0:00:01.000,0:00:03.903
Thuhet shpesh që mund të mësosh [br]shumë për një person

0:00:03.927,0:00:06.422
vetëm duke parë se çfarë librash[br]mban në raftin e tij.

0:00:07.679,0:00:09.666
Çfarë thotë rafti im i librave për mua?

0:00:10.402,0:00:14.086
Kur ia shtrova vetes këtë pyetje[br]para disa vjetëve,

0:00:14.110,0:00:16.411
zbulova diçka alarmuese.

0:00:17.131,0:00:20.135
Gjithmonë e kam menduar [br]veten si e kulturuar,

0:00:20.159,0:00:22.584
një tip kozmopolit.

0:00:22.608,0:00:25.704
Por rafti im i librave shfaq[br]diçka krejt tjetër.

0:00:26.439,0:00:28.091
Pak a shumë të gjithë librat

0:00:28.115,0:00:30.974
ishin nga autorë britanikë ose[br]të Amerikës së Veriut,

0:00:30.998,0:00:33.534
dhe pothuajse nuk kishte [br]asgjë në përkthime.

0:00:34.327,0:00:38.177
Kur zbulova këtë boshllëk të[br]madh kulturor në sirtarin tim

0:00:38.201,0:00:40.002
u trondita.

0:00:40.026,0:00:43.519
Dhe kur mendoja për këtë,[br]u ndjeva si e turpëruar.

0:00:43.543,0:00:46.915
E dija që mund të kishte[br]shumë tregime mahnitëse

0:00:46.939,0:00:50.316
nga shkrimtarë që shkruajnë në[br]gjuhë të ndryshme përpos anglishtes.

0:00:50.340,0:00:53.642
Dhe m'u duk e trishtueshme të[br]mendoja që zakonet e mia të lexuarit

0:00:53.666,0:00:56.023
nënkuptonin që unë ndoshta [br]kurrë nuk do t'i lexoja ato.

0:00:56.435,0:00:59.301
Kështu, vendosa t'i bëj vetes

0:00:59.325,0:01:01.943
një kurs intensiv të të lexuarit global.

0:01:02.602,0:01:06.340
Viti 2012 ishte vit ndërkombëtar[br]për Mbretërinë e Bashkuar;

0:01:06.364,0:01:08.436
ishte viti i Olimpiadës në Londër.

0:01:08.460,0:01:11.982
Dhe kështu vendosa ta përdorja[br]këtë hark kohor

0:01:12.006,0:01:15.213
që të përpiqesha të lexoja një novelë,[br]koleksion tregimesh të shkurtra,

0:01:15.237,0:01:19.554
ose kujtime nga çdo vend i botës.

0:01:20.771,0:01:22.104
Dhe kështu bëra.

0:01:22.128,0:01:23.755
Ishte shumë emocionuese

0:01:23.779,0:01:25.675
dhe mësova disa gjëra të mrekullueshme

0:01:25.699,0:01:27.814
dhe bëra lidhje të mahnitshme

0:01:27.838,0:01:29.707
që dua t'i ndaj me ju sot.

0:01:30.088,0:01:33.286
Por filloi me disa probleme praktike.

0:01:33.849,0:01:38.516
Pasi kisha zgjedhur se cilat vende të [br]të ndryshme të botës

0:01:38.540,0:01:40.746
do të përdorja për projektin tim,

0:01:40.770,0:01:43.920
përfundova me listën e vendeve që[br]janë të njohura nga Kombeve të Bashkuara,

0:01:43.944,0:01:45.167
në të cilën e shtova Taiwan-in

0:01:45.191,0:01:48.547
që më dha një numër total të[br]196 vendeve.[br]

0:01:49.143,0:01:51.998
Dhe pasi e rregullova orarin[br]se si të lexoj dhe të mbaj blogun

0:01:52.022,0:01:54.332
përafërsisht, rreth, katër libra në javë

0:01:54.356,0:01:57.467
dhe të punoja pesë ditë në javë,

0:01:57.491,0:02:01.195
m'u desh të përballesha me faktin[br]se ndoshta nuk do të arrija

0:02:01.219,0:02:03.947
të gjeja libra në gjuhën angleze[br]nga çdo vend.

