1
00:00:00,740 --> 00:00:03,903
Često kažu da možete
mnogo toga zaključiti o osobi

2
00:00:03,927 --> 00:00:06,732
ako pogledate šta se nalazi
na njenim policama za knjige.

3
00:00:07,499 --> 00:00:09,666
Šta moje police govore o meni?

4
00:00:10,262 --> 00:00:14,086
Pa, kada sam sebi postavila to pitanje
pre nekoliko godina,

5
00:00:14,110 --> 00:00:16,411
došla sam do alarmantnog otkrića.

6
00:00:16,991 --> 00:00:20,135
Oduvek sam sebe smatrala
prilično kulturnim,

7
00:00:20,159 --> 00:00:22,528
kosmopolitskim tipom osobe.

8
00:00:22,558 --> 00:00:25,704
Međutim, moje police za knjige
su odavale sasvim drugačiju priču.

9
00:00:26,349 --> 00:00:28,091
Manje-više svi naslovi na njima

10
00:00:28,115 --> 00:00:30,814
pripadali su britanskim
ili severnoamerikim autorima,

11
00:00:30,838 --> 00:00:33,534
i gotovo da ništa nije bilo prevedeno.

12
00:00:34,227 --> 00:00:38,177
Otkriće ove ogromne,
kulturne slepe mrlje u mom štivu

13
00:00:38,201 --> 00:00:40,002
nastupilo je kao priličan šok.

14
00:00:40,026 --> 00:00:43,519
I kada sam razmislila o tome,
činilo mi se kao prava sramota.

15
00:00:43,543 --> 00:00:46,915
Znala sam da mora da ima
mnogo sjajnih priča u svetu

16
00:00:46,939 --> 00:00:50,260
koje su napisali pisci
na drugim jezicima pored engleskog

17
00:00:50,260 --> 00:00:53,792
i delovalo je kao veoma tužna pomisao
da moje čitalačke navike podrazumevaju

18
00:00:53,792 --> 00:00:56,023
da verovatno nikada neću naići na njih.

19
00:00:56,435 --> 00:00:59,301
Stoga sam rešila da sebi zadam

20
00:00:59,325 --> 00:01:01,943
intenzivan kurs globalnog čitanja.

21
00:01:02,602 --> 00:01:06,340
Godina 2012. se tako namestila da bude
veoma međunarodna za Veliku Britaniju;

22
00:01:06,364 --> 00:01:08,436
bila je to godina Olimpijade u Londonu.

23
00:01:08,460 --> 00:01:12,000
Stoga sam rešila da je iskoristim
kao svoj vremenski okvir

24
00:01:12,006 --> 00:01:15,213
da bih pokušala da pročitam roman,
zbirku kratkih priča

25
00:01:15,237 --> 00:01:19,554
ili memoare iz svake zemlje na svetu.

26
00:01:20,771 --> 00:01:22,104
Tako sam to i učinila.

27
00:01:22,128 --> 00:01:23,755
Bilo je veoma uzbudljivo,

28
00:01:23,779 --> 00:01:25,675
naučila sam neke izuzetne stvari

29
00:01:25,699 --> 00:01:27,814
i stvorila neke divne veze

30
00:01:27,838 --> 00:01:29,707
koje danas želim da podelim sa vama.

31
00:01:29,888 --> 00:01:33,286
Međutim, to je otpočelo
nekim praktičnim problemima.

32
00:01:33,729 --> 00:01:35,750
Nakon što sam razmotrila

33
00:01:35,750 --> 00:01:38,540
koju od mnogo različitih lista
zemalja sveta

34
00:01:38,540 --> 00:01:40,746
da upotrebim u svom projektu,

35
00:01:40,770 --> 00:01:43,920
na kraju sam se odlučila za listu
nacija koje prepoznaje UN,

36
00:01:43,944 --> 00:01:45,167
kojima sam dodala Tajvan,

37
00:01:45,191 --> 00:01:48,757
pri čemu sam na kraju imala 196 zemalja.

