0:00:01.150,0:00:04.277
Jeśli powiem: "Wyobraź sobie powietrze"

0:00:05.104,0:00:06.451
- co sobie wyobrazisz?

0:00:08.908,0:00:12.398
Większość ludzi myśli o pustej przestrzeni

0:00:12.422,0:00:14.480
lub nieskazitelnie błękitnym niebie

0:00:14.504,0:00:17.063
lub drzewach tańczących na wietrze.

0:00:17.849,0:00:21.530
Wspominam nauczycielkę chemii[br]z liceum w niezwykle długich skarpetach

0:00:21.554,0:00:22.741
jak przy tablicy

0:00:22.765,0:00:26.169
rysowała pęcherzyki powietrza[br]połączone z innymi pęcherzykami,

0:00:26.193,0:00:30.813
i opisywała, jak wibrują[br]i zderzają się w rozszalałej zupie.

0:00:32.209,0:00:35.867
Naprawdę raczej wcale[br]nie myślimy o powietrzu.

0:00:36.676,0:00:38.363
Zauważamy je zwykle wtedy,

0:00:38.387,0:00:42.485
gdy wiąże się z nim[br]jakieś niemiłe odczucie,

0:00:42.509,0:00:47.077
jak okropny zapach[br]lub widok dymu czy mgły.

0:00:48.131,0:00:50.320
Jest zawsze wokół nas.

0:00:51.207,0:00:53.687
Dotyka nas w tej chwili.

0:00:53.711,0:00:55.368
Wypełnia nas od wewnątrz.

0:00:57.007,0:01:01.944
Powietrze jest bezpośrednie,[br]niezbędne i intymne.

0:01:03.063,0:01:05.745
Mimo to tak łatwo o nim zapominamy.

0:01:08.009,0:01:09.563
Czym więc jest powietrze?

0:01:10.103,0:01:13.843
To kombinacja niewidzialnych gazów,[br]które spowijają ziemię,

0:01:13.867,0:01:16.393
przyciągnięte przez grawitację.

0:01:17.270,0:01:20.696
Choć jestem artystką sztuk wizualnych,

0:01:20.720,0:01:24.006
interesuje mnie niewidoczność powietrza.

0:01:24.627,0:01:27.202
Interesuje mnie to,[br]jak je sobie wyobrażamy,

0:01:27.226,0:01:29.274
jak go doświadczamy

0:01:29.298,0:01:33.112
i to, jak wszyscy mamy wrodzone[br]zrozumienie jego materialności

0:01:33.136,0:01:34.476
przez oddychanie.

0:01:36.530,0:01:38.594
Wszystko, co żyje na ziemi

0:01:38.594,0:01:42.214
wymienia powietrze przez wymianę gazów,

0:01:42.214,0:01:43.975
tak jak robimy to wszyscy teraz.

0:01:44.679,0:01:47.647
Tak właściwie weźmy teraz wszyscy

0:01:47.671,0:01:50.432
jeden wielki, zbiorowy, głęboki wdech.

0:01:50.456,0:01:52.835
Gotowi? Wdech. (Wdycha)

0:01:55.009,0:01:56.807
I wydech. (Wydycha)

0:01:58.782,0:02:03.786
Wasz wydech był stukrotnie wzbogacony

0:02:03.786,0:02:05.160
w dwutlenek węgla.

0:02:06.358,0:02:12.495
Pięć lirów powietrza na oddech,[br]17 wydechów na minutę

0:02:12.519,0:02:18.096
razy 525 600 minut w roku

0:02:18.120,0:02:23.580
daje 45 milionów litrów powietrza,

0:02:23.604,0:02:27.598
wzbogaconych stokrotnie dwutlenkiem węgla

0:02:27.622,0:02:28.928
na osobę.

0:02:29.822,0:02:34.084
To jak 18 basenów olimpijskich.

0:02:36.203,0:02:38.410
Dla mnie powietrze jest wielopostaciowe.

0:02:38.434,0:02:41.507
Jest jednocześnie tak małe jak oddech

0:02:41.531,0:02:43.451
i tak duże jak planeta.

