WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:04.600
Mən uşaq ikən,
hədsiz dərəcədə "nerd" idim.

00:00:05.320 --> 00:00:07.496
Düşünürəm ki, elə bəziləriniz də.

NOTE Paragraph

00:00:07.520 --> 00:00:08.736
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:00:08.760 --> 00:00:11.976
Və siz, yüksəkdən gülən cənab, böyük ehtimal
hələ də eləsiniz.

NOTE Paragraph

00:00:12.000 --> 00:00:14.256
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:00:14.280 --> 00:00:17.776
Mən Teksasın şimalında tozlu düzənliklərdə
yerləşən kiçik qəsəbədə böyümüşəm.

00:00:17.800 --> 00:00:21.136
Babam keşiş, atam isə şerif idi.

00:00:21.160 --> 00:00:23.080
Başıma dərd açmaq kimi bir seçimim yox idi.

00:00:24.040 --> 00:00:27.296
Ona görə də məzə üçün riyaziyyat kitablarını oxumağa başladım.

NOTE Paragraph

00:00:27.320 --> 00:00:28.856
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:00:28.880 --> 00:00:30.576
Siz də elə etmisiniz.

00:00:30.600 --> 00:00:34.336
Bu mənim lazer, kompüter və raket modelləri düzəltməyimə gətirib çıxardı.

00:00:34.360 --> 00:00:37.360
Ona gətirib çıxardı ki, mən öz yataq otağımda raket yanacağı düzəltdim.

00:00:37.960 --> 00:00:41.616
İndi, elmi nöqteyi-nəzərdən

00:00:41.640 --> 00:00:44.896
biz bunu "pis fikir" adlandırırıq.

NOTE Paragraph

00:00:44.920 --> 00:00:46.136
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:00:46.160 --> 00:00:48.336
Təxminən həmin zaman,

00:00:48.360 --> 00:00:51.576
Stenli Kubrik-in "2001: Kosmik Odissey" filmi
kinoteatr ekranlarına gəldi

00:00:51.600 --> 00:00:53.800
və mənim həyatım həmişəlik dəyişdi.

00:00:54.280 --> 00:00:56.336
Mən filmdəki hər şeyi sevdim,

00:00:56.360 --> 00:00:58.896
xüsusilə də HAL 9000-i.

00:00:58.920 --> 00:01:00.976
Deməli, HAL ağıllı kompüter idi.

00:01:01.000 --> 00:01:03.456
Discovery kosmik gəmisinə

00:01:03.480 --> 00:01:06.016
Yerdən Yupiterə qədər bələdçilik üçün dizayn olunmuşdu.

00:01:06.040 --> 00:01:08.096
HAL həmçinin qüsurlu bir personaj idi.

00:01:08.120 --> 00:01:12.400
Məqsəd üçün o öz missiyasını insan
həyatından daha üstün tutdu.

00:01:12.840 --> 00:01:14.936
HAL uydurma bir personaj olsa da,

00:01:14.960 --> 00:01:17.616
bizim qorxularımızdan bəhs edir.

00:01:17.640 --> 00:01:19.736
Hansısa hissiyyatı olmayan süni intellektə

00:01:19.760 --> 00:01:22.776
tabe edilmə qorxularımızdan bəhs edir.

00:01:22.800 --> 00:01:24.760
O bizim insanlığa yad biridir.

NOTE Paragraph

00:01:25.880 --> 00:01:28.456
Bu qorxuların əsassız olduğu qənaətindəyəm.

00:01:28.480 --> 00:01:31.176
Biz insanlıq tarixinin gözəl bir

00:01:31.200 --> 00:01:32.736
zamanındayıq.

00:01:32.760 --> 00:01:37.736
Öz vücud və ağlımızın məhdudiyyətlərini
qəbul etməyərək

00:01:37.760 --> 00:01:39.456
maşınlar düzəldirik.

