1
00:00:01,000 --> 00:00:03,903
Podobno można o kimś dużo powiedzieć,

2
00:00:03,927 --> 00:00:06,422
patrząc na jego półki z książkami.

3
00:00:07,679 --> 00:00:09,666
Co moje półki z książkami mówią o mnie?

4
00:00:10,402 --> 00:00:14,086
Kiedy spytałam oto siebie kilka lat temu,

5
00:00:14,110 --> 00:00:16,411
dokonałam niepokojącego odkrycia.

6
00:00:17,131 --> 00:00:20,135
Zawsze myślałam o sobie
jako o kimś dość kulturalnym,

7
00:00:20,159 --> 00:00:22,584
jako o kosmopolitce.

8
00:00:22,608 --> 00:00:25,704
Ale moje półki z książkami
opowiedziały inną historię.

9
00:00:26,439 --> 00:00:28,091
Prawie wszystkie tytuły

10
00:00:28,115 --> 00:00:30,974
były autorów brytyjskich
lub północno-amerykańskich,

11
00:00:30,998 --> 00:00:33,534
nie było żadnego przekładu.

12
00:00:34,327 --> 00:00:38,177
Odkrycie tego kulturalnego
martwego punktu w lekturach

13
00:00:38,201 --> 00:00:40,002
było niemałym szokiem.

14
00:00:40,026 --> 00:00:43,519
Na tę myśl poczułam prawdziwy wstyd.

15
00:00:43,543 --> 00:00:46,915
Wiedziałam, że gdzieś tam jest
wiele niesamowitych opowieści

16
00:00:46,939 --> 00:00:50,316
autorów w innych językach.

17
00:00:50,340 --> 00:00:53,642
Zasmuciła mnie myśl,
że przez swoje czytelnicze nawyki

18
00:00:53,666 --> 00:00:56,023
nigdy ich nie spotkam.

19
00:00:56,435 --> 00:00:59,301
Postanowiłam zlecić sobie

20
00:00:59,325 --> 00:01:01,943
intensywny kurs światowego czytania.

21
00:01:02,602 --> 00:01:06,340
2012 był międzynarodowym rokiem 
dla Zjednoczonego Królestwa,

22
00:01:06,364 --> 00:01:08,436
to był rok olimpiady w Londynie.

23
00:01:08,460 --> 00:01:11,982
Zrobiłam z niego ramę czasową

24
00:01:12,006 --> 00:01:15,213
na próbę przeczytania powieści,
zbioru krótkich opowiadań

25
00:01:15,237 --> 00:01:19,554
lub wspomnień z każdego kraju na świecie.

26
00:01:20,771 --> 00:01:22,104
I tak zrobiłam.

27
00:01:22,128 --> 00:01:23,755
To było bardzo ekscytujące,

28
00:01:23,779 --> 00:01:25,675
nauczyłam się niezwykłych rzeczy,

29
00:01:25,699 --> 00:01:27,814
nawiązałam wspaniałe kontakty,

30
00:01:27,838 --> 00:01:29,707
którymi chcę się z wami podzielić.

31
00:01:30,088 --> 00:01:33,286
Ale zaczęło się od kilku
problemów praktycznych.

32
00:01:33,849 --> 00:01:38,516
Istnieje wiele list krajów świata.

33
00:01:38,540 --> 00:01:40,746
Ustaliłam, że do swojego projektu

34
00:01:40,770 --> 00:01:43,920
posłużę się listą narodów ONZ,

35
00:01:43,944 --> 00:01:45,167
dodając Tajwan,

36
00:01:45,191 --> 00:01:48,547
co dało mi ostatecznie 196 krajów.

37
00:01:49,143 --> 00:01:51,998
Obmyśliłam, jak dopasować
czytanie i pisanie bloga

38
00:01:52,022 --> 00:01:54,332
o około 4 książkach na tydzień,

39
00:01:54,356 --> 00:01:57,467
pracując 5 dni w tygodniu.

