1
00:00:00,760 --> 00:00:04,600
Mən uşaq ikən,
hədsiz dərəcədə "nerd" idim.

2
00:00:05,320 --> 00:00:07,496
Düşünürəm ki, elə bəziləriniz də.

3
00:00:07,520 --> 00:00:08,736
(Gülüş)

4
00:00:08,760 --> 00:00:11,976
Və siz, yüksəkdən gülən cənab, böyük ehtimal
hələ də eləsiniz.

5
00:00:12,000 --> 00:00:14,256
(Gülüş)

6
00:00:14,280 --> 00:00:17,776
Mən Teksasın şimalında tozlu düzənliklərdə
yerləşən kiçik qəsəbədə böyümüşəm.

7
00:00:17,800 --> 00:00:21,136
Babam keşiş, atam isə şerif idi.

8
00:00:21,160 --> 00:00:23,080
Başıma dərd açmaq kimi bir seçimim yox idi.

9
00:00:24,040 --> 00:00:27,296
Ona görə də məzə üçün riyaziyyat kitablarını oxumağa başladım.

10
00:00:27,320 --> 00:00:28,856
(Gülüş)

11
00:00:28,880 --> 00:00:30,576
Siz də elə etmisiniz.

12
00:00:30,600 --> 00:00:34,336
Bu mənim lazer, kompüter və raket modelləri düzəltməyimə gətirib çıxardı.

13
00:00:34,360 --> 00:00:37,360
Ona gətirib çıxardı ki, mən öz yataq otağımda raket yanacağı düzəltdim.

14
00:00:37,960 --> 00:00:41,616
İndi, elmi nöqteyi-nəzərdən

15
00:00:41,640 --> 00:00:44,896
biz bunu "pis fikir" adlandırırıq.

16
00:00:44,920 --> 00:00:46,136
(Gülüş)

17
00:00:46,160 --> 00:00:48,336
Təxminən həmin zaman,

18
00:00:48,360 --> 00:00:51,576
Stenli Kubrik-in "2001: Kosmik Odissey" filmi
kinoteatr ekranlarına gəldi

19
00:00:51,600 --> 00:00:53,800
və mənim həyatım həmişəlik dəyişdi.

20
00:00:54,280 --> 00:00:56,336
Mən filmdəki hər şeyi sevdim,

21
00:00:56,360 --> 00:00:58,896
xüsusilə də HAL 9000-i.

22
00:00:58,920 --> 00:01:00,976
Deməli, HAL ağıllı kompüter idi.

23
00:01:01,000 --> 00:01:03,456
Discovery kosmik gəmisinə

24
00:01:03,480 --> 00:01:06,016
Yerdən Yupiterə qədər bələdçilik üçün dizayn olunmuşdu.

25
00:01:06,040 --> 00:01:08,096
HAL həmçinin qüsurlu bir personaj idi.

26
00:01:08,120 --> 00:01:12,400
Məqsəd üçün o öz missiyasını insan
həyatından daha üstün tutdu.

27
00:01:12,840 --> 00:01:14,936
HAL uydurma bir personaj olsa da,

28
00:01:14,960 --> 00:01:17,616
bizim qorxularımızdan bəhs edir.

29
00:01:17,640 --> 00:01:19,736
Hansısa hissiyyatı olmayan süni intellektə

30
00:01:19,760 --> 00:01:22,776
tabe edilmə qorxularımızdan bəhs edir.

31
00:01:22,800 --> 00:01:24,760
O bizim insanlığa yad biridir.

32
00:01:25,880 --> 00:01:28,456
Bu qorxuların əsassız olduğu qənaətindəyəm.

33
00:01:28,480 --> 00:01:31,176
Biz insanlıq tarixinin gözəl bir

34
00:01:31,200 --> 00:01:32,736
zamanındayıq.

35
00:01:32,760 --> 00:01:37,736
Öz vücud və ağlımızın məhdudiyyətlərini
qəbul etməyərək

36
00:01:37,760 --> 00:01:39,456
maşınlar düzəldirik.