0:02:04.546,0:02:08.291
VetVm 4.5 përqind të veprave[br]letrare që publikohen

0:02:08.315,0:02:10.966
çdo vit në Mbretërinë e Bashkuar[br]janë përkthime,

0:02:10.990,0:02:14.616
dhe numrat janë të ngjashme për pjesën më[br]të madhe të botës anglisht folëse.

0:02:14.640,0:02:17.593
Megjithëse, përqindja e veprave[br]të përkthyera që publikohen

0:02:17.617,0:02:20.409
në shumë vende është shumë më i lartë.

0:02:21.101,0:02:24.409
4.5 përqind është e mjaftueshme[br]për t'ja filluar,

0:02:24.433,0:02:26.268
por çfarë nuk të tregon ajo shifër

0:02:26.292,0:02:28.965
është se shumica e këtyre librave[br]vinin nga vendet

0:02:28.989,0:02:31.163
me rrjet të fuqishëm botues

0:02:31.187,0:02:35.354
dhe shumicën e profesionistëve[br]të gatshëm së pari për tja shitur veprat

0:02:35.378,0:02:37.338
botuesve të gjuhës angleze.

0:02:37.711,0:02:42.283
Kështu, për shembull, edhe pse gati 100[br]vepra që janë përkthyer nga frëngjishtja

0:02:42.307,0:02:44.210
dhe janë botuar në Mbretërinë e Bashkuar[br]çdo vit,

0:02:44.234,0:02:48.647
shumica e tyre do të vijnë prej vendeve[br]si Franca apo Zvicra.

0:02:49.107,0:02:51.845
Në anën tjetër, folësit e gjuhës[br]frënge nga Afrika,

0:02:51.869,0:02:53.511
rallë se do kenë mundësi.

0:02:54.284,0:02:57.607
Rezultati është që ka shumë vende

0:02:57.631,0:03:01.262
që janë përfaqsuar shumë pak ose fare[br]

0:03:01.286,0:03:02.439
në literaturën e përkthyer në anglisht.

0:03:03.074,0:03:06.140
Librat e tyre mbeten të panjohur[br]për lexuesit

0:03:06.164,0:03:09.002
e gjuhës më të botuar në botë.

0:03:10.002,0:03:11.820
Por kur vjen puna tek të lexuarit e botës,

0:03:11.844,0:03:13.614
sfida më e madhe për mua[br]

0:03:13.638,0:03:16.772
ishte fakti që nuk dija nga t'ja filloja.

0:03:17.201,0:03:20.559
E kisha kaluar kohën duke lexuar[br]vetëm nga autorë britanikë

0:03:20.583,0:03:22.232
dhe libra të Amerikës së Veriut,

0:03:22.256,0:03:25.845
nuk e kisha idenë se nga t'ja filloja[br]të gjurmoja dhe të gjeja tregime

0:03:25.869,0:03:28.580
dhe t'i zgjidhja ato nga pothuajse[br]e gjithë bota.

0:03:28.604,0:03:31.989
S'mund t'ju them se si gjurmova [br]një tregim nga Swaziland-i.

0:03:32.013,0:03:34.648
Unë nuk do të dija një[br]roman të mirë nga Namibia.

0:03:35.125,0:03:36.718
As nuk e fshehja --

0:03:36.742,0:03:40.065
Isha një ksenofobe letrare pa asnjë ide.

0:03:40.541,0:03:42.995
Dhe se si në dreq do t'i lexoja[br]të gjitha veprat e botës?

0:03:43.777,0:03:45.634
Isha gati të kërkoja ndihmë.

0:03:45.658,0:03:49.157
Kështu në tetor të 2011, [br]e regjistrova blogun tim,

0:03:49.181,0:03:50.952
ayearofreadingtheworld.com[br]një vit për të lexuar botën.com,

0:03:50.976,0:03:53.461
dhe postova një thirrje [br]të shkurtër online.