40
00:01:57,491 --> 00:02:01,195
i zrozumiałam, że mogę mieć kłopot

41
00:02:01,219 --> 00:02:03,947
z uzyskaniem książek 
po angielsku z każdego kraju.

42
00:02:04,546 --> 00:02:08,291
Tylko około 4,5 % literatury
publikowanej każdego roku

43
00:02:08,315 --> 00:02:10,966
w Anglii to tłumaczenia.

44
00:02:10,990 --> 00:02:14,616
Liczby te są podobne dla większości
anglojęzycznego świata.

45
00:02:14,640 --> 00:02:17,593
Mimo że odsetek przekładów publikowanych

46
00:02:17,617 --> 00:02:20,409
w wielu innych krajach jest dużo większy.

47
00:02:21,101 --> 00:02:24,409
4,5 % to wystarczająco mało, żeby zacząć,

48
00:02:24,433 --> 00:02:26,268
Czego te liczby nie mówią?

49
00:02:26,292 --> 00:02:28,965
Większość tych książek pochodzi z krajów

50
00:02:28,989 --> 00:02:31,163
z silnymi sieciami wydawniczymi

51
00:02:31,187 --> 00:02:35,354
i wieloma specjalistami, 
przygotowanymi, by sprzedać je

52
00:02:35,378 --> 00:02:37,338
angielskojęzycznym wydawnictwom.

53
00:02:37,711 --> 00:02:42,283
Przykładowo, choć ponad 100 książek
jest tłumaczonych z francuskiego

54
00:02:42,307 --> 00:02:44,210
i publikowanych w Anglii co roku,

55
00:02:44,234 --> 00:02:48,647
większość z nich pochodzi z takich krajów
jak Francja i Szwajcaria.

56
00:02:49,107 --> 00:02:51,845
Francuskojęzyczna Afryka

57
00:02:51,869 --> 00:02:53,511
rzadko ma pole do popisu.

58
00:02:54,284 --> 00:02:57,607
W rezultacie jest całkiem dużo państw,

59
00:02:57,631 --> 00:03:02,752
nie mających wcale lub mało
literatury po angielsku.

60
00:03:03,074 --> 00:03:06,140
Ich książki pozostają
niewidoczne dla czytelników

61
00:03:06,164 --> 00:03:09,002
najczęściej publikowanych języków.

62
00:03:10,002 --> 00:03:11,820
Kiedy zaczęłam czytanie świata,

63
00:03:11,844 --> 00:03:13,614
największym wyzwaniem było to,

64
00:03:13,638 --> 00:03:16,772
że nie wiedziałam, gdzie zacząć.

65
00:03:17,201 --> 00:03:20,559
Przez całe życie czytając 
prawie wyłącznie brytyjskie

66
00:03:20,583 --> 00:03:22,232
i północnoamerykańskie książki,

67
00:03:22,256 --> 00:03:25,845
nie miałam pojęcia, 
jak znajdować opowieści

68
00:03:25,869 --> 00:03:28,580
i wybierać je z większej reszty świata.

69
00:03:28,604 --> 00:03:31,989
Nie wiem, jak znaleźć opowieść z Suazi.

70
00:03:32,013 --> 00:03:34,648
Nie znam dobrej powieści z Namibii.

71
00:03:35,125 --> 00:03:36,718
Nie ma co ukrywać,

72
00:03:36,742 --> 00:03:40,065
byłam beznadziejnym literackim ksenofobem.

73
00:03:40,541 --> 00:03:42,995
Jakim cudem zamierzałam czytać świat?

74
00:03:43,777 --> 00:03:45,634
Zamierzałam prosić o pomoc.

75
00:03:45,658 --> 00:03:49,157
W październiku 2011 zarejestrowałam blog

76
00:03:49,181 --> 00:03:50,952
ayearofreadingtheworld.com,

77
00:03:50,976 --> 00:03:53,461
i wysłałam krótki apel przez internet.