38
00:01:48,757 --> 00:01:51,998
Nakon što sam ustanovila
kako da uklopim čitanje i pisanje na blogu

39
00:01:52,022 --> 00:01:54,332
o otprilike četiri knjige nedeljno

40
00:01:54,356 --> 00:01:57,467
u toku pet radnih dana u nedelji,

41
00:01:57,491 --> 00:02:01,195
potom sam morala da se suočim
sa činjenicom da možda neću moći

42
00:02:01,219 --> 00:02:03,947
ni da nabavim knjige na engleskom
iz svake zemlje.

43
00:02:04,476 --> 00:02:07,925
Samo oko 4,5 odsto književnih dela

44
00:02:07,925 --> 00:02:10,966
objavljenih svake godine
u Velikoj Britaniji su prevodi,

45
00:02:10,990 --> 00:02:14,616
a te cifre su slične u većini zemalja
engleskog govornog područja,

46
00:02:14,640 --> 00:02:17,593
premda je udeo prevedenih knjiga
koje su objavljene

47
00:02:17,617 --> 00:02:20,409
u mnogim drugim zemljama znatno veći.

48
00:02:21,101 --> 00:02:24,409
Četiri i po odsto je vrlo malo za početak,

49
00:02:24,433 --> 00:02:26,268
ali vam ta cifra ne govori

50
00:02:26,292 --> 00:02:28,965
da mnoge od tih knjiga dolaze iz zemalja

51
00:02:28,989 --> 00:02:31,163
sa jakim izdavačkim mrežama

52
00:02:31,187 --> 00:02:33,048
i mnogo profesionalaca u toj industriji

53
00:02:33,048 --> 00:02:35,528
usmerenih ka tome da idu naokolo
i prodaju te naslove

54
00:02:35,528 --> 00:02:37,338
izdavačima za engleski jezik.

55
00:02:37,631 --> 00:02:40,647
Tako, na primer,
iako je znatno više od 100 knjiga

56
00:02:40,647 --> 00:02:44,210
prevedeno sa francuskog i svake godine
objavljeno u Velikoj Britaniji,

57
00:02:44,234 --> 00:02:48,647
većina njih će doći iz zemalja
kao što su Francuska ili Švajcarska.

58
00:02:49,107 --> 00:02:51,845
Afrika francuskog govornog područja,
sa druge strane,

59
00:02:51,869 --> 00:02:53,511
retko će se tu čak i pomoliti.

60
00:02:54,284 --> 00:02:57,607
Zaključak je da zapravo postoji
prilično mnogo naroda

61
00:02:57,631 --> 00:03:01,382
koji možda imaju malo ili čak nimalo
komercijalno dostupne literature

62
00:03:01,382 --> 00:03:02,439
na engleskom jeziku.

63
00:03:02,994 --> 00:03:06,140
Njihove knjige
ostaju nevidljive za čitaoce

64
00:03:06,164 --> 00:03:09,002
jezika na kome se u svetu
najviše objavljuje.

65
00:03:10,002 --> 00:03:11,820
Međutim, kada je trebalo čitati
svetsku književnost,

66
00:03:11,844 --> 00:03:13,614
najveći izazov za mene

67
00:03:13,638 --> 00:03:16,772
bila je činjenica da nisam znala
odakle da počnem.

68
00:03:17,071 --> 00:03:20,559
S obzirom na to da sam provela život
čitajući gotovo isključivo britanske

69
00:03:20,583 --> 00:03:22,232
i severnoameričke knjige,

70
00:03:22,256 --> 00:03:25,845
nisam imala pojma kako da sprovedem
pribavljanje i iznalaženje priča

71
00:03:25,869 --> 00:03:28,580
i njihov odabir
iz većine ostatka sveta.

72
00:03:28,604 --> 00:03:31,809
Ne mogu da vam kažem
kako da nabavite priču iz Svazilenda.

73
00:03:31,823 --> 00:03:34,648
Ne bih znala koji je dobar roman
iz Namibije.

74
00:03:35,125 --> 00:03:36,718
Nema šta da se krije -

75
00:03:36,742 --> 00:03:40,065
bila sam književni ksenofob
bez ikakvog pojma.

76
00:03:40,541 --> 00:03:42,995
Pa, kako ću ikako moći
da čitam svetsku književnost?

77
00:03:43,777 --> 00:03:45,634
Morala sam da zatražim pomoć.

