WEBVTT

00:00:01.000 --> 00:00:03.903
Кітап сөресінде қандай кітаптар бар 
екеніне қарап адам туралы

00:00:03.927 --> 00:00:06.422
біраз нәрсе айтуға болатыны
туралы жиі естиміз.

00:00:07.679 --> 00:00:09.666
Кітап сөрем мен туралы не айтар екен?

00:00:10.402 --> 00:00:14.086
Біраз жыл бұрын осы сұрақты
өзіме қойған кезде,

00:00:14.110 --> 00:00:16.411
мазамды қашырған бір жаңалық аштым.

00:00:17.131 --> 00:00:20.135
Мен өзімді жоғары мәдениетті
адам деп ойлайтынмын,

00:00:20.159 --> 00:00:22.584
космополит адам.

00:00:22.608 --> 00:00:25.704
Бірақ менің кітап сөрем басқа
нәрселерден хабардар етті.

00:00:26.439 --> 00:00:28.091
Кітап мұқабаларының бәрінде

00:00:28.115 --> 00:00:30.974
Британ және Солтүстік Америка авторлары
болатын және

00:00:30.998 --> 00:00:33.534
ол жерде бірде бір аударма кітабы жоқ еді.

00:00:34.327 --> 00:00:38.177
Оқитын кітаптарым туралы бұл жаңалық

00:00:38.201 --> 00:00:40.002
мені біраз есеңгіретіп тастады.

NOTE Paragraph

00:00:40.026 --> 00:00:43.519
Мен бұл туралы ойлағанда,
шынымен ұялған сезімде болдым.

00:00:43.543 --> 00:00:46.915
Мен ағылшын тілінен басқа тілдерде
жазатын жазушылардың

00:00:46.939 --> 00:00:50.316
керемет шығармалары бар екені
туралы білетінмін.

00:00:50.340 --> 00:00:53.642
Менің оқудағы әдеттерім
басқа кітаптарды ашуға мүмкіндік

00:00:53.666 --> 00:00:56.023
бермейтіні туралы ойлау тым өкінішті еді.

00:00:56.435 --> 00:00:59.301
Сөйтіп мен өзіме әлемдік

00:00:59.325 --> 00:01:01.943
кітап оқу жедел курсын жаздырып
алуды шештім.

00:01:02.602 --> 00:01:06.340
Ұлы Британия үшін 2012 жыл
халықаралық жыл болды;

00:01:06.364 --> 00:01:08.436
бұл Лондон Олимпиадасы жылы еді.

00:01:08.460 --> 00:01:11.982
Мен осы уақытта

00:01:12.006 --> 00:01:15.213
дүние жүзінің әр елінде шыққан
новеллалар мен қысқа әңгімелер

00:01:15.237 --> 00:01:19.554
жинақтарын оқуға немесе 
естеліктерді оқуға бел будым.

00:01:20.771 --> 00:01:22.104
Және мен оны жүзеге асырдым.

00:01:22.128 --> 00:01:23.755
Бұл өте қызық болды,

00:01:23.779 --> 00:01:25.675
мен керемет нәрселерге қанықтым,

00:01:25.699 --> 00:01:27.814
кейбір ерекше байланыстар жасадым,

00:01:27.838 --> 00:01:29.707
солар туралы сіздермен бөліскім келеді.

NOTE Paragraph

00:01:30.088 --> 00:01:33.286
Бірақ басында сәл қиындық болды.

00:01:33.849 --> 00:01:38.516
Мен дүние жүзіндегі елдерді
санамалаған түрлі тізімдерді

00:01:38.540 --> 00:01:40.746
жобамда қолдану үшін көрдім,

00:01:40.770 --> 00:01:43.920
соңында БҰҰ жасаған тізімге
тоқталдым,

00:01:43.944 --> 00:01:45.167
оған Тайванды қостым,

00:01:45.191 --> 00:01:48.547
соңында 196 елі бар тізім шықты.