00:01:39.480 --> 00:01:43.096
İncə, gözəl və qəliz maşınlar

00:01:43.120 --> 00:01:45.176
insanın imkanlarını düşündüyümüzdən də

00:01:45.200 --> 00:01:46.880
artıq genişləndirir.

NOTE Paragraph

00:01:47.720 --> 00:01:50.296
Hava Qüvvələri Akademiyasındakı

00:01:50.320 --> 00:01:52.256
Kosmik Əməliyyatlar fəaliyyətindən sonra

00:01:52.280 --> 00:01:53.976
Mən sistem mühəndisi oldum.

00:01:54.000 --> 00:01:56.736
Bu yaxınlarda yeni bir mühəndislik
layihəsinə qoşuldum ki,

00:01:56.760 --> 00:01:59.336
NASA-nın Mars missiyası ilə əlaqəlidir.

00:01:59.360 --> 00:02:01.856
Beləliklə, Aya uçuş üçün

00:02:01.880 --> 00:02:05.016
biz Hyustondakı uçuşa nəzarət
məntəqəsinə arxayın ola bilərik,

00:02:05.040 --> 00:02:07.016
uçuşun bütün aspektlərini
izləyə bilərik.

00:02:07.040 --> 00:02:10.576
Lakin, Mars 200 dəfə daha uzaqdır

00:02:10.600 --> 00:02:13.816
və nəticə etibarilə bir siqnalın
Yerdən Marsa çatması üçün

00:02:13.840 --> 00:02:16.976
orta hesabla 13 dəqiqə
vaxt lazımdır.

00:02:17.000 --> 00:02:20.400
Hər hansı bir problem olarsa,
zaman bəs etməz.

00:02:20.840 --> 00:02:23.336
Ona görə də uyğun bir mühəndis
həlli tələb edir ki,

00:02:23.360 --> 00:02:25.936
Orion kosmik gəmisində

00:02:25.960 --> 00:02:28.976
nəzarət məntəqəsi yerləşdirək.

00:02:29.000 --> 00:02:31.896
Uçuş missiyasındakı başqa
bir maraqlı ideya də odur ki,

00:02:31.920 --> 00:02:34.816
Marsın səthinə humanoid robotları
göndərilsin ki,

00:02:34.840 --> 00:02:36.696
insanların özlərinin oraya
gəlib çatmasından

00:02:36.720 --> 00:02:38.376
öncə şərait qursunlar

00:02:38.400 --> 00:02:41.760
və sonra tədqiqat komandasının
üzvləri kimi çalışsınlar.

NOTE Paragraph

00:02:43.400 --> 00:02:46.136
Beləliklə, bu məsələyə
mühəndis gözü ilə baxdıqda

00:02:46.160 --> 00:02:49.336
aydın oldu ki, mən elə bir
sistem inşa etməliyəm ki,

00:02:49.360 --> 00:02:51.536
ağıllı, əməkdaşlıq edən,

00:02:51.560 --> 00:02:53.936
sosial məsuliyyətli süni intellekt olsun.

00:02:53.960 --> 00:02:58.256
Başqa sözlə, mən HAL-a bənzər 
bir şey qurmalıyam, amma

00:02:58.280 --> 00:03:00.696
adam öldürməyə meyli olmayan birini.

NOTE Paragraph

00:03:00.720 --> 00:03:02.080
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:03:02.920 --> 00:03:04.736
Bir qədər fasilə verək.

00:03:04.760 --> 00:03:08.656
Həqiqətən belə bir süni intellekt yaratmaq mükündürmü?

00:03:08.680 --> 00:03:10.136
Əslində, mümkündür.

00:03:10.160 --> 00:03:11.416
Ümumiyyətlə, bu qəliz

00:03:11.440 --> 00:03:13.416
bir mühəndislik problemidir ki,

00:03:13.440 --> 00:03:14.896
süni intellekt elementlərinə malikdir.

00:03:14.920 --> 00:03:19.616
Heç də qurulması bəsit bir
süni intellekt məsələsi deyil.