78
00:03:45,658 --> 00:03:49,157
Tako sam u oktobru 2011. godine
registrovala svoj blog,

79
00:03:49,181 --> 00:03:50,952
ayearofreadingtheworld.com,

80
00:03:50,976 --> 00:03:53,461
i objavila sam kratku onlajn molbu.

81
00:03:53,863 --> 00:03:55,092
Objasnila sam ko sam,

82
00:03:55,116 --> 00:03:57,028
kako je moje čitanje bilo ograničeno,

83
00:03:57,028 --> 00:03:59,005
i zamolila sam da bilo ko kome je stalo,

84
00:03:59,029 --> 00:04:01,594
ostavi poruku predlažući
šta bih mogla da čitam

85
00:04:01,618 --> 00:04:03,302
iz drugih krajeva planete.

86
00:04:03,913 --> 00:04:07,986
Nisam imala pojma
da li će se iko zainteresovati,

87
00:04:08,010 --> 00:04:11,124
ali nekoliko sati nakon mog postavljanja
te molbe na internetu,

88
00:04:11,148 --> 00:04:13,584
ljudi su počeli da se javljaju.

89
00:04:13,608 --> 00:04:16,106
U početku, to su bili prijatelji i kolege.

90
00:04:16,306 --> 00:04:18,017
Mnogi su bili prijatelji prijatelja

91
00:04:18,253 --> 00:04:20,660
i uskoro nepoznati ljudi.

92
00:04:21,399 --> 00:04:24,201
Četiri dana nakon što sam postavila
tu molbu na internet,

93
00:04:24,225 --> 00:04:28,076
dobila sam poruku od žene
po imenu Rafida iz Kuala Lumpura.

94
00:04:28,102 --> 00:04:30,967
Rekla je da joj se sviđa
kako zvuči moj projekat.

95
00:04:30,991 --> 00:04:33,890
Da li bi mogla da ode
u lokalnu knjižaru za engleski jezik

96
00:04:33,914 --> 00:04:37,204
da odabere malezijsku knjigu
za mene i pošalje mi je?

97
00:04:37,912 --> 00:04:39,665
Prihvatila sam sa entuzijazmom,

98
00:04:39,689 --> 00:04:41,191
a nekoliko nedelja kasnije,

99
00:04:41,215 --> 00:04:45,763
stigao je paket koji je sadržao
ne jednu, već dve knjige -

100
00:04:47,263 --> 00:04:49,681
jedna po Rafidinom izboru iz Malezije,

101
00:04:50,908 --> 00:04:54,791
i knjiga iz Singapura
koju je takođe odabrala za mene.

102
00:04:56,428 --> 00:04:58,865
U tom trenutku sam bila zadivljena

103
00:04:58,889 --> 00:05:02,465
time da bi nepoznata osoba
udaljena više od 9 500 kilometara

104
00:05:02,489 --> 00:05:04,414
otišla toliko daleko da pomogne nekome

105
00:05:04,438 --> 00:05:06,497
koga verovatno nikada neće sresti.

106
00:05:07,100 --> 00:05:10,751
Međutim, Rafidina ljubaznost
pokazala se kao obrazac te godine.

107
00:05:11,240 --> 00:05:14,530
Iznova i iznova, ljudi su činili
sve u svojoj moći da mi pomognu.

108
00:05:15,226 --> 00:05:17,835
Neki su istraživali umesto mene,

109
00:05:17,859 --> 00:05:20,882
a drugi su skretali sa puta
na odmorima i poslovnim putovanjima

110
00:05:20,906 --> 00:05:22,842
da bi išli u knjižare radi mene.

111
00:05:23,526 --> 00:05:26,762
Ispostavilo se da,
ako hoćete da čitate svetsku književnost,

112
00:05:26,786 --> 00:05:30,187
ako želite da se susretnete
sa njom otvorenog uma,

113
00:05:30,211 --> 00:05:32,141
svet će vam pomoći.

114
00:05:33,008 --> 00:05:34,333
Kada se radilo o zemljama

115
00:05:34,357 --> 00:05:37,863
sa malo ili nimalo literature
komercijalno dostupne na engleskom,

116
00:05:37,887 --> 00:05:39,700
ljudi su išli još dalje.

117
00:05:40,539 --> 00:05:43,901
Knjige su često pristizale
iz iznenađujućih izvora.