00:01:49.143 --> 00:01:51.998
Мен кітап оқу мен блог жүргізуді
жоспарладым,

00:01:52.022 --> 00:01:54.332
аптасына 5 күн жұмыс істей жүріп

00:01:54.356 --> 00:01:57.467
аптасына 4 кітап оқу,

NOTE Paragraph

00:01:57.491 --> 00:02:01.195
сонан соң мен тағы бір фактіні
байқадым, әр елден

00:02:01.219 --> 00:02:03.947
ағылшын тіліндегі кітаптарды
қалай алатынымды білмедім.

00:02:04.546 --> 00:02:08.291
Тек қана шамамен
Британияда шығатын

00:02:08.315 --> 00:02:10.966
басылымдардың 4,5 %
аударма екен,

00:02:10.990 --> 00:02:14.616
бұл статистика, басқа да ағылшын
тілді елдерде де осындай.

00:02:14.640 --> 00:02:17.593
Дегенмен аударылып басылатын
кітаптардың үлесі

00:02:17.617 --> 00:02:20.409
басқа елдерде жоғарырақ екен.

00:02:21.101 --> 00:02:24.409
4,5 % бастауға жеткілікті болғанымен

00:02:24.433 --> 00:02:26.268
бұл не көрсететініне мән берейікші,

00:02:26.292 --> 00:02:28.965
яғни бұл кітаптардың көбі

00:02:28.989 --> 00:02:31.163
баспа желілері мықты
елдерден

00:02:31.187 --> 00:02:35.354
және кәсіби мамандар осы кітаптарды
ағылшын тілді

00:02:35.378 --> 00:02:37.338
баспаларға сатуға жұмыс істейді.

00:02:37.711 --> 00:02:42.283
Мысалы, француз тілінен 100-ден
аса кітап аударылып

00:02:42.307 --> 00:02:44.210
жыл сайын Британияда
басылып шығады,

00:02:44.234 --> 00:02:48.647
бірақ оның басым бөлігі Франция
немесе Швейцариядан.

00:02:49.107 --> 00:02:51.845
Ал француз тілінде сөйлейтін Африкаға

00:02:51.869 --> 00:02:53.511
көңіл бөлінуі екіталай.

NOTE Paragraph

00:02:54.284 --> 00:02:57.607
Нәтижесінде өте көп ұлттың

00:02:57.631 --> 00:03:01.262
әдебиеті ағылшын тілінде жоқ

00:03:01.286 --> 00:03:02.439
немесе жоқтың қасы.

00:03:03.074 --> 00:03:06.140
Бұл кітаптар оқырманға көрінбейді,
яғни

00:03:06.164 --> 00:03:09.002
ең көп кітап басылып шығатын тіл
оқырмандарына жетпейді.

00:03:10.002 --> 00:03:11.820
Бірақ мәселе кітап оқуға дейін
жеткенде

00:03:11.844 --> 00:03:13.614
мен үшін ең үлкен проблема -

00:03:13.638 --> 00:03:16.772
қай жерден бастайтынымды
білмеу еді.

00:03:17.201 --> 00:03:20.559
Өмірімді негізінен Британ және
Солтүстік Америка

00:03:20.583 --> 00:03:22.232
кітаптарын оқумен өткізген мен

00:03:22.256 --> 00:03:25.845
қалай бастау және іздеу
керектігін және

00:03:25.869 --> 00:03:28.580
айналадағы әлемнен қалай таңдау
керектігін білмедім.

00:03:28.604 --> 00:03:31.989
Мен сіздерге Швейцария кітаптарын
қалай таңдауды айта алмаймын.

00:03:32.013 --> 00:03:34.648
Намибияда шыққан жақсы новелла
туралы білмеймін.

00:03:35.125 --> 00:03:36.718
Жасыратыны жоқ,

00:03:36.742 --> 00:03:40.065
мен тоғышар әдеби ксенофоб едім.

00:03:40.541 --> 00:03:42.995
Қалай мен жер бетінде Бүкіл
әлемді оқи алар едім?

NOTE Paragraph

00:03:43.777 --> 00:03:45.634
Мен көмек сұрауға бел будым.

00:03:45.658 --> 00:03:49.157
2011 жылдың қазанында мен
блогымды тіркедім,

00:03:49.181 --> 00:03:50.952
ayearofreadingtheworld.com,

00:03:50.976 --> 00:03:53.461
блогымда онлайн қысқаша
жазба жарияладым.

