20160127
Wij leven in een wereld
met ongenadige veranderingen.
Massa-migratie naar nieuwe mega-steden
in hoge wolkenkrabbers
en uitgestrekte sloppenwijken.
Met een grote honger naar olie en voedsel,
onvoorspelbare klimaatverandering,
met een steeds groeiende bevolking.
Moeten we ons zorgen maken?
Moeten we bang zijn?
Hoe daar een zicht op krijgen?
7 miljard mensen leven nu op onze planeet.
Is dat niet mooi?
Wanneer sommigen nadenken over de toekomst
van de wereld, dan slaat paniek toe.
Anderen kiezen ervoor
om helemaal niet te denken.
Ik ga je tonen hoe de
zaken er echt uitzien.
Mijn naam is Hans Rosling,
"statistiek-specialist"
Nee, nee, NEE,
niet op stop drukken!
Met de nieuwste gegevens, laat ik u
de wereld zien op een nieuwe manier.
Ik vertel je hoe de wereldbevolking
aan het veranderen is
en wat huidige gegevens
vertellen over de toekomst.
We staan we voor enorme uitdagingen.
Het goeie nieuws is dat de mensheid
het al beter doet dan
de meesten onder ons denken!
Geen paniek dus!
"De waarheid over de wereldbevolking"
met professor Hans Rosling.
Baby's...
elk kind is een zegen.
Veel mensen denken:
de bevolkingsgroei is niet in de hand te houden.
Sommigen spreken zelfs
over een "overbevolkingsbom" !
Hebben ze gelijk?
Waar staan we vandaag met de bevolkingsaangroei?
Hoe zijn we daar geraakt?
Ik vertel de geschiedenis
van zij die ooit leefden.
Tenminste,
deze van de laatste 1000 jaar.
Ziehier ...
2 assen: X en Y
horizontaal: de tijd in jaren,
vertikaal: de wereldbevolking in miljarden.
In het jaar 10 000 voor Christus,
toen de mensheid overschakelde op landbouw,
schatten archeologen dat de
wereldbevolking slechts 10 miljoen bedroeg.
Beeld u in,
dat is zoals Zweden vandaag.
Een wereld met alleen maar Zweden!
Na eeuwen kwamen er meer boeren,
er was meer voedsel,
er ontstonden grote machtsgebieden:
Egypte, China, India
en uiteindelijk Europa
De bevolking bleef groeien,
maar zeer langzaam.
Ik stop hier in het jaar 1800.
Omdat in 1800 het bevolkingsaantal
1 miljard bereikte.
De bevolkingsgroei was een fractie van
een procent gedurende 1000 jaar.
Maar in 1800, met de industriële revolutie,
veranderde alles en de groei ging veel sneller.
In iets meer dan 100 jaar,
bereikte het aantal 2 miljard.
En dan, toen ik naar
school ging: 3 miljard.
De meeste mensen dachten:
de planeet kan niet méér mensen onderhouden.
Zelfs specialisten verklaarden dat.
Maar wat gebeurde was dit...
Het werden er 4 miljard, 5 miljard,
6 miljard, 7 miljard.
Beeld je in: tijdens mijn leven een aangroei
met méér dan de helft van de wereldbevolking
en het aantal stijgt nog steeds.
De grootste aangroei, in de laatste jaren,
gebeurde in Azië,
zoals hier in Bangladesh, waar de bevolking
verdrievoudigde gedurende mijn leven.
Van 50 miljoen naar meer dan 150 miljoen.
Het is nu één van de meest
bevolkte landen ter wereld.
Een 15 miljoen mensen leven
in de drukke hoofdstad Dhaka.
De mensen hier zijn intens bekommerd
over de grootte van het gezin,
zowel op het platteland
als in de stad.
Er ontluikt een nieuw Bangladesh.
Zoals de familie Khan: moeder Taslima,
de dochters Tanjina en de kleine Sadia...
en vader Hannan.
--- Vrouwen hebben een eeuwigheid nodig om zich
klaar te maken. Mannen doen dat sneller. ---
--- Als je het toch met je handen wegveegt,
waarom doe je het dan op? ---
Taslima en Hannan groeiden
zelf op in een groot gezin.
Maar zij beslisten slechts
2 kinderen te hebben.
--- In Bangladesh klinkt een slogan die
je overal hoort: ---
--- "Maximum twee kinderen. ---
--- Eén kind is zelfs beter!" ---
--- Gelukkig heb ik maar twee kinderen
om groot te brengen. ---
--- Als ik er meer had, zou ik
ze niet kunnen onderhouden. ---
--- Met twee kinderen kan ik hun de dingen kopen
die ze willen. ---
--- Al mijn geld is op! ---
.
Taslima en Hannan: deelgenoten van een
culturele verandering, weg van grote gezinnen.
En voor Taslima
werd het ook haar job.
Zij werkt voor de "dienst
familieplanning" van de regering
die vrouwen zoals zij
tewerkstelt in elk dorp.
Ze gaat van deur tot deur
om anderen te overtuigen om ook
voor een klein gezin te gaan.
--- Wanneer had je je laatste
maandstonden? ---
--- Afgelopen 22ste... ---
.
--- Je gebruikt dus geen
anticonceptie-methode. ---
--- Is het geen probleem als je terug zwanger
geraakt? ---
--- Ik wordt niet zo gemakkelijk
zwanger. ---
--- Maar je hebt wel al 2 kinderen. ---
.
--- Ik heb geen tijd om naar het ziekenhuis
te gaan. ---
Taslima geeft advies,
morele ondersteuning en vooral
--- Ik heb geen tijd om naar het ziekenhuis
te gaan. ---
Taslima geeft advies,
morele ondersteuning en vooral
verschillende soorten voorbehoedsmiddelen.
--- Je hebt 3 dochters. Wil je echt nog meer
kinderen ? ---
--- Die beslissing ligt bij de vader. ---
.
--- Jij bent diegene die ze zal moeten baren. ---
--- Waarom ligt de beslissing bij hem? ---
--- Jij moet door de zorgen en de pijn, hij niet! ---
.
--- Wie moet er door de pijn ? ---
.
--- Ik moet door die pijn. Maar als hij
een jongen wil? Wat kan ik dan doen? ---
--- Hier is "de pil", neem die wanneer
je cyclus start. ---
--- Het is moeilijk om hun te overtuigen
wanneer ze laaggeschoold zijn. ---
--- Maar langzaam krijgen we onze boodschap
verspreid. ---
Hoe succesvol waren Taslima en Bangladesh
om het geboortecijfer te verminderen?