118
00:05:44,536 --> 00:05:47,575
Moje panamsko štivo, na primer,
došlo je kroz razgovor

119
00:05:47,599 --> 00:05:50,618
koji sam vodila na Tviteru
sa Panamskim kanalom.

120
00:05:51,497 --> 00:05:55,007
Da, Panamski kanal
ima nalog na Tviteru.

121
00:05:55,731 --> 00:05:58,105
Kada sam tvitovala o svom projektu,

122
00:05:58,129 --> 00:06:01,508
predložio je da bih mogla da pokušam
da se domognem dela

123
00:06:01,532 --> 00:06:04,111
panamskog autora Huana Davida Morgana.

124
00:06:04,898 --> 00:06:07,282
Pronašla sam Morganov vebsajt
i poslala mu poruku,

125
00:06:07,282 --> 00:06:09,924
pitavši ga da li je neki njegov roman
na španskom jeziku

126
00:06:09,948 --> 00:06:11,938
preveden na engleski.

127
00:06:12,432 --> 00:06:14,863
Rekao je da ništa nije objavljeno,

128
00:06:14,887 --> 00:06:17,317
ali da ima neobjavljen prevod

129
00:06:17,341 --> 00:06:19,325
svog romana „Zlatni konj“.

130
00:06:19,887 --> 00:06:21,225
Poslao mi je to imejlom,

131
00:06:21,249 --> 00:06:24,047
omogućivši mi da postanem
jedna od prvih ljudi

132
00:06:24,067 --> 00:06:26,741
koji su ikada pročitali
tu knjigu na engleskom.

133
00:06:26,761 --> 00:06:29,579
Morgan ni u kom slučaju
nije bio jedini majstor za reči

134
00:06:29,603 --> 00:06:32,023
koji je podelio sa mnom svoje delo
na ovakav način.

135
00:06:32,023 --> 00:06:33,777
Od Švedske do Palaua,

136
00:06:33,801 --> 00:06:37,792
pisci i prevodioci slali su mi
samostalno objavljene knjige

137
00:06:37,816 --> 00:06:39,546
i neobjavljene rukopise knjiga

138
00:06:39,570 --> 00:06:42,450
koje nisu nabavili anglofonski izdavači

139
00:06:42,474 --> 00:06:44,496
ili koje više nisu bile dostupne,

140
00:06:44,520 --> 00:06:49,228
dajući mi privilegiju da bacim pogled
u neke izuzetne imaginarne svetove.

141
00:06:49,768 --> 00:06:51,159
Čitala sam, na primer,

142
00:06:51,183 --> 00:06:55,773
o južnoafričkom kralju Gungunhani,
koji je predvodio pokret otpora

143
00:06:55,797 --> 00:06:58,459
protiv Portugalaca u 19. veku,

144
00:06:59,113 --> 00:07:01,884
o bračnim ritualima u zabačenom selu

145
00:07:01,908 --> 00:07:04,906
na obalama Kaspijskog mora
u Turkmenistanu.

146
00:07:06,524 --> 00:07:10,133
Susrela sam se sa kuvajtskim odgovorom
na Bridžet Džouns.

147
00:07:10,150 --> 00:07:12,450
(Smeh)

148
00:07:13,301 --> 00:07:16,867
Čitala sam o orgiji na drvetu u Angoli.

149
00:07:20,740 --> 00:07:23,022
Ipak, možda najneverovatniji primer

150
00:07:23,046 --> 00:07:25,074
toga dokle su ljudi bili spremni da odu

151
00:07:25,074 --> 00:07:27,161
da bi mi pomogli da pročitam svetska dela,

152
00:07:27,161 --> 00:07:29,574
desio se pred kraj mog traganja,

153
00:07:29,598 --> 00:07:33,432
kada sam pokušala da se domognem knjige
sa malene afričke ostrvske zemlje

154
00:07:33,456 --> 00:07:36,723
u kojoj se govori portugalski,
Sao Tome i Principe.

