1
00:00:00,785 --> 00:00:03,840
Trên đường đến đây,

2
00:00:03,840 --> 00:00:07,542
Tôi có một cuộc trò chuyện ngắn khá thú vị
với hành khách ngồi kế bên,

3
00:00:07,542 --> 00:00:09,585
trong suốt chuyến bay.

4
00:00:09,585 --> 00:00:14,113
Anh ta bảo rằng: "Nước Mỹ gần như hết việc rồi..."

5
00:00:14,113 --> 00:00:16,481
vì đa phần công việc bây giờ cứ như đùa.

6
00:00:16,481 --> 00:00:22,743
nhà tâm lý cho mèo, người trò chuyện với chó,
kẻ đuổi theo vòi rồng."

7
00:00:22,743 --> 00:00:25,560
Vài giây sau, anh ta hỏi tôi,

8
00:00:25,560 --> 00:00:27,812
"Cô làm nghề gì?"

9
00:00:27,812 --> 00:00:30,505
Và tôi nhún vai: "Người xây đắp hòa bình."

10
00:00:30,505 --> 00:00:32,985
(tiếng cười)

11
00:00:34,925 --> 00:00:39,352
Hằng ngày, tôi tường thuật tiếng nói của các bà các chị,

12
00:00:39,352 --> 00:00:42,450
và nhấn mạnh những kinh nghiệm họ trải qua,

13
00:00:42,450 --> 00:00:47,509
cũng như sự tham gia của họ 
trong tiến trình hòa bình và giải quyết mâu thuẫn,

14
00:00:47,509 --> 00:00:50,288
qua công việc này,

15
00:00:50,288 --> 00:00:56,464
tôi nhận ra cách duy nhất để đảm bảo 
phụ nữ trên toàn thế giới tham gia vào phong trào này

16
00:00:56,464 --> 00:00:59,330
là dựa vào tôn giáo.

17
00:00:59,330 --> 00:01:03,394
Hiện giờ, vấn đề này rất quan trọng với tôi.

18
00:01:03,394 --> 00:01:07,805
Là một phụ nữ trẻ theo đạo Hồi,
tôi tự hào về đức tin của mình.

19
00:01:07,805 --> 00:01:12,540
Đó là nguồn năng lượng và niềm tin 
để tôi hoàn thành công việc hằng ngày của mình.

20
00:01:12,540 --> 00:01:15,299
Đó cũng là lý do để tôi đứng đây,

21
00:01:15,909 --> 00:01:21,133
Nhưng tôi cũng không thể bỏ qua những đau thương 
giấu dưới lớp vỏ tôn giáo,

22
00:01:21,133 --> 00:01:25,661
không chỉ của riêng tôi, mà tất cả 
những tôn giáo chính yếu trên thế giới.

23
00:01:25,661 --> 00:01:30,165
Sự diễn tả nhập nhằng, và lý giải sai lệch 
cùng với những kinh kệ ngụy tạo

24
00:01:30,165 --> 00:01:33,694
đã gây ảnh hưởng sâu sắc đến xã hội, 
chuẩn mực văn hóa,

25
00:01:33,694 --> 00:01:36,620
luật pháp, và đời sống hằng ngày của tất cả chúng ta.

26
00:01:36,620 --> 00:01:40,474
đến mức chúng ta khó mà ý thức được điều đó.

27
00:01:40,804 --> 00:01:45,490
Ba mẹ tôi rời Libya, Bắc Phi đến Canada

28
00:01:45,490 --> 00:01:47,254
vào những năm đầu thập niên 1980.

29
00:01:47,254 --> 00:01:51,100
Và tôi là đứa giữa, 
trong số 11 người con.

30
00:01:51,100 --> 00:01:52,431
Đúng vậy, 11 người.

31
00:01:53,431 --> 00:01:55,589
Nhưng khi lớn lên, tôi thấy bố mẹ

32
00:01:55,589 --> 00:01:59,165
đều là những con chiên ngoan đạo, 
và có niềm tin tuyệt đối vào tôn giáo,

33
00:01:59,165 --> 00:02:01,905
cầu nguyện và ngợi ca Alah vì những lời chúc phúc,

34
00:02:01,905 --> 00:02:06,664
đương nhiên cũng nhắc đến tên tôi, 
lẫn giữa tên hàng tá người khác nữa.

