WEBVTT

00:00:01.000 --> 00:00:03.903
Podobno można o kimś dużo powiedzieć,

00:00:03.927 --> 00:00:06.422
patrząc na jego półki z książkami.

00:00:07.679 --> 00:00:09.666
Co moje półki z książkami mówią o mnie?

00:00:10.402 --> 00:00:14.086
Kiedy spytałam oto siebie kilka lat temu,

00:00:14.110 --> 00:00:16.411
dokonałam niepokojącego odkrycia.

00:00:17.131 --> 00:00:20.135
Zawsze myślałam o sobie
jako o kimś dość kulturalnym,

00:00:20.159 --> 00:00:22.584
jako o kosmopolitce.

00:00:22.608 --> 00:00:25.704
Ale moje półki z książkami
opowiedziały inną historię.

00:00:26.439 --> 00:00:28.091
Prawie wszystkie tytuły

00:00:28.115 --> 00:00:30.974
były autorów brytyjskich
lub północno-amerykańskich,

00:00:30.998 --> 00:00:33.534
nie było żadnego przekładu.

00:00:34.327 --> 00:00:38.177
Odkrycie tego kulturalnego
martwego punktu w lekturach

00:00:38.201 --> 00:00:40.002
było niemałym szokiem.

NOTE Paragraph

00:00:40.026 --> 00:00:43.519
Na tę myśl poczułam prawdziwy wstyd.

00:00:43.543 --> 00:00:46.915
Wiedziałam, że gdzieś tam jest
wiele niesamowitych opowieści

00:00:46.939 --> 00:00:50.316
autorów w innych językach.

00:00:50.340 --> 00:00:53.642
Zasmuciła mnie myśl,
że przez swoje czytelnicze nawyki

00:00:53.666 --> 00:00:56.023
nigdy ich nie spotkam.

00:00:56.435 --> 00:00:59.301
Postanowiłam zlecić sobie

00:00:59.325 --> 00:01:01.943
intensywny kurs światowego czytania.

00:01:02.602 --> 00:01:06.340
2012 był międzynarodowym rokiem 
dla Zjednoczonego Królestwa,

00:01:06.364 --> 00:01:08.436
to był rok olimpiady w Londynie.

00:01:08.460 --> 00:01:11.982
Zrobiłam z niego ramę czasową

00:01:12.006 --> 00:01:15.213
na próbę przeczytania powieści,
zbioru krótkich opowiadań

00:01:15.237 --> 00:01:19.554
lub wspomnień z każdego kraju na świecie.

00:01:20.771 --> 00:01:22.104
I tak zrobiłam.

00:01:22.128 --> 00:01:23.755
To było bardzo ekscytujące,

00:01:23.779 --> 00:01:25.675
nauczyłam się niezwykłych rzeczy,

00:01:25.699 --> 00:01:27.814
nawiązałam wspaniałe kontakty,

00:01:27.838 --> 00:01:29.707
którymi chcę się z wami podzielić.

NOTE Paragraph

00:01:30.088 --> 00:01:33.286
Ale zaczęło się od kilku
problemów praktycznych.

00:01:33.849 --> 00:01:38.516
Istnieje wiele list krajów świata.

00:01:38.540 --> 00:01:40.746
Ustaliłam, że do swojego projektu

00:01:40.770 --> 00:01:43.920
posłużę się listą narodów ONZ,

00:01:43.944 --> 00:01:45.167
dodając Tajwan,

00:01:45.191 --> 00:01:48.547
co dało mi ostatecznie 196 krajów.

00:01:49.143 --> 00:01:51.998
Obmyśliłam, jak dopasować
czytanie i pisanie bloga

00:01:52.022 --> 00:01:54.332
o około 4 książkach na tydzień,

00:01:54.356 --> 00:01:57.467
pracując 5 dni w tygodniu.

NOTE Paragraph

00:01:57.491 --> 00:02:01.195
i zrozumiałam, że mogę mieć kłopot

00:02:01.219 --> 00:02:03.947
z uzyskaniem książek 
po angielsku z każdego kraju.

00:02:04.546 --> 00:02:08.291
Tylko około 4,5 % literatury
publikowanej każdego roku

00:02:08.315 --> 00:02:10.966
w Anglii to tłumaczenia.

00:02:10.990 --> 00:02:14.616
Liczby te są podobne dla większości
anglojęzycznego świata.

00:02:14.640 --> 00:02:17.593
Mimo że odsetek przekładów publikowanych

00:02:17.617 --> 00:02:20.409
w wielu innych krajach jest dużo większy.