155
00:07:37,364 --> 00:07:40,803
Nakon što sam provela nekoliko meseci
pokušavajući sve čega sam se setila

156
00:07:40,807 --> 00:07:44,190
da nađem knjigu koja je prevedena
na engleski iz te zemlje,

157
00:07:44,190 --> 00:07:46,742
činilo se kao da je jedina opcija
koja mi je preostala

158
00:07:46,742 --> 00:07:49,873
da vidim da li mogu da nađem
nekog da mi je prevede ispočetka.

159
00:07:50,224 --> 00:07:51,905
Zaista sam sumnjala

160
00:07:51,929 --> 00:07:54,169
da će iko želeti da mi pomogne oko toga

161
00:07:54,169 --> 00:07:56,848
i da odvoji svoje vreme
zbog takvog nečeg.

162
00:07:57,435 --> 00:08:01,788
Međutim, nedelju dana od postavljanja
mog poziva na Tviteru i Fejsbuku

163
00:08:01,812 --> 00:08:03,766
za osobe koje govore portugalski,

164
00:08:03,790 --> 00:08:07,361
imala sam više ljudi nego što sam mogla
da ih uključim u projekat,

165
00:08:07,385 --> 00:08:11,743
uključujući Margaret Džul Kostu,
vodećeg stručnjaka u svom polju,

166
00:08:11,767 --> 00:08:13,563
koja je prevela delo

167
00:08:13,563 --> 00:08:18,443
dobitnika Nobelove nagrade,
Žozea Saramaga.

168
00:08:18,443 --> 00:08:20,378
Sa svojih devet okupljenih volontera,

169
00:08:20,402 --> 00:08:22,714
uspela sam da pronađem knjigu
autora sa Sao Tome

170
00:08:22,714 --> 00:08:25,524
čijih sam dovoljno primeraka
mogla da kupim preko interneta.

171
00:08:25,548 --> 00:08:26,702
Evo jednog od njih.

172
00:08:27,268 --> 00:08:30,832
Poslala sam primerak
svakom od svojih volontera.

173
00:08:30,856 --> 00:08:34,030
Svi su uzeli par kratkih priča
iz ove zbirke,

174
00:08:34,054 --> 00:08:37,541
održali svoju reč,
poslali mi svoje prevode,

175
00:08:37,555 --> 00:08:41,494
i za šest nedelja
imala sam celu knjigu za čitanje.

176
00:08:42,252 --> 00:08:46,884
U tom slučaju, kao što sam često uvidela
tokom svoje godine čitanja svetskih dela,

177
00:08:46,908 --> 00:08:50,993
moje nepoznavanje i otvorenost
u pogledu mojih ograničenja

178
00:08:51,017 --> 00:08:53,158
postalo je velika prilika.

179
00:08:53,705 --> 00:08:56,122
Što se tiče Sao Tome i Principe,

180
00:08:56,146 --> 00:08:59,492
to je bila prilika
ne samo za učenje nečeg novog

181
00:08:59,516 --> 00:09:02,191
i otkrivanje novih zbirki priča,

182
00:09:02,215 --> 00:09:05,161
već i za okupljanje grupe ljudi

183
00:09:05,185 --> 00:09:08,414
i za unapređivanje
zajedničkog kreativnog poduhvata.

184
00:09:08,761 --> 00:09:12,801
Moja slabost je postala snaga projekta.

185
00:09:13,729 --> 00:09:17,485
Knjige koje sam pročitala te godine
otvorile su mi oči za mnoge stvari.

186
00:09:17,509 --> 00:09:19,696
Kao što znaju oni koji uživaju u čitanju,

187
00:09:19,720 --> 00:09:23,500
knjige imaju izvanrednu moć
da vas odvedu iz sebe samih

188
00:09:23,524 --> 00:09:25,548
u um nekog drugog,

189
00:09:25,572 --> 00:09:27,534
tako da, bar neko vreme,

190
00:09:27,558 --> 00:09:29,783
posmatrate svet drugim očima.

191
00:09:30,230 --> 00:09:32,853
To može biti neprijatno iskustvo,

192
00:09:32,877 --> 00:09:34,649
naročito ako čitate knjigu

193
00:09:34,673 --> 00:09:38,097
iz kulture koja možda ima
dosta drukčije vrednosti u odnosu na vaše.

194
00:09:38,431 --> 00:09:40,750
Ipak, to može biti
i zaista prosvetljujuće.

