1
00:00:00,785 --> 00:00:02,810
W czasie podróży

2
00:00:03,480 --> 00:00:07,542
odbyłam niezwykle interesującą 
rozmowę z moim sąsiadem,

3
00:00:07,542 --> 00:00:08,985
podczas lotu.

4
00:00:09,585 --> 00:00:13,533
Stwierdził, że chyba brakuje pracy
w Stanach Zjednoczonych,

5
00:00:14,113 --> 00:00:16,481
bo wymyśla się coraz to nowe zawody,

6
00:00:16,481 --> 00:00:21,563
takie jak koci psycholog, 
zaklinacz psów, czy łowca tornad.

7
00:00:22,923 --> 00:00:25,560
Chwilę później zapytał:

8
00:00:25,560 --> 00:00:27,322
"A ty czym się zajmujesz?"

9
00:00:27,812 --> 00:00:30,505
Ja na to: "Działam na rzecz pokoju".

10
00:00:30,505 --> 00:00:32,985
(Śmiech)

11
00:00:34,925 --> 00:00:37,012
Każdego dnia pracuję nad tym,

12
00:00:37,012 --> 00:00:39,352
żeby nadać głosom kobiet
większego znaczenia,

13
00:00:39,352 --> 00:00:41,810
żeby mówić o ich doświadczeniach

14
00:00:42,340 --> 00:00:46,299
oraz udziale w budowaniu pokoju
i rozwiązywaniu konfliktów.

15
00:00:47,929 --> 00:00:49,818
Dzięki mojej pracy

16
00:00:50,288 --> 00:00:53,224
zrozumiałam, że jedyną drogą,

17
00:00:53,224 --> 00:00:56,724
żeby zapewnić kobietom na całym świecie
pełny udział w życiu społecznym,

18
00:00:56,724 --> 00:00:58,520
jest powrót do korzeni religii.

19
00:00:59,330 --> 00:01:02,954
Ta sprawa jest dla mnie niezwykle ważna.

20
00:01:03,394 --> 00:01:06,765
Jako młoda muzułmanka jestem 
bardzo dumna ze swojej wiary.

21
00:01:07,805 --> 00:01:11,740
Daje mi siłę i umacnia w codziennej pracy.

22
00:01:12,030 --> 00:01:14,559
Dzięki temu mogę być dzisiaj z wami.

23
00:01:15,909 --> 00:01:20,283
Nie sposób jednak zignorować szkód, 
których dokonuje się w imię religii.

24
00:01:21,133 --> 00:01:24,821
Nie tylko mojej religii,
ale każdego z głównych wyznań.

25
00:01:25,661 --> 00:01:30,165
Zafałszowanie, nadużycia i manipulacje 
dokonywane na świętych księgach

26
00:01:30,165 --> 00:01:33,284
wpływa na normy społeczno-kulturowe,

27
00:01:33,694 --> 00:01:36,620
prawo, codzienne życie,

28
00:01:36,620 --> 00:01:39,614
do takiego stopnia, 
że czasami sami o tym nie wiemy.

29
00:01:40,804 --> 00:01:45,070
Moi rodzice przenieśli się 
z Libii, w Afryce Północnej, do Kanady,

30
00:01:45,070 --> 00:01:46,964
na początku lat 80.

31
00:01:47,254 --> 00:01:50,580
Jestem środkowym z jedenaściorga dzieci.

32
00:01:51,090 --> 00:01:52,761
Dobrze słyszeliście, jedenaściorga.

33
00:01:53,431 --> 00:01:55,589
Kiedy dorastałam, obserwowałam rodziców,

34
00:01:55,589 --> 00:01:59,015
osoby religijne i uduchowione,

35
00:01:59,015 --> 00:02:02,035
jak modlili się i dziękowali Bogu
za otrzymane błogosławieństwa,

36
00:02:02,035 --> 00:02:03,504
głównie oczywiście mnie,

37
00:02:03,504 --> 00:02:04,664
(Śmiech)

38
00:02:04,664 --> 00:02:05,964
ale nie tylko.

39
00:02:06,654 --> 00:02:08,542
Byli życzliwi, zabawni

40
00:02:09,022 --> 00:02:11,191
i bezgranicznie cierpliwi

41
00:02:11,191 --> 00:02:14,911
w sposób, do jakiego zmusza 
posiadanie jedenaściorga dzieci.

42
00:02:16,161 --> 00:02:17,791
Byli sprawiedliwymi rodzicami.

43
00:02:18,181 --> 00:02:22,285
Nigdy nie doświadczyłam religii
poprzez pryzmat kultury.