0:02:44.689,0:02:48.024
Trudno to sobie wyobrazić.

0:02:48.587,0:02:51.509
Może to niemożliwe,[br]a może nie ma znaczenia.

0:02:51.984,0:02:54.593
Przez praktykę sztuk wizualnych

0:02:54.617,0:02:58.310
staram się nie tyle obrazować powietrze

0:02:58.334,0:03:02.455
co nadawać mu fizyczność i dotykalność.

0:03:03.177,0:03:07.984
Staram się rozszerzyć[br]wyobrażenie estetyki, wyglądu,

0:03:08.008,0:03:11.621
tak, żeby zawierało informacje[br]o odczuciach na skórze

0:03:11.645,0:03:13.343
i w płucach,

0:03:13.367,0:03:16.051
o tym, jak brzmi głos[br]podczas jego przepływu.

0:03:18.027,0:03:22.515
Eksploruję jego wagę, gęstość i zapach,[br]ale, co najważniejsze,

0:03:22.539,0:03:26.384
myślę dużo o historiach związanych [br]z różnymi rodzajami powietrza.

0:03:30.091,0:03:33.944
To praca, którą stworzyłam w 2014 roku.

0:03:34.872,0:03:37.971
Nazywa się "Różne rodzaje powietrza: [br]pamiętnik rośliny",

0:03:37.995,0:03:41.903
gdzie odtwarzam powietrze [br]z różnych er ewolucji Ziemi

0:03:41.927,0:03:44.927
i zapraszam widzów[br]do wdychania go ze mną.

0:03:44.951,0:03:48.565
To bardzo zaskakujące[br]i bez precedensu.

0:03:49.845,0:03:51.931
Nie jestem naukowcem,

0:03:51.955,0:03:54.931
ale naukowcy od atmosfery szukają śladów

0:03:54.955,0:03:57.713
w chemii powietrza w geologii

0:03:57.737,0:04:00.054
na przykład, jak skały się utleniają,

0:04:00.078,0:04:03.427
szacują te informacje i podsumowują je

0:04:03.451,0:04:06.600
w taki sposób, że w zasadzie[br]mogą sformułować przepis

0:04:06.624,0:04:08.304
na powietrze z różnych czasów.

0:04:08.709,0:04:11.344
Potem przychodzę jako artystka,[br]biorę ten przepis

0:04:11.368,0:04:14.484
i odtwarzam, używając gazowych składników.

0:04:16.016,0:04:19.746
Szczególnie interesowały mnie momenty,

0:04:19.770,0:04:23.812
kiedy życie zmieniało powietrze,

0:04:23.836,0:04:27.332
ale wpływ powietrza na ewolucję życia,

0:04:28.966,0:04:30.770
jak to z ery karbonu.

0:04:31.579,0:04:34.979
Pochodzi sprzed 300 do 350 milionów lat.

0:04:35.539,0:04:38.514
Ta era znana jest jako czas gigantów.

0:04:39.321,0:04:41.785
Po raz pierwszy w historii życia

0:04:41.809,0:04:43.208
lignina ewoluuje.

0:04:43.208,0:04:45.690
To ta twarda substancja,[br]z której zrobione są drzewa.

0:04:45.690,0:04:49.110
To wtedy w zasadzie drzewa wymyślają pnie

0:04:49.134,0:04:51.180
i rosną naprawdę wielkie, coraz większe,

0:04:51.204,0:04:52.559
i porastają ziemię

0:04:52.583,0:04:55.876
uwalniając coraz więcej tlenu

0:04:55.900,0:04:59.514
tak, że poziom tlenu jest dwa razy wyższy

0:04:59.538,0:05:00.935
niż dzisiaj.

0:05:01.601,0:05:05.464
To bogate powietrze[br]wspomaga olbrzymie insekty,

0:05:05.488,0:05:11.012
wielkie pająki i ważki[br]z 65-centymetrową rozpiętością skrzydeł.

0:05:12.369,0:05:16.284
To powietrze jest[br]naprawdę czyste i świeże.