78
00:03:53,643 --> 00:03:55,092
Wytłumaczyłam, kim jestem,

79
00:03:55,116 --> 00:03:57,124
jak wąski jest mój horyzont czytelniczy,

80
00:03:57,148 --> 00:03:59,005
prosiłam każdego zainteresowanego

81
00:03:59,029 --> 00:04:01,594
o zostawienie podpowiedzi,

82
00:04:01,618 --> 00:04:03,302
co czytać z innych części planety.

83
00:04:03,913 --> 00:04:07,986
Nie miałam pojęcia, 
czy kogoś to zainteresuje,

84
00:04:08,010 --> 00:04:11,124
ale już po kilku godzinach

85
00:04:11,148 --> 00:04:13,584
ludzie zaczęli się kontaktować.

86
00:04:13,608 --> 00:04:16,106
Na początku przyjaciele i koledzy.

87
00:04:16,466 --> 00:04:18,017
Później przyjaciele przyjaciół.

88
00:04:18,383 --> 00:04:20,660
Bardzo szybko obcy.

89
00:04:21,399 --> 00:04:24,201
Cztery dni po zamieszczeniu apelu

90
00:04:24,225 --> 00:04:27,956
dostałam wiadomość 
od Rafidy z Kuala Lumpur.

91
00:04:28,292 --> 00:04:30,967
Powiedziała, że mój projekt 
bardzo jej przypadł do gustu

92
00:04:30,991 --> 00:04:33,890
i czy mogłaby w lokalnej
anglojęzycznej księgarni

93
00:04:33,914 --> 00:04:37,204
kupić dla mnie malezyjską książkę 
i mi ją przesłać?

94
00:04:37,912 --> 00:04:39,665
Zgodziłam się entuzjastycznie

95
00:04:39,689 --> 00:04:41,191
i kilka tygodni później

96
00:04:41,215 --> 00:04:45,763
przybyła paczka zawierająca
nie jedną, ale dwie książki,

97
00:04:47,263 --> 00:04:49,681
wybór Rafidy z Malezji

98
00:04:50,908 --> 00:04:54,791
i książkę z Singapuru,
którą też dla mnie wybrała.

99
00:04:56,428 --> 00:04:58,865
Wtedy byłam zdumiona,

100
00:04:58,889 --> 00:05:02,019
że ktoś obcy, mieszkający 
prawie 10 000 km stąd,

101
00:05:02,019 --> 00:05:04,414
dokłada wszelkich starań, by pomóc komuś,

102
00:05:04,438 --> 00:05:06,497
kogo pewnie nigdy nie spotka.

103
00:05:07,100 --> 00:05:10,751
Życzliwość Rafidy okazała się 
być stałym wzorcem.

104
00:05:11,240 --> 00:05:14,530
Wielokrotnie ludzie robili wszystko,
aby mi pomóc.

105
00:05:15,226 --> 00:05:17,835
Niektórzy podejmowali się 
badań w moim imieniu,

106
00:05:17,859 --> 00:05:20,882
inni zbaczali z trasy na wakacjach
i w podróżach służbowych,

107
00:05:20,906 --> 00:05:22,842
żeby iść dla mnie do księgarni.

108
00:05:23,526 --> 00:05:26,762
Okazuje się, że jeśli chcesz czytać świat,

109
00:05:26,786 --> 00:05:30,187
jeśli chcesz doświadczyć tego
z otwartym umysłem,

110
00:05:30,211 --> 00:05:32,141
świat ci pomoże.

111
00:05:33,118 --> 00:05:34,333
Jeśli chodzi o kraje

112
00:05:34,357 --> 00:05:37,863
z niewielką lub żadną komercyjnie 
dostępną literaturą po angielsku,

113
00:05:37,887 --> 00:05:39,700
posuwano się jeszcze dalej.

114
00:05:40,689 --> 00:05:43,901
Książki często nadchodziły
z zaskakujących źródeł.

115
00:05:44,536 --> 00:05:47,575
Moja panamska lektura dotarła
dzięki konwersacji

116
00:05:47,599 --> 00:05:50,618
z Kanałem Panamskim na Twitterze.

