WEBVTT 00:00:06.635 --> 00:00:12.495 ¿Hablas español? Parlez-vous français? 你会说中文吗? 00:00:12.495 --> 00:00:18.333 Agar siz "si", "oui" yoki "是的" deb javob bergan bo'lsangiz va siz buni inglizchada 00:00:18.333 --> 00:00:23.339 ko'rayotgan bo'lsangiz, siz ko'pchilik bilinguallar va poliglotlar qatoridasiz. 00:00:23.339 --> 00:00:25.593 Siz sayohat qilish oson bo'lishi yoki filmlarni 00:00:25.593 --> 00:00:27.471 subtitrsiz ko'ra olishdan tashqari, 00:00:27.471 --> 00:00:30.195 ikki yoki undan ko'proq tilni bilishingiz miyangizning 00:00:30.195 --> 00:00:34.777 o'zgacha ishlashi va monolingual do'stlar- ingizga nisbatan farq qilishini bildiradi. 00:00:34.777 --> 00:00:38.052 Xo'sh, "tilni egallsh" degani aslida nimani anglatadi? 00:00:38.052 --> 00:00:41.193 Tilni bilishni odatda ikkita belgiga ko'ra baholashadi: og'zaki va 00:00:41.193 --> 00:00:43.133 yozma, va ikkita passiv belgilar: nutqni 00:00:43.133 --> 00:00:46.985 eshitib tushunish va o'qib tushunish. Balansga ega bilingual 00:00:46.985 --> 00:00:49.655 insonda yuqoridagi ko'rsatkichlari 00:00:49.655 --> 00:00:52.377 ikki tilda ham bir xil bo'ladi. 00:00:52.377 --> 00:00:55.760 Lekin dunyoda ikkita tilni teng bo'lmagan proporsiyalarda 00:00:55.760 --> 00:00:57.981 ishlatadigan va biladigan bilinguallar ko'proq. 00:00:57.981 --> 00:01:01.612 Tilni egallash sharoyitiga qarab 00:01:01.612 --> 00:01:04.915 bilinguallarni uch turga ajratish mumkin. 00:01:04.915 --> 00:01:07.767 Masalan, Gabrielladan boshlasak, 00:01:07.767 --> 00:01:12.007 Uning oilasi AQSHdan Peruga ko'chganida u ikki yoshda edi. 00:01:12.007 --> 00:01:13.823 Gabriella — haqiqiy bilingual, 00:01:13.823 --> 00:01:18.275 ya'ni u bir vaqtning o'zida ikkita tilni o'zlashtiradi 00:01:18.275 --> 00:01:20.297 Tushunchalarni bir xil o'zlashtirib boradi. 00:01:20.297 --> 00:01:22.165 U ham ispancha, ham inglizcha o'rganadi, 00:01:22.165 --> 00:01:25.358 dunyoni endi-endi o'rganish davomida. 00:01:25.358 --> 00:01:27.318 Uning akasi esa, o'smir bo'lgani uchun 00:01:27.318 --> 00:01:29.402 aralash bilingual bo'lib ulg'ayadi. 00:01:29.402 --> 00:01:31.338 Ular ongida ikki xil tushunchalar mavjud, 00:01:31.338 --> 00:01:33.320 ya'ni ingliz tilidan maktabda foydalansa, 00:01:33.320 --> 00:01:36.764 uyda va o'rtoqlari bilan ispan tilida gaplashadi. 00:01:36.764 --> 00:01:41.845 Uning ota-onalarida esa, subordinativ bilingvizm shakllanadi, ya'ni ular 00:01:41.845 --> 00:01:43.550 chet tilini o'z ona tili orqali, 00:01:43.550 --> 00:01:46.198 solishtirib o'rganishgan. 00:01:46.198 --> 00:01:50.215 Barcha tipdagi bilingualla ham tilni egallashi mumkin. 00:01:50.215 --> 00:01:52.723 Va talaffuzi, urg'ularining farqlanishiga qaramay, 00:01:52.723 --> 00:01:55.933 tinglovchi bilinguallarni turi bo'yicha ajratib olishi qiyin. 00:01:55.933 --> 00:01:58.739 Neyrovizualizatsiyaning so'nggi yutuqlari shundan iboratki, 00:01:58.739 --> 00:02:00.859 til o'rganishning ayrim aspektlari 00:02:00.859 --> 00:02:05.714 bilingualning miyasiga ham ta'sir qilar ekan. 00:02:05.714 --> 00:02:09.009 Hammaga ma'lumki, mantiqiy jarayonlarda 00:02:09.009 --> 00:02:11.622 miyaning chap yarimshari ko'proq aktiv bo'ladi. 00:02:11.622 --> 00:02:16.202 O'ng yarimshar esa his-tuyg'ular yoki sotsial jarayonlarda 00:02:16.202 --> 00:02:20.075 ko'proq aktiv holatda bo'ladi. 00:02:20.075 --> 00:02:22.883 Til esa bu ikki xil jarayonga ham tegishli hisoblanib, 00:02:22.883 --> 00:02:25.861 yarimsharlararo assimetriya yil sayin rivojlanishi 00:02:25.861 --> 00:02:28.799 olimlarni senzitiv period gipotezasiga olib keldi. 00:02:28.799 --> 00:02:30.430 Gipotezaga ko'ra, bolalar tillarni 00:02:30.430 --> 00:02:32.406 oson o'rganishadi, ularning endi 00:02:32.406 --> 00:02:35.196 rivojlanayotgan miyasi egiluvchan bo'lganligi til o'rganish 00:02:35.196 --> 00:02:38.975 jarayonida miyaning ikkita yarimsharini ham harakatga keltiradi. 