0:03:53.863,0:03:55.092
Shpjegova se kush jam,

0:03:55.116,0:03:57.124
se sa i kufizuar ishte të lexuarit[br]që e kisha,

0:03:57.148,0:03:59.005
dhe pyeta nëse dikush do të dëshironte

0:03:59.029,0:04:01.594
të më lërë një mesazh me sugjerime[br]se çka duhej të lexoja

0:04:01.618,0:04:03.302
nga vendet e tjera të botës.

0:04:03.913,0:04:07.986
Tash, nuk kisha ide se ndokush[br]do të ishte i interesuar,

0:04:08.010,0:04:11.124
por brenda disa orëve të thirrjes[br]sime online,

0:04:11.148,0:04:13.584
njerëzit filluan të më kontaktojnë.

0:04:13.608,0:04:16.106
Në fillim, ishin shokët dhe kolegët.

0:04:16.466,0:04:18.017
Pastaj ishin shokët e shokëve.

0:04:18.383,0:04:20.660
Dhe shumë shpejt, [br]ishin edhe të panjohurit.

0:04:21.399,0:04:24.201
Katër ditë pas thirrjes sime online,

0:04:24.225,0:04:27.956
mora një mesazh nga një grua[br]e cila quhej Rafidah në Kuala Lumpur.

0:04:28.292,0:04:30.967
Ajo më tha se i pëlqente shumë[br]ideja e projektit tim, dhe më pyeste

0:04:30.991,0:04:33.890
nëse mund të shkonte [br]në një librari lokale në anglisht

0:04:33.914,0:04:37.204
dhe të zgjidhte një libër malajzian [br]e të ma postonte?

0:04:37.912,0:04:39.665
Unë pranova me entuziazëm,

0:04:39.689,0:04:41.191
dhe pas disa javëve,

0:04:41.215,0:04:45.763
arriti një pako që përmbante jo [br]një, por dy libra --

0:04:47.263,0:04:49.681
që Rafidah i zgjodhi nga Malajzia,

0:04:50.908,0:04:54.791
dhe një libër nga Singapori [br]që edhe këtë e kishte zgjedhur për mua.

0:04:56.428,0:04:58.865
Në atë moment isha e mahnitur

0:04:58.889,0:05:02.465
që një i huaj që është [br]më shumë se 9600 km

0:05:02.489,0:05:04.414
do të arrinte aty për t'i ndihmuar dikujt

0:05:04.438,0:05:06.497
që mbase nuk do t'a takonte kurrë.

0:05:07.100,0:05:10.751
Por mirësia e Rafidas vërtetoi[br]të ishte një model për atë vit.

0:05:11.240,0:05:14.530
Shpesh dhe përsëri, njerëzit bënin shumë [br]që të më ndihmonin mua.

0:05:15.226,0:05:17.835
Disa bënë edhe hulumtime për mua,

0:05:17.859,0:05:20.882
dhe disa të tjerë bënë devijime gjatë[br]pushimeve dhe udhëtime të punës

0:05:20.906,0:05:22.842
që të shkonin nëpër librari për mua.

0:05:23.526,0:05:26.762
Duket sikur, se nëse doni të lexoni botën,

0:05:26.786,0:05:30.187
nëse doni t'a shikoni me një[br]mendje të hapur,

0:05:30.211,0:05:32.141
bota do t'ju ndihmojë.

0:05:33.118,0:05:34.333
Në rastin e vendeve

0:05:34.357,0:05:37.863
me pak ose fare pa qasje të librave[br]e disponueshme në anglisht,

0:05:37.887,0:05:39.700
njerëzit shkuan edhe më tej,

0:05:40.689,0:05:43.901
Librat shpesh vinin nga burime [br]nga më të ndryshme.

0:05:44.536,0:05:47.575
Librin panamez, për shembull, e mora[br]nga një bisedë [br]

0:05:47.599,0:05:50.618
që bëra me Kanalin e Panamasë në Twitter.