117
00:05:51,497 --> 00:05:55,007
Tak, Kanał Panamski ma konto na Twitterze.

118
00:05:55,731 --> 00:05:58,105
Kiedy twittowałam o moim projekcie,

119
00:05:58,129 --> 00:06:01,508
podpowiedziano mi, by poszukać

120
00:06:01,532 --> 00:06:04,111
pracy panamskiego autora,
Juana Davida Morgana.

121
00:06:04,898 --> 00:06:07,468
Znalazłam stronę Morgana
i wysłałam mu wiadomość,

122
00:06:07,492 --> 00:06:09,924
pytając, czy któraś 
z jego hiszpańskich powieści

123
00:06:09,948 --> 00:06:11,938
była przetłumaczona na angielski.

124
00:06:12,432 --> 00:06:14,863
Powiedział, że nic nie było wydane,

125
00:06:14,887 --> 00:06:17,317
ale miał nieopublikowane tłumaczenie

126
00:06:17,341 --> 00:06:19,325
swojej powieści "Złoty koń".

127
00:06:19,887 --> 00:06:21,225
Przesłał mi to mailem

128
00:06:21,249 --> 00:06:24,383
i stałam się pierwszą czytelniczką

129
00:06:24,407 --> 00:06:26,251
tej książki po angielsku.

130
00:06:26,929 --> 00:06:29,579
Morgan nie był jedynym mistrzem słowa,

131
00:06:29,603 --> 00:06:31,593
dzielącym się w ten sposób swoją pracą.

132
00:06:32,015 --> 00:06:33,777
Od Szwecji do Palau,

133
00:06:33,801 --> 00:06:37,792
pisarze i tłumacze wysłali mi 
samopublikowane ksiązki

134
00:06:37,816 --> 00:06:39,546
i niepublikowane manuskrypty,

135
00:06:39,570 --> 00:06:42,450
odrzucone przez angielskich wydawców

136
00:06:42,474 --> 00:06:44,496
lub już niedostępne,

137
00:06:44,520 --> 00:06:49,228
dając mi uprzywilejowany dostęp
do wymyślonych światów.

138
00:06:50,008 --> 00:06:51,159
Czytałam między innymi

139
00:06:51,183 --> 00:06:55,017
o południowoafrykańskim królu Ngungunhane,

140
00:06:55,017 --> 00:06:58,459
który dowodził powstaniem 
przeciw Portugalii w XIX wieku,

141
00:06:59,113 --> 00:07:01,884
o rytuałach małżeńskich w odległej wiosce

142
00:07:01,908 --> 00:07:04,906
na wybrzeżu Morza Kaspijskiego
w Turkmenistanie.

143
00:07:06,524 --> 00:07:10,133
Poznałam kuwejcką odpowiedź
na Bridget Jones.

144
00:07:10,450 --> 00:07:12,450
(Śmiech)

145
00:07:13,301 --> 00:07:16,867
Czytałam o orgii w drzewie w Angoli.

146
00:07:20,870 --> 00:07:23,022
Najbardziej niesamowity przykład trudu,

147
00:07:23,046 --> 00:07:25,450
jaki ludzie byli w stanie ponieść,

148
00:07:25,474 --> 00:07:27,101
żeby pomóc mi czytać świat,

149
00:07:27,125 --> 00:07:29,574
nadszedł pod koniec moich poszukiwań,

150
00:07:29,598 --> 00:07:33,432
gdy próbowałam znaleźć książkę 
z małych portugalskojęzycznych

151
00:07:33,456 --> 00:07:36,723
Wysp Świętego Tomasza 
i Książęcej w Afryce.

152
00:07:37,364 --> 00:07:41,013
Po kilku miesiącach poszukiwań

153
00:07:41,037 --> 00:07:44,376
angielskiego tłumaczenia 
książki z tego państwa,

154
00:07:44,400 --> 00:07:46,642
zostało mi tylko sprawdzić,

155
00:07:46,666 --> 00:07:49,873
czy da się zamówić
zupełnie nowe tłumaczenie.