Dat is het aantal baby's
per moeder.
In Zweden hebben we de
"Gapminder Foudation" opgericht
om statistische gegevens beschikbaar
te maken zodat iedereen ze kan verstaan.
Zo kan ik u laten zien wat
er in Bangladesh gebeurde.
Hier, op de horizontale as:
de baby's per moeder
Van 1 tot 2 ... van 7 tot 8,
en op de verticale as:
de levensduur.
De levensverwachting, hoeveel jaar kan
een pasgeborene verwachten te leven.
Van 30 tot ... 90.
We starten in 1972.
Een belangrijk jaar voor Bangladesh:
het jaar van de onafhankelijkheid.
Dat jaar situeerde
Bangladesh zich hier
en had elke vrouw gemiddeld 7 baby's.
en de levensduur bedroeg
minder dan 50 jaar.
Wat gebeurde er nu na
de onafhankelijkheid?
Werd de levensduur langer in Bangladesh?
Kwamen er minder kinderen?
Hier zijn de gegegens,
ik start Bangladesh...
Inderdaad, de levensduur wordt langer,
het aantal baby's minder, 6 - 5...
en de levensduur nog langer,
4 - 3
en ze komen bijna aan 2.
Het is 2,2 en de levensduur is 70 !
Het is absoluut verbluffend!
In 40 jaar ging Bangladesh
van 7 naar 6,
naar 5, 4, 3, 2.
Een mirakel !
Enkel in Bangladesh?
Ik laat u de hele wereld zien.
Ik ga 50 jaar terug in tijd,
tot 1963.
Hier zijn alle landen.
De groene: Noord- en Zuid-Amerika.
De gele: Europa, Oost en West.
Blauw is Afrika,
rood is Azië met Australië en Nieuw-Zeeland.
De grootte van de bubbel
toont de omvang van de bevolking.
Kijk: de dikke daar zijn China en Indië,
Bangladesh juist erachter.
In 1963 was in de wereld het
gemiddeld aantal baby's per vrouw: 5.
De aantallen waren erg verdeeld!
Kan je dat zien?
Deze landen hier: de 'ontwikkelde' landen,
met kleine gezinnen en een lang leven.
Hier de 'ontwikkelingslanden'
met grote gezinnen en een kort leven.
Met maar weinig landen ertussenin.
Nu gaan we zien wat gebeurde.
Ik 'start' de wereld!
Hier gaan we...
Zie China: de dikke bubbel,
krijgt betere gezondheid...
ze starten met familieplanning,
ze gaan naar kleinere gezinnen.
Het dikke groene,
Mexico, komt naar daar!
Brazilië, ook groen voor Zuid-Amerika
en India volgt. De rode bubbels zijn
Aziatische landen, die deze kant opgaan.
Veel Afrikaanse landen hebben
nog veel baby's per vrouw.
En Bangladesh schiet India voorbij
op weg naar kleinere gezinnen.
En nu... bijna alle landen gaan naar deze kant,
zelfs Afrika begint te bewegen.
Oooh!
Dat was de aardbeving in Haïti!
En iedereen eindigt nu hier.
Wat een verandering!
Vandaag is 2,5 het gemiddelde in de wereld.
Het was 5, vijftig jaar geleden.
De wereld is veranderd:
het gemiddelde aantal baby's
per vrouw is verminderd
van 5 tot 2,5
en het daalt nog steeds.
Wat een grote verandering!
Mensen denken dat landen als
Bangladesh 'bevolkingsbommen' zijn.
Ze kunnen niet meer fout zitten.
Voor mij zijn de gezondheidswerkers zoals mevrouw
Taslima en haar collega's de helden van onze tijd.
In enkele tientallen jaren hebben zij hun
land helemaal naar de andere kant gebracht,
naar een betere gezondheid en kleinere gezinnen.
De helden van onze tijd!
Het is een verbluffende verandering.
We leven niet meer in
die 'verdeelde' wereld.
Maar hoeveel mensen hebben kennis
van deze verbluffende verandering?
Gapminder toont niet
alleen de gegevens,
maar meet ook hoeveel mensen kennis
hebben van deze situaties in de wereld.
Het eerste onderzoek deden we in Zweden.
Van de resultaten werd je depressief!
Voor het tweede onderzoek, in Groot-Brittanië, hadden we
meer hoop, zij zijn overal in de wereld geweest.
We hoopten op goede resultaten.
De eerste vraag was: hoeveel baby's
hebben vrouwen gemiddeld in Bangladesh?
We gaven 4 mogelijkheden:
2,5 - 3,5 - 4,5 of 5,5 ?
Dit is het resultaat
van het Brits onderzoek.
Jullie kennen het juiste antwoord:
het is 2,5.
Slechts 12 procent van de Britten
had het juist.
We dachten: misschien zorgt de lage
scholingsgraad voor de mindere resultaten.
Dus bekeken we de resultaten van de
Britten met een universitair diploma.
Hier het resultaat.
Ze deden het slechter.
Je zou nu kunnen besluiten dat de Britten
gebrek hebben aan kennis over de wereld.
Nee, nee!
Wat indien we het zouden
vragen aan deze chimpansees?
We zouden de verschillende antwoorden
op bananen geschreven hebben,
en hen
er één laten uitkiezen.
Dit zou het resultaat zijn.
Natuurlijk:
chimpansees weten niets over Bangladesh.
Maar door zuivere willekeur zouden ze 2 keer
meer juiste antwoorden scoren als de Britten.
Meer dan de helft van de Britten
denkt dat het 4,5 of meer is.
Het probleem is niet gebrek aan kennis,
maar vooringenomen ideeën.
De Britten kunnen zich niet inbeelden,
zelfs niet geloven,
dat vrouwen in Bangladesh gemiddeld
2,5 kinderen hebben. Het is nu al 2,2.
Wat de Britten niet weten
is dat Taslima en haar gezin
de norm is in Bangladesh,
de meest voorkomende gezinsgrootte.
maar ook in heel de wereld.
In Brazilië: het 2-kind-gezin.
Vietnam: het 2-kind-gezin
Zelfs in Indië is vandaag het meest
voorkomende gezinstype: 2 kinderen.
Op het Afrikaanse continent,
in de grote steden zoals Addis Abeba,
zijn er minder dan
2 kinderen per gezin.
