1
00:00:06,688 --> 00:00:09,604
Pierwszego września 1953 roku

2
00:00:09,604 --> 00:00:12,980
William Scoville użył ręcznej wiertarki
i zwykłego wiertła piłowego,

3
00:00:12,980 --> 00:00:15,126
by wwiercić się w czaszkę 
młodego mężczyzny,

4
00:00:15,126 --> 00:00:17,946
wyciąć istotne części mózgu

5
00:00:17,946 --> 00:00:20,806
i wyssać je przez metalową cewkę.

6
00:00:20,806 --> 00:00:25,111
Nie jest to scena z horroru
czy makabrycznego policyjnego raportu.

7
00:00:25,111 --> 00:00:29,811
Dr Scoville był jednym z najsłynniejszych 
neurochirurgów swoich czasów,

8
00:00:29,811 --> 00:00:35,114
a młodym mężczyzną był Henry Molaison -
słynny pacjent H.M.,

9
00:00:35,114 --> 00:00:37,466
którego przypadek 
umożliwił niesłychany wgląd

10
00:00:37,466 --> 00:00:40,466
w funkcjonowanie mózgu.

11
00:00:40,466 --> 00:00:43,866
W dzieciństwie
Hernry doznał pęknięcia czaszki.

12
00:00:43,866 --> 00:00:46,610
Odtąd cierpiał na padaczkę, 
zaniki pamięci,

13
00:00:46,610 --> 00:00:49,610
i utratę kontroli 
nad funkcjami fizjologicznymi.

14
00:00:49,610 --> 00:00:53,901
Cierpiał tak wiele lat, 
a nawet musiał rzucić liceum.

15
00:00:53,901 --> 00:00:57,009
Zdesperowany, zwrócił się
do dr Scoville'a,

16
00:00:57,009 --> 00:01:00,202
odważnego lekarza,
znanego z ryzykownych zabiegów.

17
00:01:00,202 --> 00:01:04,259
Częściowe lobotomie stosowano już od lat 
w leczeniu chorób umysłowych,

18
00:01:04,259 --> 00:01:07,793
w oparciu o koncepcję, że funkcje umysłowe
są umiejscowione bezpośrednio

19
00:01:07,793 --> 00:01:10,588
w odpowiednich częściach mózgu.

20
00:01:10,588 --> 00:01:14,162
Jako że dr Scoville używał już lobotomii,
by złagodzić napady w psychozach,

21
00:01:14,162 --> 00:01:17,378
zdecydował się na usunięcie
pacjentowi H.M. hipokampu,

22
00:01:17,378 --> 00:01:21,142
części systemu układu limbicznego,
którą łączono z emocjami,

23
00:01:21,142 --> 00:01:23,781
jednak nie znano jego dokładnej funkcji.

24
00:01:23,781 --> 00:01:26,352
Na pierwszy rzut oka,
osiągnięto sukces.

25
00:01:26,352 --> 00:01:30,593
Napady H.M. niemal zniknęły,
nie zmieniając osobowości pacjenta.

26
00:01:30,593 --> 00:01:32,854
Jego IQ nawet wzrosło.

27
00:01:32,854 --> 00:01:36,616
Był jednak jeden problem:
ucierpiała jego pamięć.

28
00:01:36,616 --> 00:01:39,907
Poza utratą większości wspomnień
z poprzedniej dekady,

29
00:01:39,907 --> 00:01:43,290
H.M. nie umiał nabyć nowych,
zapominał jaki był dzień,

30
00:01:43,290 --> 00:01:48,111
powtarzał się, a nawet jadł 
wiele posiłków z rzędu.

31
00:01:48,111 --> 00:01:52,333
Scoville poinformował innego eksperta,
Wildera Penfielda, o rezultatach.

32
00:01:52,333 --> 00:01:57,918
Ten wysłał doktorantkę, Brendę Milner, 
by zbadała H.M. w jego rodzinnym domu,

33
00:01:57,918 --> 00:02:00,464
gdzie spędzał czas na pracach domowych

34
00:02:00,464 --> 00:02:04,607
i oglądaniu klasyki kina,
w kółko po raz pierwszy.

35
00:02:04,607 --> 00:02:07,402
Jej odkrycia otrzymane 
na drodze serii testów i rozmów

36
00:02:07,402 --> 00:02:10,608
nie tylko wielce przyczyniły się
do badań nad pamięcią,

37
00:02:10,608 --> 00:02:13,751
ale zupełnie przedefiniowały, 
co znaczy "pamięć".

38
00:02:13,751 --> 00:02:16,692
Jeden z wyników Milner,
rzucił światło na oczywisty fakt:

39
00:02:16,692 --> 00:02:20,117
choć H.M. nie tworzył nowych wspomnień,

40
00:02:20,117 --> 00:02:23,447
to jednak przechowywał 
informacje dostatecznie długo,

41
00:02:23,447 --> 00:02:26,185
żeby dokończyć zdanie 
lub znaleźć łazienkę.

