0:00:00.785,0:00:03.840
Trên đường đến đây,

0:00:03.840,0:00:07.542
Tôi có một cuộc trò chuyện ngắn khá thú vị[br]với hành khách ngồi kế bên,

0:00:07.542,0:00:09.585
trong suốt chuyến bay.

0:00:09.585,0:00:14.113
Anh ta bảo rằng: "Nước Mỹ gần như hết việc rồi..."

0:00:14.113,0:00:16.481
vì đa phần công việc bây giờ cứ như đùa.

0:00:16.481,0:00:22.743
nhà tâm lý cho mèo, người trò chuyện với chó,[br]kẻ đuổi theo vòi rồng."

0:00:22.743,0:00:25.560
Vài giây sau, anh ta hỏi tôi,

0:00:25.560,0:00:27.812
"Cô làm nghề gì?"

0:00:27.812,0:00:30.505
Và tôi nhún vai: "Người xây đắp hòa bình."

0:00:30.505,0:00:32.985
(tiếng cười)

0:00:34.925,0:00:39.352
Hằng ngày, tôi tường thuật tiếng nói của các bà các chị,

0:00:39.352,0:00:42.450
và nhấn mạnh những kinh nghiệm họ trải qua,

0:00:42.450,0:00:47.509
cũng như sự tham gia của họ [br]trong tiến trình hòa bình và giải quyết mâu thuẫn,

0:00:47.509,0:00:50.288
qua công việc này,

0:00:50.288,0:00:56.464
tôi nhận ra cách duy nhất để đảm bảo [br]phụ nữ trên toàn thế giới tham gia vào phong trào này

0:00:56.464,0:00:59.330
là dựa vào tôn giáo.

0:00:59.330,0:01:03.394
Hiện giờ, vấn đề này rất quan trọng với tôi.

0:01:03.394,0:01:07.805
Là một phụ nữ trẻ theo đạo Hồi,[br]tôi tự hào về đức tin của mình.

0:01:07.805,0:01:12.540
Đó là nguồn năng lượng và niềm tin [br]để tôi hoàn thành công việc hằng ngày của mình.

0:01:12.540,0:01:15.299
Đó cũng là lý do để tôi đứng đây,

0:01:15.909,0:01:21.133
Nhưng tôi cũng không thể bỏ qua những đau thương [br]giấu dưới lớp vỏ tôn giáo,

0:01:21.133,0:01:25.661
không chỉ của riêng tôi, mà tất cả [br]những tôn giáo chính yếu trên thế giới.

0:01:25.661,0:01:30.165
Sự diễn tả nhập nhằng, và lý giải sai lệch [br]cùng với những kinh kệ ngụy tạo

0:01:30.165,0:01:33.694
đã gây ảnh hưởng sâu sắc đến xã hội, [br]chuẩn mực văn hóa,

0:01:33.694,0:01:36.620
luật pháp, và đời sống hằng ngày của tất cả chúng ta.

0:01:36.620,0:01:40.474
đến mức chúng ta khó mà ý thức được điều đó.

0:01:40.804,0:01:45.490
Ba mẹ tôi rời Libya, Bắc Phi đến Canada

0:01:45.490,0:01:47.254
vào những năm đầu thập niên 1980.

0:01:47.254,0:01:51.100
Và tôi là đứa giữa, [br]trong số 11 người con.

0:01:51.100,0:01:52.431
Đúng vậy, 11 người.

0:01:53.431,0:01:55.589
Nhưng khi lớn lên, tôi thấy bố mẹ

0:01:55.589,0:01:59.165
đều là những con chiên ngoan đạo, [br]và có niềm tin tuyệt đối vào tôn giáo,

0:01:59.165,0:02:01.905
cầu nguyện và ngợi ca Alah vì những lời chúc phúc,

0:02:01.905,0:02:06.664
đương nhiên cũng nhắc đến tên tôi, [br]lẫn giữa tên hàng tá người khác nữa.

0:02:06.664,0:02:09.822
Họ rất tốt bụng, vui vẻ và kiên nhẫn,

0:02:09.822,0:02:16.161
kiên nhẫn vô tận, cái kiểu nhẫn nhịn mà [br]11 đứa con bắt buộc bạn phải có.

0:02:16.161,0:02:18.181
Và họ rất công bằng.

0:02:18.181,0:02:22.895
Tôi chưa hề xem xét tôn giáo dưới góc nhìn văn hóa.