00:02:38.975 --> 00:02:42.992 Ko'pchilik kattalarda esa yarimsharlararo assimetriya 00:02:42.992 --> 00:02:44.898 chap yarimsharni aktivlashtiradi. 00:02:44.898 --> 00:02:47.684 Agar gipoteza rost bo'lsa, bolalikda til o'rganish 00:02:47.684 --> 00:02:52.480 sizga emotsional va sotsial tagma'nolarni to'liq tushunishga yordam beradi. 00:02:52.480 --> 00:02:54.810 Yaqindagi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, 00:02:54.810 --> 00:02:57.390 chet tillarini o'rgangan insonlar katta yoshda 00:02:57.390 --> 00:02:59.350 ona tili hisoblanmagan, 00:02:59.350 --> 00:03:01.843 boshqa tillarni qo'llashda his-tuyg'ularga 00:03:01.843 --> 00:03:03.861 kamroq moyil bo'lib, bu tilga oqilona 00:03:03.861 --> 00:03:05.540 yondashuvni namoyon etishadi. 00:03:05.540 --> 00:03:08.299 Chet tilini qachon o'rganishingizni farqi yo'q, 00:03:08.299 --> 00:03:12.210 ko'ptillilik sizning miyangiz ish faoliyatiga ko'p foyda beradi. 00:03:12.210 --> 00:03:13.754 Ba'zilarini ko'rishimiz ham 00:03:13.754 --> 00:03:16.338 mumkin, masalan, kulrang moddaning zichligi, unda 00:03:16.338 --> 00:03:19.571 miyamizdagi neyronlarning va sinapslarning ko'p qismi joylashgan. 00:03:19.571 --> 00:03:22.251 Undan tashqari, til o'rganish jarayonida miyaning alohida 00:03:22.251 --> 00:03:23.784 qismlarida faollik kuzatish 00:03:23.784 --> 00:03:25.504 mumkin. Bilinguallar butun umr 00:03:25.504 --> 00:03:28.309 shug'ullanadigan intensiv til o'rganish mashg'ulotlari 00:03:28.309 --> 00:03:31.564 alsgeymer, dimensiya kabi kasalliklarining kelishini o'rtacha 00:03:31.564 --> 00:03:33.225 besh yilga cho'zishi mumkin. 00:03:33.225 --> 00:03:35.943 Bilingvizmning kognitiv foydasi haqidagi g'oyalar hozirda 00:03:35.943 --> 00:03:38.229 tushunarli ko'rinadi, lekin bu kabi g'oyalar 00:03:38.229 --> 00:03:40.507 o'tmish olimlarini hayratga solgan bo'lardi. 00:03:40.507 --> 00:03:44.194 1960-yillargacha bilinguallik bu noqulaylik deb hisoblangan, u bolaning 00:03:44.194 --> 00:03:45.999 rivojlanishini pasaytirgan va tillarni 00:03:45.999 --> 00:03:48.422 ajratish uchun boladan ko'p vaqt 00:03:48.422 --> 00:03:50.462 oladi deb hisoblangan. Bunaqa qarashlar 00:03:50.462 --> 00:03:54.089 o'sha vaqtlarda olib borilgan noto'g'ri tadqiqotlar natijasi edi. Keyinchalik 00:03:54.089 --> 00:03:56.178 olib borilgan tadqiqotlar bilingual 00:03:56.178 --> 00:03:59.555 talabalar nazorat ishlari yoki imtihonlarda masalalarni ishlashda 00:03:59.555 --> 00:04:01.647 ko'proq vaqt sarflashi isbotlansa-da, undan 00:04:01.647 --> 00:04:04.135 tashqari, bir tildan ikkinchi tilga o'tishda yuzaga 00:04:04.135 --> 00:04:06.846 keladigan keskinlik va diqqat katta faollik talab qiladi, 00:04:06.846 --> 00:04:11.465 miyaning dorsolateral va prefrontal zonasini mustahkamlaydi. 00:04:11.465 --> 00:04:14.142 Miyaning bu qismi asosan, 00:04:14.142 --> 00:04:18.971 tashkiliy funksiyalar, muammolarni yechish, vazifadan vazifaga o'tish, 00:04:18.971 --> 00:04:22.644 va shuningdek, keraksiz ma'lumotlarni olib tashlashga hizmat qiladi. 00:04:22.644 --> 00:04:26.480 Bilingvizm sizni aqlliroq qilishi aniq emas, lekin u sizning miyangizni 00:04:26.480 --> 00:04:28.417 yanada sog'lom va murakkab qiladi 00:04:28.417 --> 00:04:30.897 va uning imkoniyatlarini kengaytiradi. 00:04:30.897 --> 00:04:33.422 Va garchi bolalikda sizga chet tillarini o'rganish 00:04:33.422 --> 00:04:35.651 nasib qilmagan bo'lsa-da, 00:04:35.651 --> 00:04:37.794 o'zingiz uchun "Salom" dan "Hola", "Bonjour" 00:04:37.794 --> 00:04:40.572 yoki "您好" ga lingvistik sakrash qilish uchun 00:04:40.572 --> 00:04:43.559 hech qachon kech emas. 00:04:43.559 --> 00:04:45.493 Zero, bu miyamiz bilan bog'liq ekan, 00:04:45.493 --> 00:04:48.573 hatto kichik qadam ham katta bir safarning boshi bo'lishi mumkin.