44
00:02:22,895 --> 00:02:24,711
Traktowano mnie tak samo.

45
00:02:24,961 --> 00:02:26,970
Tego samego ode mnie oczekiwano.

46
00:02:27,630 --> 00:02:31,547
Nigdy mi nie wmawiano,
że Bóg ocenia ludzi w zależności od płci.

47
00:02:32,647 --> 00:02:35,289
Dla moich rodziców Bóg

48
00:02:35,289 --> 00:02:39,049
to miłosierny i dobry
przyjaciel, dobrodziej.

49
00:02:39,369 --> 00:02:41,863
To właśnie ukształtowało 
mój sposób widzenia świata.

50
00:02:42,973 --> 00:02:46,310
Oczywiście moje wychowanie
miało dodatkowe zalety.

51
00:02:46,970 --> 00:02:50,822
Jako jedno z jedenastki dzieci 
musiałam nauczyć się podstaw dyplomacji.

52
00:02:50,822 --> 00:02:52,592
(Śmiech)

53
00:02:52,592 --> 00:02:55,169
Do dziś ludzie pytają mnie,
gdzie chodziłam do szkoły.

54
00:02:55,169 --> 00:02:57,652
Kennedy School of Government?

55
00:02:57,652 --> 00:02:59,558
Odpowiadam: "Nie.

56
00:02:59,558 --> 00:03:02,447
Chodziłam do Szkoły Stosunków 
Międzynarodowych im. Murabit".

57
00:03:02,447 --> 00:03:05,195
To naprawdę ekskluzywna szkoła.

58
00:03:05,195 --> 00:03:08,195
Żeby się dostać, trzeba przejść 
rozmowę z moją mamą.

59
00:03:08,195 --> 00:03:10,331
Na szczęście jest tutaj z nami.

60
00:03:11,879 --> 00:03:16,368
Posiadanie dziesięciorga rodzeństwa

61
00:03:16,368 --> 00:03:19,950
uczy wiele o sojuszach 
i strukturach władzy.

62
00:03:20,330 --> 00:03:23,403
Uczy skupienia, bo trzeba
mówić szybciej, ale i mniej,

63
00:03:23,403 --> 00:03:25,291
ponieważ zawsze się ktoś wtrąci.

64
00:03:25,911 --> 00:03:28,477
Uczy, jak ważna jest
efektywna komunikacja.

65
00:03:28,767 --> 00:03:32,993
Trzeba przecież tak zadać pytanie,
żeby uzyskać pożądaną odpowiedź.

66
00:03:32,993 --> 00:03:36,042
Trzeba sprzeciwić się tak, 
żeby nie naruszyć spokoju.

67
00:03:37,172 --> 00:03:40,564
Jednak najważniejszą lekcją,
którą otrzymałam, dorastając,

68
00:03:41,444 --> 00:03:44,244
jest obecność przy stole.

69
00:03:44,974 --> 00:03:48,685
Kiedy zepsuła się ulubiona lampa mamy,
musiałam być obecna, kiedy próbowała

70
00:03:48,685 --> 00:03:52,554
ustalić okoliczności, 
bo musiałam się przecież bronić.

71
00:03:54,214 --> 00:03:56,797
Jeśli bym tego nie zrobiła,
zrzucono by winę na mnie.

72
00:03:57,117 --> 00:03:59,291
Chwilę później, byłabym uziemiona.

73
00:03:59,741 --> 00:04:02,518
Oczywiście, nie mówię tego
z własnego doświadczenia.

74
00:04:04,338 --> 00:04:09,000
W 2005 roku, w wieku 15 lat,
ukończyłam liceum i wyjechałam

75
00:04:09,750 --> 00:04:12,240
z Saskatoon w Kanadzie

76
00:04:12,240 --> 00:04:13,879
do Zawii w Libii,

77
00:04:13,879 --> 00:04:16,319
rodzinnego miasta moich rodziców,

78
00:04:16,319 --> 00:04:18,081
bardzo tradycyjnego miasta.

79
00:04:18,711 --> 00:04:22,560
Wcześniej byłam w Libii
tylko na wakacjach.

80
00:04:23,530 --> 00:04:27,906
Dla siedmioletniej dziewczynki
było to magiczne przeżycie.

81
00:04:27,906 --> 00:04:32,498
Lody, wyprawy na plażę,
rozentuzjazmowani krewni.

82
00:04:33,468 --> 00:04:37,520
Okazało się, że dla piętnastoletniej 
młodej damy to zgoła inne przeżycie.

83
00:04:38,470 --> 00:04:44,108
Szybko wprowadzono mnie
w kulturalne aspekty religii.