35
00:02:06,664 --> 00:02:09,822
Họ rất tốt bụng, vui vẻ và kiên nhẫn,

36
00:02:09,822 --> 00:02:16,161
kiên nhẫn vô tận, cái kiểu nhẫn nhịn mà 
11 đứa con bắt buộc bạn phải có.

37
00:02:16,161 --> 00:02:18,181
Và họ rất công bằng.

38
00:02:18,181 --> 00:02:22,895
Tôi chưa hề xem xét tôn giáo dưới góc nhìn văn hóa.

39
00:02:22,895 --> 00:02:24,961
Tôi hoàn toàn được đối xử công bằng,

40
00:02:24,961 --> 00:02:27,410
như những gì tôi đáng được hưởng.

41
00:02:27,740 --> 00:02:32,177
Tôi không hề được dạy dỗ
Allah đánh giá con người qua giới tính của họ.

42
00:02:32,647 --> 00:02:38,289
Và ba mẹ tôi hiểu lời răn của Đấng tối cao, 
như một người bạn nhân từ và thiện ý,

43
00:02:38,289 --> 00:02:42,143
một người sẵn sàng cho đi, 
đã hình thành nên thế giới quan của tôi.

44
00:02:42,143 --> 00:02:46,970
Bây giờ thì dĩ nhiên, nhờ giáo dục gia đình 
mà tôi có những lợi thế nhất định.

45
00:02:46,970 --> 00:02:51,722
Là một trong 11 anh chị em, 
đào tạo tôi kỹ năng ngoại giao có hạng.

46
00:02:52,592 --> 00:02:55,169
Đến tận bây giờ, tôi vẫn thường bị hỏi
hồi xưa học trường nào

47
00:02:55,169 --> 00:02:57,652
như: "Cô có học Chính trị ở trường Kennedy không?"

48
00:02:57,652 --> 00:02:59,558
tôi nhìn họ và nói: "Không hề,

49
00:02:59,558 --> 00:03:02,367
Tôi học Quan hệ Quốc tế ở trường Murabit."

50
00:03:02,367 --> 00:03:08,195
Trường cực kỳ khó vào. 
Bạn phải nói chuyện với mẹ tôi trước mới được nhận.

51
00:03:08,195 --> 00:03:10,331
May cho bạn là bà ở đây.

52
00:03:11,879 --> 00:03:16,368
Nhưng là một trong 11 đứa con, 
và có 10 anh chị em,

53
00:03:16,368 --> 00:03:20,600
dạy bạn khá nhiều điều về 
cấu trúc quyền lực và liên minh

54
00:03:20,600 --> 00:03:23,403
Dạy bạn phải tập trung,
nói thật nhanh hoặc ngậm họng,

55
00:03:23,403 --> 00:03:25,911
vì lúc nào cũng bị chen ngang.

56
00:03:25,911 --> 00:03:28,767
Dạy bạn tầm quan trọng của việc truyền đạt,

57
00:03:28,767 --> 00:03:32,993
bạn phải biết cách đặt câu hỏi 
để nhận được câu trả lời mình muốn,

58
00:03:32,993 --> 00:03:37,172
và bạn phải nói "không "đúng cách
để giữ gìn hòa khí.

59
00:03:37,172 --> 00:03:41,444
Nhưng bài học quan trọng nhất 
trong suốt tuổi thơ của tôi,

60
00:03:41,444 --> 00:03:44,974
là phải luôn luôn có mặt trên bàn.

61
00:03:44,974 --> 00:03:48,805
Khi cái đèn của mẹ tôi bị bể, 
tôi phải chạy vù ra đó, trong khi mẹ đang cố

62
00:03:48,805 --> 00:03:53,334
tìm ra xem đứa nào làm bể cái đèn.
Vì tôi phải bảo vệ chính mình.

63
00:03:53,334 --> 00:03:57,117
Nếu không, thì tất cả các ngón tay 
đều chỉ về phía bạn.