156
00:07:50,404 --> 00:07:51,905
Byłam pełna wątpliwości,

157
00:07:51,929 --> 00:07:54,325
czy ktoś byłby gotowy mi w tym pomóc

158
00:07:54,349 --> 00:07:56,848
i poświęcić na to czas.

159
00:07:57,525 --> 00:08:01,788
W ciągu tygodnia od zamieszczenia 
wezwania na Twitterze i Facebooku

160
00:08:01,812 --> 00:08:03,766
dla osób znających portugalski

161
00:08:03,790 --> 00:08:07,361
miałam więcej chętnych 
niż mogłam zaangażować w projekt,

162
00:08:07,385 --> 00:08:11,743
w tym Margaret Jull Costa,
liderkę w swojej dziedzinie,

163
00:08:11,767 --> 00:08:17,068
która przetłumaczyła pracę 
noblisty, Jose Saramago.

164
00:08:18,443 --> 00:08:20,378
Z dziewięcioma ochotnikami

165
00:08:20,402 --> 00:08:22,990
znalazłam książkę autora
z Wyspy Św. Tomasza,

166
00:08:23,014 --> 00:08:25,524
którą kupiłam w odpowiedniej 
liczbie egzemplarzy.

167
00:08:25,548 --> 00:08:26,702
To jest jeden z nich.

168
00:08:27,268 --> 00:08:30,832
Wysłałam kopię każdemu z wolontariuszy.

169
00:08:30,856 --> 00:08:34,030
Każdy wybrał kilka krótkich 
opowieści z tego zbioru

170
00:08:34,054 --> 00:08:37,681
i zgodnie z obietnicą 
przysłał tłumaczenie.

171
00:08:37,705 --> 00:08:41,494
W sześć tygodni miałam całą książkę.

172
00:08:42,422 --> 00:08:46,884
Przez rok czytania świata
często przekonywałam się,

173
00:08:46,908 --> 00:08:50,993
że moja niewiedza i szczerość 
wobec własnych ograniczeń

174
00:08:51,017 --> 00:08:53,158
stały się wielką okazją.

175
00:08:53,935 --> 00:08:56,122
Jeśli chodzi o Wyspy 
Św. Tomasza i Książęcą,

176
00:08:56,146 --> 00:08:59,492
była to okazja nie tylko 
do nauczenia się czegoś nowego

177
00:08:59,516 --> 00:09:02,191
i odkrycia nowego zbioru opowieści,

178
00:09:02,215 --> 00:09:05,161
ale także do zbliżenia 
do siebie grupy ludzi

179
00:09:05,185 --> 00:09:08,414
i umożliwienia im wspólnego
kreatywnego wysiłku.

180
00:09:08,901 --> 00:09:12,801
Moja słabość stała się siłą projektu.

181
00:09:13,929 --> 00:09:17,485
Książki przeczytane przez ten rok 
otworzyły mi oczy na wiele spraw.

182
00:09:17,509 --> 00:09:19,696
Ci, którzy lubią czytać, wiedzą,

183
00:09:19,720 --> 00:09:23,500
że książki dają niezwykłą siłę
porzucania światopoglądu

184
00:09:23,524 --> 00:09:25,668
i przyjmowania innego,

185
00:09:25,692 --> 00:09:27,534
żeby choć przez chwilę

186
00:09:27,558 --> 00:09:29,783
spojrzeć na świat innymi oczami.

187
00:09:30,390 --> 00:09:32,853
To może być niewygodne doświadczenie,

188
00:09:32,877 --> 00:09:34,649
szczególnie, jeśli czytasz książkę

189
00:09:34,673 --> 00:09:38,097
kultury o całkiem innych 
wartościach niż twoje.

190
00:09:38,601 --> 00:09:40,750
Może to być jednak też bardzo pouczające.