Of ze nu moslim, boeddhist,
hindoe, of christen zijn...
er is geen godsdienst,
cultuur of continent
waar het 2-kind-gezin niet voorkomt.
Deze verandering van grote
gezinnen naar 2-kind-gezinnen
is één van de belangrijkste zaken
die tijdens mijn leven gebeurden.
Het is nooit eerder voorgekomen
in de menselijke geschiedenis!
Terug naar Bangladesh.
Op zoek naar de reden voor deze historische
verandering van grote naar kleine gezinnen.
Bijna alle meisjes in (islamitisch) Bangladesh,
zoals Tanjina, 15 jaar oud, gaan naar school vandaag.
De regering keert zelfs geld uit aan families om
hun dochters op de middelbare school te houden.
Op Tanjina's school zijn
meisjes nu in de meerderheid.
--- Wat "type" gezin is dit? ---
.
--- Een groot gezin! ---
.
--- Gaan zijn een gebrek aan voeding hebben? ---
--- Ja! ---
Het doel van deze les is duidelijk.
--- Gaan zijn een gebrek aan voeding hebben? ---
--- Ja! ---
Het doel van deze les is duidelijk.
--- Wat "type" gezin is dit? ---
--- Een klein gezin! ---
--- Gaan zij veel moeilijkheden
tegenkomen? ---
--- Nee! ---
.
Opvoeding is effectief en er zijn ook
nieuwe kansen voor vrouwen uit Bangladesh.
Ondanks voortdurende ongelijkheid,
zijn er meer jobs en Tanjina mikt hoog.
--- Ik ga graag naar school. ---
.
--- Het was een gewoonte dat
mijn moeder op jonge leeftijd trouwde. ---
--- Ze had niet de kans om te
studeren. ---
--- Nu kunnen we verder kijken en
misschien dokter of ingenieur worden. ---
Meer en meer jonge vrouwen zien hoe
anders het leven kan worden voor hen.
--- Nu kunnen we verder kijken en
misschien dokter of ingenieur worden. ---
Meer en meer jonge vrouwen zien hoe
anders het leven kan worden voor hen.
--- Ik kan me niet voorstellen dat je al getrouwd
was op je 17de. ---
--- Ik kan het me niet voorstellen: al trouwen
binnen 2 jaar. ---
--- Onmogelijk! ---
.
--- Toen begrepen ze het nog niet. ---
.
--- Maar de mensen weten ondertussen
wel beter. ---
--- Op welke leeftijd denk je dat je zal
trouwen? ---
--- Vijfentwintig. ---
.
--- Ik maak eerst mijn studies af en zoek
een job. ---
--- Ik word dokter, trouwen doe ik
daarna wel. ---
--- Je bent een slimme meid! ---
.
Wonderbaarlijk hoe Taslima een hoopvolle
toekomst ziet voor haar 2 dochters.
Maar iets essentieels ondersteunt
de verandering in Bangladesh:
de spectaculaire verbetering
in overlevingskansen voor kinderen.
Het is nu ramadan,
de Moslimmaand voor vasten en bezinning.
Hannan helpt zijn ouders
het familiegraf te verzorgen.
--- Druk de aarde aan met je handen. ---
.
3 van zijn broertjes en
zusjes stierven vrij jong.
--- Druk de aarde aan met je handen. ---
.
3 van zijn broertjes en
zusjes stierven vrij jong.
Ze zijn hier begraven.
--- Ze zijn gestorven aan de
mazelen. ---
--- We hebben veel verdriet gehad,
het was zo triestig. ---
--- Als er dokters waren geweest
dan hadden ze een kans op genezing. ---
--- Dan hadden ze het misschien wel
overleefd. ---
--- Hoe kan ik het vergeten? Heel mijn
leven zal ik ze herinneren. ---
Toen Hannans ouders
een jong koppel waren,
stierf 1 op 5 kinderen voor ze
de leeftijd van 5 jaar haalden.
Alle families leefden met de constante
angst één of meer kinderen te verliezen.
--- Je was zwanger van een kind, het ene
kind na het andere. ---
--- Als een kind stierf, dan bleef er toch
een ander kind over. ---
--- Zo ging dat vroeger. ---
.
--- We hadden niet het besef dat we teveel
kinderen hadden en wat hun toekomst zou zijn. ---
De laaste tientallen jaren maakte Bangladesh
grote vooruitgang op basis van gezondheidszorg.
speciaal op het vlak van
overlevingskansen voor kinderen.
Vaccinatie, behandeling van infecties,
betere voeding en hygiëne
redden het leven van
miljoenen kinderen.
En toen ouders zagen dat al hun
kinderen hun kindertijd overleefden,
verdween het grootste
obstakel voor familieplanning.
Zelfs in de sloppenwijken van Dhaka
hebben de vrouwen gemiddeld 2 kinderen.
Overlevingskansen voor
kinderen drijft alles aan.
Terug de geschiedenis in.
Waarom groeide de wereld-
bevolking zo langzaam voor 1800?
Alle historische verslagen
tonen ons dat gemiddeld
een ouderpaar ongeveer
6 kinderen kreeg.
Maar dat lijkt op een snelle bevolkingstoename.
Waarom nam ze niet toe?
Omdat 1, 2, 3 soms 4 kinderen stierven
voor ze zelf ouders konden worden.
Mensen "leefden" niet in een
ecologische balans met de natuur,
zij "stierven" in ecologische
balans met de natuur.
Het was echt dramatisch!
Maar met de industriële revolutie,
veranderde dit.
Betere lonen, meer voeding, zuiver water,
beter sanitair, zeep, medische vooruitgang...
Met al deze vooruitgang groeide de bevolking.
Waarom? Kregen ze meer kinderen?
Neen!
In 1963 toen ik school liep,
verminderde het aantal kinderen per
vrouw een beetje in de wereld, tot 5.
En de reden van snelle bevolkingsaangroei was
de hogere overlevingskans van kinderen.
4 overleefden in die tijd.
Maar 1 op 5 stierf.
Het bleef tragisch.
Alleen de laatste tientallen jaren
nam men grote sprongen vooruit
in overlevingskansen van
kinderen en in familieplanning.
Zodat we nu een
nieuwe balans naderen.
Een mooie balans: een ouderpaar krijgt
gemiddeld 2 kinderen die overleven.
Een gelukkig evenwicht
voor de gezinnen.
Het is het meest voorkomende
gezinstype vandaag de dag.