00:02:21.101 --> 00:02:24.409
4,5 % to wystarczająco mało, żeby zacząć,

00:02:24.433 --> 00:02:26.268
Czego te liczby nie mówią?

00:02:26.292 --> 00:02:28.965
Większość tych książek pochodzi z krajów

00:02:28.989 --> 00:02:31.163
z silnymi sieciami wydawniczymi

00:02:31.187 --> 00:02:35.354
i wieloma specjalistami, 
przygotowanymi, by sprzedać je

00:02:35.378 --> 00:02:37.338
angielskojęzycznym wydawnictwom.

00:02:37.711 --> 00:02:42.283
Przykładowo, choć ponad 100 książek
jest tłumaczonych z francuskiego

00:02:42.307 --> 00:02:44.210
i publikowanych w Anglii co roku,

00:02:44.234 --> 00:02:48.647
większość z nich pochodzi z takich krajów
jak Francja i Szwajcaria.

00:02:49.107 --> 00:02:51.845
Francuskojęzyczna Afryka

00:02:51.869 --> 00:02:53.511
rzadko ma pole do popisu.

NOTE Paragraph

00:02:54.284 --> 00:02:57.607
W rezultacie jest całkiem dużo państw,

00:02:57.631 --> 00:03:02.752
nie mających wcale lub mało
literatury po angielsku.

00:03:03.074 --> 00:03:06.140
Ich książki pozostają
niewidoczne dla czytelników

00:03:06.164 --> 00:03:09.002
najczęściej publikowanych języków.

00:03:10.002 --> 00:03:11.820
Kiedy zaczęłam czytanie świata,

00:03:11.844 --> 00:03:13.614
największym wyzwaniem było to,

00:03:13.638 --> 00:03:16.772
że nie wiedziałam, gdzie zacząć.

00:03:17.201 --> 00:03:20.559
Przez całe życie czytając 
prawie wyłącznie brytyjskie

00:03:20.583 --> 00:03:22.232
i północnoamerykańskie książki,

00:03:22.256 --> 00:03:25.845
nie miałam pojęcia, 
jak znajdować opowieści

00:03:25.869 --> 00:03:28.580
i wybierać je z większej reszty świata.

00:03:28.604 --> 00:03:31.989
Nie wiem, jak znaleźć opowieść z Suazi.

00:03:32.013 --> 00:03:34.648
Nie znam dobrej powieści z Namibii.

00:03:35.125 --> 00:03:36.718
Nie ma co ukrywać,

00:03:36.742 --> 00:03:40.065
byłam beznadziejnym literackim ksenofobem.

00:03:40.541 --> 00:03:42.995
Jakim cudem zamierzałam czytać świat?

NOTE Paragraph

00:03:43.777 --> 00:03:45.634
Zamierzałam prosić o pomoc.

00:03:45.658 --> 00:03:49.157
W październiku 2011 zarejestrowałam blog

00:03:49.181 --> 00:03:50.952
ayearofreadingtheworld.com,

00:03:50.976 --> 00:03:53.461
i wysłałam krótki apel przez internet.

00:03:53.643 --> 00:03:55.092
Wytłumaczyłam, kim jestem,

00:03:55.116 --> 00:03:57.124
jak wąski jest mój horyzont czytelniczy,

00:03:57.148 --> 00:03:59.005
prosiłam każdego zainteresowanego

00:03:59.029 --> 00:04:01.594
o zostawienie podpowiedzi,

00:04:01.618 --> 00:04:03.302
co czytać z innych części planety.

00:04:03.913 --> 00:04:07.986
Nie miałam pojęcia, 
czy kogoś to zainteresuje,

00:04:08.010 --> 00:04:11.124
ale już po kilku godzinach

00:04:11.148 --> 00:04:13.584
ludzie zaczęli się kontaktować.

00:04:13.608 --> 00:04:16.106
Na początku przyjaciele i koledzy.

00:04:16.466 --> 00:04:18.017
Później przyjaciele przyjaciół.

00:04:18.383 --> 00:04:20.660
Bardzo szybko obcy.

NOTE Paragraph

00:04:21.399 --> 00:04:24.201
Cztery dni po zamieszczeniu apelu

00:04:24.225 --> 00:04:27.956
dostałam wiadomość 
od Rafidy z Kuala Lumpur.

00:04:28.292 --> 00:04:30.967
Powiedziała, że mój projekt 
bardzo jej przypadł do gustu

00:04:30.991 --> 00:04:33.890
i czy mogłaby w lokalnej
anglojęzycznej księgarni

00:04:33.914 --> 00:04:37.204
kupić dla mnie malezyjską książkę 
i mi ją przesłać?