37
00:01:39,480 --> 00:01:43,096
İncə, gözəl və qəliz maşınlar

38
00:01:43,120 --> 00:01:45,176
insanın imkanlarını düşündüyümüzdən də

39
00:01:45,200 --> 00:01:46,880
artıq genişləndirir.

40
00:01:47,720 --> 00:01:50,296
Hava Qüvvələri Akademiyasındakı

41
00:01:50,320 --> 00:01:52,256
Kosmik Əməliyyatlar fəaliyyətindən sonra

42
00:01:52,280 --> 00:01:53,976
Mən sistem mühəndisi oldum.

43
00:01:54,000 --> 00:01:56,736
Bu yaxınlarda yeni bir mühəndislik
layihəsinə qoşuldum ki,

44
00:01:56,760 --> 00:01:59,336
NASA-nın Mars missiyası ilə əlaqəlidir.

45
00:01:59,360 --> 00:02:01,856
Beləliklə, Aya uçuş üçün

46
00:02:01,880 --> 00:02:05,016
biz Hyustondakı uçuşa nəzarət
məntəqəsinə arxayın ola bilərik,

47
00:02:05,040 --> 00:02:07,016
uçuşun bütün aspektlərini
izləyə bilərik.

48
00:02:07,040 --> 00:02:10,576
Lakin, Mars 200 dəfə daha uzaqdır

49
00:02:10,600 --> 00:02:13,816
və nəticə etibarilə bir siqnalın
Yerdən Marsa çatması üçün

50
00:02:13,840 --> 00:02:16,976
orta hesabla 13 dəqiqə
vaxt lazımdır.

51
00:02:17,000 --> 00:02:20,400
Hər hansı bir problem olarsa,
zaman bəs etməz.

52
00:02:20,840 --> 00:02:23,336
Ona görə də uyğun bir mühəndis
həlli tələb edir ki,

53
00:02:23,360 --> 00:02:25,936
Orion kosmik gəmisində

54
00:02:25,960 --> 00:02:28,976
nəzarət məntəqəsi yerləşdirək.

55
00:02:29,000 --> 00:02:31,896
Uçuş missiyasındakı başqa
bir maraqlı ideya də odur ki,

56
00:02:31,920 --> 00:02:34,816
Marsın səthinə humanoid robotları
göndərilsin ki,

57
00:02:34,840 --> 00:02:36,696
insanların özlərinin oraya
gəlib çatmasından

58
00:02:36,720 --> 00:02:38,376
öncə şərait qursunlar

59
00:02:38,400 --> 00:02:41,760
və sonra tədqiqat komandasının
üzvləri kimi çalışsınlar.

60
00:02:43,400 --> 00:02:46,136
Beləliklə, bu məsələyə
mühəndis gözü ilə baxdıqda

61
00:02:46,160 --> 00:02:49,336
aydın oldu ki, mən elə bir
sistem inşa etməliyəm ki,

62
00:02:49,360 --> 00:02:51,536
ağıllı, əməkdaşlıq edən,

63
00:02:51,560 --> 00:02:53,936
sosial məsuliyyətli süni intellekt olsun.

64
00:02:53,960 --> 00:02:58,256
Başqa sözlə, mən HAL-a bənzər 
bir şey qurmalıyam, amma

65
00:02:58,280 --> 00:03:00,696
adam öldürməyə meyli olmayan birini.

66
00:03:00,720 --> 00:03:02,080
(Gülüş)

67
00:03:02,920 --> 00:03:04,736
Bir qədər fasilə verək.

68
00:03:04,760 --> 00:03:08,656
Həqiqətən belə bir süni intellekt yaratmaq mükündürmü?

69
00:03:08,680 --> 00:03:10,136
Əslində, mümkündür.

70
00:03:10,160 --> 00:03:11,416
Ümumiyyətlə, bu qəliz

71
00:03:11,440 --> 00:03:13,416
bir mühəndislik problemidir ki,

72
00:03:13,440 --> 00:03:14,896
süni intellekt elementlərinə malikdir.

73
00:03:14,920 --> 00:03:19,616
Heç də qurulması bəsit bir
süni intellekt məsələsi deyil.