00:03:53.863 --> 00:03:55.092
Мен өзім туралы және

00:03:55.116 --> 00:03:57.124
оқыған кітаптарымның
тым біржақты екенін,

00:03:57.148 --> 00:03:59.005
қызығушылық танытқандар
оқитын кітапты

00:03:59.029 --> 00:04:01.594
ұсынып, әлемнің қай жерінде
болса да хат жазуларына

00:04:01.618 --> 00:04:03.302
болатынын жаздым.

00:04:03.913 --> 00:04:07.986
Қазір біреу қызыға ма
жоқ па білмеймін,

00:04:08.010 --> 00:04:11.124
бірақ мен онлайн жазба
жариялағаннан бірнеше сағат

00:04:11.148 --> 00:04:13.584
өткеннен кейін адамдар маған
хабарласа бастады.

00:04:13.608 --> 00:04:16.106
Алдымен достарым мен әріптестерім болды.

00:04:16.466 --> 00:04:18.017
Сонан соң достарымның достары.

00:04:18.383 --> 00:04:20.660
Соңында - танымайтын адамдар.

NOTE Paragraph

00:04:21.399 --> 00:04:24.201
Онлайнға хабарлама салғаннан
4 күн өткенде,

00:04:24.225 --> 00:04:27.956
маған Куала Лумпурдан Рафидах
есімді әйелден хат келді.

00:04:28.292 --> 00:04:30.967
Ол менің жобамның аты
ұнағанын айтты,

00:04:30.991 --> 00:04:33.890
ол жергілікті ағылшын тіліндегі
кітаптар сататын дүкеннен

00:04:33.914 --> 00:04:37.204
маған Малайзия кітабын сатып алып
жіберуге бола ма деп сұрады.

00:04:37.912 --> 00:04:39.665
Мен бар ықыласыммен келістім,

00:04:39.689 --> 00:04:41.191
бір-екі аптадан кейін маған

00:04:41.215 --> 00:04:45.763
1 емес 2 кітаптан тұратын
сәлемдеме келді,

00:04:47.263 --> 00:04:49.681
Малайзиядан Рафидахтың таңдауы,

00:04:50.908 --> 00:04:54.791
және тағы бір кітап
Сингапурдан еді.

00:04:56.428 --> 00:04:58.865
Мені таңқалдырғаны

00:04:58.889 --> 00:05:02.465
6000 миль қашықтықтағы
танымайтын адам

00:05:02.489 --> 00:05:04.414
біреуге көмектесу үшін
сонша қашықтықтан

00:05:04.438 --> 00:05:06.497
ешқашан кездестірмейтін
адамға хабарласқаны.

NOTE Paragraph

00:05:07.100 --> 00:05:10.751
Рафидахтың мейірімі осы
жылдың үлгілі әрекеті еді.

00:05:11.240 --> 00:05:14.530
Уақыт пен адамдар маған
қайта-қайта көмектесті.

00:05:15.226 --> 00:05:17.835
Кейбіреулер менің атымнан зерттеу
жүргізіпті,

00:05:17.859 --> 00:05:20.882
басқалары демалыстары мен
сапарларында

00:05:20.906 --> 00:05:22.842
мен үшін кітап дүкендеріне
барған.

00:05:23.526 --> 00:05:26.762
Егер сіз әлем кітаптарын
оқығыңыз келсе,

00:05:26.786 --> 00:05:30.187
егер сіз оларды бар жүрегіңізбен
ашқыңыз келсе,

00:05:30.211 --> 00:05:32.141
әлем сізге көмектеседі.

00:05:33.118 --> 00:05:34.333
Кезек кішкентай

00:05:34.357 --> 00:05:37.863
немесе ағылшын тілінде әдебиеті
жоқ елдерге келгенде,

00:05:37.887 --> 00:05:39.700
адамдар одан да зорына барды.

NOTE Paragraph

00:05:40.689 --> 00:05:43.901
Кітаптар көбінесе қызық
қайнаркөздерден келетін еді.