00:04:37.912 --> 00:04:39.665
Zgodziłam się entuzjastycznie

00:04:39.689 --> 00:04:41.191
i kilka tygodni później

00:04:41.215 --> 00:04:45.763
przybyła paczka zawierająca
nie jedną, ale dwie książki,

00:04:47.263 --> 00:04:49.681
wybór Rafidy z Malezji

00:04:50.908 --> 00:04:54.791
i książkę z Singapuru,
którą też dla mnie wybrała.

00:04:56.428 --> 00:04:58.865
Wtedy byłam zdumiona,

00:04:58.889 --> 00:05:02.019
że ktoś obcy, mieszkający 
prawie 10 000 km stąd,

00:05:02.019 --> 00:05:04.414
dokłada wszelkich starań, by pomóc komuś,

00:05:04.438 --> 00:05:06.497
kogo pewnie nigdy nie spotka.

NOTE Paragraph

00:05:07.100 --> 00:05:10.751
Życzliwość Rafidy okazała się 
być stałym wzorcem.

00:05:11.240 --> 00:05:14.530
Wielokrotnie ludzie robili wszystko,
aby mi pomóc.

00:05:15.226 --> 00:05:17.835
Niektórzy podejmowali się 
badań w moim imieniu,

00:05:17.859 --> 00:05:20.882
inni zbaczali z trasy na wakacjach
i w podróżach służbowych,

00:05:20.906 --> 00:05:22.842
żeby iść dla mnie do księgarni.

00:05:23.526 --> 00:05:26.762
Okazuje się, że jeśli chcesz czytać świat,

00:05:26.786 --> 00:05:30.187
jeśli chcesz doświadczyć tego
z otwartym umysłem,

00:05:30.211 --> 00:05:32.141
świat ci pomoże.

00:05:33.118 --> 00:05:34.333
Jeśli chodzi o kraje

00:05:34.357 --> 00:05:37.863
z niewielką lub żadną komercyjnie 
dostępną literaturą po angielsku,

00:05:37.887 --> 00:05:39.700
posuwano się jeszcze dalej.

NOTE Paragraph

00:05:40.689 --> 00:05:43.901
Książki często nadchodziły
z zaskakujących źródeł.

00:05:44.536 --> 00:05:47.575
Moja panamska lektura dotarła
dzięki konwersacji

00:05:47.599 --> 00:05:50.618
z Kanałem Panamskim na Twitterze.

00:05:51.497 --> 00:05:55.007
Tak, Kanał Panamski ma konto na Twitterze.

00:05:55.731 --> 00:05:58.105
Kiedy twittowałam o moim projekcie,

00:05:58.129 --> 00:06:01.508
podpowiedziano mi, by poszukać

00:06:01.532 --> 00:06:04.111
pracy panamskiego autora,
Juana Davida Morgana.

00:06:04.898 --> 00:06:07.468
Znalazłam stronę Morgana
i wysłałam mu wiadomość,

00:06:07.492 --> 00:06:09.924
pytając, czy któraś 
z jego hiszpańskich powieści

00:06:09.948 --> 00:06:11.938
była przetłumaczona na angielski.

00:06:12.432 --> 00:06:14.863
Powiedział, że nic nie było wydane,

00:06:14.887 --> 00:06:17.317
ale miał nieopublikowane tłumaczenie

00:06:17.341 --> 00:06:19.325
swojej powieści "Złoty koń".

00:06:19.887 --> 00:06:21.225
Przesłał mi to mailem

00:06:21.249 --> 00:06:24.383
i stałam się pierwszą czytelniczką

00:06:24.407 --> 00:06:26.251
tej książki po angielsku.

NOTE Paragraph

00:06:26.929 --> 00:06:29.579
Morgan nie był jedynym mistrzem słowa,

00:06:29.603 --> 00:06:31.593
dzielącym się w ten sposób swoją pracą.

00:06:32.015 --> 00:06:33.777
Od Szwecji do Palau,

00:06:33.801 --> 00:06:37.792
pisarze i tłumacze wysłali mi 
samopublikowane ksiązki

00:06:37.816 --> 00:06:39.546
i niepublikowane manuskrypty,

00:06:39.570 --> 00:06:42.450
odrzucone przez angielskich wydawców

00:06:42.474 --> 00:06:44.496
lub już niedostępne,

00:06:44.520 --> 00:06:49.228
dając mi uprzywilejowany dostęp
do wymyślonych światów.