74
00:03:19,640 --> 00:03:22,296
Alan Türinqdən sitat gətirsək,

75
00:03:22,320 --> 00:03:24,696
Hissiyatlı bir maşın düzəltmək
fikrində deyiləm.

76
00:03:24,720 --> 00:03:26,296
Mən HAL robotu yaratmıram.

77
00:03:26,320 --> 00:03:28,736
İstədiyim yalnız sadə bir beyindir,

78
00:03:28,760 --> 00:03:31,880
nə cürsə intellektin illüziyalarını
yaratsın.

79
00:03:33,000 --> 00:03:36,136
HAL ekranlara çıxandan bəri
İnformatika elmi uzun

80
00:03:36,160 --> 00:03:37,656
bir yol keçmişdir.

81
00:03:37,680 --> 00:03:40,896
Təsəvvür edin onun ixtiraçısı
Dr. Çandra burada olsaydı

82
00:03:40,920 --> 00:03:43,256
bizə çoxlu suallar verərdi.

83
00:03:43,280 --> 00:03:45,376
Həqiqətən də mümkündürmü ki,

84
00:03:45,400 --> 00:03:49,416
milyonlarla qurğudan ibarət
bir sistem quraq və

85
00:03:49,440 --> 00:03:50,896
məlumatları oxuyaraq

86
00:03:50,920 --> 00:03:53,176
xətaları müəyyən etsin və
öncədən tədbir görsün?

87
00:03:53,200 --> 00:03:54,416
Bəli.

88
00:03:54,440 --> 00:03:57,616
Elə bir sistem qura bilərik ki,
insanların dilində danışsın?

89
00:03:57,640 --> 00:03:58,856
Bəli.

90
00:03:58,880 --> 00:04:01,856
Elə sistem qura bilərik ki,
obyektləri tanısın, hisləri anlasın,

91
00:04:01,880 --> 00:04:05,256
öz emosiyalarını ifadə etsin, oyun
oynasın və hətta dodaqlarımızı oxusun?

92
00:04:05,280 --> 00:04:06,496
Bəli.

93
00:04:06,520 --> 00:04:08,656
Elə sistem qura bilərik ki,
özünə hədəflər

94
00:04:08,680 --> 00:04:12,296
qoyub onlara çatmaq üçün plan qursun
və öyrənsin?

95
00:04:12,320 --> 00:04:13,536
Bəli.

96
00:04:13,560 --> 00:04:16,896
Şüuru olan sistem qura bilərik?

97
00:04:16,920 --> 00:04:18,416
Hazırda bunu öyrənirik.

98
00:04:18,440 --> 00:04:21,920
Etik və mənəvi əsasları anlayan
sistem qura bilərik?

99
00:04:22,480 --> 00:04:24,520
Bunu necə edəcəyimizi öyrənməliyik.

100
00:04:25,360 --> 00:04:26,736
Bir anlığa qəbul edək ki,

101
00:04:26,760 --> 00:04:29,656
belə bir süni intellektin
bu kimi missiyalar üçün

102
00:04:29,680 --> 00:04:31,816
yaradılması mümkündür.

103
00:04:31,840 --> 00:04:34,376
Özünüzə verəcəyiniz növbəti
sual belədir ki,

104
00:04:34,400 --> 00:04:35,856
biz bundan qorxmalıyıqmı?

105
00:04:35,880 --> 00:04:37,856
Ümumiyyətlə, hər bir yeni texnologiya

106
00:04:37,880 --> 00:04:40,776
özü ilə müəyyən qədər narahatlıq gətirir.

107
00:04:40,800 --> 00:04:42,496
İlk dəfə avtomobilləri görəndə

108
00:04:42,520 --> 00:04:46,536
insanlar narahatçılıq keçirdilər ki,
ailələr dağılacaq.

109
00:04:46,560 --> 00:04:49,256
Biz ilk dəfə telefonları görəndə insanlar

110
00:04:49,280 --> 00:04:52,176
narahat oldular ki, bütün
insan müzakirələrini məhv edəcək.

111
00:04:52,200 --> 00:04:56,136
Nə vaxtsa gördük ki, yazı kəşf edildi

112
00:04:56,160 --> 00:04:58,656
insanlar hafizələrinin
itəcəyini düşündülər.