0:05:51.497,0:05:55.007
Po, Kanali i Panamasë ka[br]një llogari në Twitter.

0:05:55.731,0:05:58.105
Dhe kur postova në Twitter për[br]projektin tim,

0:05:58.129,0:06:01.508
m'u sugjerua që të provoj [br]dhe të gjej veprat

0:06:01.532,0:06:04.111
e autorit panamez Juan David Morgan.

0:06:04.898,0:06:07.468
E gjeta website-n e Morgan-it [br]dhe i dërgova një mesazh,

0:06:07.492,0:06:09.924
e pyeta nëse ndonjë nga romanet e tij[br]në spanjisht

0:06:09.948,0:06:11.938
qenë përkthyer në gjuhën angleze.

0:06:12.432,0:06:14.863
Ai më tha që asnjë nuk ishte botuar,[br],

0:06:14.887,0:06:17.317
por që kishte një përkthim të pabotuar

0:06:17.341,0:06:19.325
të romanit të tij "Kali i Artë".

0:06:19.887,0:06:21.225
Ai ma dërgoi me e-mail atë,

0:06:21.249,0:06:24.383
duke më bërë mua lexuesen e parë

0:06:24.407,0:06:26.251
të atij libri në gjuhën angleze.

0:06:26.929,0:06:29.579
Morgan nuk ishte i vetmi autor

0:06:29.603,0:06:31.593
që ndante punën e tij me mua[br]në këtë mënyrë.

0:06:32.015,0:06:33.777
Nga Suedia në Palau,

0:06:33.801,0:06:37.792
shkrimtarët dhe përkthyesit[br]më dërguan librat e vetë-publikuar

0:06:37.816,0:06:39.546
dhe dorëshkrime të pabotuara të librave

0:06:39.570,0:06:42.450
që nuk ishin zgjedhur nga [br]botuesit anglofon

0:06:42.474,0:06:44.496
ose që nuk ishin më të disponueshme,

0:06:44.520,0:06:49.228
duke më dhënë privilegjin të[br]hyja në disa nga botërat imagjinare.

0:06:50.008,0:06:51.159
Lexova, për shembull,

0:06:51.183,0:06:55.773
rreth mbretit afrikan jugor Ngungunhane,[br]që udhëhoqi rezistencën

0:06:55.797,0:06:58.459
kundër portugezëve në shekullin 19të;

0:06:59.113,0:07:01.884
dhe për ritualet e martesës[br]në një fshat të largët

0:07:01.908,0:07:04.906
në brigjet e detit Kaspik në Turkmenistan.

0:07:06.524,0:07:10.133
Gjeta përgjigjën e Kuvaitit ndaj[br]Brixhit Xhons.

0:07:10.450,0:07:12.450
(Të qeshura)

0:07:13.301,0:07:16.867
Dhe lexova për një orgji në[br]një pemë në Angolë.

0:07:20.870,0:07:23.022
Por ndoshta shembulli më i mahnitshëm

0:07:23.046,0:07:25.450
në largësitë që njerëzit [br]ishin të gatshëm të shkojnë

0:07:25.474,0:07:27.101
që të më ndihmonin të lexoja botën,

0:07:27.125,0:07:29.574
erdhi drejt përfundimit [br]të kërkimit tim,

0:07:29.598,0:07:33.432
kur provova të gjej një libër [br]të vockël, të folësve portugez

0:07:33.456,0:07:36.723
populli i ishullit afrikan i[br]São Tomé dhe Príncipe.

0:07:37.364,0:07:41.013
Pasi provova për ca kohë gjithshka [br]për sa munda që të gjeja

0:07:41.037,0:07:44.376
një libër nga ky vend që të ishte[br]i përkthyer në anglisht,

0:07:44.400,0:07:46.642
m'u duk që opsioni i vetëm që kisha

0:07:46.666,0:07:49.873
ishte të shikoja nëse mund të gjeja[br]diçka të përkthyer posacerisht për mua.