191
00:09:41,402 --> 00:09:45,316
Zmaganie się z obcymi ideami 
może pomóc rozjaśnić twój sposób myślenia.

192
00:09:45,742 --> 00:09:47,909
Może ukazać martwe punkty

193
00:09:47,933 --> 00:09:50,575
w sposobie postrzegania świata.

194
00:09:51,072 --> 00:09:53,954
Patrząc na angielskojęzyczną literaturę,

195
00:09:53,978 --> 00:09:55,664
w której wyrastałam,

196
00:09:55,688 --> 00:09:58,725
zaczęłam dostrzegać jej ograniczenia

197
00:09:58,749 --> 00:10:01,561
w porównaniu do bogactwa,
jakie oferuje świat.

198
00:10:02,886 --> 00:10:05,048
Wraz z przekładanymi stronami

199
00:10:05,072 --> 00:10:07,538
zaczęło się dziać również coś innego.

200
00:10:08,095 --> 00:10:13,610
Stopniowo długa lista krajów, 
z jaką zaczęłam, zmieniła się

201
00:10:13,634 --> 00:10:17,993
z suchego, akademickiego rejestru miejsc

202
00:10:18,017 --> 00:10:20,698
w żywe, oddychające całości.

203
00:10:21,475 --> 00:10:24,198
Nie chcę sugerować, że w ogóle da się

204
00:10:24,222 --> 00:10:28,428
otrzymać wszechstronny obraz kraju
z lektury jednej książki.

205
00:10:29,010 --> 00:10:32,599
Ale zbiorowo opowieści, 
które przeczytałam w tym roku,

206
00:10:32,623 --> 00:10:35,683
ożywiły mnie, ukazując bogactwo,

207
00:10:35,707 --> 00:10:41,781
różnorodność, złożoność
naszej niezwykłej planety.

208
00:10:42,654 --> 00:10:44,647
Tak jakby te światowe opowieści

209
00:10:44,671 --> 00:10:48,571
i trud poniesiony przez ludzi,
by pomóc mi je przeczytać,

210
00:10:48,595 --> 00:10:50,500
nadały im rzeczywistych wymiarów.

211
00:10:52,086 --> 00:10:54,621
Obecnie, kiedy patrzę na półki z książkami

212
00:10:54,645 --> 00:10:57,770
czy przeglądam je na czytniku,

213
00:10:57,794 --> 00:10:59,909
opowiadają one nieco inną historię.

214
00:11:00,649 --> 00:11:03,995
Jest to opowieść o sile, 
jaką mają książki w łączeniu nas

215
00:11:04,019 --> 00:11:08,764
przez polityczne, geograficzne,
kulturowe, społeczne i religijne różnice.

216
00:11:09,422 --> 00:11:13,564
Jest to bajka o potencjale 
istot ludzkich do wspólnej pracy.

217
00:11:14,320 --> 00:11:15,662
I jest to świadectwo

218
00:11:15,686 --> 00:11:20,309
niezwykłych czasów,
gdzie dzięki internetowi

219
00:11:20,333 --> 00:11:22,250
łatwiej niż kiedykolwiek dotąd

220
00:11:22,274 --> 00:11:26,703
dzielić się opowieścią,
światopoglądem, książką

221
00:11:26,727 --> 00:11:30,520
z kimś, kogo nigdy nie spotkamy,
po drugiej stronie planety.

222
00:11:31,595 --> 00:11:34,693
Mam nadzieję, że jest to opowieść
na wiele nadchodzących lat.

223
00:11:35,074 --> 00:11:37,923
Oraz że dużo więcej osób się przyłączy.

224
00:11:37,947 --> 00:11:40,561
Czytając bardziej wszechstronnie,
zachęcimy wydawców

225
00:11:40,585 --> 00:11:43,132
do tłumaczenia większej ilości książek,

226
00:11:43,156 --> 00:11:45,095
a my staniemy się bogatsi.

227
00:11:45,713 --> 00:11:46,870
Dziękuję.

228
00:11:46,894 --> 00:11:50,628
(Brawa)