84
00:04:44,728 --> 00:04:48,896
Słowami "haram", które oznacza
"zabronione przez religię"

85
00:04:48,896 --> 00:04:51,782
oraz "aib", czyli "niestosowne kulturowo"

86
00:04:52,402 --> 00:04:54,658
przerzucano się tam bez zastanowienia.

87
00:04:55,118 --> 00:04:58,797
Jak gdyby znaczyły to samo
i miały te same konsekwencje.

88
00:04:59,437 --> 00:05:04,174
Toczyłam nieustanne dyskusje z kolegami,

89
00:05:04,174 --> 00:05:07,610
znajomymi, profesorami,
przyjaciółmi, a nawet krewnymi.

90
00:05:07,610 --> 00:05:11,553
Zaczęłam wątpić w swoją rolę i aspiracje.

91
00:05:12,393 --> 00:05:15,923
Pomimo solidnej podstawy,
którą zapewnili mi rodzice,

92
00:05:15,923 --> 00:05:19,278
zaczęłam się zastanawiać
nad rolą kobiet w mojej wierze.

93
00:05:21,228 --> 00:05:22,008
A więc...

94
00:05:22,008 --> 00:05:24,397
W Szkole Stosunków 
Międzynarodowych im. Murabit

95
00:05:24,397 --> 00:05:27,137
debaty mają z reguły 
bardzo burzliwy przebieg.

96
00:05:27,137 --> 00:05:29,640
Zasadą numer jeden jest
porządne przygotowanie.

97
00:05:30,490 --> 00:05:32,230
Tak właśnie postąpiłam.

98
00:05:32,640 --> 00:05:36,075
Zaskoczyło mnie, jak łatwo mi przyszło

99
00:05:36,425 --> 00:05:39,762
znalezienie w mojej religii
kobiet-liderek.

100
00:05:40,442 --> 00:05:43,044
Kobiet silnych i nowoczesnych.

101
00:05:43,714 --> 00:05:46,760
W aspekcie politycznym, 
ekonomicznym, a nawet militarnym.

102
00:05:47,050 --> 00:05:50,751
Chadidża, żona proroka Mahometa,
finansowała Ruch Islamski,

103
00:05:50,751 --> 00:05:52,412
kiedy był jeszcze w powijakach.

104
00:05:52,562 --> 00:05:54,547
Bez niej by nas tu nie było.

105
00:05:55,977 --> 00:05:58,274
Czemu nic o niej nie wiedzieliśmy?

106
00:05:58,274 --> 00:06:00,535
Czemu nie mówiono nam o tych kobietach?

107
00:06:01,195 --> 00:06:03,986
Czemu kobiety spadły
do pozycji poprzedzającej

108
00:06:03,986 --> 00:06:06,106
nauki naszej wiary?

109
00:06:06,656 --> 00:06:08,931
Czemu, skoro jesteśmy równe wobec Boga,

110
00:06:08,931 --> 00:06:11,363
nie jesteśmy równe w oczach mężczyzn?

111
00:06:12,623 --> 00:06:16,720
Był to dla mnie powrót do lekcji,
które odebrałam w dzieciństwie.

112
00:06:18,230 --> 00:06:22,022
Osoba podejmująca decyzje 
i kontrolująca przekaz

113
00:06:22,222 --> 00:06:23,864
musi być obecna przy stole.

114
00:06:24,604 --> 00:06:29,504
Niestety, w żadnej religii na świecie

115
00:06:29,504 --> 00:06:31,530
osobami tymi nie są kobiety.

116
00:06:32,150 --> 00:06:35,192
Mężczyźni dominują
w instytucjach religijnych

117
00:06:35,192 --> 00:06:37,143
i obejmują nad nimi przywództwo.

118
00:06:37,143 --> 00:06:39,909
Tworzą zasady według własnych upodobań.

119
00:06:40,799 --> 00:06:44,042
Dopóki całkowicie nie zmienimy systemu,

120
00:06:44,462 --> 00:06:46,959
nie możemy realistycznie liczyć

121
00:06:46,959 --> 00:06:50,235
na pełny udział kobiet
w gospodarce czy ekonomii.

122
00:06:51,515 --> 00:06:53,906
Nasze fundamenty są niestabilne.

123
00:06:55,446 --> 00:06:59,358
Moja mama mówi, że nie można zbudować
prostego domu na krzywym fundamencie.

124
00:07:02,651 --> 00:07:05,790
W 2011 roku w Libii wybuchła rewolucja. 


125
00:07:06,220 --> 00:07:08,740
Moja rodzina znalazła się 
na pierwszej linii frontu.