00:05:44.536 --> 00:05:47.575
Панамадан кітабым, мысалы,

00:05:47.599 --> 00:05:50.618
Панама каналының Туиттердегі
парақшасындағы әңгімеден келді.

00:05:51.497 --> 00:05:55.007
Иә, Панама каналының туиттерде
аккаунты бар.

00:05:55.731 --> 00:05:58.105
Мен оларға жобам туралы жаздым,

00:05:58.129 --> 00:06:01.508
олар маған мына кітаптың
ұнауы мүмкін екенін айтты,

00:06:01.532 --> 00:06:04.111
ол панамалық автор
Хуан Давид Морган еді.

00:06:04.898 --> 00:06:07.468
Мен Морганның уеб-сайтын
тауып, хабар жібердім,

00:06:07.492 --> 00:06:09.924
одан испан тілінде шыққан
шығармасы

00:06:09.948 --> 00:06:11.938
ағылшын тіліне аударылған ба
деп сұрадым.

00:06:12.432 --> 00:06:14.863
Ол бірде-бір шығармасы
аударылмағанын айтты,

00:06:14.887 --> 00:06:17.317
бірақ оның басылмаған аудармасы
бар екен,

00:06:17.341 --> 00:06:19.325
"The Golden Horse" деген кітабы.

00:06:19.887 --> 00:06:21.225
Ол пошта арқылы жіберді,

00:06:21.249 --> 00:06:24.383
сөйтіп маған осы кітапты
ағылшын тілінде оқитын

00:06:24.407 --> 00:06:26.251
бірінші оқырман
болу мүмкіндігі туды.

NOTE Paragraph

00:06:26.929 --> 00:06:29.579
Морган менімен кітабын осылай
бөліскен

00:06:29.603 --> 00:06:31.593
жалғыз адам болған жоқ.

00:06:32.015 --> 00:06:33.777
Швециядан Палауға дейін

00:06:33.801 --> 00:06:37.792
жазушылар мен аудармашылар
өздерінің кітаптарын және

00:06:37.816 --> 00:06:39.546
басылып шықпаған
қолжазбаларын

00:06:39.570 --> 00:06:42.450
жіберетін, оларды ағылшын
баспагерлері көрмес еді,

00:06:42.474 --> 00:06:44.496
немесе енді қолжетімсіз еді,

00:06:44.520 --> 00:06:49.228
бұл маған керемет әлеммен
байланысу артықшылығын берді.

00:06:50.008 --> 00:06:51.159
Мысалы, мен

00:06:51.183 --> 00:06:55.773
Солтүстік Африка патшасы
Нгунгунхан туралы оқыдым,

00:06:55.797 --> 00:06:58.459
ол ХІХ ғасырда Португалияға
қарсы шыққан еді;

00:06:59.113 --> 00:07:01.884
сонымен бірге Түркменстандағы
Каспий теңізінің

00:07:01.908 --> 00:07:04.906
жағалауындағы қашық ауылдағы
үйлену салттары туралы оқыдым.

00:07:06.524 --> 00:07:10.133
Брижит Джонсқа Кувейт жауабын көрдім.

NOTE Paragraph

00:07:10.450 --> 00:07:12.450
(Күлкі)

NOTE Paragraph

00:07:13.301 --> 00:07:16.867
Анголадағы ағаштағы
оргия туралы оқыдым.

NOTE Paragraph

00:07:20.870 --> 00:07:23.022
Бірақ ең керемет мысал

00:07:23.046 --> 00:07:25.450
адамдардың маған дүние 
жүзі кітаптарын

00:07:25.474 --> 00:07:27.101
оқуға көмектесу үшін 
дайындығы,

00:07:27.125 --> 00:07:29.574
іздеулерімнің соңы

00:07:29.598 --> 00:07:33.432
португалша сөйлейтін кішкене
елден кітап табу болатын,

00:07:33.456 --> 00:07:36.723
кітап Африканың Сао Том және
Принсип аралынан еді.

00:07:37.364 --> 00:07:41.013
Қазір бірнеше ай өткесін
қолдан келгеннің бәрі

00:07:41.037 --> 00:07:44.376
істеліп, ағылшын тіліне аударылған
кітап табылмағанда,

00:07:44.400 --> 00:07:46.642
маған берілген жалғыз мүмкіндік

00:07:46.666 --> 00:07:49.873
басынан аударылған кітапты
алу болатын.