0:02:22.895,0:02:24.961
Tôi hoàn toàn được đối xử công bằng,

0:02:24.961,0:02:27.410
như những gì tôi đáng được hưởng.

0:02:27.740,0:02:32.177
Tôi không hề được dạy dỗ[br]Allah đánh giá con người qua giới tính của họ.

0:02:32.647,0:02:38.289
Và ba mẹ tôi hiểu lời răn của Đấng tối cao, [br]như một người bạn nhân từ và thiện ý,

0:02:38.289,0:02:42.143
một người sẵn sàng cho đi, [br]đã hình thành nên thế giới quan của tôi.

0:02:42.143,0:02:46.970
Bây giờ thì dĩ nhiên, nhờ giáo dục gia đình [br]mà tôi có những lợi thế nhất định.

0:02:46.970,0:02:51.722
Là một trong 11 anh chị em, [br]đào tạo tôi kỹ năng ngoại giao có hạng.

0:02:52.592,0:02:55.169
Đến tận bây giờ, tôi vẫn thường bị hỏi[br]hồi xưa học trường nào

0:02:55.169,0:02:57.652
như: "Cô có học Chính trị ở trường Kennedy không?"

0:02:57.652,0:02:59.558
tôi nhìn họ và nói: "Không hề,

0:02:59.558,0:03:02.367
Tôi học Quan hệ Quốc tế ở trường Murabit."

0:03:02.367,0:03:08.195
Trường cực kỳ khó vào. [br]Bạn phải nói chuyện với mẹ tôi trước mới được nhận.

0:03:08.195,0:03:10.331
May cho bạn là bà ở đây.

0:03:11.879,0:03:16.368
Nhưng là một trong 11 đứa con, [br]và có 10 anh chị em,

0:03:16.368,0:03:20.600
dạy bạn khá nhiều điều về [br]cấu trúc quyền lực và liên minh

0:03:20.600,0:03:23.403
Dạy bạn phải tập trung,[br]nói thật nhanh hoặc ngậm họng,

0:03:23.403,0:03:25.911
vì lúc nào cũng bị chen ngang.

0:03:25.911,0:03:28.767
Dạy bạn tầm quan trọng của việc truyền đạt,

0:03:28.767,0:03:32.993
bạn phải biết cách đặt câu hỏi [br]để nhận được câu trả lời mình muốn,

0:03:32.993,0:03:37.172
và bạn phải nói "không "đúng cách[br]để giữ gìn hòa khí.

0:03:37.172,0:03:41.444
Nhưng bài học quan trọng nhất [br]trong suốt tuổi thơ của tôi,

0:03:41.444,0:03:44.974
là phải luôn luôn có mặt trên bàn.

0:03:44.974,0:03:48.805
Khi cái đèn của mẹ tôi bị bể, [br]tôi phải chạy vù ra đó, trong khi mẹ đang cố

0:03:48.805,0:03:53.334
tìm ra xem đứa nào làm bể cái đèn.[br]Vì tôi phải bảo vệ chính mình.

0:03:53.334,0:03:57.117
Nếu không, thì tất cả các ngón tay [br]đều chỉ về phía bạn.

0:03:57.117,0:03:59.741
và bạn sẽ bị phạt, ngay trước khi [br]kịp hiểu chuyện gì đang xảy ra.

0:03:59.741,0:04:03.018
Chuyện trên chỉ là ví dụ thôi nhé, [br]không phải chuyện của tôi.

0:04:04.338,0:04:09.750
Năm 2005, khi tôi 15 tuổi, [br]tôi học xong trung học và chuyển trường.

0:04:09.750,0:04:12.240
từ Saskatoon, Canada

0:04:12.240,0:04:16.319
đến Zawiya, quê hương ba mẹ tôi ở Libya.

0:04:16.319,0:04:18.711
một thành phố truyền thống.

0:04:18.711,0:04:23.530
Tiện đây cũng nói luôn, [br]trước đây tôi chỉ đến Libya trong kỳ nghỉ.

0:04:23.530,0:04:27.906
Với một con bé 7 tuổi, [br]đó là một phép màu.

0:04:27.906,0:04:32.898
Kem lạnh, những chuyến đi dạo bờ biển[br]và những bà con vui vẻ.

0:04:33.468,0:04:38.470
Mọi chuyện hóa ra lại khác,[br]khi bạn đã là con bé 15 tuổi.

0:04:38.470,0:04:44.438
Ngay sau đó, tôi được giới thiệu [br]những khía cạnh văn hóa của tôn giáo.

