1
00:00:06,688 --> 00:00:09,604
1 Eylül 1953'te William Scoville,

2
00:00:09,604 --> 00:00:13,240
bir döndürme kolu ile basit bir 
matkap testere kullanarak

3
00:00:13,240 --> 00:00:17,946
genç bir adamın kafatasını deldi 
ve beyninin önemli parçalarını çıkarıp

4
00:00:17,946 --> 00:00:20,806
metal bir tüpe emdirdi.

5
00:00:20,806 --> 00:00:25,111
Bu, bir korku filmi sahnesinden ya da 
çirkin bir adli rapordan alıntı değildi.

6
00:00:25,111 --> 00:00:29,811
Dr. Scoville zamanının en ünlü
beyin cerrahlarından biriydi.

7
00:00:29,811 --> 00:00:35,114
Genç adamsa beynin nasıl 
çalıştığına ışık tutmamızı sağlayan,

8
00:00:35,114 --> 00:00:40,466
'H.M.' olarak bilinen meşhur hasta,
Henry Molaison'dı.

9
00:00:40,466 --> 00:00:44,596
Henry çocukken bir kazada kafatasını 
çatlatmıştı; sonrasında nöbet geçirmeye,

10
00:00:44,596 --> 00:00:49,610
bayılmaya, bedensel işlevlerinin
kontrolünü kaybetmeye başladı.

11
00:00:49,610 --> 00:00:53,901
Sık nöbetlere yıllarca dayandıktan
hatta okulu bıraktıktan sonra

12
00:00:53,901 --> 00:00:57,009
umutsuz genç adam,
riskli ameliyatlarıyla bilinen

13
00:00:57,009 --> 00:01:00,202
gözü pek Dr. Scoville'a gitti.

14
00:01:00,202 --> 00:01:02,589
Kısmi lobotomiler; zihinsel işlevlerin,

15
00:01:02,589 --> 00:01:06,473
beyindeki ilgili bölgelere bağlı olduğu 
düşüncesine dayanarak

16
00:01:06,473 --> 00:01:10,498
akıl hastalarını tedavi etmek için
yıllardır yapılıyordu.

17
00:01:10,498 --> 00:01:14,162
Psikoz hastalarının nöbetlerini azaltmada 
bu yöntemi kullanıp başarılı olunca

18
00:01:14,162 --> 00:01:17,378
Scoville, H.M.'nin hipokampusunu 
çıkarmaya karar verdi.

19
00:01:17,378 --> 00:01:21,142
Yani duygularla bağlantılı limbik 
sistemin bir parçası olduğu bilinen

20
00:01:21,142 --> 00:01:23,781
ancak işlevi bilinmeyen bölümü.

21
00:01:23,781 --> 00:01:26,352
İlk bakışta ameliyat 
başarılı geçmiş göründü.

22
00:01:26,352 --> 00:01:30,593
H.M.'nin nöbetleri adeta kayboldu,
karakterinde bir değişme de olmadı;

23
00:01:30,593 --> 00:01:32,854
hatta IQ'su bile yükseldi.

24
00:01:32,854 --> 00:01:36,146
Ama bir sorun vardı: Hafızası.

25
00:01:36,146 --> 00:01:39,907
H.M., son 10 yılının çoğunu 
hatırlayamadığı gibi

26
00:01:39,907 --> 00:01:43,290
yeni hatıralar da edinemiyordu. 
Hangi günde olduğunu unutuyor,

27
00:01:43,290 --> 00:01:48,111
söylediklerini tekrar ediyor hatta 
art arda birkaç öğün yemek yiyordu.

28
00:01:48,111 --> 00:01:52,333
Scoville başka bir uzman olan 
Wilder Penfield'a olanları anlattı.

29
00:01:52,333 --> 00:01:55,158
Penfield da evinde garip 
ev işleriyle uğraşıp

30
00:01:55,158 --> 00:02:00,048
aynı klasik filmleri, ilk defa izler gibi
izleyen H.M.'yi gözlemlemesi için

31
00:02:00,054 --> 00:02:04,357
Brenda Milner diye bir doktora 
öğrencisini görevlendirdi.

32
00:02:04,507 --> 00:02:07,562
Milner'ın bir dizi test 
ve görüşmeyle keşfettiği şeyler,

33
00:02:07,562 --> 00:02:10,608
hafızayla ilgili araştırmalara 
katkı sağlamakla kalmadı;

34
00:02:10,608 --> 00:02:13,611
hafızanın tanımını da baştan yaptı.

35
00:02:13,761 --> 00:02:16,692
Milner'ın bulgularının ışık tuttuğu 
bilgilerden biri şuydu:

36
00:02:16,692 --> 00:02:21,327
H.M. yeni anılar edinemese de 
cümlesini bitirebilecek ya da

37
00:02:21,327 --> 00:02:26,185
banyonun yerini bulabilecek kadar
süre bilgileri hafızasında tutabiliyordu.

38
00:02:26,185 --> 00:02:28,698
Milner ona rastgele bir numara verdiğinde

39
00:02:28,698 --> 00:02:31,183
numarayı, sürekli tekrar ederek

40
00:02:31,183 --> 00:02:33,474
15 dakika aklında tutabiliyordu.

41
00:02:33,474 --> 00:02:38,064
Ama 5 dakika sonrasında 
testin yapıldığını bile hatırlamıyordu.