00:07:50.404 --> 00:07:51.905
Енді маған көмектесетін

00:07:51.929 --> 00:07:54.325
біреу барына сенімсіз
болдым және

00:07:54.349 --> 00:07:56.848
өз уақыттарын бөлмейді
деп ойладым.

00:07:57.525 --> 00:08:01.788
Бірақ Twitter мен Facebook-тегі
португалша

00:08:01.812 --> 00:08:03.766
сөйлейтіндерге
хабарлаған апта ішінде

00:08:03.790 --> 00:08:07.361
маған жобаға қатысқандардан да
көп адам хабарласты, ішінде

00:08:07.385 --> 00:08:11.743
өз саласының танымал адамы
Маргарет Джил Коста да бар,

00:08:11.767 --> 00:08:17.068
ол Нобель сыйлығының иегері
Джозе Сарамагоны аударған.

00:08:18.443 --> 00:08:20.378
Менің тоғыз ерікті аудармашыммен

00:08:20.402 --> 00:08:22.990
мен Сао Томеан авторының
кітабын тауып

00:08:23.014 --> 00:08:25.524
онлайн арқылы жеткілікті
көшірмесін сатып алдым.

00:08:25.548 --> 00:08:26.702
Мынау солардың біреуі.

00:08:27.268 --> 00:08:30.832
Мен тоғыз еріктіге көшірмесін
жібердім.

00:08:30.856 --> 00:08:34.030
Олар осы жинақтан қысқа
әңгімелерді алды,

00:08:34.054 --> 00:08:37.681
аудармасын маған қайта жіберу
үшін, бас алмастан аударды,

00:08:37.705 --> 00:08:41.494
сөйтіп алты апта ішінде
мен оқитын кітапты алдым.

NOTE Paragraph

00:08:42.422 --> 00:08:46.884
Осылай мен жыл бойы
оқитындарымды тапқанда,

00:08:46.908 --> 00:08:50.993
менің шектеулерім

00:08:51.017 --> 00:08:53.158
маған үлкен мүмкіндік ашты.

00:08:53.935 --> 00:08:56.122
Сао Том мен Принсипке келгенде

00:08:56.146 --> 00:08:59.492
бұл тек қана жаңа нәрсемен танысу
ғана емес, сонымен бірге

00:08:59.516 --> 00:09:02.191
жаңа әңгімелер жинағын ашу,

00:09:02.215 --> 00:09:05.161
оған қоса бір топ адамды
бірлестіру және

00:09:05.185 --> 00:09:08.414
олардың бірігіп шығармашылықпен
айналысуына мүмкіндік жасау.

00:09:08.901 --> 00:09:12.801
Менің әлсіздігім жобаның
сәттілігіне айналды.

NOTE Paragraph

00:09:13.929 --> 00:09:17.485
Осы жылы оқыған кітаптарым
менің көзімді көп нәрсеге ашты.

00:09:17.509 --> 00:09:19.696
Кітап оқығаннан рахаттанатындар

00:09:19.720 --> 00:09:23.500
кітаптардың сізді өзіңізден басқа
жаққа алып кететін

00:09:23.524 --> 00:09:25.668
ерекше күші бар екенін біледі,

00:09:25.692 --> 00:09:27.534
аз уақытқа болса да,

00:09:27.558 --> 00:09:29.783
әлемге басқа көздермен
қарайсыз.

00:09:30.390 --> 00:09:32.853
Бұл ыңғайсыз тәжірибе болар еді,

00:09:32.877 --> 00:09:34.649
әсіресе, сіз кітап оқып жатсаңыз
және

00:09:34.673 --> 00:09:38.097
бұл кітап сіздің құндылықтарыңызға
сай келмейтін мәдениеттен болса.

00:09:38.601 --> 00:09:40.750
Бірақ ол пайдалы
да болуы мүмкін.

00:09:41.402 --> 00:09:45.316
Таңсық идеялармен күресу ойыңызды
айқындауға көмектесері сөзсіз.

