0:00:01.000,0:00:03.903
Podobno można o kimś dużo powiedzieć,

0:00:03.927,0:00:06.422
patrząc na jego półki z książkami.

0:00:07.679,0:00:09.666
Co moje półki z książkami mówią o mnie?

0:00:10.402,0:00:14.086
Kiedy spytałam oto siebie kilka lat temu,

0:00:14.110,0:00:16.411
dokonałam niepokojącego odkrycia.

0:00:17.131,0:00:20.135
Zawsze myślałam o sobie[br]jako o kimś dość kulturalnym,

0:00:20.159,0:00:22.584
jako o kosmopolitce.

0:00:22.608,0:00:25.704
Ale moje półki z książkami[br]opowiedziały inną historię.

0:00:26.439,0:00:28.091
Prawie wszystkie tytuły

0:00:28.115,0:00:30.974
były autorów brytyjskich[br]lub północno-amerykańskich,

0:00:30.998,0:00:33.534
nie było żadnego przekładu.

0:00:34.327,0:00:38.177
Odkrycie tego kulturalnego[br]martwego punktu w lekturach

0:00:38.201,0:00:40.002
było niemałym szokiem.

0:00:40.026,0:00:43.519
Na tę myśl poczułam prawdziwy wstyd.

0:00:43.543,0:00:46.915
Wiedziałam, że gdzieś tam jest[br]wiele niesamowitych opowieści

0:00:46.939,0:00:50.316
autorów w innych językach.

0:00:50.340,0:00:53.642
Zasmuciła mnie myśl,[br]że przez swoje czytelnicze nawyki

0:00:53.666,0:00:56.023
nigdy ich nie spotkam.

0:00:56.435,0:00:59.301
Postanowiłam zlecić sobie

0:00:59.325,0:01:01.943
intensywny kurs światowego czytania.

0:01:02.602,0:01:06.340
2012 był międzynarodowym rokiem [br]dla Zjednoczonego Królestwa,

0:01:06.364,0:01:08.436
to był rok olimpiady w Londynie.

0:01:08.460,0:01:11.982
Zrobiłam z niego ramę czasową

0:01:12.006,0:01:15.213
na próbę przeczytania powieści,[br]zbioru krótkich opowiadań

0:01:15.237,0:01:19.554
lub wspomnień z każdego kraju na świecie.

0:01:20.771,0:01:22.104
I tak zrobiłam.

0:01:22.128,0:01:23.755
To było bardzo ekscytujące,

0:01:23.779,0:01:25.675
nauczyłam się niezwykłych rzeczy,

0:01:25.699,0:01:27.814
nawiązałam wspaniałe kontakty,

0:01:27.838,0:01:29.707
którymi chcę się z wami podzielić.

0:01:30.088,0:01:33.286
Ale zaczęło się od kilku[br]problemów praktycznych.

0:01:33.849,0:01:38.516
Istnieje wiele list krajów świata.

0:01:38.540,0:01:40.746
Ustaliłam, że do swojego projektu

0:01:40.770,0:01:43.920
posłużę się listą narodów ONZ,

0:01:43.944,0:01:45.167
dodając Tajwan,

0:01:45.191,0:01:48.547
co dało mi ostatecznie 196 krajów.

0:01:49.143,0:01:51.998
Obmyśliłam, jak dopasować[br]czytanie i pisanie bloga

0:01:52.022,0:01:54.332
o około 4 książkach na tydzień,

0:01:54.356,0:01:57.467
pracując 5 dni w tygodniu.

0:01:57.491,0:02:01.195
i zrozumiałam, że mogę mieć kłopot

0:02:01.219,0:02:03.947
z uzyskaniem książek [br]po angielsku z każdego kraju.

0:02:04.546,0:02:08.291
Tylko około 4,5 % literatury[br]publikowanej każdego roku

0:02:08.315,0:02:10.966
w Anglii to tłumaczenia.

0:02:10.990,0:02:14.616
Liczby te są podobne dla większości[br]anglojęzycznego świata.

0:02:14.640,0:02:17.593
Mimo że odsetek przekładów publikowanych

0:02:17.617,0:02:20.409
w wielu innych krajach jest dużo większy.