113
00:04:58,680 --> 00:05:00,736
Bütün bunlar müəyyən dərəcədə həqiqətdir,

114
00:05:00,760 --> 00:05:03,176
amma eyni zamanda,
bu texnologiyalar

115
00:05:03,200 --> 00:05:06,576
özləri ilə müəyyən mənada imkanlarımızı

116
00:05:06,600 --> 00:05:08,480
genişləndirən şeylərə gətirib çıxardı.

117
00:05:09,840 --> 00:05:12,120
Bir az da irəli gedək.

118
00:05:13,120 --> 00:05:17,856
Mən bu cür Sİ yaradılmasından
qorxmuram,

119
00:05:17,880 --> 00:05:21,696
çünki zamanla bizim bəzi
dəyərlərimizi təcəssüm etdirəcək.

120
00:05:21,720 --> 00:05:25,216
Bunu düşünün: süni intellekt sistemi
yaratmaq fundamental olaraq

121
00:05:25,240 --> 00:05:28,536
ənənəvi proqram təminatı sistemləri
yaratmaqdan fərqlidir.

122
00:05:28,560 --> 00:05:31,016
Biz onları proqramlaşdırmırıq.
Onları öyrədirik.

123
00:05:31,040 --> 00:05:33,696
Sistemin çiçəkləri tanıması üçün

124
00:05:33,720 --> 00:05:36,736
ona xoşladığım minlərlə
çiçək göstərməliyəm.

125
00:05:36,760 --> 00:05:39,016
Sistemə oyun oynamağı öyrətmək üçün --

126
00:05:39,040 --> 00:05:41,000
Bəli, edərdim. Elə siz də edərdiniz.

127
00:05:42,600 --> 00:05:44,640
Mən gülləri sevirəm. Yaxşı görək.

128
00:05:45,440 --> 00:05:48,296
Sistemi Go oyununu oynamağı
öyrətmək üçün

129
00:05:48,320 --> 00:05:50,376
mən min dəfələrlə Go oyunu oynamalıyam.

130
00:05:50,400 --> 00:05:52,056
Eyni zamanda öyrənmə vaxtı

131
00:05:52,080 --> 00:05:54,496
izah etməliyəm ki, yaxşı və pis oyunu
necə ayırsın.

132
00:05:54,520 --> 00:05:58,216
Əgər mən süni intellektli
hüquq məsləhətçisi yaratmaq istəsəm,

133
00:05:58,240 --> 00:06:00,016
mən ona qanunvericiliyi öyrədəcəm.

134
00:06:00,040 --> 00:06:02,896
Eyni zamanda öyrədəcəyim həm də

135
00:06:02,920 --> 00:06:05,800
mərhəmət və ədalətdir ki,
bu da hüququn bir hissəsidir.

136
00:06:06,560 --> 00:06:09,536
Elmi olaraq,
buna əsas istinad həqiqətləri deyirik.

137
00:06:09,560 --> 00:06:11,576
Burada əsas məqam odur ki:

138
00:06:11,600 --> 00:06:13,056
onları yaradan zaman

139
00:06:13,080 --> 00:06:16,496
biz onlara öz dəyərlərimizi də
aşılayırıq.

140
00:06:16,520 --> 00:06:19,656
Bu səbəbdən mən süni
intellektə inanıram.

141
00:06:19,680 --> 00:06:23,320
Çox da yox, amma
yaxşı öyrədilmiş bir insan kimi.

142
00:06:24,080 --> 00:06:25,296
Soruşa bilərsiniz ki,

143
00:06:25,320 --> 00:06:27,936
bəs yaramaz casuslar,

144
00:06:27,960 --> 00:06:31,296
maliyyələşdirilmiş bəzi
qeyri-hökumət təşkilatları necə?

145
00:06:31,320 --> 00:06:35,136
Belə tənhaların əlində olan
süni intellektdən qorxmuram.

146
00:06:35,160 --> 00:06:39,696
Daha dəqiq desək, biz özümüzü bütün
təsadüfi zorakılıqlardan qoruya bilmərik.