En wat betekent dat
voor de toekomst?
Ik toon jullie de beste
voorspelling van de toekomst,
van de beste demografen
van de Verenigde Naties.
Het ziet er als volgt uit.
Aangroei tot 8, dan tot 9,
en dan tot hier.
Zie, het vertraagt ...
Op het eeuw-einde wordt het platter.
Een close-up, je kan zien ...
dat we een einde verwachten
van de snelle bevolkingsgroei.
Dit vooruitzicht heeft natuurlijk
een bepaalde graad van onzekerheid.
Maar we zijn zeker dat de bevolkingsgroei
stopt tegen het einde van deze eeuw.
Allemaal door dalende kinderrijkdom.
Kijk hier, terugkerend naar
het kinderaantal in de wereld
van kinderen van 0 tot 15 jaar.
Hier... Kijk:
Het aantal kinderen stijgt langzaam
en dan daalt het snel.
En bij de eeuwwisseling, hier
waren er 2 miljard kinderen in de wereld.
Voor mij een belangrijk jaar omdat toen
mijn eerste kleinkind Doris werd geboren.
Ze is geboren op een speciaal
moment voor kinderen in de wereld.
Omdat demografen
verwachten dat vanaf dat jaar
het aantal kinderen zo zal blijven.
Het zal niet langer meer groeien.
Op het eind van de eeuw hebben we nog
steeds 2 miljard kinderen in de wereld.
Met Doris' geboorte trad de wereld het
tijdperk in van "peak child" (cfr. peak oil).
Het aantal kinderen
vermeerdert niet meer.
Dit kan je in verwarring brengen.
Immers, hoe kan de totale bevolking groeien,
als het aantal kinderen niet toeneemt?
Waar komen al die
volwassenen vandaan?
Om dat uit te leggen, maak ik geen gebruik
meer van dit aantrekkelijke digitale materiaal.
Ik toon u echt krachtig educatief
materiaal dat we ontwikkelden.
Ik toon u de wereldbevolking,
dames en heren...
als blokken uit schuimrubber.
Eén blok = één miljard.
Dat betekent dat we 2 miljard kinderen
in de wereld hebben.
Vervolgens hebben we er 2 miljard mensen
tussen 15 en 30 jaar oud.
Dat zijn afgeronde cijfers.
We hebben 1 miljard mensen
van 30 tot 45 jaar,
een miljard mensen
tussen 45 en 60 jaar
en tenslotte hebben we mijn blok:
60 jaar en ouder.
Dat is de wereldbevolking vandaag.
Je kan zien dat er hier 3 miljard ontbreken.
Weinigen ontbreken omdat zij gestorven zijn.
De meesten ontbreken omdat
ze nooit geboren zijn.
Omdat er voor 1980 minder kinderen
geboren werden in de wereld.
Omdat er minder vrouwen
waren met geboortes.
Dat is wat we vandaag hebben.
Wat zal in de toekomst gebeuren?
Weet je wat er gebeurt met
oude mensen zoals ik?
Zij sterven!
...
Zo, zij sterven!
De rest wordt 15 jaar ouder en
ze hebben 2 miljard kinderen.
Deze zijn nu oud,
tijd om te sterven.
En deze worden 15 jaar ouder
en ze hebben 2 miljard kinderen.
Deze sterven en de rest wordt 15 jaar
ouder en heeft 2 miljard kinderen.
Ah!
Zonder het aantal
kinderen te vermeerderen,
zonder de levensduur te verlengen,
hebben we 3 miljard méér mensen door deze grote
en onvermijdbare opvulling van volwassenen...
Wat gebeurt wanneer de
ruime jonge generatie opgroeit?
Nog een detail, wat goed nieuws
is voor de ouderen hier, zoals ik.
Men verwacht dat oudere
mensen wat langer zullen leven.
Dus moeten we 1 miljard ouderen
toevoegen hier op de top.
Ik hoop dat ik deel zal
uitmaken van die groep.
Dan kan ik lang leven en elk jaar
nieuwe statistieken lezen en rapporteren...
Wanneer ik met plichtsbewuste activisten spreek,
die echt bezorgd zijn over het milieu,
zeggen ze me dikwijls:
"we moeten stoppen op 8 miljard!"
Maar vooreerst: zij zijn zich niet bewust
dat we de "peak-child" al bereikt hebben
en dat de overblijvende bevolkingsgroei
slechts een opvulling is met volwassenen.
We eindigen dus, min of meer,
bij dit aantal van de bevolking.
We weten nu hoeveel miljard er zullen zijn,
maar waar zullen ze leven?
Nu en in de toekomst.
Hier de wereld en hier zijn de 7 miljard.
Van de 7 miljard leeft 1 miljard in Amerika,
Noord en Zuid samen.
1 miljard in uitgebreid Europa,
1 in Afrika,
en 4 miljard in Azië
Nu dus, maar hoe dat onthouden?
Op een simpele manier:
ik zet de cijfers op deze manier
en dat is dan de pin-code
van de wereld: 1114.
Wat zal tegen het midden
van de eeuw gebeuren?
Dat weten we bijna zeker.
In Europa zal het niet stijgen,
integendeel de bevolking daalt.
In Amerika, een beetje meer bevolking.
Hoofdzakelijk gepensioneerden in Zuid-Amerika.
Het maakt geen verschil, bijna hetzelfde.
In Azië zullen we er 1 miljard meer hebben
en dan is het gedaan met
de bevolkingsgroei in Azië.
In Afrika zal, de komende 40 jaar
de bevolking verdubbelen tot 2 miljard.
Tot het einde van de eeuw..?
Niet méér in Europa, niet in Amerika,
niet méér bevolking in Azië.
Volgens de gegevens van vandaag,
nog een verdubbeling in Afrika.
Ze zullen dus met 4 miljard
mensen zijn in Afrika!
In 2100, zal de vermoedelijke
pin-code zijn:1145
In 2100 zullen we een nogal
verschillende wereld hebben.
Mensen die leven, in wat
ik het "oude Westen" noem,
West-Europa en Noord-Amerika zullen minder dan
10 procent uitmaken van de wereldbevolking.
80 procent van de wereldbevolking
zal in Azië en Afrika leven.
Zullen er genoeg middelen zijn
om die mensen te laten bestaan?
Dit is een grote uitdaging en niets
zal automatisch gebeuren.
Naar mijn opvatting is het mogelijk
al deze miljarden mensen een goed leven te geven.
