WEBVTT 00:00:06.688 --> 00:00:09.604 Pierwszego września 1953 roku 00:00:09.604 --> 00:00:12.980 William Scoville użył ręcznej wiertarki i zwykłego wiertła piłowego, 00:00:12.980 --> 00:00:15.126 by wwiercić się w czaszkę młodego mężczyzny, 00:00:15.126 --> 00:00:17.946 wyciąć istotne części mózgu 00:00:17.946 --> 00:00:20.806 i wyssać je przez metalową cewkę. 00:00:20.806 --> 00:00:25.111 Nie jest to scena z horroru czy makabrycznego policyjnego raportu. 00:00:25.111 --> 00:00:29.811 Dr Scoville był jednym z najsłynniejszych neurochirurgów swoich czasów, 00:00:29.811 --> 00:00:35.114 a młodym mężczyzną był Henry Molaison - słynny pacjent H.M., 00:00:35.114 --> 00:00:37.466 którego przypadek umożliwił niesłychany wgląd 00:00:37.466 --> 00:00:40.466 w funkcjonowanie mózgu. 00:00:40.466 --> 00:00:43.866 W dzieciństwie Hernry doznał pęknięcia czaszki. 00:00:43.866 --> 00:00:46.610 Odtąd cierpiał na padaczkę, zaniki pamięci, 00:00:46.610 --> 00:00:49.610 i utratę kontroli nad funkcjami fizjologicznymi. 00:00:49.610 --> 00:00:53.901 Cierpiał tak wiele lat, a nawet musiał rzucić liceum. 00:00:53.901 --> 00:00:57.009 Zdesperowany, zwrócił się do dr Scoville'a, 00:00:57.009 --> 00:01:00.202 odważnego lekarza, znanego z ryzykownych zabiegów. 00:01:00.202 --> 00:01:04.259 Częściowe lobotomie stosowano już od lat w leczeniu chorób umysłowych, 00:01:04.259 --> 00:01:07.793 w oparciu o koncepcję, że funkcje umysłowe są umiejscowione bezpośrednio 00:01:07.793 --> 00:01:10.588 w odpowiednich częściach mózgu. 00:01:10.588 --> 00:01:14.162 Jako że dr Scoville używał już lobotomii, by złagodzić napady w psychozach, 00:01:14.162 --> 00:01:17.378 zdecydował się na usunięcie pacjentowi H.M. hipokampu, 00:01:17.378 --> 00:01:21.142 części systemu układu limbicznego, którą łączono z emocjami, 00:01:21.142 --> 00:01:23.781 jednak nie znano jego dokładnej funkcji. 00:01:23.781 --> 00:01:26.352 Na pierwszy rzut oka, osiągnięto sukces. 00:01:26.352 --> 00:01:30.593 Napady H.M. niemal zniknęły, nie zmieniając osobowości pacjenta. 00:01:30.593 --> 00:01:32.854 Jego IQ nawet wzrosło. 00:01:32.854 --> 00:01:36.616 Był jednak jeden problem: ucierpiała jego pamięć. 00:01:36.616 --> 00:01:39.907 Poza utratą większości wspomnień z poprzedniej dekady, 00:01:39.907 --> 00:01:43.290 H.M. nie umiał nabyć nowych, zapominał jaki był dzień, 00:01:43.290 --> 00:01:48.111 powtarzał się, a nawet jadł wiele posiłków z rzędu. 00:01:48.111 --> 00:01:52.333 Scoville poinformował innego eksperta, Wildera Penfielda, o rezultatach. 00:01:52.333 --> 00:01:57.918 Ten wysłał doktorantkę, Brendę Milner, by zbadała H.M. w jego rodzinnym domu, 00:01:57.918 --> 00:02:00.464 gdzie spędzał czas na pracach domowych 00:02:00.464 --> 00:02:04.607 i oglądaniu klasyki kina, w kółko po raz pierwszy. 00:02:04.607 --> 00:02:07.402 Jej odkrycia otrzymane na drodze serii testów i rozmów 00:02:07.402 --> 00:02:10.608 nie tylko wielce przyczyniły się do badań nad pamięcią, 00:02:10.608 --> 00:02:13.751 ale zupełnie przedefiniowały, co znaczy "pamięć". 00:02:13.751 --> 00:02:16.692 Jeden z wyników Milner, rzucił światło na oczywisty fakt: 00:02:16.692 --> 00:02:20.117 choć H.M. nie tworzył nowych wspomnień, 00:02:20.117 --> 00:02:23.447 to jednak przechowywał informacje dostatecznie długo, 00:02:23.447 --> 00:02:26.185 żeby dokończyć zdanie lub znaleźć łazienkę. 00:02:26.185 --> 00:02:28.358 Kiedy Milner podawała mu losową liczbę, 00:02:28.358 --> 00:02:31.123 udawało mu się zapamiętać ją na 15 minut 00:02:31.123 --> 00:02:33.474 za pomocą ciągłego powtarzania. 