0:07:50.404,0:07:51.905
Tani, isha shumë e pasigurt

0:07:51.929,0:07:54.325
nëse ndokush do të donte të [br]më ndihmonte me këtë,

0:07:54.349,0:07:56.848
dhe të harxhonin kohën e tyre për [br]diçka të tillë.

0:07:57.525,0:08:01.788
Por, një javë pasi kisha bërë thirrje[br]në Twitter dhe Facebook

0:08:01.812,0:08:03.766
për folësit e portugalishtes,

0:08:03.790,0:08:07.361
kisha më shumë se sa më duheshin[br]për këtë projekt,

0:08:07.385,0:08:11.743
duke përfshirë Margaret Jull Costa,[br]një lidere në fushën e saj,

0:08:11.767,0:08:17.068
e cila kishte përkthyer veprën e [br]fituesit të Çmimit Nobel José Saramago.

0:08:18.443,0:08:20.378
Në sajë të nëntë vullnetarëve të mi,

0:08:20.402,0:08:22.990
ia dola të gjeja një libër nga[br]një autor nga São Tomé

0:08:23.014,0:08:25.524
që mund të blija mjaft kopje online.

0:08:25.548,0:08:26.702
Ja njëra prej tyre.

0:08:27.268,0:08:30.832
Dhe i dërgova një kopje [br]secilit nga vullnetarët e mi.

0:08:30.856,0:08:34.030
Ata të gjithë morën nga dy [br]tregime të shkurtëra nga ky koleksion,[br]

0:08:34.054,0:08:37.681
e mbajtën fjalën, [br]më dërguan përkthimet e tyre,

0:08:37.705,0:08:41.494
dhe brenda gjashtë javësh,[br]e kisha të gjithë librin për t'a lexuar.

0:08:42.422,0:08:46.884
Në këtë rast, si e gjeta shumë shpesh[br]gjatë vitit tim për të lexuar botën,

0:08:46.908,0:08:50.993
mosdijenia ime dhe të qenurit[br]e hapur rreth limiteve të mia

0:08:51.017,0:08:53.158
më ishte bërë një mundësi e madhe.

0:08:53.935,0:08:56.122
Kur bie fjala tek São Tomé dhe Príncipe,

0:08:56.146,0:08:59.492
ishte një shans që jo vetëm të[br]mësoja diçka të re

0:08:59.516,0:09:02.191
dhe të zbuloja një koleksion të [br]ri të tregimeve,

0:09:02.215,0:09:05.161
por gjithashtu të sillja së bashku[br]një grup të njerëzve

0:09:05.185,0:09:08.414
dhe t'i ndihmoja të bashkoheshin[br]një përpjekje kreative.

0:09:08.901,0:09:12.801
Dobësia ime ishte bërë fuqia e projektit.

0:09:13.929,0:09:17.485
Librat që i lexova atë vit[br]më ndihmuan t'i shoh gjërat ndryshe.

0:09:17.509,0:09:19.696
Ata që kënaqen duke lexuar e dinë,

0:09:19.720,0:09:23.500
që librat kanë një fuqi të jashtëzakonshme[br]që të na bëjnë për vete

0:09:23.524,0:09:25.668
dhe të na vendosin [br]në mendjen e dikujt tjetër,

0:09:25.692,0:09:27.534
për atë, për ca kohë të paktën,

0:09:27.558,0:09:29.783
ju e shikoni botën [br]nëpërmjet syve të ndryshëm.

0:09:30.390,0:09:32.853
Kjo mund të jetë dhe një përvojë [br]e pakëndshme,

0:09:32.877,0:09:34.649
veçanërisht nëse jeni duke e lexuar[br]një libër

0:09:34.673,0:09:38.097
nga një kulturë që ka vlera të ndryshme[br]nga ato tuajat.

0:09:38.601,0:09:40.750
Por gjithashtu mund të jetë edhe[br]diçka ndriçuese.

0:09:41.402,0:09:45.316
Duke luftuar me ide të panjohura[br]ndihmon të qartësoni mendjen tuaj.

