WEBVTT

00:00:06.688 --> 00:00:09.604
1 Eylül 1953'te William Scoville,

00:00:09.604 --> 00:00:13.240
bir döndürme kolu ile basit bir 
matkap testere kullanarak

00:00:13.240 --> 00:00:17.946
genç bir adamın kafatasını deldi 
ve beyninin önemli parçalarını çıkarıp

00:00:17.946 --> 00:00:20.806
metal bir tüpe emdirdi.

00:00:20.806 --> 00:00:25.111
Bu, bir korku filmi sahnesinden ya da 
çirkin bir adli rapordan alıntı değildi.

00:00:25.111 --> 00:00:29.811
Dr. Scoville zamanının en ünlü
beyin cerrahlarından biriydi.

00:00:29.811 --> 00:00:35.114
Genç adamsa beynin nasıl 
çalıştığına ışık tutmamızı sağlayan,

00:00:35.114 --> 00:00:40.466
'H.M.' olarak bilinen meşhur hasta,
Henry Molaison'dı.

00:00:40.466 --> 00:00:44.596
Henry çocukken bir kazada kafatasını 
çatlatmıştı; sonrasında nöbet geçirmeye,

00:00:44.596 --> 00:00:49.610
bayılmaya, bedensel işlevlerinin
kontrolünü kaybetmeye başladı.

00:00:49.610 --> 00:00:53.901
Sık nöbetlere yıllarca dayandıktan
hatta okulu bıraktıktan sonra

00:00:53.901 --> 00:00:57.009
umutsuz genç adam,
riskli ameliyatlarıyla bilinen

00:00:57.009 --> 00:01:00.202
gözü pek Dr. Scoville'a gitti.

00:01:00.202 --> 00:01:02.589
Kısmi lobotomiler; zihinsel işlevlerin,

00:01:02.589 --> 00:01:06.473
beyindeki ilgili bölgelere bağlı olduğu 
düşüncesine dayanarak

00:01:06.473 --> 00:01:10.498
akıl hastalarını tedavi etmek için
yıllardır yapılıyordu.

00:01:10.498 --> 00:01:14.162
Psikoz hastalarının nöbetlerini azaltmada 
bu yöntemi kullanıp başarılı olunca

00:01:14.162 --> 00:01:17.378
Scoville, H.M.'nin hipokampusunu 
çıkarmaya karar verdi.

00:01:17.378 --> 00:01:21.142
Yani duygularla bağlantılı limbik 
sistemin bir parçası olduğu bilinen

00:01:21.142 --> 00:01:23.781
ancak işlevi bilinmeyen bölümü.

00:01:23.781 --> 00:01:26.352
İlk bakışta ameliyat 
başarılı geçmiş göründü.

00:01:26.352 --> 00:01:30.593
H.M.'nin nöbetleri adeta kayboldu,
karakterinde bir değişme de olmadı;

00:01:30.593 --> 00:01:32.854
hatta IQ'su bile yükseldi.

00:01:32.854 --> 00:01:36.146
Ama bir sorun vardı: Hafızası.

00:01:36.146 --> 00:01:39.907
H.M., son 10 yılının çoğunu 
hatırlayamadığı gibi

00:01:39.907 --> 00:01:43.290
yeni hatıralar da edinemiyordu. 
Hangi günde olduğunu unutuyor,

00:01:43.290 --> 00:01:48.111
söylediklerini tekrar ediyor hatta 
art arda birkaç öğün yemek yiyordu.

00:01:48.111 --> 00:01:52.333
Scoville başka bir uzman olan 
Wilder Penfield'a olanları anlattı.

00:01:52.333 --> 00:01:55.158
Penfield da evinde garip 
ev işleriyle uğraşıp

00:01:55.158 --> 00:02:00.048
aynı klasik filmleri, ilk defa izler gibi
izleyen H.M.'yi gözlemlemesi için

00:02:00.054 --> 00:02:04.357
Brenda Milner diye bir doktora 
öğrencisini görevlendirdi.

00:02:04.507 --> 00:02:07.562
Milner'ın bir dizi test 
ve görüşmeyle keşfettiği şeyler,

00:02:07.562 --> 00:02:10.608
hafızayla ilgili araştırmalara 
katkı sağlamakla kalmadı;

00:02:10.608 --> 00:02:13.611
hafızanın tanımını da baştan yaptı.

00:02:13.761 --> 00:02:16.692
Milner'ın bulgularının ışık tuttuğu 
bilgilerden biri şuydu:

00:02:16.692 --> 00:02:21.327
H.M. yeni anılar edinemese de 
cümlesini bitirebilecek ya da

00:02:21.327 --> 00:02:26.185
banyonun yerini bulabilecek kadar
süre bilgileri hafızasında tutabiliyordu.

00:02:26.185 --> 00:02:28.698
Milner ona rastgele bir numara verdiğinde

00:02:28.698 --> 00:02:31.183
numarayı, sürekli tekrar ederek

00:02:31.183 --> 00:02:33.474
15 dakika aklında tutabiliyordu.

00:02:33.474 --> 00:02:38.064
Ama 5 dakika sonrasında 
testin yapıldığını bile hatırlamıyordu.