00:03:19.640 --> 00:03:22.296
Alan Türinqdən sitat gətirsək,

00:03:22.320 --> 00:03:24.696
Hissiyatlı bir maşın düzəltmək
fikrində deyiləm.

00:03:24.720 --> 00:03:26.296
Mən HAL robotu yaratmıram.

00:03:26.320 --> 00:03:28.736
İstədiyim yalnız sadə bir beyindir,

00:03:28.760 --> 00:03:31.880
nə cürsə intellektin illüziyalarını
yaratsın.

NOTE Paragraph

00:03:33.000 --> 00:03:36.136
HAL ekranlara çıxandan bəri
İnformatika elmi uzun

00:03:36.160 --> 00:03:37.656
bir yol keçmişdir.

00:03:37.680 --> 00:03:40.896
Təsəvvür edin onun ixtiraçısı
Dr. Çandra burada olsaydı

00:03:40.920 --> 00:03:43.256
bizə çoxlu suallar verərdi.

00:03:43.280 --> 00:03:45.376
Həqiqətən də mümkündürmü ki,

00:03:45.400 --> 00:03:49.416
milyonlarla qurğudan ibarət
bir sistem quraq və

00:03:49.440 --> 00:03:50.896
məlumatları oxuyaraq

00:03:50.920 --> 00:03:53.176
xətaları müəyyən etsin və
öncədən tədbir görsün?

00:03:53.200 --> 00:03:54.416
Bəli.

00:03:54.440 --> 00:03:57.616
Elə bir sistem qura bilərik ki,
insanların dilində danışsın?

00:03:57.640 --> 00:03:58.856
Bəli.

00:03:58.880 --> 00:04:01.856
Elə sistem qura bilərik ki,
obyektləri tanısın, hisləri anlasın,

00:04:01.880 --> 00:04:05.256
öz emosiyalarını ifadə etsin, oyun
oynasın və hətta dodaqlarımızı oxusun?

00:04:05.280 --> 00:04:06.496
Bəli.

00:04:06.520 --> 00:04:08.656
Elə sistem qura bilərik ki,
özünə hədəflər

00:04:08.680 --> 00:04:12.296
qoyub onlara çatmaq üçün plan qursun
və öyrənsin?

00:04:12.320 --> 00:04:13.536
Bəli.

00:04:13.560 --> 00:04:16.896
Şüuru olan sistem qura bilərik?

00:04:16.920 --> 00:04:18.416
Hazırda bunu öyrənirik.

00:04:18.440 --> 00:04:21.920
Etik və mənəvi əsasları anlayan
sistem qura bilərik?

00:04:22.480 --> 00:04:24.520
Bunu necə edəcəyimizi öyrənməliyik.

00:04:25.360 --> 00:04:26.736
Bir anlığa qəbul edək ki,

00:04:26.760 --> 00:04:29.656
belə bir süni intellektin
bu kimi missiyalar üçün

00:04:29.680 --> 00:04:31.816
yaradılması mümkündür.

NOTE Paragraph

00:04:31.840 --> 00:04:34.376
Özünüzə verəcəyiniz növbəti
sual belədir ki,

00:04:34.400 --> 00:04:35.856
biz bundan qorxmalıyıqmı?

00:04:35.880 --> 00:04:37.856
Ümumiyyətlə, hər bir yeni texnologiya

00:04:37.880 --> 00:04:40.776
özü ilə müəyyən qədər narahatlıq gətirir.

00:04:40.800 --> 00:04:42.496
İlk dəfə avtomobilləri görəndə

00:04:42.520 --> 00:04:46.536
insanlar narahatçılıq keçirdilər ki,
ailələr dağılacaq.

00:04:46.560 --> 00:04:49.256
Biz ilk dəfə telefonları görəndə insanlar

00:04:49.280 --> 00:04:52.176
narahat oldular ki, bütün
insan müzakirələrini məhv edəcək.

00:04:52.200 --> 00:04:56.136
Nə vaxtsa gördük ki, yazı kəşf edildi

00:04:56.160 --> 00:04:58.656
insanlar hafizələrinin
itəcəyini düşündülər.