64
00:03:57,117 --> 00:03:59,741
và bạn sẽ bị phạt, ngay trước khi 
kịp hiểu chuyện gì đang xảy ra.

65
00:03:59,741 --> 00:04:03,018
Chuyện trên chỉ là ví dụ thôi nhé, 
không phải chuyện của tôi.

66
00:04:04,338 --> 00:04:09,750
Năm 2005, khi tôi 15 tuổi, 
tôi học xong trung học và chuyển trường.

67
00:04:09,750 --> 00:04:12,240
từ Saskatoon, Canada

68
00:04:12,240 --> 00:04:16,319
đến Zawiya, quê hương ba mẹ tôi ở Libya.

69
00:04:16,319 --> 00:04:18,711
một thành phố truyền thống.

70
00:04:18,711 --> 00:04:23,530
Tiện đây cũng nói luôn, 
trước đây tôi chỉ đến Libya trong kỳ nghỉ.

71
00:04:23,530 --> 00:04:27,906
Với một con bé 7 tuổi, 
đó là một phép màu.

72
00:04:27,906 --> 00:04:32,898
Kem lạnh, những chuyến đi dạo bờ biển
và những bà con vui vẻ.

73
00:04:33,468 --> 00:04:38,470
Mọi chuyện hóa ra lại khác,
khi bạn đã là con bé 15 tuổi.

74
00:04:38,470 --> 00:04:44,438
Ngay sau đó, tôi được giới thiệu 
những khía cạnh văn hóa của tôn giáo.

75
00:04:44,438 --> 00:04:48,896
Từ "haram" có nghĩa là 
tôn giáo cấm đoán...

76
00:04:48,896 --> 00:04:52,402
và từ "aib" có nghĩa là 
không phù hợp với văn hóa

77
00:04:52,402 --> 00:04:55,118
một cách chơi chữ,

78
00:04:55,118 --> 00:04:59,437
vì chúng có một nghĩa như nhau, 
cũng như một kết quả y hệt.

79
00:04:59,437 --> 00:05:04,174
Tôi liên tục có những cuộc đối thoại với bạn cùng lớp,

80
00:05:04,174 --> 00:05:07,610
đồng nghiệp, giáo sư, bạn bè, cả bà con,

81
00:05:07,610 --> 00:05:12,393
và tôi bắt đầu đặt câu hỏi về quy tắc của mình chính, 
cũng như chí hướng của bản thân.

82
00:05:12,393 --> 00:05:15,923
Thậm chí với nền tảng ba mẹ gầy dựng cho tôi,

83
00:05:15,923 --> 00:05:20,218
tôi vẫn không ngừng nghiền ngẫm
vai trò của phụ nữ trong đức tin của tôi.

84
00:05:20,218 --> 00:05:24,397
Ở trường Quan hệ Quốc tế Murabit,

85
00:05:24,397 --> 00:05:27,137
chúng tôi có buổi tranh luận nghiêm túc về chuyện này.

86
00:05:27,137 --> 00:05:32,632
và quy tắc đầu tiên là tìm hiểu thật kỹ vấn đề, 
tôi đã làm vậy,

87
00:05:32,640 --> 00:05:36,425
và thật bất ngờ là khá dễ dàng,

88
00:05:36,425 --> 00:05:40,442
tìm ra một vị lãnh đạo nữ trong tôn giáo của tôi,

89
00:05:40,442 --> 00:05:43,994
một người sáng tạo, mạnh mẽ...

90
00:05:43,994 --> 00:05:47,360
trong chính trị, kinh tế, thậm chí trong quân đội.

91
00:05:47,360 --> 00:05:50,751
Khadija lãnh đạo phong trào Hồi giáo,

92
00:05:50,751 --> 00:05:52,412
trong những ngày đầu tiên.

93
00:05:52,562 --> 00:05:55,007
Không có bà thì đã không có chúng tôi.

94
00:05:55,627 --> 00:05:58,274
Vậy tại sao chúng tôi không được học về bà?

95
00:05:58,274 --> 00:06:01,195
Sao chúng tôi không được học về những người phụ nữ này?