Het is gemakkelijk het potentiëel te zien voor een
voorspoedig en vredig Azië met 5 miljard mensen.
Japan, Zuid-Korea en
andere landen zijn reeds rijk.
Op die route worden ze gevolgd
door steeds grotere delen van China,
India, Indonesië en vele
andere Aziatische landen.
Zelfs armere Aziatische landen krijgen
er meer en meer een menswaardig leven.
Maar wat met de toekomst van Afrika
en deze van de 4 miljard mensen?
Zullen de meesten niet in
verschrikkelijke armoede leven?
Ik heb extreme armoede
in Afrika gezien.
30 jaar geleden bracht ik de meest intense
2 jaren van mijn leven door als geneesheer,
in een van de armste landen:
Mozambique, aan de oostkust van Afrika.
Mozambique was net onafhankelijk geworden na
een lange oorlog tegen het Portugese bewind.
Mijn job:
één van de 2 artsen voor 300 000 mensen.
Dit was het hospitaal,
mijn vrouw werkte er als vroedvrouw.
Dit was het volledige personeel
van het ziekenhuis.
Diegenen met een witte jas
kregen de kans
om een professionele training te krijgen
van minstens 1 jaar.
Van de anderen konden velen
niet lezen of schrijven.
Maar allen werkten met
toewijding en motivatie.
Maar de patiënten kwamen met de ergste
ziekten als gevolg van extreme armoede
en onze hulpmiddelen waren
dikwijls niet voldoende...
en mijn kennis als jonge dokter was niet
opgewassen voor de noden van sommige patiënten.
Mozambique is nog
steeds een echt arm land.
Maar er is enorme vooruitgang geboekt
sinds ik daar 30 jaar geleden was.
Er is nu een splinternieuw
hospitaal in deze stad.
Het nieuwe en grotere hospitaal telt
15 dokters waarvan 11 uit Mozambique.
Het personeel is goed opgeleid.
De directeur is Dr. Cashimo,
een gynaecoloog.
----- Alles duidt erop ... ---
.
--- dat het ... ---
.
--- tweelingen gaan worden! ---
.
De ommekeer is verbazend voor mij!
--- We hebben te maken met een
ongeval en een ander noodgeval... ---
--- ...en een pediatrische en orthopedische
ingreep. ---
--- We hebben grote laboratoria,
een apotheek standby 24/24h. ---
De routine met keizersnede was
onmogelijk in mijn tijd hier.
--- We hebben grote laboratoria,
een apotheek standby 24/24h. ---
De routine met keizersnede was
onmogelijk in mijn tijd hier.
--- Momenteel kunnen we die dingen hier
uitvoeren, met een professioneel team, ---
--- in een operatie-zaal met een uitrusting
zoals overal in de wereld. ---
Alles is zoveel verbeterd.
Wie nu geboren wordt in Mozambique
zal een veel betere toekomst hebben.
Niet alleen omwille van een betere gezondheidszorg,
maar ook omdat de economie boomt
met drukke havens en markten
en met nieuwe industrie met veel nieuwe jobs.
Misschien denk je,
dat is goed nieuws voor de steden.
Dat is waar!
De ergste uitdaging: de landelijke streken,
waar de meeste mensen leven.
Maar dingen veranderen ook daar.
Diep in het landelijke noorden
ligt het district "Mogovolas".
Waar Olivia en André met
hun jong gezin wonen.
Zoals zovele arme mensen in de wereld
zijn Olivia en André boeren.
afhankelijk van hun oogst
voor wat ze eten.
4 uur 's ochtends,
de dagtaak begint...
André gaat recht naar de velden.
Olivia gaat eerst water halen.
Beiden moeten kilometers wandelen.
--- Ik heb twee uur nodig gehad om tot hier
te geraken. ---
--- Wanneer het druk is, neemt het water putten
soms tot twee uur in beslag. ---
--- Wanneer ik terug thuis ben, ben ik
uitgeput en heb ik honger. ---
Ze moeten alles dragen,
bij gebrek aan transport.
Olivia en André hebben 8 kinderen.
De vruchtbaarheidscijfers zijn
nog steeds hoog in landelijk Afrika.
Het zijn de armste gezinnen die
de meeste monden moeten voeden.
Alles wat het gezin kan overhouden
van het veld verkopen ze.
--- Het is telkens een strijd
leveren. ---
--- Ik plant meerdere soorten gewassen.
Maar zelfs met alle opbrengsten... ---
--- ...kan ik niet voldoende verdienen om
mijn kinderen groot te brengen. ---
Toch trekt de economische groei
langzaam aan op de boerenbuiten.
--- Ik heb drie jaar gespaard voor een
echt dak boven mijn huis. ---
André heeft zijn hoofd gezet op
iets wat alles kan veranderen.
--- Ik heb drie jaar gespaard voor een
echt dak boven mijn huis. ---
André heeft zijn hoofd gezet op
iets wat alles kan veranderen.
--- Ik heb dringend een fiets nodig.
Zonder fiets geraakt je nergens. ---
Fietsen kunnen een groot verschil maken
voor arme boeren.
Ze sparen elk dag uren uit en
je krijgt er méér mee gedaan.
Fietsen kunnen een veel groter
gewicht naar de markt brengen
en helpen meer geld te verdienen.
Ze kunnen reizen om werk te vinden
en als men ziek is, kan men het
ziekenhuis nog op tijd bereiken.
--- Een fiets: dat zou me echt gelukkig
maken! ---
--- Een huis zonder een fiets, dat is geen
écht huis. ---
André en Olivia sparen al 2 jaar.
Ze hebben bijna genoeg.
Alles hangt nu af van het
sesamzaad dat ze nu oogsten.
Indien ze een goede prijs krijgen,
kan het misschien.
Olivia en André leven in
één van de armste landen.
Ze leven in landelijk gebied en
dat is het armste deel van het land.
Hoeveel mensen in deze regio's leven
zoals zij? En, hoeveel zijn zo arm?
Ik ga het u tonen.....
Heel eenvoudig:
arm en rijk.
Hier hebben we de 7 miljard mensen terug.
Op een vereenvoudigde manier opgelijnd
van de armsten tot de rijksten.
Hoeveel verdient het "rijkste" miljard mensen,
in dollars, elke dag?
Kijk hier.
Oh, oh!
Het gaat omhoog,
het gaat omhoog...
Ooh, yoi-yoi, yoi-yoi...