0:02:21.101,0:02:24.409
4,5 % to wystarczająco mało, żeby zacząć,

0:02:24.433,0:02:26.268
Czego te liczby nie mówią?

0:02:26.292,0:02:28.965
Większość tych książek pochodzi z krajów

0:02:28.989,0:02:31.163
z silnymi sieciami wydawniczymi

0:02:31.187,0:02:35.354
i wieloma specjalistami, [br]przygotowanymi, by sprzedać je

0:02:35.378,0:02:37.338
angielskojęzycznym wydawnictwom.

0:02:37.711,0:02:42.283
Przykładowo, choć ponad 100 książek[br]jest tłumaczonych z francuskiego

0:02:42.307,0:02:44.210
i publikowanych w Anglii co roku,

0:02:44.234,0:02:48.647
większość z nich pochodzi z takich krajów[br]jak Francja i Szwajcaria.

0:02:49.107,0:02:51.845
Francuskojęzyczna Afryka

0:02:51.869,0:02:53.511
rzadko ma pole do popisu.

0:02:54.284,0:02:57.607
W rezultacie jest całkiem dużo państw,

0:02:57.631,0:03:02.752
nie mających wcale lub mało[br]literatury po angielsku.

0:03:03.074,0:03:06.140
Ich książki pozostają[br]niewidoczne dla czytelników

0:03:06.164,0:03:09.002
najczęściej publikowanych języków.

0:03:10.002,0:03:11.820
Kiedy zaczęłam czytanie świata,

0:03:11.844,0:03:13.614
największym wyzwaniem było to,

0:03:13.638,0:03:16.772
że nie wiedziałam, gdzie zacząć.

0:03:17.201,0:03:20.559
Przez całe życie czytając [br]prawie wyłącznie brytyjskie

0:03:20.583,0:03:22.232
i północnoamerykańskie książki,

0:03:22.256,0:03:25.845
nie miałam pojęcia, [br]jak znajdować opowieści

0:03:25.869,0:03:28.580
i wybierać je z większej reszty świata.

0:03:28.604,0:03:31.989
Nie wiem, jak znaleźć opowieść z Suazi.

0:03:32.013,0:03:34.648
Nie znam dobrej powieści z Namibii.

0:03:35.125,0:03:36.718
Nie ma co ukrywać,

0:03:36.742,0:03:40.065
byłam beznadziejnym literackim ksenofobem.

0:03:40.541,0:03:42.995
Jakim cudem zamierzałam czytać świat?

0:03:43.777,0:03:45.634
Zamierzałam prosić o pomoc.

0:03:45.658,0:03:49.157
W październiku 2011 zarejestrowałam blog

0:03:49.181,0:03:50.952
ayearofreadingtheworld.com,

0:03:50.976,0:03:53.461
i wysłałam krótki apel przez internet.

0:03:53.643,0:03:55.092
Wytłumaczyłam, kim jestem,

0:03:55.116,0:03:57.124
jak wąski jest mój horyzont czytelniczy,

0:03:57.148,0:03:59.005
prosiłam każdego zainteresowanego

0:03:59.029,0:04:01.594
o zostawienie podpowiedzi,

0:04:01.618,0:04:03.302
co czytać z innych części planety.

0:04:03.913,0:04:07.986
Nie miałam pojęcia, [br]czy kogoś to zainteresuje,

0:04:08.010,0:04:11.124
ale już po kilku godzinach

0:04:11.148,0:04:13.584
ludzie zaczęli się kontaktować.

0:04:13.608,0:04:16.106
Na początku przyjaciele i koledzy.

0:04:16.466,0:04:18.017
Później przyjaciele przyjaciół.

0:04:18.383,0:04:20.660
Bardzo szybko obcy.

0:04:21.399,0:04:24.201
Cztery dni po zamieszczeniu apelu

0:04:24.225,0:04:27.956
dostałam wiadomość [br]od Rafidy z Kuala Lumpur.

0:04:28.292,0:04:30.967
Powiedziała, że mój projekt [br]bardzo jej przypadł do gustu

0:04:30.991,0:04:33.890
i czy mogłaby w lokalnej[br]anglojęzycznej księgarni

0:04:33.914,0:04:37.204
kupić dla mnie malezyjską książkę [br]i mi ją przesłać?