96
00:06:01,195 --> 00:06:03,986
Tại sao vị trí người phụ nữ lại bị hạ bệ

97
00:06:03,986 --> 00:06:06,656
trong chính lời dạy của tôn giáo?

98
00:06:06,656 --> 00:06:08,931
Và tại sao, nếu trong mắt Allah
mọi người đều bình đẳng

99
00:06:08,931 --> 00:06:12,033
thì đàn ông lại xem khinh chúng tôi ?

100
00:06:12,623 --> 00:06:17,690
Với tôi, quay lại với bài học thuở nhỏ

101
00:06:18,350 --> 00:06:22,022
Người giữ quyền quyết đinh,
người truyền tải thông tin

102
00:06:22,022 --> 00:06:24,604
đang ngồi ngay trên bàn kia, 


103
00:06:24,604 --> 00:06:29,504
và run rủi thay, 
trong tất cả các tôn giáo, 


104
00:06:29,504 --> 00:06:32,150
đều không phải phụ nữ.

105
00:06:32,150 --> 00:06:35,192
Các viện tôn giáo 
đều bị đàn ông chiếm lĩnh,

106
00:06:35,192 --> 00:06:37,143
và được lãnh đạo bởi đàn ông.

107
00:06:37,143 --> 00:06:40,579
Họ là người giữ quyền đặt ra chính sách,

108
00:06:40,579 --> 00:06:44,672
và cho tới khi chúng ta 
hoàn toàn thay đổi hệ thống này, 


109
00:06:44,672 --> 00:06:47,939
thì đừng mơ mộng viễn vông rằng 
phụ nữ sẽ hoàn toàn tham dự

110
00:06:47,939 --> 00:06:51,515
vào các lĩnh vực kinh tế và chính trị.

111
00:06:51,515 --> 00:06:54,626
Nền tảng của chúng ta đã lung lay.

112
00:06:55,786 --> 00:07:00,778
Mẹ tôi bảo rằng con không thể xây 
một tòa nhà hiên ngang trên cái móng nhà yếu ớt.

113
00:07:02,521 --> 00:07:09,130
Năm 2011, cách mạng Libya nổ ra,
và gia đình tôi đứng ngay tiền tuyến.

114
00:07:09,580 --> 00:07:12,644
Và có một chuyện này rất thú vị,
xảy ra trong cuộc chiến,

115
00:07:12,644 --> 00:07:15,773
gần như là chuyển đổi văn hóa, 
dù là tạm thời.

116
00:07:15,773 --> 00:07:18,844
Và đây là lần đầu tiên tôi thấy mình được chấp nhận

117
00:07:18,844 --> 00:07:21,816
và cổ vũ tham dự vào phong trào này.

118
00:07:21,816 --> 00:07:24,161
Đó là yêu cầu tất yếu.

119
00:07:24,161 --> 00:07:27,170
Tôi và những phụ nữ khác được ngồi vào bàn.

120
00:07:27,170 --> 00:07:30,569
Chúng tôi không chỉ chắp tay đứng nhìn.

121
00:07:30,569 --> 00:07:32,427
Mà có một phần quyền quyết định.

122
00:07:32,427 --> 00:07:35,840
Chúng tôi được chia sẻ thông tin, 
và có vị thế quan trọng.

123
00:07:35,840 --> 00:07:40,890
Và tôi muốn, tôi cần 
thay đổi này diễn ra lâu dài.

124
00:07:42,342 --> 00:07:45,128
Nhưng hóa ra chẳng phải dễ.

125
00:07:45,128 --> 00:07:49,500
Chỉ vài tuần sau, những phụ nữ 
mà tôi từng cộng tác

126
00:07:49,500 --> 00:07:52,470
bị trả về với vai trò trước kia của họ.

127
00:07:52,470 --> 00:07:55,275
Đa số họ bị những lời động viên,

128
00:07:55,275 --> 00:07:58,177
từ lãnh đạo tôn giáo và chính trị,

129
00:07:58,177 --> 00:08:02,171
Họ trích dẫn những đoạn kinh Koran 
như là lý do bào chữa.

