1
00:00:06,946 --> 00:00:09,801
Bletët janë krijesa magjepsëse
për shumë arsye:

2
00:00:09,801 --> 00:00:11,942
për moralin e tyre
të jashtëzakonshëm në punë,

3
00:00:11,942 --> 00:00:14,320
për shurupin e ëmbël të cilin e prodhojnë

4
00:00:14,320 --> 00:00:16,468
dhe për strukturën e ndërlikuar shoqërore.

5
00:00:16,468 --> 00:00:19,754
Por një arsye tjetër është
se bletët janë, në fakt,

6
00:00:19,754 --> 00:00:21,767
matematiciene të mrekullueshme.

7
00:00:21,767 --> 00:00:25,292
Shkencëtarët pohojnë se këto
insekte të vogla mund të llogarisin kënde,

8
00:00:25,292 --> 00:00:28,592
dhe madje mund të kuptojnë
rrumbullakësine e Tokës.

9
00:00:28,592 --> 00:00:31,252
Por ka një gjenialitet të veçantë
matematikor të bletëve

10
00:00:31,252 --> 00:00:34,961
lidhur me aspektin më të rëndësishëm
të jetës së tyre: kosheren.

11
00:00:34,961 --> 00:00:38,954
Ashtu si njerëzive, bletëve ju nevojitet
ushqim dhe strehë për të jetuar.

12
00:00:38,954 --> 00:00:41,032
Kosherja nuk është vetëm
shtëpia e bletëve,

13
00:00:41,032 --> 00:00:43,731
por shërben edhe si vend
për të ruajtur mjaltin e tyre.

14
00:00:43,731 --> 00:00:46,433
Pasiqë është kaq parësore për mbijetesë,

15
00:00:46,433 --> 00:00:49,793
bletët duhet ta perfeksionojnë dizajnin
arkitekturor të kosheres.

16
00:00:49,793 --> 00:00:52,616
Nëse ekzaminojmë çfarëdo
cope të hojeve të kosheres,

17
00:00:52,616 --> 00:00:54,622
do të shohim se është e ndërtuar

18
00:00:54,622 --> 00:00:57,805
nga qeli gjashtëkëndëshe
të puthitura ngushtë.

19
00:00:57,805 --> 00:00:59,686
Nga të gjitha dizajnet e mundshme,

20
00:00:59,686 --> 00:01:02,038
pse bletët zgjodhën gjashtëkëndëshin?

21
00:01:02,038 --> 00:01:04,816
Për ta kuptuar,
duhet të mendojmë si një bletë.

22
00:01:04,816 --> 00:01:08,372
Bletëve ju nevojitet një vend i sigurt
ku mund të jetojë e gjithë kolonia.

23
00:01:08,372 --> 00:01:10,227
Ngjashëm, i duhet edhe një vend

24
00:01:10,227 --> 00:01:13,085
ku nektari i tyre mund
të ruhet dhe "piqet"

25
00:01:13,085 --> 00:01:14,585
derisa të kthehet në mjaltë.

26
00:01:14,595 --> 00:01:18,469
Kjo do të thotë se ka vërtetë nevojë
për efiçiencë të hapësirës.

27
00:01:18,469 --> 00:01:22,060
Zgjidhje e mirë është ndërtimi i njësive
të vogla depozituese, ose qelizave,

28
00:01:22,060 --> 00:01:24,680
mjaftueshëm të mëdha
për tu futur një bletë,

29
00:01:24,680 --> 00:01:28,361
të cilat mund të përdoren edhe si kuti
ku nektari depozitohet:

30
00:01:28,361 --> 00:01:30,650
Kavanozët e mjaltit të vetë bletëve.

31
00:01:30,650 --> 00:01:34,558
Puna tjetër, është të vendosin se prej
çka duhet të ndërtohen ato qeli.

32
00:01:34,558 --> 00:01:37,484
Bletët nuk kanë sqepa ose krahë
për të kapur gjëra,

33
00:01:37,484 --> 00:01:40,030
por mund të prodhojnë dyll.

34
00:01:40,030 --> 00:01:43,412
Problemi është se, prodhimi i tij
kërkon shumë punë.

35
00:01:43,412 --> 00:01:45,939
Bletët duhet të konsumojnë
240 gram mjaltë

36
00:01:45,939 --> 00:01:48,368
Për të prodhuar 30 gram dyll.

37
00:01:48,368 --> 00:01:50,386
Prandaj nuk dëshirojnë
ta shpërdorojnë atë.

38
00:01:50,386 --> 00:01:53,032
Bletëve i duhet një dizajn
që u lejon të depozitojnë

39
00:01:53,032 --> 00:01:55,302
sasitë më të mëdha të mundshme të mjaltit

40
00:01:55,302 --> 00:01:57,578
duke përdorur sa më pak dyll.

41
00:01:57,578 --> 00:01:58,935
Cila formë e mundëson këtë?