0:04:37.912,0:04:39.665
Zgodziłam się entuzjastycznie

0:04:39.689,0:04:41.191
i kilka tygodni później

0:04:41.215,0:04:45.763
przybyła paczka zawierająca[br]nie jedną, ale dwie książki,

0:04:47.263,0:04:49.681
wybór Rafidy z Malezji

0:04:50.908,0:04:54.791
i książkę z Singapuru,[br]którą też dla mnie wybrała.

0:04:56.428,0:04:58.865
Wtedy byłam zdumiona,

0:04:58.889,0:05:02.019
że ktoś obcy, mieszkający [br]prawie 10 000 km stąd,

0:05:02.019,0:05:04.414
dokłada wszelkich starań, by pomóc komuś,

0:05:04.438,0:05:06.497
kogo pewnie nigdy nie spotka.

0:05:07.100,0:05:10.751
Życzliwość Rafidy okazała się [br]być stałym wzorcem.

0:05:11.240,0:05:14.530
Wielokrotnie ludzie robili wszystko,[br]aby mi pomóc.

0:05:15.226,0:05:17.835
Niektórzy podejmowali się [br]badań w moim imieniu,

0:05:17.859,0:05:20.882
inni zbaczali z trasy na wakacjach[br]i w podróżach służbowych,

0:05:20.906,0:05:22.842
żeby iść dla mnie do księgarni.

0:05:23.526,0:05:26.762
Okazuje się, że jeśli chcesz czytać świat,

0:05:26.786,0:05:30.187
jeśli chcesz doświadczyć tego[br]z otwartym umysłem,

0:05:30.211,0:05:32.141
świat ci pomoże.

0:05:33.118,0:05:34.333
Jeśli chodzi o kraje

0:05:34.357,0:05:37.863
z niewielką lub żadną komercyjnie [br]dostępną literaturą po angielsku,

0:05:37.887,0:05:39.700
posuwano się jeszcze dalej.

0:05:40.689,0:05:43.901
Książki często nadchodziły[br]z zaskakujących źródeł.

0:05:44.536,0:05:47.575
Moja panamska lektura dotarła[br]dzięki konwersacji

0:05:47.599,0:05:50.618
z Kanałem Panamskim na Twitterze.

0:05:51.497,0:05:55.007
Tak, Kanał Panamski ma konto na Twitterze.

0:05:55.731,0:05:58.105
Kiedy twittowałam o moim projekcie,

0:05:58.129,0:06:01.508
podpowiedziano mi, by poszukać

0:06:01.532,0:06:04.111
pracy panamskiego autora,[br]Juana Davida Morgana.

0:06:04.898,0:06:07.468
Znalazłam stronę Morgana[br]i wysłałam mu wiadomość,

0:06:07.492,0:06:09.924
pytając, czy któraś [br]z jego hiszpańskich powieści

0:06:09.948,0:06:11.938
była przetłumaczona na angielski.

0:06:12.432,0:06:14.863
Powiedział, że nic nie było wydane,

0:06:14.887,0:06:17.317
ale miał nieopublikowane tłumaczenie

0:06:17.341,0:06:19.325
swojej powieści "Złoty koń".

0:06:19.887,0:06:21.225
Przesłał mi to mailem

0:06:21.249,0:06:24.383
i stałam się pierwszą czytelniczką

0:06:24.407,0:06:26.251
tej książki po angielsku.

0:06:26.929,0:06:29.579
Morgan nie był jedynym mistrzem słowa,

0:06:29.603,0:06:31.593
dzielącym się w ten sposób swoją pracą.

0:06:32.015,0:06:33.777
Od Szwecji do Palau,

0:06:33.801,0:06:37.792
pisarze i tłumacze wysłali mi [br]samopublikowane ksiązki

0:06:37.816,0:06:39.546
i niepublikowane manuskrypty,

0:06:39.570,0:06:42.450
odrzucone przez angielskich wydawców

0:06:42.474,0:06:44.496
lub już niedostępne,

0:06:44.520,0:06:49.228
dając mi uprzywilejowany dostęp[br]do wymyślonych światów.