126
00:07:09,580 --> 00:07:12,644
Podczas wojny dzieje się 
coś niesamowitego.

127
00:07:12,644 --> 00:07:15,623
Następuje krótkotrwała zmiana kulturowa.

128
00:07:16,053 --> 00:07:19,684
Po raz pierwszy poczułam, że nie tylko 
oczekiwano ode mnie zaangażowania,

129
00:07:19,684 --> 00:07:21,816
ale wręcz mnie do niego zachęcano.

130
00:07:21,816 --> 00:07:23,251
A nawet żądano.

131
00:07:24,161 --> 00:07:27,040
Wraz z innymi kobietami
znalazłyśmy się przy stole.

132
00:07:27,040 --> 00:07:30,569
Nie trzymałyśmy za ręce, 
nie pełniłyśmy roli pośredniej.

133
00:07:30,569 --> 00:07:32,427
Brałyśmy udział w podejmowaniu decyzji.

134
00:07:32,427 --> 00:07:33,787
Udostępniałyśmy informacje. 


135
00:07:33,787 --> 00:07:35,370
Nasz praca była niezbędna.

136
00:07:35,840 --> 00:07:39,540
Chciałam, żeby była to zmiana trwała,
bardzo tego potrzebowaliśmy.

137
00:07:42,342 --> 00:07:44,538
Okazało się, że to nie takie proste.

138
00:07:45,128 --> 00:07:49,070
Minęło tylko parę tygodni,
zanim kobiety, z którymi pracowałam,

139
00:07:49,070 --> 00:07:51,620
wróciły do swoich poprzednich ról.

140
00:07:52,330 --> 00:07:55,285
Motywacją dla większości 
z nich były słowa zachęty

141
00:07:55,465 --> 00:07:57,837
płynące od przywódców
politycznych i religijnych.

142
00:07:58,177 --> 00:08:01,561
Żeby to uzasadnić,
większość cytowała pisma religijne.

143
00:08:02,449 --> 00:08:05,450
W ten sposób zdobyli społeczne
poparcie dla swoich opinii.

144
00:08:07,080 --> 00:08:11,337
Początkowo skupiłam się na ekonomicznym
i politycznym równouprawnieniu kobiet.

145
00:08:12,317 --> 00:08:15,393
Myślałam, że to doprowadzi
do zmiany społecznej i kultowej.

146
00:08:15,823 --> 00:08:19,285
Okazało się, że to nie wystarczyło.

147
00:08:20,165 --> 00:08:23,840
Zdecydowałam się użyć
do ataku ich własnej broni.

148
00:08:24,530 --> 00:08:27,924
Również zaczęłam
przywoływać islamskie pisma.

149
00:08:29,174 --> 00:08:33,736
W latach 2012-2013 moja organizacja 
przeprowadziła w Libii największą

150
00:08:33,736 --> 00:08:36,221
i najbardziej rozpowszechnioną kampanię.

151
00:08:36,741 --> 00:08:40,937
Dotarliśmy do domów, szkół,
uniwersytetów, a nawet meczetów.

152
00:08:40,937 --> 00:08:43,279
Udało nam się dotrzeć
bezpośrednio do 50 000 osób,

153
00:08:43,279 --> 00:08:46,173
a do setek tysięcy przez billboardy, 


154
00:08:46,173 --> 00:08:49,430
reklamy telewizyjne, radiowe i plakaty.

155
00:08:50,100 --> 00:08:53,194
Pewnie zastanawiacie się,
jak organizacji walczącej o prawa kobiet

156
00:08:53,194 --> 00:08:55,476
udało się tego dokonać w społeczeństwie,


157
00:08:55,476 --> 00:08:58,291
które wcześniej się sprzeciwiało 
samej egzystencji kobiet.

158
00:08:59,701 --> 00:09:01,300
Posłużyłam się Koranem.

159
00:09:02,170 --> 00:09:06,070
Posłużyłam się wersetami 
z Koranu i przekazami Proroka.

160
00:09:07,560 --> 00:09:11,525
Są to tak zwane hadisy, 
które brzmią na przykład:

161
00:09:11,525 --> 00:09:14,621
"Najbardziej prawy jest ten, 
który dobrocią darzy rodzinę".

162
00:09:14,961 --> 00:09:17,538
"Nie pozwólcie braciom uciskać innych".

163
00:09:18,978 --> 00:09:23,993
Po raz pierwszy piątkowe kazania
wygłaszane przez lokalnych imamów

164
00:09:23,993 --> 00:09:26,038
wspierały prawa kobiet.