42
00:01:58,935 --> 00:02:01,103
Imagjinoni se të gjitha
bletëve do tu duhej

43
00:02:01,103 --> 00:02:04,233
të studionin arkitekturën
dhe të shkonin në kurse të matëmatikës.

44
00:02:04,233 --> 00:02:06,681
Nëse ato pyetën profesorin
e tyre të gjeometrisë,

45
00:02:06,681 --> 00:02:10,291
"Cila formë do të na jepte hapësirën
më të madhe për të depozituar mjaltin,

46
00:02:10,291 --> 00:02:12,418
por që do të kërkonte sa më pak dyll?"

47
00:02:12,418 --> 00:02:14,237
Profesori i gjeometrisë u përgjigj,

48
00:02:14,237 --> 00:02:16,686
"Forma të cilën po kërkoni është rrethi."

49
00:02:16,686 --> 00:02:19,362
Bletët u kthyen në zonën
eksperimentale të ndërtimit

50
00:02:19,362 --> 00:02:23,047
dhe filluan të ndërtonin kosheret
me qeliza rrethore.

51
00:02:23,047 --> 00:02:25,590
Pas pak, disa nga to mund të kenë dalluar

52
00:02:25,590 --> 00:02:27,259
një problem me dizajnin e tyre:

53
00:02:27,259 --> 00:02:29,837
hapësirat e vogla mes qelizave.

54
00:02:29,837 --> 00:02:32,508
"Neve nuk na zë aty! 
Ajo hapësirë është e çuar dëm!"

55
00:02:32,508 --> 00:02:34,103
mund të kenë menduar.

56
00:02:34,103 --> 00:02:36,212
Kështu, duke injoruar
mësimet e gjeometrisë,

57
00:02:36,212 --> 00:02:38,229
dhe duke menduar zgjidhjen vetë,

58
00:02:38,229 --> 00:02:39,921
bletët kthehen te dërrasa e zëze

59
00:02:39,921 --> 00:02:42,147
për të menduar prapë dizajnin e kosheres.

60
00:02:42,147 --> 00:02:43,719
Njëra sugjeroi trekëndëshat,

61
00:02:43,719 --> 00:02:47,319
"Ne mund ti përdorim trekëndëshat.
Shiko! Përshtaten në mënyrë perfekte."

62
00:02:47,319 --> 00:02:49,950
Një bletë tjetër sugjeroi katrorët.

63
00:02:49,950 --> 00:02:52,035
Në fund, bleta e tretë u ngrit dhe tha,

64
00:02:52,035 --> 00:02:55,305
"Pesëkëndëshat nuk po pështaten,
por gjashtëkëndëshat po!

65
00:02:55,305 --> 00:02:58,081
Ne do donim një dizajn
i cili kërkon sa më pak dyll

66
00:02:58,081 --> 00:03:00,553
e që do të depozitojë sa më shumë mjaltë.

67
00:03:00,553 --> 00:03:02,990
Po, mendoj se është gjashtëkëndëshi."

68
00:03:02,990 --> 00:03:04,175
"Pse?"

69
00:03:04,175 --> 00:03:06,281
"Duket më shumë si rreth se të tjerët."

70
00:03:06,281 --> 00:03:08,072
"Por si ta dimë me siguri?"

71
00:03:08,072 --> 00:03:10,902
Për ta ditur,
insektet arkitekte industriale

72
00:03:10,902 --> 00:03:14,804
llogariten syprinat e trekëndëshit,
katrorit dhe gjashtëkëndëshit

73
00:03:14,804 --> 00:03:17,002
dhe gjetën se gjashtëkëndëshi
ishte, në fakt,

74
00:03:17,002 --> 00:03:20,251
forma që i jepte më së shumti
hapësirë depozituese.

75
00:03:20,251 --> 00:03:23,389
Ato u pajtuan në formën ideale
dhe vazhduan punën.

76
00:03:23,389 --> 00:03:26,179
Kosherja me hapësirë efikase
që është simbol i bletëve sot,

77
00:03:26,179 --> 00:03:28,800
është me siguri rezultat i këtyre
provave dhe gabimeve,

78
00:03:28,800 --> 00:03:31,611
por gjatë periudhave të gjata
të historisë së evolucionit.

79
00:03:31,611 --> 00:03:33,363
Sidoqoftë, ja vlejti mundin.

80
00:03:33,363 --> 00:03:34,664
Futu në ndonjë koshere --

81
00:03:34,664 --> 00:03:37,063
me syzet mbrojtëse dhe rrjetat,
sigurisht --

82
00:03:37,063 --> 00:03:40,826
e do ti shohësh rezultatet përfundimtare: 
një koshere e bukur dhe kompakte

83
00:03:40,826 --> 00:03:43,812
që çdo arkitekt
do të ishte krenar ta dizajnonte.