0:06:50.008,0:06:51.159
Czytałam między innymi

0:06:51.183,0:06:55.017
o południowoafrykańskim królu Ngungunhane,

0:06:55.017,0:06:58.459
który dowodził powstaniem [br]przeciw Portugalii w XIX wieku,

0:06:59.113,0:07:01.884
o rytuałach małżeńskich w odległej wiosce

0:07:01.908,0:07:04.906
na wybrzeżu Morza Kaspijskiego[br]w Turkmenistanie.

0:07:06.524,0:07:10.133
Poznałam kuwejcką odpowiedź[br]na Bridget Jones.

0:07:10.450,0:07:12.450
(Śmiech)

0:07:13.301,0:07:16.867
Czytałam o orgii w drzewie w Angoli.

0:07:20.870,0:07:23.022
Najbardziej niesamowity przykład trudu,

0:07:23.046,0:07:25.450
jaki ludzie byli w stanie ponieść,

0:07:25.474,0:07:27.101
żeby pomóc mi czytać świat,

0:07:27.125,0:07:29.574
nadszedł pod koniec moich poszukiwań,

0:07:29.598,0:07:33.432
gdy próbowałam znaleźć książkę [br]z małych portugalskojęzycznych

0:07:33.456,0:07:36.723
Wysp Świętego Tomasza [br]i Książęcej w Afryce.

0:07:37.364,0:07:41.013
Po kilku miesiącach poszukiwań

0:07:41.037,0:07:44.376
angielskiego tłumaczenia [br]książki z tego państwa,

0:07:44.400,0:07:46.642
zostało mi tylko sprawdzić,

0:07:46.666,0:07:49.873
czy da się zamówić[br]zupełnie nowe tłumaczenie.

0:07:50.404,0:07:51.905
Byłam pełna wątpliwości,

0:07:51.929,0:07:54.325
czy ktoś byłby gotowy mi w tym pomóc

0:07:54.349,0:07:56.848
i poświęcić na to czas.

0:07:57.525,0:08:01.788
W ciągu tygodnia od zamieszczenia [br]wezwania na Twitterze i Facebooku

0:08:01.812,0:08:03.766
dla osób znających portugalski

0:08:03.790,0:08:07.361
miałam więcej chętnych [br]niż mogłam zaangażować w projekt,

0:08:07.385,0:08:11.743
w tym Margaret Jull Costa,[br]liderkę w swojej dziedzinie,

0:08:11.767,0:08:17.068
która przetłumaczyła pracę [br]noblisty, Jose Saramago.

0:08:18.443,0:08:20.378
Z dziewięcioma ochotnikami

0:08:20.402,0:08:22.990
znalazłam książkę autora[br]z Wyspy Św. Tomasza,

0:08:23.014,0:08:25.524
którą kupiłam w odpowiedniej [br]liczbie egzemplarzy.

0:08:25.548,0:08:26.702
To jest jeden z nich.

0:08:27.268,0:08:30.832
Wysłałam kopię każdemu z wolontariuszy.

0:08:30.856,0:08:34.030
Każdy wybrał kilka krótkich [br]opowieści z tego zbioru

0:08:34.054,0:08:37.681
i zgodnie z obietnicą [br]przysłał tłumaczenie.

0:08:37.705,0:08:41.494
W sześć tygodni miałam całą książkę.

0:08:42.422,0:08:46.884
Przez rok czytania świata[br]często przekonywałam się,

0:08:46.908,0:08:50.993
że moja niewiedza i szczerość [br]wobec własnych ograniczeń

0:08:51.017,0:08:53.158
stały się wielką okazją.

0:08:53.935,0:08:56.122
Jeśli chodzi o Wyspy [br]Św. Tomasza i Książęcą,

0:08:56.146,0:08:59.492
była to okazja nie tylko [br]do nauczenia się czegoś nowego

0:08:59.516,0:09:02.191
i odkrycia nowego zbioru opowieści,

0:09:02.215,0:09:05.161
ale także do zbliżenia [br]do siebie grupy ludzi

0:09:05.185,0:09:08.414
i umożliwienia im wspólnego[br]kreatywnego wysiłku.

0:09:08.901,0:09:12.801
Moja słabość stała się siłą projektu.

0:09:13.929,0:09:17.485
Książki przeczytane przez ten rok [br]otworzyły mi oczy na wiele spraw.