165
00:09:26,038 --> 00:09:28,966
Dyskutowano o kwestiach tabu,
takich jak przemoc w rodzinie.

166
00:09:30,656 --> 00:09:32,280
Zmieniło się wiele zasad.

167
00:09:34,080 --> 00:09:37,205
W niektórych społecznościach
musieliśmy nawet tłumaczyć,

168
00:09:37,455 --> 00:09:41,106
że zasady Międzynarodowej
Deklaracji Praw Człowieka,

169
00:09:41,106 --> 00:09:44,652
której się sprzeciwiacie, 
bo nie napisali jej religijni uczeni,

170
00:09:45,192 --> 00:09:49,045
są obecne w Koranie.

171
00:09:49,975 --> 00:09:52,756
To ONZ tak naprawdę skopiował nas.

172
00:09:55,931 --> 00:09:58,774
Zmiana przesłania pozwoliła nam ukazać

173
00:09:58,774 --> 00:10:02,289
alternatywną wersję rzeczywistości
promującą prawa kobiet w Libii.

174
00:10:03,349 --> 00:10:06,291
Model ten jest powielany
na arenie międzynarodowej.

175
00:10:08,201 --> 00:10:12,130
Nie twierdzę, że to łatwe,
uwierzcie mi, że tak nie jest.

176
00:10:12,420 --> 00:10:14,680
Liberałowie twierdzą, 
że wykorzystujemy religię

177
00:10:14,680 --> 00:10:16,451
i nazywają nas złymi konserwatystami.

178
00:10:16,451 --> 00:10:19,904
Konserwatyści nadają nam
wiele barwnych określeń.

179
00:10:19,904 --> 00:10:23,930
Słyszałam wszystko:
od "Rodzice się za ciebie wstydzą",

180
00:10:23,930 --> 00:10:26,100
błąd, to oni najbardziej mi kibicują,

181
00:10:26,100 --> 00:10:28,611
po "Nie dożyjesz następnych urodzin".

182
00:10:28,611 --> 00:10:31,274
Znowu błąd, bo żyję do tej pory.

183
00:10:32,674 --> 00:10:36,580
Nadal bardzo wierzę w to,

184
00:10:36,580 --> 00:10:40,361
że prawa kobiet i religia
nie wykluczają się wzajemnie.

185
00:10:42,291 --> 00:10:44,803
Jednak konieczna jest nasze uczestnictwo.

186
00:10:45,723 --> 00:10:49,856
Nie wolno nam się poddawać,
ponieważ swoim milczeniem

187
00:10:49,856 --> 00:10:55,017
przyzwalamy na dalsze prześladowanie
i wykorzystywanie kobiet na całym świecie.

188
00:10:56,247 --> 00:10:58,842
Walka o prawa kobiet

189
00:10:58,842 --> 00:11:01,547
i zwalczanie ekstremizmu
za pomocą bomb i wojen

190
00:11:02,627 --> 00:11:06,536
kompletnie paraliżuje społeczności,
zmuszone do rozwiązywania tych kwestii,

191
00:11:07,288 --> 00:11:09,278
do poszukiwania stałych rozwiązań.

192
00:11:11,496 --> 00:11:15,250
Walka z wypaczonym przesłaniem 
religijnym nie jest prostym zadaniem.

193
00:11:16,930 --> 00:11:21,770
Obelgi, drwiny, groźby 
są na porządku dziennym.

194
00:11:22,380 --> 00:11:24,216
Ale musimy to robić.

195
00:11:24,216 --> 00:11:28,957
Nie mamy innego wyjścia
niż przywrócić wiarę w prawa człowieka

196
00:11:28,957 --> 00:11:30,824
i podstawy naszej wiary.

197
00:11:31,604 --> 00:11:34,367
Nie dla nas samych, 
czy kobiet w waszych rodzinach.

198
00:11:34,367 --> 00:11:36,317
Nie dla kobiet w tym pomieszczeniu.

199
00:11:36,317 --> 00:11:39,031
Nawet nie dla innych kobiet.

200
00:11:39,491 --> 00:11:42,997
Ale dla społeczeństwa,
którego transformacja

201
00:11:42,997 --> 00:11:45,314
będzie możliwa dzięki udziałowi kobiet.

202
00:11:45,884 --> 00:11:48,391
Jedynym sposobem na to,

203
00:11:48,391 --> 00:11:50,179
naszą jedyną opcją,

204
00:11:50,179 --> 00:11:52,949
jest obecność przy stole.

205
00:11:53,709 --> 00:11:54,622
Dziękuję.

206
00:11:54,622 --> 00:11:58,771
(Brawa)