42
00:02:38,064 --> 00:02:41,812
Nörologlar; hafızanın tek parça 
ve esasen aynı olduğunu,

43
00:02:41,812 --> 00:02:45,800
ve beynin her yerinde 
depolandığını düşünüyorlardı.

44
00:02:45,800 --> 00:02:49,178
Milner'ın edinimleri, şu an aşina olunan

45
00:02:49,178 --> 00:02:52,536
kısa ve uzun süreli belleğin 
temellerini atmakla kalmayıp

46
00:02:52,536 --> 00:02:56,125
her birinin, beynin farklı bölümlerini 
kullandığını da ortaya çıkardı.

47
00:02:56,125 --> 00:02:59,369
Artık biliyoruz ki hatıralar,
birkaç adımda biçimleniyor.

48
00:02:59,369 --> 00:03:04,374
Duyusal veriler; nöronlar tarafından
kalıcı bir şekilde kortekse kopyalanır,

49
00:03:04,374 --> 00:03:09,472
sonra da kortikal sinaptik bağlantıları 
güçlendiren özel proteinlerin olduğu

50
00:03:09,472 --> 00:03:12,066
hipokampusa gider.

51
00:03:12,066 --> 00:03:14,029
Eğer olay yeterince güçlüyse

52
00:03:14,029 --> 00:03:17,442
ya da o olayı ilk birkaç gün içinde 
belli aralıklarla hatırlarsak

53
00:03:17,442 --> 00:03:22,147
hipokampus o anıyı kalıcı olarak 
depolamak için tekrar kortekse yollar.

54
00:03:22,147 --> 00:03:25,371
H.M.'nin zihni ilk izlenimleri
edinebiliyordu

55
00:03:25,371 --> 00:03:29,325
ama anıyı pekiştirecek bir
hipokampus olmadığından

56
00:03:29,325 --> 00:03:33,361
tıpkı kuma yazılan bir yazı gibi 
silinip gidiyordu.

57
00:03:33,361 --> 00:03:36,565
Ancak Milner'ın hafızayla ilgili 
farkettiği tek şey bu değildi.

58
00:03:36,565 --> 00:03:41,194
Şu an ünlü olan deneyi yaparak
H.M.'den eş merkezli iki yıldızın

59
00:03:41,194 --> 00:03:45,753
arasındaki dar boşluğa üçüncü bir
yıldız çizmesini istedi.

60
00:03:45,753 --> 00:03:49,373
Bunu yaparken de kağıt ve kalemini 
bir aynadan görecekti.

61
00:03:49,373 --> 00:03:52,490
Böylesine garip bir testi ilk defa gören
birçok insan gibi

62
00:03:52,490 --> 00:03:54,297
H.M. de çuvalladı.

63
00:03:54,297 --> 00:03:57,455
Ama şaşırtıcı bir şekilde
testi tekrarladıkça

64
00:03:57,455 --> 00:04:01,151
önceki girişimlerini hatırlamamasına 
rağmen, gelişme gösterdi.

65
00:04:01,151 --> 00:04:06,644
H.M.'nin bilinçsiz motor merkezi, 
bilinçli zihnin unuttuğu şeyi hatırladı.

66
00:04:06,644 --> 00:04:10,820
Milner isim, tarih 
ve bilgi belleğinin; bisiklet sürmek

67
00:04:10,820 --> 00:04:17,256
ya da imza atmak için olan 
işlemsel bellekten farklı olduğunu buldu.

68
00:04:17,256 --> 00:04:19,500
Bugün biliyoruz ki işlemsel bellek,

69
00:04:19,500 --> 00:04:22,852
bazal ganglion ve beyincikte yer alıyor,

70
00:04:22,852 --> 00:04:26,117
yani H.M.'nin beynindeki
dokunulmayan bölgelerde.

71
00:04:26,117 --> 00:04:29,556
''Bir şeyi bilmek'' ve ''nasıl olduğunu
bilmek'' arasındaki bu fark

72
00:04:29,556 --> 00:04:32,960
o zamandan beri hafıza araştırmalarının 
temelini destekliyor.

73
00:04:32,960 --> 00:04:38,152
H.M. çoğu huzurlu geçen bir hayattan sonra
bir bakımevinde 82 yaşında vefat etti.

74
00:04:38,152 --> 00:04:42,556
Yıllarca 100'den fazla nörolog tarafından
muayene olarak

75
00:04:42,556 --> 00:04:45,750
beyni en çok incelenen insan oldu.

76
00:04:45,750 --> 00:04:48,922
Vefatı üzerine beyni korunup
tarandıktan sonra,

77
00:04:48,922 --> 00:04:52,356
nöronlara kadar dijital bir 
haritasının çıkarılması için

78
00:04:52,356 --> 00:04:57,624
400.000 kişi tarafından
izlenilen bir yayında

79
00:04:57,624 --> 00:05:02,017
2000 parçaya ayrıştırıldı 
ve fotoğraflandı.

80
00:05:02,017 --> 00:05:04,684
Hayatının çoğunu
bir şeyleri unutarak geçirmiş olsa da

81
00:05:04,684 --> 00:05:07,602
H.M. ve hafızayı 
anlamaya yönelik katkıları

82
00:05:07,602 --> 00:05:10,013
nesillerce unutulmayacak.