

00:03:28.247 --> 00:03:31.236
açıyı biraz değiştirerek kırılabilir.

00:03:31.236 --> 00:03:33.831
Böylece geko ayağını geri çekebilir,

00:03:33.831 --> 00:03:37.789
bir avcıdan kaçabilir
veya yemeğine doğru İlerleyebilir.

00:03:37.789 --> 00:03:39.184
Sıradan moleküller arasındaki

00:03:39.184 --> 00:03:41.644
van der Waals kuvvetini
en üst düzeye çıkarmak için

00:03:41.644 --> 00:03:45.277
özel olarak şekillendirilmiş kıllardan
oluşan bir orman kullanan bu strateji,

00:03:45.277 --> 00:03:49.657
geko kertenkelesinin şaşırtıcı yapışkanlık
yeteneğini taklit etmek için tasarlanmış

00:03:49.657 --> 00:03:51.992
insan yapımı malzemelere ilham verdi.

00:03:51.992 --> 00:03:55.511
Yapay versiyonlar henüz gekonun ayak
parmakları kadar güçlü değil

00:03:55.511 --> 00:03:57.923
ancak tam yetişkin bir adamın

00:03:57.923 --> 00:04:01.943
cam duvara 7,5 metre tırmanmasına
izin verecek kadar iyi.

00:04:01.943 --> 00:04:06.786
Aslında, geko kertenkelesinin avı da
tavana yapışmak için

00:04:06.786 --> 00:04:08.592
van der Waals kuvvetlerini kullanıyor.

00:04:08.592 --> 00:04:13.566
Kertenkele ayağını kaldırıyor
ve kovalamaca yeniden başlıyor.