130
00:08:02,449 --> 00:08:06,000
Và đó là cách 
họ giành sự ủng hộ từ đám động.

131
00:08:07,080 --> 00:08:12,317
Thế nên tôi buộc phải chú trọng
tăng cường sức mạnh kinh tế và chính trị của phụ nữ.

132
00:08:12,317 --> 00:08:15,823
Tôi tưởng rằng việc này sẽ khiến 
văn hóa và xã hội thay đổi.

133
00:08:15,823 --> 00:08:20,165
Hóa ra, có chút ít đổi thay, 
nhưng không nhiều.

134
00:08:20,165 --> 00:08:24,530
Tôi quyết định biến lời lẽ bảo thủ của họ, 
thành vũ khí tấn công chính họ.

135
00:08:24,530 --> 00:08:29,174
Tôi bắt đầu trích dẫn và tô đậm 
các đoạn kinh Koran.

136
00:08:29,174 --> 00:08:33,736
Năm 2012 - 2013, tổ chức của tôi 
lãnh đạo phong trào lớn nhất

137
00:08:33,736 --> 00:08:36,221
và truyền bá rộng rãi nhất ở Libya.

138
00:08:36,221 --> 00:08:40,997
Chúng tôi bước vào những căn nhà, 
trường học, thậm chí giáo đường.

139
00:08:40,997 --> 00:08:43,279
Chúng tôi trực tiếp đối thoại với 50.000 người.

140
00:08:43,279 --> 00:08:47,343
và hàng trăm ngàn người khác thông qua 
bảng báo, quả cáo trên tivi.

141
00:08:47,343 --> 00:08:50,130
quảng cáo trên sóng phát thanh và áp phích.

142
00:08:50,130 --> 00:08:53,194
Ắt hẳn bạn sẽ tự hỏi 
làm sao một tổ chức quyền phụ nữ

143
00:08:53,194 --> 00:08:56,166
có thể làm điều này ở cộng đồng

144
00:08:56,166 --> 00:08:59,161
đã từng bác bỏ sự tồn tại của họ.

145
00:08:59,701 --> 00:09:02,170
Tôi dùng kinh Koran.

146
00:09:02,170 --> 00:09:07,560
Tôi trích dẫn các đoạn trong kinh Koran,
và lời của những nhà tiên tri.

147
00:09:07,560 --> 00:09:11,525
lời của Hadiths, ví dụ như'

148
00:09:11,525 --> 00:09:14,961
"Phần tốt nhất của bạn là phần tốt nhất của gia đình họ."

149
00:09:14,961 --> 00:09:18,978
"Đừng để anh trai bạn ăn hiếp kẻ khác. "

150
00:09:18,978 --> 00:09:23,993
Lần đầu tiên, các buổi giảng kinh thứ sáu 
cho cộng đồng của các thầy địa phương

151
00:09:23,993 --> 00:09:26,478
bắt đầu nêu cao quyền nữ giới.

152
00:09:26,478 --> 00:09:30,076
Họ bàn luận các vấn đề cấm kị, 
như là bạo lực gia đình.

153
00:09:30,656 --> 00:09:33,620
Các chính sách dần thay đổi.

154
00:09:34,080 --> 00:09:37,205
Ở một số cộng đồng nhất định,
chúng tôi phải nói rằng

155
00:09:37,205 --> 00:09:41,106
Bản tuyên ngôn nhân quyền quốc tế,

156
00:09:41,106 --> 00:09:45,192
mà mọi người phản đối vì không phải học giả tôn giáo soạn ra,

157
00:09:45,192 --> 00:09:49,975
thực ra các quy tắc tương tự, 
đã được nhắc đến từ lâu trong sách của chúng ta.

158
00:09:49,975 --> 00:09:53,746
Cho nên trên thực tế, 
Liên Hợp Quốc sao chép của chúng ta mà thôi.

159
00:09:55,931 --> 00:09:58,774
Bằng cách thay đổi thông điệp, 
chúng tôi có thể cung cấp

160
00:09:58,774 --> 00:10:02,899
một cách mô tả khác,
để thúc đẩy sự phát triển của nữ quyền ở Libya.