0:04:44.438,0:04:48.896
Từ "haram" có nghĩa là [br]tôn giáo cấm đoán...

0:04:48.896,0:04:52.402
và từ "aib" có nghĩa là [br]không phù hợp với văn hóa

0:04:52.402,0:04:55.118
một cách chơi chữ,

0:04:55.118,0:04:59.437
vì chúng có một nghĩa như nhau, [br]cũng như một kết quả y hệt.

0:04:59.437,0:05:04.174
Tôi liên tục có những cuộc đối thoại với bạn cùng lớp,

0:05:04.174,0:05:07.610
đồng nghiệp, giáo sư, bạn bè, cả bà con,

0:05:07.610,0:05:12.393
và tôi bắt đầu đặt câu hỏi về quy tắc của mình chính, [br]cũng như chí hướng của bản thân.

0:05:12.393,0:05:15.923
Thậm chí với nền tảng ba mẹ gầy dựng cho tôi,

0:05:15.923,0:05:20.218
tôi vẫn không ngừng nghiền ngẫm[br]vai trò của phụ nữ trong đức tin của tôi.

0:05:20.218,0:05:24.397
Ở trường Quan hệ Quốc tế Murabit,

0:05:24.397,0:05:27.137
chúng tôi có buổi tranh luận nghiêm túc về chuyện này.

0:05:27.137,0:05:32.632
và quy tắc đầu tiên là tìm hiểu thật kỹ vấn đề, [br]tôi đã làm vậy,

0:05:32.640,0:05:36.425
và thật bất ngờ là khá dễ dàng,

0:05:36.425,0:05:40.442
tìm ra một vị lãnh đạo nữ trong tôn giáo của tôi,

0:05:40.442,0:05:43.994
một người sáng tạo, mạnh mẽ...

0:05:43.994,0:05:47.360
trong chính trị, kinh tế, thậm chí trong quân đội.

0:05:47.360,0:05:50.751
Khadija lãnh đạo phong trào Hồi giáo,

0:05:50.751,0:05:52.412
trong những ngày đầu tiên.

0:05:52.562,0:05:55.007
Không có bà thì đã không có chúng tôi.

0:05:55.627,0:05:58.274
Vậy tại sao chúng tôi không được học về bà?

0:05:58.274,0:06:01.195
Sao chúng tôi không được học về những người phụ nữ này?

0:06:01.195,0:06:03.986
Tại sao vị trí người phụ nữ lại bị hạ bệ

0:06:03.986,0:06:06.656
trong chính lời dạy của tôn giáo?

0:06:06.656,0:06:08.931
Và tại sao, nếu trong mắt Allah[br]mọi người đều bình đẳng

0:06:08.931,0:06:12.033
thì đàn ông lại xem khinh chúng tôi ?

0:06:12.623,0:06:17.690
Với tôi, quay lại với bài học thuở nhỏ

0:06:18.350,0:06:22.022
Người giữ quyền quyết đinh,[br]người truyền tải thông tin

0:06:22.022,0:06:24.604
đang ngồi ngay trên bàn kia, [br]

0:06:24.604,0:06:29.504
và run rủi thay, [br]trong tất cả các tôn giáo, [br]

0:06:29.504,0:06:32.150
đều không phải phụ nữ.

0:06:32.150,0:06:35.192
Các viện tôn giáo [br]đều bị đàn ông chiếm lĩnh,

0:06:35.192,0:06:37.143
và được lãnh đạo bởi đàn ông.

0:06:37.143,0:06:40.579
Họ là người giữ quyền đặt ra chính sách,

0:06:40.579,0:06:44.672
và cho tới khi chúng ta [br]hoàn toàn thay đổi hệ thống này, [br]

0:06:44.672,0:06:47.939
thì đừng mơ mộng viễn vông rằng [br]phụ nữ sẽ hoàn toàn tham dự

0:06:47.939,0:06:51.515
vào các lĩnh vực kinh tế và chính trị.

0:06:51.515,0:06:54.626
Nền tảng của chúng ta đã lung lay.

0:06:55.786,0:07:00.778
Mẹ tôi bảo rằng con không thể xây [br]một tòa nhà hiên ngang trên cái móng nhà yếu ớt.

0:07:02.521,0:07:09.130
Năm 2011, cách mạng Libya nổ ra,[br]và gia đình tôi đứng ngay tiền tuyến.

0:07:09.580,0:07:12.644
Và có một chuyện này rất thú vị,[br]xảy ra trong cuộc chiến,

0:07:12.644,0:07:15.773
gần như là chuyển đổi văn hóa, [br]dù là tạm thời.