0:09:45.742,0:09:47.909
Dhe gjithashtu mund t'ju tregojë[br]s'i shihnit dot

0:09:47.933,0:09:50.575
në atë mënyrë që ndoshta po e [br]shikonit botën.

0:09:51.072,0:09:53.954
Kur po rimendoja për letërsinë Angleze

0:09:53.978,0:09:55.664
që isha rritur, për shembull,

0:09:55.688,0:09:58.725
fillova të shikoj se sa e kufizuar ishte,

0:09:58.749,0:10:01.561
në krahasim me thesarin [br]që bota ka për të ofruar.

0:10:02.886,0:10:05.048
Dhe ndërsa faqet ktheheshin,

0:10:05.072,0:10:07.538
diçka tjetër filloi të ndodhte,[br]gjithashtu.

0:10:08.150,0:10:09.301
Pak nga pak,

0:10:09.325,0:10:13.610
ajo listë e gjatë e vendeve që[br]fillova vitin, ndryshoi

0:10:13.634,0:10:17.993
nga një emër i thatë, akademik[br]i vendeve

0:10:18.017,0:10:20.698
në subjekte të gjalla.

0:10:21.475,0:10:24.198
Tani, nuk dua të sugjeroj[br]që është e mundur

0:10:24.222,0:10:28.428
të krijoni një ide për një vend[br]vetëm duke lexuar një libër.

0:10:29.010,0:10:32.599
Por në total, tregimet që lexova atë vit

0:10:32.623,0:10:35.683
më kanë bërë të ndihem më e gjallë [br]se kurrë më parë

0:10:35.707,0:10:41.781
nga pasuria, diversiteti dhe kompleksiteti[br]i planetit tonë të shkëlqyer.

0:10:42.654,0:10:44.647
Ishte sikur tregimet e botës

0:10:44.671,0:10:48.571
dhe të njerëzve që kishin shkuar deri[br]në atë pikë për të ndihmuar t'i lexoja

0:10:48.595,0:10:50.500
më kanë bërë personin që jam.

0:10:52.086,0:10:54.621
Këto ditë, kur e shikoj raftin tim të[br]librave

0:10:54.645,0:10:57.770
ose kur i konsideroj veprat në[br]sirtarin tim online,

0:10:57.794,0:10:59.909
tregojnë një tregim tjetër.

0:11:00.649,0:11:03.995
Është tregimi i fuqisë që kanë[br]librat për të na lidhur ne

0:11:04.019,0:11:08.764
pa marrë parasysh ndarjet politike,[br]gjeografike, kulturore, shoqërore, fetare.

0:11:09.422,0:11:13.564
Është tregimi i potencialit të[br]qenieve njerëzore që të punojnë së bashku.

0:11:14.320,0:11:15.662
Dhe, është një testament

0:11:15.686,0:11:20.309
i kohës së jashtëzakonshme që jemi[br]duke jetuar, ku, falë internetit,

0:11:20.333,0:11:22.250
e kemi më të lehtë se kurrë

0:11:22.274,0:11:26.703
për një të huaj të ndajë një tregim,[br]një botëkuptim, një libër

0:11:26.727,0:11:30.520
me dikë që ndoshta ajo s'mund t'a[br]takojë kurrë, në anën tjetër të planetit.

0:11:31.595,0:11:34.693
Shpresoj të jetë një tregim që do t'a [br]lexoj për shumë vite të tjera.

0:11:35.074,0:11:37.923
Dhe shpresoj që shumë e shumë[br]njerëz të më bashkohen.

0:11:37.947,0:11:40.561
Nëse të gjithë do të kishim lexuar [br]më gjerësisht, do të kishte më shumë nxitje

0:11:40.585,0:11:43.132
për botuesit që të përkthenin libra,

0:11:43.156,0:11:45.095
dhe ne të gjithë do të ishim më[br]të pasur.

0:11:45.713,0:11:46.870
Falemnderit.

0:11:46.894,0:11:50.628
(Duartrokitje)