00:04:58.680 --> 00:05:00.736
Bütün bunlar müəyyən dərəcədə həqiqətdir,

00:05:00.760 --> 00:05:03.176
amma eyni zamanda,
bu texnologiyalar

00:05:03.200 --> 00:05:06.576
özləri ilə müəyyən mənada imkanlarımızı

00:05:06.600 --> 00:05:08.480
genişləndirən şeylərə gətirib çıxardı.

NOTE Paragraph

00:05:09.840 --> 00:05:12.120
Bir az da irəli gedək.

00:05:13.120 --> 00:05:17.856
Mən bu cür Sİ yaradılmasından
qorxmuram,

00:05:17.880 --> 00:05:21.696
çünki zamanla bizim bəzi
dəyərlərimizi təcəssüm etdirəcək.

00:05:21.720 --> 00:05:25.216
Bunu düşünün: süni intellekt sistemi
yaratmaq fundamental olaraq

00:05:25.240 --> 00:05:28.536
ənənəvi proqram təminatı sistemləri
yaratmaqdan fərqlidir.

00:05:28.560 --> 00:05:31.016
Biz onları proqramlaşdırmırıq.
Onları öyrədirik.

00:05:31.040 --> 00:05:33.696
Sistemin çiçəkləri tanıması üçün

00:05:33.720 --> 00:05:36.736
ona xoşladığım minlərlə
çiçək göstərməliyəm.

00:05:36.760 --> 00:05:39.016
Sistemə oyun oynamağı öyrətmək üçün --

00:05:39.040 --> 00:05:41.000
Bəli, edərdim. Elə siz də edərdiniz.

00:05:42.600 --> 00:05:44.640
Mən gülləri sevirəm. Yaxşı görək.

00:05:45.440 --> 00:05:48.296
Sistemi Go oyununu oynamağı
öyrətmək üçün

00:05:48.320 --> 00:05:50.376
mən min dəfələrlə Go oyunu oynamalıyam.

00:05:50.400 --> 00:05:52.056
Eyni zamanda öyrənmə vaxtı

00:05:52.080 --> 00:05:54.496
izah etməliyəm ki, yaxşı və pis oyunu
necə ayırsın.

00:05:54.520 --> 00:05:58.216
Əgər mən süni intellektli
hüquq məsləhətçisi yaratmaq istəsəm,

00:05:58.240 --> 00:06:00.016
mən ona qanunvericiliyi öyrədəcəm.

00:06:00.040 --> 00:06:02.896
Eyni zamanda öyrədəcəyim həm də

00:06:02.920 --> 00:06:05.800
mərhəmət və ədalətdir ki,
bu da hüququn bir hissəsidir.

00:06:06.560 --> 00:06:09.536
Elmi olaraq,
buna əsas istinad həqiqətləri deyirik.

00:06:09.560 --> 00:06:11.576
Burada əsas məqam odur ki:

00:06:11.600 --> 00:06:13.056
onları yaradan zaman

00:06:13.080 --> 00:06:16.496
biz onlara öz dəyərlərimizi də
aşılayırıq.

00:06:16.520 --> 00:06:19.656
Bu səbəbdən mən süni
intellektə inanıram.

00:06:19.680 --> 00:06:23.320
Çox da yox, amma
yaxşı öyrədilmiş bir insan kimi.

NOTE Paragraph

00:06:24.080 --> 00:06:25.296
Soruşa bilərsiniz ki,

00:06:25.320 --> 00:06:27.936
bəs yaramaz casuslar,

00:06:27.960 --> 00:06:31.296
maliyyələşdirilmiş bəzi
qeyri-hökumət təşkilatları necə?

00:06:31.320 --> 00:06:35.136
Belə tənhaların əlində olan
süni intellektdən qorxmuram.

00:06:35.160 --> 00:06:39.696
Daha dəqiq desək, biz özümüzü bütün
təsadüfi zorakılıqlardan qoruya bilmərik.