0:05:16.308,0:05:17.979
Nie ma zbytnio smaku,[br]

0:05:18.003,0:05:22.475
ale daje ciału subtelny zastrzyk energii.

0:05:22.499,0:05:24.366
Jest naprawdę dobre na kaca.

0:05:24.390,0:05:26.595
(Śmiech)

0:05:26.619,0:05:29.293
Albo weźmy powietrze z czasu [br]wymierania permskiego.

0:05:29.317,0:05:32.941
to 252,5 milionów lat temu,

0:05:32.965,0:05:35.007
zaraz przed ewolucją dinozaurów.

0:05:35.031,0:05:38.763
To naprawdę krótki okres,[br]mówiąc geologicznie,

0:05:38.787,0:05:41.746
od 20 do 200 000 lat.

0:05:41.770,0:05:43.064
Bardzo szybko.

0:05:44.175,0:05:46.867
To największe wymarcie w historii Ziemi,

0:05:46.891,0:05:49.455
nawet większe od wymarcia dinozaurów.

0:05:50.215,0:05:54.172
wymiera wtedy 85 do 95% gatunków,

0:05:54.196,0:05:59.283
a równocześnie wzrasta poziom[br]dwutlenku węgla,

0:05:59.283,0:06:00.990
co, jak wielu naukowców potwierdza,

0:06:01.014,0:06:04.151
wynika z równoczesnych erupcji wulkanów

0:06:04.175,0:06:06.105
i postępującego efektu cieplarnianego.

0:06:08.982,0:06:12.585
Poziom tlenu wtedy spada [br]do połowy tego, co mamy teraz,

0:06:12.609,0:06:13.904
czyli około 10 procent.

0:06:13.928,0:06:16.809
To powietrze absolutnie[br]nie podtrzymałoby ludzkiego życia,

0:06:16.833,0:06:18.855
ale można raz zaczerpnąć oddechu.

0:06:18.879,0:06:21.915
Taki oddech jest dziwnie przyjemny,

0:06:21.939,0:06:24.862
naprawdę uspokajający, dość ciepły

0:06:24.886,0:06:29.034
i smakiem przypomina gazowaną wodę.

0:06:29.058,0:06:31.563
Ma ten rodzaj zwilżania, dość przyjemny.

0:06:32.925,0:06:35.353
Skoro myślimy o powietrzu przeszłości,

0:06:35.377,0:06:39.008
to naturalnie można pomyśleć też[br]o powietrzu przyszłości.

0:06:40.142,0:06:42.936
Zamiast spekulować na ten temat

0:06:42.960,0:06:46.474
i dowolnie wymyślać[br]skład powietrza przyszłości,

0:06:46.498,0:06:49.907
odkryłam syntetyczne powietrze.

0:06:50.737,0:06:53.718
To oznacza, że nie występuje ono [br]nigdzie w naturze,

0:06:53.742,0:06:56.859
lecz jest stworzone [br]przez ludzi w laboratoriach

0:06:56.883,0:07:00.232
dla aplikacji w różnych[br]środowiskach przemysłowych.

0:07:01.585,0:07:03.488
Dlaczego to powietrze przyszłości?

0:07:03.539,0:07:07.039
Bo tworzą je stabilne cząsteczki,

0:07:07.896,0:07:11.520
które po uwolnieniu[br]staną się częścią powietrza

0:07:11.544,0:07:15.621
na następne 300 do 400 lat,[br]zanim się rozpadną.

0:07:16.274,0:07:20.059
To jakieś 12 do 16 pokoleń.

0:07:21.433,0:07:24.644
Powietrze przyszłości ma pewne[br]bardzo zmysłowe właściwości.

0:07:25.811,0:07:27.201
Jest bardzo ciężkie.

0:07:27.779,0:07:31.683
Jest około osiem razy cięższe niż to,[br]którym przywykliśmy oddychać.

0:07:33.429,0:07:36.462
Jest tak ciężkie, kiedy je wdychasz,

0:07:36.486,0:07:39.883
wypowiadane słowa też robią się ciężkie,

0:07:39.907,0:07:43.113
aż skapują z podbródka na podłogę

0:07:43.137,0:07:44.786
i wsiąkają w szczeliny.