0:09:17.509,0:09:19.696
Ci, którzy lubią czytać, wiedzą,

0:09:19.720,0:09:23.500
że książki dają niezwykłą siłę[br]porzucania światopoglądu

0:09:23.524,0:09:25.668
i przyjmowania innego,

0:09:25.692,0:09:27.534
żeby choć przez chwilę

0:09:27.558,0:09:29.783
spojrzeć na świat innymi oczami.

0:09:30.390,0:09:32.853
To może być niewygodne doświadczenie,

0:09:32.877,0:09:34.649
szczególnie, jeśli czytasz książkę

0:09:34.673,0:09:38.097
kultury o całkiem innych [br]wartościach niż twoje.

0:09:38.601,0:09:40.750
Może to być jednak też bardzo pouczające.

0:09:41.402,0:09:45.316
Zmaganie się z obcymi ideami [br]może pomóc rozjaśnić twój sposób myślenia.

0:09:45.742,0:09:47.909
Może ukazać martwe punkty

0:09:47.933,0:09:50.575
w sposobie postrzegania świata.

0:09:51.072,0:09:53.954
Patrząc na angielskojęzyczną literaturę,

0:09:53.978,0:09:55.664
w której wyrastałam,

0:09:55.688,0:09:58.725
zaczęłam dostrzegać jej ograniczenia

0:09:58.749,0:10:01.561
w porównaniu do bogactwa,[br]jakie oferuje świat.

0:10:02.886,0:10:05.048
Wraz z przekładanymi stronami

0:10:05.072,0:10:07.538
zaczęło się dziać również coś innego.

0:10:08.095,0:10:13.610
Stopniowo długa lista krajów, [br]z jaką zaczęłam, zmieniła się

0:10:13.634,0:10:17.993
z suchego, akademickiego rejestru miejsc

0:10:18.017,0:10:20.698
w żywe, oddychające całości.

0:10:21.475,0:10:24.198
Nie chcę sugerować, że w ogóle da się

0:10:24.222,0:10:28.428
otrzymać wszechstronny obraz kraju[br]z lektury jednej książki.

0:10:29.010,0:10:32.599
Ale zbiorowo opowieści, [br]które przeczytałam w tym roku,

0:10:32.623,0:10:35.683
ożywiły mnie, ukazując bogactwo,

0:10:35.707,0:10:41.781
różnorodność, złożoność[br]naszej niezwykłej planety.

0:10:42.654,0:10:44.647
Tak jakby te światowe opowieści

0:10:44.671,0:10:48.571
i trud poniesiony przez ludzi,[br]by pomóc mi je przeczytać,

0:10:48.595,0:10:50.500
nadały im rzeczywistych wymiarów.

0:10:52.086,0:10:54.621
Obecnie, kiedy patrzę na półki z książkami

0:10:54.645,0:10:57.770
czy przeglądam je na czytniku,

0:10:57.794,0:10:59.909
opowiadają one nieco inną historię.

0:11:00.649,0:11:03.995
Jest to opowieść o sile, [br]jaką mają książki w łączeniu nas

0:11:04.019,0:11:08.764
przez polityczne, geograficzne,[br]kulturowe, społeczne i religijne różnice.

0:11:09.422,0:11:13.564
Jest to bajka o potencjale [br]istot ludzkich do wspólnej pracy.

0:11:14.320,0:11:15.662
I jest to świadectwo

0:11:15.686,0:11:20.309
niezwykłych czasów,[br]gdzie dzięki internetowi

0:11:20.333,0:11:22.250
łatwiej niż kiedykolwiek dotąd

0:11:22.274,0:11:26.703
dzielić się opowieścią,[br]światopoglądem, książką

0:11:26.727,0:11:30.520
z kimś, kogo nigdy nie spotkamy,[br]po drugiej stronie planety.

0:11:31.595,0:11:34.693
Mam nadzieję, że jest to opowieść[br]na wiele nadchodzących lat.

0:11:35.074,0:11:37.923
Oraz że dużo więcej osób się przyłączy.

0:11:37.947,0:11:40.561
Czytając bardziej wszechstronnie,[br]zachęcimy wydawców

0:11:40.585,0:11:43.132
do tłumaczenia większej ilości książek,

0:11:43.156,0:11:45.095
a my staniemy się bogatsi.

0:11:45.713,0:11:46.870
Dziękuję.

0:11:46.894,0:11:50.628
(Brawa)