00:06:39.720 --> 00:06:41.856
Həqiqət ondan ibarətdir ki,
belə bir sistem

00:06:41.880 --> 00:06:44.976
fərdi resurslardan qat-qat artıq olan

00:06:45.000 --> 00:06:47.296
əsaslı təlim və ciddi hazırlıq tələb edir.

00:06:47.320 --> 00:06:48.536
Həm də bu,

00:06:48.560 --> 00:06:51.816
dünyaya bir internet virusunu
yoluxdurmağa oxşar bir şey deyil.

00:06:51.840 --> 00:06:54.936
Necə ki, bir düyməyə basmaqla
milyonlarla yerə yayılsın

00:06:54.960 --> 00:06:57.416
və laptoplar hər yerdə
partlamağa başlasın.

00:06:57.440 --> 00:07:00.256
Bu cür şeylər daha qlobaldır

00:07:00.280 --> 00:07:01.995
və zamanla biz onlarla
tanış olacağıq.

NOTE Paragraph

00:07:02.520 --> 00:07:05.576
Elə bir süni intellektdən
qorxurammı ki,

00:07:05.600 --> 00:07:07.560
o insanlığa təhlükə yarada bilər?

00:07:08.280 --> 00:07:12.656
"Matrix", "Metropolis", "Terminator" kimi
filmlərdə və ya

00:07:12.680 --> 00:07:15.856
"Westworld" kimi seriallarda bu kimi

00:07:15.880 --> 00:07:18.016
qorxudan bəhs edilir.

00:07:18.040 --> 00:07:22.336
Təbii ki, filosof Nik Bostromun
"Superinellekt" kitabında

00:07:22.360 --> 00:07:23.896
bunlardan bəhs edilir

00:07:23.920 --> 00:07:27.936
və o, superintellektin yalnız
təhlükəli olduğunu deyil,

00:07:27.960 --> 00:07:31.816
hətta insan varlığına böyük
təhlükə gətirə biləcəyini qeyd edir.

00:07:31.840 --> 00:07:34.056
Dr. Bostrumun əsas arqumenti odur ki,

00:07:34.080 --> 00:07:36.816
bu cür sistemlərdə zamanla

00:07:36.840 --> 00:07:40.096
elə informasiyalara hərislik yaranacaq ki,

00:07:40.120 --> 00:07:43.016
onlar öyrənməyi də öyrənəcəklər

00:07:43.040 --> 00:07:45.656
və zamanla anlayacaqlar ki,
onların hədəfləri

00:07:45.680 --> 00:07:47.976
insanların əleyhinə ola bilər.

00:07:48.000 --> 00:07:49.856
Dr. Bostromun çoxlu izləyiciləri var.

00:07:49.880 --> 00:07:54.200
Onu Elon Musk və Stiven Haukinq kimi
şəxslər də izləyir.

00:07:54.880 --> 00:07:57.280
Bu şəxslərə dərin hörmətim var.

00:07:58.160 --> 00:08:00.176
Buna baxmayaraq inanıram ki,

00:08:00.200 --> 00:08:02.456
onlar fundamental
olaraq səhv edirlər.

00:08:02.480 --> 00:08:05.656
Dr. Bostromun bir çox arqumentlərini
sadalamaq olardı,

00:08:05.680 --> 00:08:07.816
amma buna mənim indi vaxtım çatmaz.

00:08:07.840 --> 00:08:10.536
Ümumi olaraq onu deyim ki:

00:08:10.560 --> 00:08:14.296
super bilik və super bacarıq tamam
fərqli şeylərdir.

00:08:14.320 --> 00:08:16.216
HAL Discovery heyəti üçün təhlükə idi

00:08:16.240 --> 00:08:20.656
çünki HAL Discoverinin bütün idarəsinə
məsul idi.

00:08:20.680 --> 00:08:23.176
Superintellekt ilə də belədir.

00:08:23.200 --> 00:08:25.696
Bütün dünyanı nəzarətinə götürməli idi.