Het kan zelfs de 100
dollar per dag bereiken.
Kijken we naar het "middelste" miljard mensen.
Hoeveel verdienen zij per dag?
Juist:
10 dollar per dag.
En dan gaan we naar "het armste" miljard mensen.
Hoeveel verdienen zij?
Wel.
Maar 1 dollar per dag.
Dat is het verschil in de wereld vandaag.
Economisten trokken een lijn die zij
"de lijn voor extreme armoede" noemen.
Deze ligt een klein beetje boven 1 dollar.
Dat is wanneer je nauwelijks
genoeg voedsel hebt voor je gezin
en je niet zeker bent
dat je alle dagen voedsel hebt.
1 miljard mensen bevindt
zich alsnog beneden deze lijn.
En het 2de miljard mensen:
een deel erboven en eronder.....
De andere zitten erboven.
De armsten kunnen zich nauwelijks
schoenen veroorloven.
En wanneer ze schoenen hebben, is het
volgende ding waar ze voor sparen: een fiets.
Dit is de positie waarin
André en Olivia zich bevinden.
En na een fiets,
gaat men voor een brommer.
En na de brommer komt de auto.
Ik herinner me toen mijn ouders hun eerste
auto kregen, een kleine grijze Volkswagen.
Het eerste wat ons gezin deed:
in Noorwegen op vakantie gaan.
Noorwegen is zoveel mooier dan Zweden.
Het was een fantastische reis!
En nu behoor ik tot deze groep. Ik kan zoals het
rijkste miljard mensen op vakantie gaan met het vliegtuig.
Natuurlijk zijn er mensen die veel
rijker zijn dan de "vliegtuigreizigers".
Sommigen zijn zo rijk dat ze kunnen
nadenken over een toeristische ruimtereis!
Het verschil in inkomen tussen het
"vliegtuigreizigers" en de echte rijken daar
is vrijwel even groot als het verschil
tussen het "vliegtuigreizigers" hier
en de armsten hier helemaal opzij.
Het belangrijkste om te
onthouden over deze lijn is dit:
en om dat te tonen heb
ik mijn trapladder nodig,
soms heb je oude, goedwerkende
technologie nodig.
Hier.
Zo kan ik ze bereiken,
hier zijn ze, ik ben aan de top.
Het probleem van ons, 100-dollar-mensen-per-dag,
is dat, als wij neerkijken
op zij die 10 dollar of 1 dollar verdienen,
ze even arm lijken.
We kunnen het verschil niet zien.
Het lijkt of iedereen
even weinig geld heeft.
En we zeggen: "Och, ze zijn allemaal arm."
Neen, dat kan ik je verzekeren omdat ik
gesproken heb met mensen die hier beneden leven.
Ik kan je verzekeren dat
de mensen hier beneden
weten hoeveel beter het leven kan zijn
als je opschuift van 1 naar 10 dollar.
Een 10 keer hoger inkomen.
Dat is een groot verschil.
Om dit te verstaan, dit is wat Olivia
en André nu trachten te bereiken.
Elke kleine stap die zij
nemen langs deze lijn hier,
van schoenen naar een fiets,
het lijkt klein van ver, maar het
maakt een groot verschil in hun leven.
En indien André en
Olivia die fiets krijgen,
leidt het hen naar een beter
leven en een betere welstand.
Vandaag, bereiden Olivia en André
de verkoop van hun oogst voor
waarvan de groei maanden duurde.
--- De prijs was vroeger zo'n
25 Meticais. ---
--- Dit jaar is het beter. ---
.
--- We hopen het te verkopen voor een
40 à 45 Meticais. ---
Maar André en Olivia moeten voorzichtig
zijn om een eerlijke prijs betaald te krijgen.
--- We hebben ondekt dat sommige opkopers
sjoemelen met de weegschalen. ---
--- Als we het zelf wegen en het is bijvoorbeeld
10 kilogram... ---
--- ...en we brengen het naar de opkopers,
dan zeggen zij dat het 'maar' 7 of 8 kilo is. ---
André doet de verkoop.
En voor de laatste keer hoopt hij hulp te
moeten vragen voor transport naar de markt.
André moet er nu zijn
verstand bij houden.
--- Hey, vriend!
Doe een correcte berekening! ---
De transactie is rond.
André is tevreden over de prijs die hij kreeg.
--- Nu ga ik mijn verdiende centen
uitgeven! ---
Het is het moment waarvoor het
gezin zo hard gewerkt heeft.
Andrés reis te voet naar de markt
nam de hele morgen in beslag.
Nu fietst hij in minder
dan een uur naar huis.
--- Je hebt een fiets gekocht! ---
.
--- Ja liefste, ik heb een fiets
gekocht! ---
De fiets wordt voor
verschillende zaken gebruikt.
De kinderen halen er water mee.
André vervoert er méér
oogst mee naar de markt
en, even belangrijk, Olivia en André kunnen
nu gemakkelijk naar de lessen voor volwassenen.
Zo leren ze beter rekenen,
lezen en schrijven.
--- De volgende stap is sparen voor een bromfiets
om vrouw en kinderen te vervoeren. ---
--- Dat is mijn volgende doelstelling. ---
.
Het is fantastisch om te zien hoe Olivia
en André wegfietsen van de extreme armoede.
En zij gebruiken de fiets om
alfabetiseringslessen te volgen.
Onderwijs is enorm belangrijk voor
de vooruitgang van mensen en landen.
Maar hoevelen weten wat werkelijk
gebeurde inzake scholing in de wereld?
Opnieuw tijd voor "Het Grote
Britse Onwetenheidsonderzoek".
Hier gaan we.
We vroegen hoeveel procent volwassenen
in de wereld kan lezen en schrijven?
Mag ik het hier vragen?
Hoeveel schat 20 procent? Handen omhoog.
40 ?
60 ?
en 80 ? Ah, ah,ah.
Dit is het resultaat van de Britse proef.
Nu kan je het resultaat van
het Britse onderzoek gebruiken
om uit te zoeken wat het juiste antwoord is.
Niet?
Natuurlijk, 80 procent is het juiste antwoord.
Jullie waren duidelijk beter
dan het Britse gemiddelde.
Ja, vandaag kan 80 procent van de volwassen
wereldbevolking lezen en schrijven.
80 procent, de laatste cijfers zijn lichtjes hoger.
Weet je, als je het opnieuw met de
resultaten van chimpansees zou vergelijken
zou je eens te meer een
willekeurig resultaat krijgen.