00:02:38.064 --> 00:02:41.812
Nörologlar; hafızanın tek parça 
ve esasen aynı olduğunu,

00:02:41.812 --> 00:02:45.800
ve beynin her yerinde 
depolandığını düşünüyorlardı.

00:02:45.800 --> 00:02:49.178
Milner'ın edinimleri, şu an aşina olunan

00:02:49.178 --> 00:02:52.536
kısa ve uzun süreli belleğin 
temellerini atmakla kalmayıp

00:02:52.536 --> 00:02:56.125
her birinin, beynin farklı bölümlerini 
kullandığını da ortaya çıkardı.

00:02:56.125 --> 00:02:59.369
Artık biliyoruz ki hatıralar,
birkaç adımda biçimleniyor.

00:02:59.369 --> 00:03:04.374
Duyusal veriler; nöronlar tarafından
kalıcı bir şekilde kortekse kopyalanır,

00:03:04.374 --> 00:03:09.472
sonra da kortikal sinaptik bağlantıları 
güçlendiren özel proteinlerin olduğu

00:03:09.472 --> 00:03:12.066
hipokampusa gider.

00:03:12.066 --> 00:03:14.029
Eğer olay yeterince güçlüyse

00:03:14.029 --> 00:03:17.442
ya da o olayı ilk birkaç gün içinde 
belli aralıklarla hatırlarsak

00:03:17.442 --> 00:03:22.147
hipokampus o anıyı kalıcı olarak 
depolamak için tekrar kortekse yollar.

00:03:22.147 --> 00:03:25.371
H.M.'nin zihni ilk izlenimleri
edinebiliyordu

00:03:25.371 --> 00:03:29.325
ama anıyı pekiştirecek bir
hipokampus olmadığından

00:03:29.325 --> 00:03:33.361
tıpkı kuma yazılan bir yazı gibi 
silinip gidiyordu.

00:03:33.361 --> 00:03:36.565
Ancak Milner'ın hafızayla ilgili 
farkettiği tek şey bu değildi.

00:03:36.565 --> 00:03:41.194
Şu an ünlü olan deneyi yaparak
H.M.'den eş merkezli iki yıldızın

00:03:41.194 --> 00:03:45.753
arasındaki dar boşluğa üçüncü bir
yıldız çizmesini istedi.

00:03:45.753 --> 00:03:49.373
Bunu yaparken de kağıt ve kalemini 
bir aynadan görecekti.

00:03:49.373 --> 00:03:52.490
Böylesine garip bir testi ilk defa gören
birçok insan gibi

00:03:52.490 --> 00:03:54.297
H.M. de çuvalladı.

00:03:54.297 --> 00:03:57.455
Ama şaşırtıcı bir şekilde
testi tekrarladıkça

00:03:57.455 --> 00:04:01.151
önceki girişimlerini hatırlamamasına 
rağmen, gelişme gösterdi.

00:04:01.151 --> 00:04:06.644
H.M.'nin bilinçsiz motor merkezi, 
bilinçli zihnin unuttuğu şeyi hatırladı.

00:04:06.644 --> 00:04:10.820
Milner isim, tarih 
ve bilgi belleğinin; bisiklet sürmek

00:04:10.820 --> 00:04:17.256
ya da imza atmak için olan 
işlemsel bellekten farklı olduğunu buldu.

00:04:17.256 --> 00:04:19.500
Bugün biliyoruz ki işlemsel bellek,

00:04:19.500 --> 00:04:22.852
bazal ganglion ve beyincikte yer alıyor,

00:04:22.852 --> 00:04:26.117
yani H.M.'nin beynindeki
dokunulmayan bölgelerde.

00:04:26.117 --> 00:04:29.556
''Bir şeyi bilmek'' ve ''nasıl olduğunu
bilmek'' arasındaki bu fark

00:04:29.556 --> 00:04:32.960
o zamandan beri hafıza araştırmalarının 
temelini destekliyor.

00:04:32.960 --> 00:04:38.152
H.M. çoğu huzurlu geçen bir hayattan sonra
bir bakımevinde 82 yaşında vefat etti.

00:04:38.152 --> 00:04:42.556
Yıllarca 100'den fazla nörolog tarafından
muayene olarak

00:04:42.556 --> 00:04:45.750
beyni en çok incelenen insan oldu.

00:04:45.750 --> 00:04:48.922
Vefatı üzerine beyni korunup
tarandıktan sonra,

00:04:48.922 --> 00:04:52.356
nöronlara kadar dijital bir 
haritasının çıkarılması için

00:04:52.356 --> 00:04:57.624
400.000 kişi tarafından
izlenilen bir yayında

00:04:57.624 --> 00:05:02.017
2000 parçaya ayrıştırıldı 
ve fotoğraflandı.

00:05:02.017 --> 00:05:04.684
Hayatının çoğunu
bir şeyleri unutarak geçirmiş olsa da

00:05:04.684 --> 00:05:07.602
H.M. ve hafızayı 
anlamaya yönelik katkıları

00:05:07.602 --> 00:05:10.013
nesillerce unutulmayacak.