0:07:45.223,0:07:48.325
To powietrze, które działa[br]w dużym stopniu jak płyn.

0:07:50.047,0:07:53.392
To powietrze ma też wymiar etyczny.

0:07:54.226,0:07:55.999
Stworzyli je ludzie,

0:07:56.023,0:08:00.279
ale to też najsilniejszy gaz cieplarniany,

0:08:00.303,0:08:02.049
jaki kiedykolwiek testowano.

0:08:03.042,0:08:08.777
Jego potencjał grzewczy jest 24 000 razy[br]większy od dwutlenku węgla

0:08:08.801,0:08:12.346
i ma trwałość od 12 do 16 pokoleń.

0:08:13.235,0:08:18.097
Ta konfrontacja etyczna [br]jest w centrum mojej pracy.

0:08:31.560,0:08:35.459
(Zniżonym głosem) Ma jeszcze jedną[br]dość zaskakującą właściwość.

0:08:35.483,0:08:38.896
Zmienia dość dramatycznie [br]brzmienie głosu.

0:08:38.920,0:08:42.008
(Śmiech)

0:08:45.145,0:08:46.541
Kiedy zaczynamy myśleć...

0:08:46.541,0:08:48.161
O, trochę jeszcze zostało.

0:08:48.161,0:08:49.595
(Śmiech)

0:08:49.619,0:08:52.209
Kiedy myślimy o zmianie klimatu,

0:08:52.233,0:08:56.062
pewnie nie myślimy o olbrzymich insektach,

0:08:56.062,0:08:59.972
wybuchach wulkanów[br]albo śmiesznych głosach.

0:09:01.207,0:09:04.980
Prędzej przyjdą nam na myśl

0:09:04.980,0:09:06.453
topniejące lodowce

0:09:06.453,0:09:09.483
i niedźwiedzie polarne dryfujące na krze.

0:09:09.483,0:09:12.339
Myślimy o wykresach kołowych[br]i grafikach kolumnowych

0:09:12.363,0:09:16.319
i mnóstwie polityków[br]gadających z naukowcami w swetrach.

0:09:18.081,0:09:22.274
Ale może nadszedł czas,[br]żeby myśleć o zmianie klimatu

0:09:22.298,0:09:26.141
na tym samym instynktownym poziomie,[br]na jakim doświadczamy powietrza.

0:09:27.738,0:09:33.178
Tak jak powietrze, klimat zmienia się [br]równocześnie w skali cząsteczki,

0:09:33.202,0:09:35.607
oddechu i planety.

0:09:37.139,0:09:40.618
Zmiany są natychmiastowe,[br]życiowe i intymne,

0:09:40.642,0:09:44.995
a także bezpostaciowe i nieporęczne,

0:09:46.451,0:09:49.740
mimo to tak łatwo o nich zapomnieć.

0:09:51.738,0:09:55.624
Zmiana klimatu jest zbiorowym[br]autoportretem ludzkości.

0:09:55.648,0:09:58.211
Odbija decyzje jednostek,

0:09:58.235,0:10:00.459
rządów i przemysłu.

0:10:01.586,0:10:04.828
Obserwacja powietrza nauczyła mnie,

0:10:04.852,0:10:08.111
że mimo ciągłych zmian, nadal trwa.

0:10:08.785,0:10:12.375
Może nie wspierać[br]znanego nam rodzaju życia,

0:10:12.399,0:10:14.496
ale jakieś wesprze.

0:10:15.127,0:10:18.613
Skoro ludzie są tak witalną [br]częścią tej zmiany,

0:10:18.637,0:10:22.376
uważam za ważne,[br]że możemy poczuć tę dyskusję.

0:10:23.212,0:10:26.519
Bo choć powietrze jest niewidzialne,

0:10:27.285,0:10:31.977
ludzie zostawiają w nim intensywny ślad.

0:10:32.991,0:10:34.207
Dziękuję.

0:10:34.231,0:10:36.157
(Brawa)