Maar je zou 3 keer meer correcte
antwoorden krijgen dan van de Britten.
En nu de universitaire geschoolden...
Misschien weten zij het...
oh, het is nog slechter.
Wat leren ze in godsnaam
op Britse universiteiten?
Het algemene beeld op de wereld
is tientallen jaren verouderd.
De media hebben gefaald in communicatie.
Misschien omdat de wereld zo vlug verandert.
Dames en heren,
ik ga u mijn meest
favoriete grafiek tonen.
De geschiedenis van 200 landen gedurende
200 jaar in minder dan 1 minuut.
Ik heb een as met het inkomen.
Ik heb een andere as voor de levensduur.
Ik start in 1800 en hier zijn alle landen.
In 1800 zat iedereen in de arme en
zieke hoek zoals jullie kunnen zien,
lage levensduur, weinig geld.
En hier komt het effect van
de industriële revolutie.
Natuurlijk, de West-Europese
landen bereiken een betere welstand,
maar zijn niet veel
gezonder in het begin.
En de landen onder koloniaal bewind
blijven verstoken van het voordeel.
Zij blijven daar in de
arme en zieke hoek.
De gezondheid verbetert langzaam, het gaat
omhoog, we komen in een nieuwe eeuw.
En de verschrikkelijke 1ste Wereldoorlog,
en dan de economische recessie.
Dan de 2de Wereldoorlog.
Ooh. En nu onafhankelijkheid.
En met de onafhankelijkheid verbeterde de gezondheid
sneller dan het ooit deed in de andere landen hier.
En nu start de snelle economische inhaalbeweging
van China en andere Zuid-Amerikaanse landen.
Hier komen ze.
en Indië volgt daar en de
Afrikaanse landen volgen ook.
Het is een verbazende verandering
die de wereld overkwam.
Vooraan hebben we nu de VS en het VK, maar ze
gaan niet meer zo snel vooruit.
De snelle bewegers zitten hier in het midden.
China loopt snel in. Bangladesh...
Kijk, Bangladesh is reeds hier, nogal gezond
en het start nu met snelle economische groei.
En Mozambique. Ja, Mozambique is daar beneden,
maar zij bewegen snel in de juiste richting.
Maar dit alles toont u de
gemiddelden per land.
En de mensen,
hebben de mensen een beter leven?
Ik toon u iets wat me
opwindt als statisticus.
De inkomensverdeling,
het verschil tussen mensen.
Daarvoor ga ik met de
bubbels 50 jaar terug.
En we kijken dan alleen naar het geld.
Daarvoor moeten we de X-as verlengen, omdat
de rijken zo rijk zijn en de armen zo arm zijn.
Hier is er een groter verschil
dan het verschil tussen landen.
Laten we de landen naar
beneden halen, hier Amerika
met de spreiding binnen het land zelf.
Ik trek alle Amerikaanse
landen naar beneden.
Nu zie je een schaal van de rijkste
persoon tot de armste persoon.
De hoogte toont hoeveel er
zijn op elk inkomensniveau.
Laten we Europa nemen.
Daarbovenop leg ik Afrika.
En tenslotte Azië daar bovenop,
de regio met de meeste mensen.
In 1963 bestond de wereld uit 2 bulten.
Eerst de rijkste bult.
Net zoals bij een kameel! Niet?
De eerste bult hier bestaat
overwegend uit Europa en Amerika.
En de armste bult hoofdzakelijk
uit Azië en Afrika.
En de "armoedelijn" bevindt zich daar.
Kan je zien hoeveel mensen in extreme
armoede leefden 50 jaar geleden?
De meesten leefden in Azië.
Men zei toen: Azië zal nooit uit de armoede raken,
hetzelfde wat vandaag mensen over Afrika zeggen.
Wat gebeurde er?
Ik start de wereld.
Je kan zien hoeveel mensen in armoede geboren
zijn, maar Azië gaat naar een hoger inkomen.
En 1 miljard mensen raken
zo uit extreme armoede.
En de ganse vorm van de wereld is
veranderd en de kameel is dood.
Hij is herboren als dromedaris.
Wat je hier kan zien,
is de variatie van de rijksten,
dat zijn de meeste mensen in het midden.
Nu leeft er een veel kleiner deel
van de wereld in extreme armoede.
Opgepast, het gaat nog over veel mensen:
meer dan 1 miljard in extreme armoede.
Kan deze beweging uit extreme
armoede blijven doorgaan
voor de huidige Afrikanen en zelfs
voor de komende miljarden in Afrika?
Ik denk dat het mogelijk,
zelfs waarschijnlijk is,
dat de meeste landen in Afrika
ook uit de armoede geraken.
Met een verstandige aanpak en
reusachtige investeringen kan het.
De meeste Afrikaanse landen gaan niet
allemaal vooruit in het zelfde tempo.
Enkele gaan snel vooruit,
andere zitten klem door conflicten.
Maar de meeste, zoals Mozambique,
maken gestadige vooruitgang.
Maar hoe die toekomstige
Afrikanen allemaal voeden?
Ja, er zijn vandaag tekorten,
maar er is ook veel potentiëel.
De landbouwopbrengsten
zijn maar een fractie
van wat zij zouden kunnen zijn
met een betere technologie.
Afrikaanse rivieren worden
nauwelijks afgetapt voor irrigatie.
Op een dag zullen we wellicht het
gezoem van maaidorsers en tractoren horen
en groeit er voedsel voor miljarden.
Denk nu niet dat ik het alleen ben,
die denkt dat Afrika het zal maken.
De Verenigde Naties stelde
als officiële doelstelling:
extreme armoede uitroeien
binnen20 jaar.
Iedereen begrijpt dat dit
een enorme uitdaging is,
maar serieus,
ik geloof dat het mogelijk is.
Beeld u in dat dit zou gebeuren.
Wat we tot nu toe hebben gezien
is dat het rijke deel beweegt...
en het middengedeelte... beweegt.
Maar het armste deel zit klem.
In het extreme arme deel
vinden we alle ongeletterden,
de hoogste kindersterfte
en vele kinderen per vrouw.
Extreme armoede lijkt zich te reproduceren,
indien je er niet snel een eind aan maakt.
Maar mensen zoals André en Olivia,
werken zo hard om er uit te raken.
en indien zij de juiste hulp van hun
regering en van de wereld in het algemeen krijgen
met dingen zoals
scholen, gezondheidszorg,
vaccinatie, wegen, elektriciteit,
voorbehoedsmiddelen...
zal het hen lukken, maar het zal hen
vooral lukken door hun eigen hard werk.