0:07:15.773,0:07:18.844
Và đây là lần đầu tiên tôi thấy mình được chấp nhận

0:07:18.844,0:07:21.816
và cổ vũ tham dự vào phong trào này.

0:07:21.816,0:07:24.161
Đó là yêu cầu tất yếu.

0:07:24.161,0:07:27.170
Tôi và những phụ nữ khác được ngồi vào bàn.

0:07:27.170,0:07:30.569
Chúng tôi không chỉ chắp tay đứng nhìn.

0:07:30.569,0:07:32.427
Mà có một phần quyền quyết định.

0:07:32.427,0:07:35.840
Chúng tôi được chia sẻ thông tin, [br]và có vị thế quan trọng.

0:07:35.840,0:07:40.890
Và tôi muốn, tôi cần [br]thay đổi này diễn ra lâu dài.

0:07:42.342,0:07:45.128
Nhưng hóa ra chẳng phải dễ.

0:07:45.128,0:07:49.500
Chỉ vài tuần sau, những phụ nữ [br]mà tôi từng cộng tác

0:07:49.500,0:07:52.470
bị trả về với vai trò trước kia của họ.

0:07:52.470,0:07:55.275
Đa số họ bị những lời động viên,

0:07:55.275,0:07:58.177
từ lãnh đạo tôn giáo và chính trị,

0:07:58.177,0:08:02.171
Họ trích dẫn những đoạn kinh Koran [br]như là lý do bào chữa.

0:08:02.449,0:08:06.000
Và đó là cách [br]họ giành sự ủng hộ từ đám động.

0:08:07.080,0:08:12.317
Thế nên tôi buộc phải chú trọng[br]tăng cường sức mạnh kinh tế và chính trị của phụ nữ.

0:08:12.317,0:08:15.823
Tôi tưởng rằng việc này sẽ khiến [br]văn hóa và xã hội thay đổi.

0:08:15.823,0:08:20.165
Hóa ra, có chút ít đổi thay, [br]nhưng không nhiều.

0:08:20.165,0:08:24.530
Tôi quyết định biến lời lẽ bảo thủ của họ, [br]thành vũ khí tấn công chính họ.

0:08:24.530,0:08:29.174
Tôi bắt đầu trích dẫn và tô đậm [br]các đoạn kinh Koran.

0:08:29.174,0:08:33.736
Năm 2012 - 2013, tổ chức của tôi [br]lãnh đạo phong trào lớn nhất

0:08:33.736,0:08:36.221
và truyền bá rộng rãi nhất ở Libya.

0:08:36.221,0:08:40.997
Chúng tôi bước vào những căn nhà, [br]trường học, thậm chí giáo đường.

0:08:40.997,0:08:43.279
Chúng tôi trực tiếp đối thoại với 50.000 người.

0:08:43.279,0:08:47.343
và hàng trăm ngàn người khác thông qua [br]bảng báo, quả cáo trên tivi.

0:08:47.343,0:08:50.130
quảng cáo trên sóng phát thanh và áp phích.

0:08:50.130,0:08:53.194
Ắt hẳn bạn sẽ tự hỏi [br]làm sao một tổ chức quyền phụ nữ

0:08:53.194,0:08:56.166
có thể làm điều này ở cộng đồng

0:08:56.166,0:08:59.161
đã từng bác bỏ sự tồn tại của họ.

0:08:59.701,0:09:02.170
Tôi dùng kinh Koran.

0:09:02.170,0:09:07.560
Tôi trích dẫn các đoạn trong kinh Koran,[br]và lời của những nhà tiên tri.

0:09:07.560,0:09:11.525
lời của Hadiths, ví dụ như'

0:09:11.525,0:09:14.961
"Phần tốt nhất của bạn là phần tốt nhất của gia đình họ."

0:09:14.961,0:09:18.978
"Đừng để anh trai bạn ăn hiếp kẻ khác. "

0:09:18.978,0:09:23.993
Lần đầu tiên, các buổi giảng kinh thứ sáu [br]cho cộng đồng của các thầy địa phương

0:09:23.993,0:09:26.478
bắt đầu nêu cao quyền nữ giới.

0:09:26.478,0:09:30.076
Họ bàn luận các vấn đề cấm kị, [br]như là bạo lực gia đình.

0:09:30.656,0:09:33.620
Các chính sách dần thay đổi.