00:06:50.008 --> 00:06:51.159
Czytałam między innymi

00:06:51.183 --> 00:06:55.017
o południowoafrykańskim królu Ngungunhane,

00:06:55.017 --> 00:06:58.459
który dowodził powstaniem 
przeciw Portugalii w XIX wieku,

00:06:59.113 --> 00:07:01.884
o rytuałach małżeńskich w odległej wiosce

00:07:01.908 --> 00:07:04.906
na wybrzeżu Morza Kaspijskiego
w Turkmenistanie.

00:07:06.524 --> 00:07:10.133
Poznałam kuwejcką odpowiedź
na Bridget Jones.

NOTE Paragraph

00:07:10.450 --> 00:07:12.450
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:07:13.301 --> 00:07:16.867
Czytałam o orgii w drzewie w Angoli.

NOTE Paragraph

00:07:20.870 --> 00:07:23.022
Najbardziej niesamowity przykład trudu,

00:07:23.046 --> 00:07:25.450
jaki ludzie byli w stanie ponieść,

00:07:25.474 --> 00:07:27.101
żeby pomóc mi czytać świat,

00:07:27.125 --> 00:07:29.574
nadszedł pod koniec moich poszukiwań,

00:07:29.598 --> 00:07:33.432
gdy próbowałam znaleźć książkę 
z małych portugalskojęzycznych

00:07:33.456 --> 00:07:36.723
Wysp Świętego Tomasza 
i Książęcej w Afryce.

00:07:37.364 --> 00:07:41.013
Po kilku miesiącach poszukiwań

00:07:41.037 --> 00:07:44.376
angielskiego tłumaczenia 
książki z tego państwa,

00:07:44.400 --> 00:07:46.642
zostało mi tylko sprawdzić,

00:07:46.666 --> 00:07:49.873
czy da się zamówić
zupełnie nowe tłumaczenie.

00:07:50.404 --> 00:07:51.905
Byłam pełna wątpliwości,

00:07:51.929 --> 00:07:54.325
czy ktoś byłby gotowy mi w tym pomóc

00:07:54.349 --> 00:07:56.848
i poświęcić na to czas.

00:07:57.525 --> 00:08:01.788
W ciągu tygodnia od zamieszczenia 
wezwania na Twitterze i Facebooku

00:08:01.812 --> 00:08:03.766
dla osób znających portugalski

00:08:03.790 --> 00:08:07.361
miałam więcej chętnych 
niż mogłam zaangażować w projekt,

00:08:07.385 --> 00:08:11.743
w tym Margaret Jull Costa,
liderkę w swojej dziedzinie,

00:08:11.767 --> 00:08:17.068
która przetłumaczyła pracę 
noblisty, Jose Saramago.

00:08:18.443 --> 00:08:20.378
Z dziewięcioma ochotnikami

00:08:20.402 --> 00:08:22.990
znalazłam książkę autora
z Wyspy Św. Tomasza,

00:08:23.014 --> 00:08:25.524
którą kupiłam w odpowiedniej 
liczbie egzemplarzy.

00:08:25.548 --> 00:08:26.702
To jest jeden z nich.

00:08:27.268 --> 00:08:30.832
Wysłałam kopię każdemu z wolontariuszy.

00:08:30.856 --> 00:08:34.030
Każdy wybrał kilka krótkich 
opowieści z tego zbioru

00:08:34.054 --> 00:08:37.681
i zgodnie z obietnicą 
przysłał tłumaczenie.

00:08:37.705 --> 00:08:41.494
W sześć tygodni miałam całą książkę.

NOTE Paragraph

00:08:42.422 --> 00:08:46.884
Przez rok czytania świata
często przekonywałam się,

00:08:46.908 --> 00:08:50.993
że moja niewiedza i szczerość 
wobec własnych ograniczeń

00:08:51.017 --> 00:08:53.158
stały się wielką okazją.

00:08:53.935 --> 00:08:56.122
Jeśli chodzi o Wyspy 
Św. Tomasza i Książęcą,

00:08:56.146 --> 00:08:59.492
była to okazja nie tylko 
do nauczenia się czegoś nowego

00:08:59.516 --> 00:09:02.191
i odkrycia nowego zbioru opowieści,

00:09:02.215 --> 00:09:05.161
ale także do zbliżenia 
do siebie grupy ludzi

00:09:05.185 --> 00:09:08.414
i umożliwienia im wspólnego
kreatywnego wysiłku.

00:09:08.901 --> 00:09:12.801
Moja słabość stała się siłą projektu.

NOTE Paragraph

00:09:13.929 --> 00:09:17.485
Książki przeczytane przez ten rok 
otworzyły mi oczy na wiele spraw.