161
00:10:03,349 --> 00:10:08,201
Điều này hiện nay được thực hiện 
trên toàn cầu.

162
00:10:08,201 --> 00:10:12,590
Và tôi phải nói rằng không dễ chút nào, 
hãy tin tôi, rất khó.

163
00:10:12,590 --> 00:10:16,421
Bên cấp tiến thì bảo bạn đang lợi dụng tôn giáo, 
và bảo bạn là đồ cổ hủ.

164
00:10:16,421 --> 00:10:19,904
Còn bên bảo thủ thì có cả nghìn tên gọi cho bạn.

165
00:10:19,904 --> 00:10:23,990
Tôi từng nghe 
"Ba mẹ mày chắc là xấu hổ về mày lắm."

166
00:10:23,990 --> 00:10:26,100
tầm bậy, ba mẹ tôi hâm mộ tôi lắm.

167
00:10:26,100 --> 00:10:28,611
thậm chí "Mày chẳng thể tiếp tục 
đến sinh nhật kế đâu. "

168
00:10:28,611 --> 00:10:32,304
Sai nốt, vì tôi đã làm được.

169
00:10:32,674 --> 00:10:34,810
Và tôi tiếp tục tin tưởng rằng,

170
00:10:34,810 --> 00:10:41,231
quyền nữ giới và tôn giáo không đi đôi với nhau,

171
00:10:42,291 --> 00:10:45,033
nhưng chúng tôi phải được ngồi vào bàn.

172
00:10:45,723 --> 00:10:49,856
Chúng ta phải ngưng ngay việc từ bỏ vị trí của mình, 
vì nếu tiếp tục im lặng

173
00:10:49,856 --> 00:10:55,387
thì chúng ta sẽ thông đồng với việc bức hại 
và bắt nạt phụ nữ trên toàn thế giới.

174
00:10:55,837 --> 00:10:58,842
Chúng tôi cam kết 
sẽ đấu tranh cho quyền nữ giới,

175
00:10:58,842 --> 00:11:02,627
và chiến đấu với bom đạn và chiến tranh,

176
00:11:02,627 --> 00:11:06,876
Và chúng tôi phải chỉ rõ các vấn đề của 
xã hội cho các cộng đồng bản xứ,

177
00:11:06,876 --> 00:11:09,105
để họ phát triển bền vững.

178
00:11:11,496 --> 00:11:16,570
Chuyện không dễ dàng, thách thức
truyền tải thông tin tôn giáo

179
00:11:16,930 --> 00:11:21,770
Bạn phải chia sẻ niềm tin và chấp nhận 
tổn thương, bị cười nhạo, bị uy hiếp.

180
00:11:22,380 --> 00:11:24,216
Nhưng chúng tôi vẫn phải làm.

181
00:11:24,216 --> 00:11:28,957
Chúng tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc 
sắp xếp lại thông điệp nhân quyền,

182
00:11:28,957 --> 00:11:31,604
các nguyên tắc của đức tin,

183
00:11:31,604 --> 00:11:34,367
không chỉ cho chúng tôi, 
cho những người phụ nữ trong gia đình bạn,

184
00:11:34,367 --> 00:11:36,317
không chỉ cho quý bà quý cô trong khán phòng này,

185
00:11:36,317 --> 00:11:39,491
thậm chí không chỉ cho những phụ nữ khác ngoài kia.

186
00:11:39,491 --> 00:11:42,997
Mà để cho xã hội, sẽ thay đổi 


187
00:11:42,997 --> 00:11:45,314
với sự tham dự của nữ giới.

188
00:11:45,884 --> 00:11:48,391
Và cách duy nhất để chúng tôi làm điều này.

189
00:11:48,391 --> 00:11:50,179
chỉ có một cách duy nhất,

190
00:11:50,179 --> 00:11:53,709
đó là tiếp tục ngồi lại trên bàn.

191
00:11:53,709 --> 00:11:56,332
Cám ơn các bạn.

192
00:11:56,332 --> 00:11:59,911
(Vỗ tay)