00:09:45.742 --> 00:09:47.909
Сонымен бірге ол

00:09:47.933 --> 00:09:50.575
сіздің әлемді қабылдаудағы
ақтаңдақтарды да көрсетеді,

NOTE Paragraph

00:09:51.072 --> 00:09:53.954
Мен кішкентайымнан оқып
өскен ағылшын тіліндегі

00:09:53.978 --> 00:09:55.664
әдебиетке қарап, мысалы,

00:09:55.688 --> 00:09:58.725
әлем ұсынып отырған байлықпен
салыстырғанда

00:09:58.749 --> 00:10:01.561
олардың біразының шеңбері тар
болғанын көрдім.

00:10:02.886 --> 00:10:05.048
Кітапты парақтаған сайын,

00:10:05.072 --> 00:10:07.538
басқа нәрселер бола бастады.

00:10:08.150 --> 00:10:09.301
Күннен күнге

00:10:09.325 --> 00:10:13.610
жыл басындағы елдердің ұзын
тізімі өзгере бастады,

00:10:13.634 --> 00:10:17.993
құрғақ академиялық атаудан

00:10:18.017 --> 00:10:20.698
тірі жанды атуаларға дейін.

NOTE Paragraph

00:10:21.475 --> 00:10:24.198
Қазір мен бұл мүмкін екеніне
сен алмаймын,

00:10:24.222 --> 00:10:28.428
бір кітап оқу арқылы ел туралы
жалпы мағлұмат алу.

00:10:29.010 --> 00:10:32.599
Осы жылы оқыған кітаптарым

00:10:32.623 --> 00:10:35.683
мені бұрынғыға қарағанда
шынайы етті,

00:10:35.707 --> 00:10:41.781
керемет планетамыздағы қиындыққа,
байлыққа, әртүрлілікке басқаша қарадым.

00:10:42.654 --> 00:10:44.647
Бұл әлем оқиғасы сияқты еді,

00:10:44.671 --> 00:10:48.571
онда адамдар маған оқуға көмектесу
үшін алысқа кетіп,

00:10:48.595 --> 00:10:50.500
мұны маған шынайы етті.

00:10:52.086 --> 00:10:54.621
Осы күндері мен кітап сөреме қарағанда

00:10:54.645 --> 00:10:57.770
немесе электронды оқу құралымдағы
шығармаларды көргенде,

00:10:57.794 --> 00:10:59.909
олар маған басқа оқиғаны көрсетеді.

00:11:00.649 --> 00:11:03.995
Бұл - біздерді байланыстыратын
кітаптың күші, ол

00:11:04.019 --> 00:11:08.764
саяси, географиялық, мәдени,
әлеуметтік, діни бөлінуден ада.

00:11:09.422 --> 00:11:13.564
Бұл адамдардың бірге жұмыс
істеуінің әлеуеті туралы ертегі.

NOTE Paragraph

00:11:14.320 --> 00:11:15.662
Бұл - өсиет,

00:11:15.686 --> 00:11:20.309
біз ерекше уақытта өмір сүрудеміз,
интернетке рақмет,

00:11:20.333 --> 00:11:22.250
бұрынғыға қарағанда оңайырақ
танысамыз,

00:11:22.274 --> 00:11:26.703
танымайтын адамдармен әңгіме,
көзқарас, кітаппен бөлісеміз,

00:11:26.727 --> 00:11:30.520
бірақ планетаның басқа жағындағы ол
адаммен ешқашан кездеспеуіміз мүмкін.

00:11:31.595 --> 00:11:34.693
Мен оқып жатқан әңгіме қайтып
келер деп үміттенемін.

00:11:35.074 --> 00:11:37.923
Маған көптеген адамдар қосылады
деп сенемін.

00:11:37.947 --> 00:11:40.561
Егер біз көбірек оқысақ,

00:11:40.585 --> 00:11:43.132
баспагерлерді көп кітап аударуға
итермелер едік және

00:11:43.156 --> 00:11:45.095
біз бәріміз байырақ болар едік.

NOTE Paragraph

00:11:45.713 --> 00:11:46.870
Рақмет!

NOTE Paragraph

00:11:46.894 --> 00:11:50.628
(Қошемет)