Hier gaan we: volg André en Olivia
als ze de "armoedelijn" oversteken.
Het is mogelijk binnen
enkele tientallen jaren. Ja!
Uit de armoede komen
is maar het begin.
Mensen willen doorgroeien
naar een goed leven.
Maar wat betekent "een goed leven"?
Het streven naar een goed leven, betekent
meer machines en veel meer energieverbruik.
Dat vergroot één van de grootste
bedreigingen van de toekomst:
ernistige klimaatsverandering.
80 procent komt nog steeds van
fossiele brandstoffen.
En de wetenschap toont aan dat het klimaat
dramatisch kan veranderen in de toekomst
omwille van de CO2-uitstoot door het
gebruik van fossiele brandstoffen.
Ik ben niet de aangewezen persoon om te
vertellen hoe slecht de klimaatverandering zal zijn,
noch de specialist in het voorkomen ervan.
Ik kan jullie wel de gegevens tonen om te
begrijpen wie degenen zijn die CO2-uitstoten.
Ik toon dit.
Herinner jullie de maatstaf om het armste
miljard tot het rijkste miljard te meten.
Van zij die zich nauwelijks schoenen kunnen
veroorloven tot de "vliegtuigreizigers".
Dit toont het totaalverbruik van de
wereld aan fossiele brandstoffen in 1 jaar.
Kolen, olie en gas.
Het staat min of meer voor
de totale emissie van CO2.
Hoeveel wordt nu verbruikt
door het rijkste miljard?
De helft.
En het 2de rijkste miljard?
De helft van wat overblijft.
Je begrijpt wat het 3de miljard gebruikt:
de helft van wat over is.
En de anderen verbruiken nauwelijks iets.
Afgeronde cijfers, maar het toont duidelijk aan
dat bijna alle fossiele brandstof
wordt verbruikt door de
1 .. 2 .. 3 miljard rijkste mensen.
Meer dan 85 procent verbruiken zij.
Het rijkste miljard heeft
tenminste de toename gestopt,
maar zal er ook een afname komen?
En in de komende tientallen jaren is het
de economische groei van deze 2 miljard
die het verbruik verhogen
en daarmee ook de CO2-uitstoot.
Zelfs als diegenen die uit extreme armoede
komen, geld hebben om bromfietsen te kopen,
dan draagt dat niet veel bij
tot de CO2-uitstoot.
Met de bevolkingsgroei,
zullen de bijkomende miljarden,
in de komende 40 jaar,
tot deze groep horen.
Maar als je aan het rijkste
deel vraagt wat fout loopt,
dan kijken ze vanuit de hoogte neer op
de tweede groep en zeggen ze...
Oh, zij kunnen niet zoals ons leven.
Ze zullen de planeet vernietigen.
Hun antwoord vind ik
veel logischer en correcter.
Zij zeggen: "Wie zijn jullie om ons te
vertellen dat we niet mogen leven zoals jullie?"
"Veranderen jullie maar eerst, als je wenst
dat wij het anders aanpakken."
Er zijn veel basisbehoeften om een een goed
leven te hebben dat miljarden nog missen.
Andrés dorp en huis, net als zovele
andere, heeft geen elektriciteit.
Mozambique heeft een
enorme reserve aan kolen.
En indien de armste landen betaalbare
kolencentrales bouwen voor
elektriciteit en industrie
vind ik niet dat diegene die meer
uitstoot daarin mag tussenkomen.
Ik ga jullie nu 2 vragen voorleggen.
Ik stel ze dikwijls aan mijn Zweedse studenten.
De eerste: "Wie van jullie is NIET met het
vliegtuig op vakantie geweest dit jaar?"
Uh-uh...
Toch een aantal kunnen zonder vliegvakantie.
De volgende vraag is: "Wie gebruikt...
GEEN wasmachine? Wie wast alles met de hand?
Handgewassen lakens op het bed...
...tijdens het afgelopen jaar?"
Zoals ik al dacht: niemand!
Wie zich een wasmachine kan veroorloven, gebruikt die,
zelfs de harde kern van de milieubeweging.
Ik herinner me de dag dat mijn
familie een wasmachine kocht.
De 1ste november 1952.
Grootmoeder was uitgenodigd om
als eerste de machine te laden.
Heel haar leven had ze de was met
de hand gedaan voor een gezin van 9.
Toen ze de machine geladen had,
ging ze zitten
en bekeek het hele wasprogramma
gedurende een uur.
Gehypnotiseerd was ze.
Voor mijn moeder betekende het
vrije tijd voor andere zaken.
Ze kon nu boeken voor me lezen,
wat mij tot professor maakte.
Niet verwonderlijk dat we zeiden:
dank je wel, staalfabriek.
Dank je wel, waspoederfabriek.
Dank je wel, elektriciteitscentrale.
Nu... Met dit in gedachten,
heb ik nog alleen een nederig,
klein advies voor jullie.
Naast alle andere zaken:
kijk naar de gegevens.
Kijk naar de feiten
over de wereldsituatie.
Zo kan je zien waar we vandaag
staan en hoe we vooruit kunnen
met al deze miljarden mensen
op onze prachtige planeet.
De uitdaging van extreme armoede
is grotendeels verminderd.
Voor de eerste keer in de
geschiedenis ligt het in onze macht
om deze armoede te beëindigen.
Voorgoed te beëindigen.
De uitdaging van bevolkingsgroei is
wordt in feite momenteel al opgelost.
Het kinderaantal groeit niet meer.
En voor het klimaatvraagstuk:
we kunnen het ergste nog vermijden.
Dat veronderstelt dat de rijksten,
zo vlug als mogelijk,
een manier vinden om hun
verbruik van grondstoffen
en energie aan te passen,
stap voor stap,
aan de verwachte 10 of 11 miljard mensen
tegen het einde van deze eeuw.
Ik heb mezelf nooit
een optimist genoemd,
wel iemand die vertelt wat mogelijk is.
En ik zeg dus ook: "Het ziet er voor de wereld
veel beter uit dan de meesten denken."
Dank u wel!
-- Vertaling uit het Engels naar het Nederlands
(Vlaams) door Frans Luys --
-- Correcties: Danny Reyskens --
-- Nabewerking & Sync: Ronny Vanrusselt --
www.gapminder.org