00:02:33.474 --> 00:02:38.064 Lecz już pięć minut później nie pamiętał, że test w ogóle miał miejsce. 00:02:38.064 --> 00:02:41.812 Neurolodzy myśleli dotychczas o pamięci jak o monolitycznej całości, 00:02:41.812 --> 00:02:45.800 zbudowanej w jeden sposób i przechowywanej w całym mózgu. 00:02:45.800 --> 00:02:49.868 Prace Milner rzuciły światło na powszechnie dziś znane rozróżnienie 00:02:49.868 --> 00:02:52.536 pamięci krótko- i długotrwałej, 00:02:52.536 --> 00:02:56.125 lecz także pokazały, że każdy używa innych obszarów mózgu. 00:02:56.125 --> 00:02:59.458 Wiemy obecnie, że tworzenie wspomnień ma kilka etapów. 00:02:59.458 --> 00:03:04.834 Po tymczasowym zapisaniu danych zmysłowych w korze mózgu, 00:03:04.834 --> 00:03:06.742 ich zapis jest przenoszony do hipokampu, 00:03:06.742 --> 00:03:12.066 gdzie specjalne białka wzmacniają połączenia synaptyczne w korze mózgowej. 00:03:12.066 --> 00:03:13.749 Jeśli doświadczenie było silne, 00:03:13.749 --> 00:03:16.682 bądź przypominamy sobie o nim często w pierwszych dniach, 00:03:16.682 --> 00:03:19.147 hipokamp przenosi wspomnienie z powrotem do kory, 00:03:19.147 --> 00:03:22.147 by zostało trwale zapamiętane. 00:03:22.147 --> 00:03:25.371 Umysł H.M. mógł tworzyć wrażenia zmysłowe, 00:03:25.371 --> 00:03:29.325 jednak bez hipokampu nie mógł połączyć wspomnień. 00:03:29.325 --> 00:03:33.361 Ginęły, jak napisy na piasku. 00:03:33.361 --> 00:03:36.565 Jednak nie był to jedyny rodzaj pamięci, jaki odkryła Milner. 00:03:36.565 --> 00:03:41.194 W słynnym eksperymencie poprosiła H.M., żeby narysował trzecią gwiazdę, 00:03:41.194 --> 00:03:45.753 w wąskiej przestrzeni między zarysami dwóch innych, 00:03:45.753 --> 00:03:49.373 patrząc na papier i ołówek tylko w lustrze. 00:03:49.373 --> 00:03:52.490 Jak każdy wykonujący takie dziwaczne zadanie po raz pierwszy, 00:03:52.490 --> 00:03:54.297 poszło mu fatalnie. 00:03:54.297 --> 00:03:57.685 Co zaskakujące jednak, szło mu coraz lepiej przy następnych próbach 00:03:57.685 --> 00:04:01.151 chociaż przecież nie pamiętał poprzednich podejść. 00:04:01.151 --> 00:04:02.994 Podświadome ośrodki ruchu 00:04:02.994 --> 00:04:06.644 zapamiętywały to, o czym zapominała świadomość. 00:04:06.644 --> 00:04:11.690 Milner odkryła także pamięć deklaratywną, zapamiętującą imiona, daty i fakty 00:04:11.690 --> 00:04:17.256 oraz pamięć proceduralną, odpowiedzialną za jazdę na rowerze czy podpis. 00:04:17.256 --> 00:04:19.500 Obecnie wiemy też, że pamięć proceduralna 00:04:19.500 --> 00:04:22.852 zależy głównie od jąder podstawnych i móżdżku, 00:04:22.852 --> 00:04:26.117 struktur, które u H.M. pozostały nienaruszone. 00:04:26.117 --> 00:04:29.556 To właśnie rozróżnienie między wiedzą a umiejętnością 00:04:29.556 --> 00:04:32.960 ustanowiło fundament dla badań nad pamięcią. 00:04:32.960 --> 00:04:38.152 H.M. umarł w wieku 82 lat, po spędzeniu większości życia w domu opieki. 00:04:38.152 --> 00:04:42.556 Przez ten czas badało go ponad 100 neurologów, 00:04:42.556 --> 00:04:45.750 co czyni jego umysł najczęściej badanym w historii. 00:04:45.750 --> 00:04:48.915 Po śmierci jego mózg został zakonserwowany, zeskanowany, 00:04:48.915 --> 00:04:52.356 a następnie pocięty na 2000 plastrów 00:04:52.356 --> 00:04:57.624 by utworzyć jego cyfrową mapę, na poziomie struktury neuronów. 00:04:57.624 --> 00:05:02.017 Wszystko to było transmitowane na żywo i oglądane przez 400 000 ludzi. 00:05:02.017 --> 00:05:04.684 Mimo że H.M. większość życia zapominał o wielu rzeczach, 00:05:04.684 --> 00:05:07.602 o nim i o jego wkładzie w zrozumienie mechanizmów pamięci 00:05:07.602 --> 00:05:10.013 będą pamiętały pokolenia.