195
00:09:41,402 --> 00:09:45,316
Borba sa nepoznatim idejama vam može
pomoći da razjasnite svoje razmišljanje.

196
00:09:45,742 --> 00:09:47,909
Takođe vam može pokazati slepe mrlje

197
00:09:47,933 --> 00:09:50,795
u načinu na koji ste posmatrali svet.

198
00:09:50,795 --> 00:09:53,954
Kada sam se osvrnula na to
uz koliko literature na engleskom jeziku

199
00:09:53,978 --> 00:09:55,664
sam odrasla, na primer,

200
00:09:55,688 --> 00:09:58,725
počela sam da uviđam
koliko je njen dobar deo bio ograničen,

201
00:09:58,749 --> 00:10:01,561
u odnosu na bogatstvo
koje svet ima u ponudi.

202
00:10:02,886 --> 00:10:05,048
Dok su se stranice okretale,

203
00:10:05,072 --> 00:10:07,538
još nešto je počelo da se dešava.

204
00:10:08,150 --> 00:10:09,301
Malo po malo,

205
00:10:09,325 --> 00:10:13,114
ta duga lista zemalja
sa kojom sam započela godinu

206
00:10:13,114 --> 00:10:17,993
preinačila se od suvoparnog,
akademskog spiska imena mesta

207
00:10:18,017 --> 00:10:20,698
u entitete koji žive i dišu.

208
00:10:21,475 --> 00:10:24,198
Ne bih da sugerišem da je uopšte moguće

209
00:10:24,222 --> 00:10:28,428
dobiti zaokruženu sliku zemlje
prosto čitanjem jedne knjige.

210
00:10:28,800 --> 00:10:32,509
Ipak, kada se sve sabere, priče
koje sam pročitala te godine

211
00:10:32,513 --> 00:10:35,683
učinile su me osetljivijom
više nego ikada pre

212
00:10:35,707 --> 00:10:41,781
na bogatstvo, raznolikost i složenost
naše izuzetne planete.

213
00:10:42,454 --> 00:10:44,647
Kao da su je priče sveta

214
00:10:44,671 --> 00:10:48,571
i ljudi koji su tako daleko otišli
da bi mi pomogli da ih pročitam

215
00:10:48,595 --> 00:10:50,500
učinile stvarnom za mene.

216
00:10:51,936 --> 00:10:54,621
Ovih dana, kada pogledam svoje police

217
00:10:54,645 --> 00:10:57,770
ili razmotrim dela
na svom čitaču elektronskih knjiga,

218
00:10:57,794 --> 00:10:59,909
oni pričaju sasvim drugu priču.

219
00:11:00,469 --> 00:11:03,995
To je priča o moći
koje knjige imaju da nas povežu

220
00:11:04,019 --> 00:11:08,764
preko političkih, geografskih,
kulturnih, društvenih, verskih podela.

221
00:11:09,302 --> 00:11:13,564
To je priča o potencijalu
koji ljudska bića imaju da rade zajedno.

222
00:11:14,320 --> 00:11:15,662
Takođe, to je svedočanstvo

223
00:11:15,686 --> 00:11:20,309
izuzetnog vremena u kome živimo,
u kome, zahvaljujući internetu,

224
00:11:20,333 --> 00:11:22,250
lakše je nego ikada pre

225
00:11:22,274 --> 00:11:26,703
da nepoznata osoba podeli priču,
pogled na svet, knjigu

226
00:11:26,727 --> 00:11:30,520
sa nekim koga možda nikada neće sresti,
na drugoj strani planete.

227
00:11:31,495 --> 00:11:34,693
Nadam se da je to priča
koju ću čitati mnogo narednih godina

228
00:11:35,074 --> 00:11:37,763
i nadam se da će mi se pridružiti
još mnogo ljudi.

229
00:11:37,787 --> 00:11:40,561
Ako bismo svi čitali šire,
bilo bi više podsticaja

230
00:11:40,585 --> 00:11:43,132
za izdavače da prevedu više knjiga,

231
00:11:43,156 --> 00:11:45,095
a time bismo svi bili bogatiji.

232
00:11:45,713 --> 00:11:46,870
Hvala vam.

233
00:11:46,894 --> 00:11:49,158
(Aplauz)