0:09:34.080,0:09:37.205
Ở một số cộng đồng nhất định,[br]chúng tôi phải nói rằng

0:09:37.205,0:09:41.106
Bản tuyên ngôn nhân quyền quốc tế,

0:09:41.106,0:09:45.192
mà mọi người phản đối vì không phải học giả tôn giáo soạn ra,

0:09:45.192,0:09:49.975
thực ra các quy tắc tương tự, [br]đã được nhắc đến từ lâu trong sách của chúng ta.

0:09:49.975,0:09:53.746
Cho nên trên thực tế, [br]Liên Hợp Quốc sao chép của chúng ta mà thôi.

0:09:55.931,0:09:58.774
Bằng cách thay đổi thông điệp, [br]chúng tôi có thể cung cấp

0:09:58.774,0:10:02.899
một cách mô tả khác,[br]để thúc đẩy sự phát triển của nữ quyền ở Libya.

0:10:03.349,0:10:08.201
Điều này hiện nay được thực hiện [br]trên toàn cầu.

0:10:08.201,0:10:12.590
Và tôi phải nói rằng không dễ chút nào, [br]hãy tin tôi, rất khó.

0:10:12.590,0:10:16.421
Bên cấp tiến thì bảo bạn đang lợi dụng tôn giáo, [br]và bảo bạn là đồ cổ hủ.

0:10:16.421,0:10:19.904
Còn bên bảo thủ thì có cả nghìn tên gọi cho bạn.

0:10:19.904,0:10:23.990
Tôi từng nghe [br]"Ba mẹ mày chắc là xấu hổ về mày lắm."

0:10:23.990,0:10:26.100
tầm bậy, ba mẹ tôi hâm mộ tôi lắm.

0:10:26.100,0:10:28.611
thậm chí "Mày chẳng thể tiếp tục [br]đến sinh nhật kế đâu. "

0:10:28.611,0:10:32.304
Sai nốt, vì tôi đã làm được.

0:10:32.674,0:10:34.810
Và tôi tiếp tục tin tưởng rằng,

0:10:34.810,0:10:41.231
quyền nữ giới và tôn giáo không đi đôi với nhau,

0:10:42.291,0:10:45.033
nhưng chúng tôi phải được ngồi vào bàn.

0:10:45.723,0:10:49.856
Chúng ta phải ngưng ngay việc từ bỏ vị trí của mình, [br]vì nếu tiếp tục im lặng

0:10:49.856,0:10:55.387
thì chúng ta sẽ thông đồng với việc bức hại [br]và bắt nạt phụ nữ trên toàn thế giới.

0:10:55.837,0:10:58.842
Chúng tôi cam kết [br]sẽ đấu tranh cho quyền nữ giới,

0:10:58.842,0:11:02.627
và chiến đấu với bom đạn và chiến tranh,

0:11:02.627,0:11:06.876
Và chúng tôi phải chỉ rõ các vấn đề của [br]xã hội cho các cộng đồng bản xứ,

0:11:06.876,0:11:09.105
để họ phát triển bền vững.

0:11:11.496,0:11:16.570
Chuyện không dễ dàng, thách thức[br]truyền tải thông tin tôn giáo

0:11:16.930,0:11:21.770
Bạn phải chia sẻ niềm tin và chấp nhận [br]tổn thương, bị cười nhạo, bị uy hiếp.

0:11:22.380,0:11:24.216
Nhưng chúng tôi vẫn phải làm.

0:11:24.216,0:11:28.957
Chúng tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc [br]sắp xếp lại thông điệp nhân quyền,

0:11:28.957,0:11:31.604
các nguyên tắc của đức tin,

0:11:31.604,0:11:34.367
không chỉ cho chúng tôi, [br]cho những người phụ nữ trong gia đình bạn,

0:11:34.367,0:11:36.317
không chỉ cho quý bà quý cô trong khán phòng này,

0:11:36.317,0:11:39.491
thậm chí không chỉ cho những phụ nữ khác ngoài kia.

0:11:39.491,0:11:42.997
Mà để cho xã hội, sẽ thay đổi [br]

0:11:42.997,0:11:45.314
với sự tham dự của nữ giới.

0:11:45.884,0:11:48.391
Và cách duy nhất để chúng tôi làm điều này.

0:11:48.391,0:11:50.179
chỉ có một cách duy nhất,

0:11:50.179,0:11:53.709
đó là tiếp tục ngồi lại trên bàn.

0:11:53.709,0:11:56.332
Cám ơn các bạn.

0:11:56.332,0:11:59.911
(Vỗ tay)