00:08:25.720 --> 00:08:28.536
Bu eynilə "Terminator" filmindəki
Skynetdir.

00:08:28.560 --> 00:08:30.416
O superintellekt

00:08:30.440 --> 00:08:31.816
insanları idarə edirdi,

00:08:31.840 --> 00:08:35.696
bütün dünyada olan hər bir
qurğunu idarə edirdi.

00:08:35.720 --> 00:08:37.176
Praktiki baxımdan,

00:08:37.200 --> 00:08:39.296
bu baş verməyəcək.

00:08:39.320 --> 00:08:42.376
Biz elə bir Sİ yaratmırıq ki,
havanı idarə etsin,

00:08:42.400 --> 00:08:43.736
axınları yönləndirsin,

00:08:43.760 --> 00:08:47.136
bizim kimi, nazlı, xaotik
insanları idarə etsin.

00:08:47.160 --> 00:08:51.056
Hətta, əgər belə bir Sİ olsaydı,

00:08:51.080 --> 00:08:54.016
o, insan iqtisadiyyatı ilə
rəqabətə girməli olardı

00:08:54.040 --> 00:08:56.560
və bizimlə resurslar uğrunda yarışardı.

00:08:57.200 --> 00:08:58.416
Sonda onu deyim ki, --

00:08:58.440 --> 00:08:59.680
bunu Siri-yə söyləməyin --

00:09:00.440 --> 00:09:01.816
biz hər zaman onları
söndürə bilərik.

NOTE Paragraph

00:09:01.840 --> 00:09:03.960
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:09:05.360 --> 00:09:07.816
Biz öz maşınlarımızla birgə

00:09:07.840 --> 00:09:10.336
həyəcanlı bir səyahətdəyik.

00:09:10.360 --> 00:09:12.856
Bu günkü insanlar

00:09:12.880 --> 00:09:15.416
gələcəkdəkilər kimi deyil.

00:09:15.440 --> 00:09:18.576
Superintellektin yüksəlişi barədə
hazırda narahat olmaq

00:09:18.600 --> 00:09:21.656
təhlükəli bir fikir dağınıqlığıdır.

00:09:21.680 --> 00:09:24.016
Çünki kompüterləşmənin yüksəlişi

00:09:24.040 --> 00:09:27.056
özü ilə ilə birgə çoxlu fərdi və sosial
suallar gətirir ki,

00:09:27.080 --> 00:09:28.720
biz onları indi həll etməliyik.

00:09:29.360 --> 00:09:32.176
İnsan əməyinə tələbat azaldığı halda

00:09:32.200 --> 00:09:34.536
cəmiyyəti necə idarə edəcəyik?

00:09:34.560 --> 00:09:38.376
Anlayışı və təhsili bütün dünyaya necə
aşılayaq və eyni zamanda

00:09:38.400 --> 00:09:40.176
fərqliliklərimizə də hörmət edək?

00:09:40.200 --> 00:09:44.456
Zehni səhiyyə ilə insan həyatını
necə uzadaq və yaxşılaşdıraq?

00:09:44.480 --> 00:09:47.336
İnformatikanı necə istifadə edək ki,

00:09:47.360 --> 00:09:49.120
bizi ulduzlara aparsın?

NOTE Paragraph

00:09:49.760 --> 00:09:51.800
Bu çox həyəcanvericidir.

00:09:52.400 --> 00:09:54.736
İnformatikanın insan həyatını

00:09:54.760 --> 00:09:56.296
yaxşılaşdırmaq üçün imkanları

00:09:56.320 --> 00:09:57.736
bizim əlimizdədir.

00:09:57.760 --> 00:09:59.616
Bu gün və burada.

00:09:59.640 --> 00:10:01.320
Biz hələ başlanğıcdayıq.

NOTE Paragraph

00:10:02.280 --> 00:10:03.496
Təşəkkür edirəm.

NOTE Paragraph

00:10:03.520 --> 00:10:07.806
(Alqışlar)