00:09:17.509 --> 00:09:19.696
Ci, którzy lubią czytać, wiedzą,

00:09:19.720 --> 00:09:23.500
że książki dają niezwykłą siłę
porzucania światopoglądu

00:09:23.524 --> 00:09:25.668
i przyjmowania innego,

00:09:25.692 --> 00:09:27.534
żeby choć przez chwilę

00:09:27.558 --> 00:09:29.783
spojrzeć na świat innymi oczami.

00:09:30.390 --> 00:09:32.853
To może być niewygodne doświadczenie,

00:09:32.877 --> 00:09:34.649
szczególnie, jeśli czytasz książkę

00:09:34.673 --> 00:09:38.097
kultury o całkiem innych 
wartościach niż twoje.

00:09:38.601 --> 00:09:40.750
Może to być jednak też bardzo pouczające.

00:09:41.402 --> 00:09:45.316
Zmaganie się z obcymi ideami 
może pomóc rozjaśnić twój sposób myślenia.

00:09:45.742 --> 00:09:47.909
Może ukazać martwe punkty

00:09:47.933 --> 00:09:50.575
w sposobie postrzegania świata.

NOTE Paragraph

00:09:51.072 --> 00:09:53.954
Patrząc na angielskojęzyczną literaturę,

00:09:53.978 --> 00:09:55.664
w której wyrastałam,

00:09:55.688 --> 00:09:58.725
zaczęłam dostrzegać jej ograniczenia

00:09:58.749 --> 00:10:01.561
w porównaniu do bogactwa,
jakie oferuje świat.

00:10:02.886 --> 00:10:05.048
Wraz z przekładanymi stronami

00:10:05.072 --> 00:10:07.538
zaczęło się dziać również coś innego.

00:10:08.095 --> 00:10:13.610
Stopniowo długa lista krajów, 
z jaką zaczęłam, zmieniła się

00:10:13.634 --> 00:10:17.993
z suchego, akademickiego rejestru miejsc

00:10:18.017 --> 00:10:20.698
w żywe, oddychające całości.

NOTE Paragraph

00:10:21.475 --> 00:10:24.198
Nie chcę sugerować, że w ogóle da się

00:10:24.222 --> 00:10:28.428
otrzymać wszechstronny obraz kraju
z lektury jednej książki.

00:10:29.010 --> 00:10:32.599
Ale zbiorowo opowieści, 
które przeczytałam w tym roku,

00:10:32.623 --> 00:10:35.683
ożywiły mnie, ukazując bogactwo,

00:10:35.707 --> 00:10:41.781
różnorodność, złożoność
naszej niezwykłej planety.

00:10:42.654 --> 00:10:44.647
Tak jakby te światowe opowieści

00:10:44.671 --> 00:10:48.571
i trud poniesiony przez ludzi,
by pomóc mi je przeczytać,

00:10:48.595 --> 00:10:50.500
nadały im rzeczywistych wymiarów.

00:10:52.086 --> 00:10:54.621
Obecnie, kiedy patrzę na półki z książkami

00:10:54.645 --> 00:10:57.770
czy przeglądam je na czytniku,

00:10:57.794 --> 00:10:59.909
opowiadają one nieco inną historię.

00:11:00.649 --> 00:11:03.995
Jest to opowieść o sile, 
jaką mają książki w łączeniu nas

00:11:04.019 --> 00:11:08.764
przez polityczne, geograficzne,
kulturowe, społeczne i religijne różnice.

00:11:09.422 --> 00:11:13.564
Jest to bajka o potencjale 
istot ludzkich do wspólnej pracy.

NOTE Paragraph

00:11:14.320 --> 00:11:15.662
I jest to świadectwo

00:11:15.686 --> 00:11:20.309
niezwykłych czasów,
gdzie dzięki internetowi

00:11:20.333 --> 00:11:22.250
łatwiej niż kiedykolwiek dotąd

00:11:22.274 --> 00:11:26.703
dzielić się opowieścią,
światopoglądem, książką

00:11:26.727 --> 00:11:30.520
z kimś, kogo nigdy nie spotkamy,
po drugiej stronie planety.

00:11:31.595 --> 00:11:34.693
Mam nadzieję, że jest to opowieść
na wiele nadchodzących lat.

00:11:35.074 --> 00:11:37.923
Oraz że dużo więcej osób się przyłączy.

00:11:37.947 --> 00:11:40.561
Czytając bardziej wszechstronnie,
zachęcimy wydawców

00:11:40.585 --> 00:11:43.132
do tłumaczenia większej ilości książek,

00:11:43.156 --> 00:11:45.095
a my staniemy się bogatsi.

NOTE Paragraph

00:11:45.713 --> 00:11:46.870
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:11:46.894 --> 00:11:50.628
(Brawa)