147
00:06:39,720 --> 00:06:41,856
Həqiqət ondan ibarətdir ki,
belə bir sistem

148
00:06:41,880 --> 00:06:44,976
fərdi resurslardan qat-qat artıq olan

149
00:06:45,000 --> 00:06:47,296
əsaslı təlim və ciddi hazırlıq tələb edir.

150
00:06:47,320 --> 00:06:48,536
Həm də bu,

151
00:06:48,560 --> 00:06:51,816
dünyaya bir internet virusunu
yoluxdurmağa oxşar bir şey deyil.

152
00:06:51,840 --> 00:06:54,936
Necə ki, bir düyməyə basmaqla
milyonlarla yerə yayılsın

153
00:06:54,960 --> 00:06:57,416
və laptoplar hər yerdə
partlamağa başlasın.

154
00:06:57,440 --> 00:07:00,256
Bu cür şeylər daha qlobaldır

155
00:07:00,280 --> 00:07:01,995
və zamanla biz onlarla
tanış olacağıq.

156
00:07:02,520 --> 00:07:05,576
Elə bir süni intellektdən
qorxurammı ki,

157
00:07:05,600 --> 00:07:07,560
o insanlığa təhlükə yarada bilər?

158
00:07:08,280 --> 00:07:12,656
"Matrix", "Metropolis", "Terminator" kimi
filmlərdə və ya

159
00:07:12,680 --> 00:07:15,856
"Westworld" kimi seriallarda bu kimi

160
00:07:15,880 --> 00:07:18,016
qorxudan bəhs edilir.

161
00:07:18,040 --> 00:07:22,336
Təbii ki, filosof Nik Bostromun
"Superinellekt" kitabında

162
00:07:22,360 --> 00:07:23,896
bunlardan bəhs edilir

163
00:07:23,920 --> 00:07:27,936
və o, superintellektin yalnız
təhlükəli olduğunu deyil,

164
00:07:27,960 --> 00:07:31,816
hətta insan varlığına böyük
təhlükə gətirə biləcəyini qeyd edir.

165
00:07:31,840 --> 00:07:34,056
Dr. Bostrumun əsas arqumenti odur ki,

166
00:07:34,080 --> 00:07:36,816
bu cür sistemlərdə zamanla

167
00:07:36,840 --> 00:07:40,096
elə informasiyalara hərislik yaranacaq ki,

168
00:07:40,120 --> 00:07:43,016
onlar öyrənməyi də öyrənəcəklər

169
00:07:43,040 --> 00:07:45,656
və zamanla anlayacaqlar ki,
onların hədəfləri

170
00:07:45,680 --> 00:07:47,976
insanların əleyhinə ola bilər.

171
00:07:48,000 --> 00:07:49,856
Dr. Bostromun çoxlu izləyiciləri var.

172
00:07:49,880 --> 00:07:54,200
Onu Elon Musk və Stiven Haukinq kimi
şəxslər də izləyir.

173
00:07:54,880 --> 00:07:57,280
Bu şəxslərə dərin hörmətim var.

174
00:07:58,160 --> 00:08:00,176
Buna baxmayaraq inanıram ki,

175
00:08:00,200 --> 00:08:02,456
onlar fundamental
olaraq səhv edirlər.

176
00:08:02,480 --> 00:08:05,656
Dr. Bostromun bir çox arqumentlərini
sadalamaq olardı,

177
00:08:05,680 --> 00:08:07,816
amma buna mənim indi vaxtım çatmaz.

178
00:08:07,840 --> 00:08:10,536
Ümumi olaraq onu deyim ki:

179
00:08:10,560 --> 00:08:14,296
super bilik və super bacarıq tamam
fərqli şeylərdir.

180
00:08:14,320 --> 00:08:16,216
HAL Discovery heyəti üçün təhlükə idi

181
00:08:16,240 --> 00:08:20,656
çünki HAL Discoverinin bütün idarəsinə
məsul idi.

182
00:08:20,680 --> 00:08:23,176
Superintellekt ilə də belədir.

183
00:08:23,200 --> 00:08:25,696
Bütün dünyanı nəzarətinə götürməli idi.

184
00:08:25,720 --> 00:08:28,536
Bu eynilə "Terminator" filmindəki
Skynetdir.

185
00:08:28,560 --> 00:08:30,416
O superintellekt

186
00:08:30,440 --> 00:08:31,816
insanları idarə edirdi,

187
00:08:31,840 --> 00:08:35,696
bütün dünyada olan hər bir
qurğunu idarə edirdi.

188
00:08:35,720 --> 00:08:37,176
Praktiki baxımdan,

189
00:08:37,200 --> 00:08:39,296
bu baş verməyəcək.

190
00:08:39,320 --> 00:08:42,376
Biz elə bir Sİ yaratmırıq ki,
havanı idarə etsin,

191
00:08:42,400 --> 00:08:43,736
axınları yönləndirsin,

192
00:08:43,760 --> 00:08:47,136
bizim kimi, nazlı, xaotik
insanları idarə etsin.

193
00:08:47,160 --> 00:08:51,056
Hətta, əgər belə bir Sİ olsaydı,

194
00:08:51,080 --> 00:08:54,016
o, insan iqtisadiyyatı ilə
rəqabətə girməli olardı

195
00:08:54,040 --> 00:08:56,560
və bizimlə resurslar uğrunda yarışardı.

196
00:08:57,200 --> 00:08:58,416
Sonda onu deyim ki, --

197
00:08:58,440 --> 00:08:59,680
bunu Siri-yə söyləməyin --

198
00:09:00,440 --> 00:09:01,816
biz hər zaman onları
söndürə bilərik.

199
00:09:01,840 --> 00:09:03,960
(Gülüş)

200
00:09:05,360 --> 00:09:07,816
Biz öz maşınlarımızla birgə

201
00:09:07,840 --> 00:09:10,336
həyəcanlı bir səyahətdəyik.

202
00:09:10,360 --> 00:09:12,856
Bu günkü insanlar

203
00:09:12,880 --> 00:09:15,416
gələcəkdəkilər kimi deyil.

204
00:09:15,440 --> 00:09:18,576
Superintellektin yüksəlişi barədə
hazırda narahat olmaq

205
00:09:18,600 --> 00:09:21,656
təhlükəli bir fikir dağınıqlığıdır.

206
00:09:21,680 --> 00:09:24,016
Çünki kompüterləşmənin yüksəlişi

207
00:09:24,040 --> 00:09:27,056
özü ilə ilə birgə çoxlu fərdi və sosial
suallar gətirir ki,

208
00:09:27,080 --> 00:09:28,720
biz onları indi həll etməliyik.

209
00:09:29,360 --> 00:09:32,176
İnsan əməyinə tələbat azaldığı halda

210
00:09:32,200 --> 00:09:34,536
cəmiyyəti necə idarə edəcəyik?

211
00:09:34,560 --> 00:09:38,376
Anlayışı və təhsili bütün dünyaya necə
aşılayaq və eyni zamanda

212
00:09:38,400 --> 00:09:40,176
fərqliliklərimizə də hörmət edək?

213
00:09:40,200 --> 00:09:44,456
Zehni səhiyyə ilə insan həyatını
necə uzadaq və yaxşılaşdıraq?

214
00:09:44,480 --> 00:09:47,336
İnformatikanı necə istifadə edək ki,

215
00:09:47,360 --> 00:09:49,120
bizi ulduzlara aparsın?

216
00:09:49,760 --> 00:09:51,800
Bu çox həyəcanvericidir.

217
00:09:52,400 --> 00:09:54,736
İnformatikanın insan həyatını

218
00:09:54,760 --> 00:09:56,296
yaxşılaşdırmaq üçün imkanları

219
00:09:56,320 --> 00:09:57,736
bizim əlimizdədir.

220
00:09:57,760 --> 00:09:59,616
Bu gün və burada.

221
00:09:59,640 --> 00:10:01,320
Biz hələ başlanğıcdayıq.

222
00:10:02,280 --> 00:10:03,496
Təşəkkür edirəm.

223
00:10:03,520 --> 00:10:07,806
(Alqışlar)