42
00:02:26,185 --> 00:02:28,358
Kiedy Milner podawała mu losową liczbę,

43
00:02:28,358 --> 00:02:31,123
udawało mu się zapamiętać ją na 15 minut

44
00:02:31,123 --> 00:02:33,474
za pomocą ciągłego powtarzania.

45
00:02:33,474 --> 00:02:38,064
Lecz już pięć minut później nie pamiętał,
że test w ogóle miał miejsce.

46
00:02:38,064 --> 00:02:41,812
Neurolodzy myśleli dotychczas o pamięci
jak o monolitycznej całości,

47
00:02:41,812 --> 00:02:45,800
zbudowanej w jeden sposób
i przechowywanej w całym mózgu.

48
00:02:45,800 --> 00:02:49,868
Prace Milner rzuciły światło 
na powszechnie dziś znane rozróżnienie

49
00:02:49,868 --> 00:02:52,536
pamięci krótko- i długotrwałej,

50
00:02:52,536 --> 00:02:56,125
lecz także pokazały, że każdy
używa innych obszarów mózgu.

51
00:02:56,125 --> 00:02:59,458
Wiemy obecnie, że tworzenie 
wspomnień ma kilka etapów.

52
00:02:59,458 --> 00:03:04,834
Po tymczasowym zapisaniu 
danych zmysłowych w korze mózgu,

53
00:03:04,834 --> 00:03:06,742
ich zapis jest przenoszony do hipokampu,

54
00:03:06,742 --> 00:03:12,066
gdzie specjalne białka wzmacniają
połączenia synaptyczne w korze mózgowej.

55
00:03:12,066 --> 00:03:13,749
Jeśli doświadczenie było silne,

56
00:03:13,749 --> 00:03:16,682
bądź przypominamy sobie o nim często
w pierwszych dniach,

57
00:03:16,682 --> 00:03:19,147
hipokamp przenosi wspomnienie 
z powrotem do kory,

58
00:03:19,147 --> 00:03:22,147
by zostało trwale zapamiętane.

59
00:03:22,147 --> 00:03:25,371
Umysł H.M. mógł tworzyć wrażenia zmysłowe,

60
00:03:25,371 --> 00:03:29,325
jednak bez hipokampu
nie mógł połączyć wspomnień.

61
00:03:29,325 --> 00:03:33,361
Ginęły, jak napisy na piasku.

62
00:03:33,361 --> 00:03:36,565
Jednak nie był to jedyny 
rodzaj pamięci, jaki odkryła Milner.

63
00:03:36,565 --> 00:03:41,194
W słynnym eksperymencie poprosiła H.M.,
żeby narysował trzecią gwiazdę,

64
00:03:41,194 --> 00:03:45,753
w wąskiej przestrzeni
między zarysami dwóch innych,

65
00:03:45,753 --> 00:03:49,373
patrząc na papier i ołówek 
tylko w lustrze.

66
00:03:49,373 --> 00:03:52,490
Jak każdy wykonujący takie
dziwaczne zadanie po raz pierwszy,

67
00:03:52,490 --> 00:03:54,297
poszło mu fatalnie.

68
00:03:54,297 --> 00:03:57,685
Co zaskakujące jednak, szło mu
coraz lepiej przy następnych próbach

69
00:03:57,685 --> 00:04:01,151
chociaż przecież nie pamiętał 
poprzednich podejść.

70
00:04:01,151 --> 00:04:02,994
Podświadome ośrodki ruchu

71
00:04:02,994 --> 00:04:06,644
zapamiętywały to, 
o czym zapominała świadomość.

72
00:04:06,644 --> 00:04:11,690
Milner odkryła także pamięć deklaratywną,
zapamiętującą imiona, daty i fakty

73
00:04:11,690 --> 00:04:17,256
oraz pamięć proceduralną, odpowiedzialną
za jazdę na rowerze czy podpis.

74
00:04:17,256 --> 00:04:19,500
Obecnie wiemy też, że pamięć proceduralna

75
00:04:19,500 --> 00:04:22,852
zależy głównie 
od jąder podstawnych i móżdżku,

76
00:04:22,852 --> 00:04:26,117
struktur, które u H.M. 
pozostały nienaruszone.

77
00:04:26,117 --> 00:04:29,556
To właśnie rozróżnienie 
między wiedzą a umiejętnością

78
00:04:29,556 --> 00:04:32,960
ustanowiło fundament
dla badań nad pamięcią.

79
00:04:32,960 --> 00:04:38,152
H.M. umarł w wieku 82 lat, po spędzeniu
większości życia w domu opieki.

80
00:04:38,152 --> 00:04:42,556
Przez ten czas badało go 
ponad 100 neurologów,

81
00:04:42,556 --> 00:04:45,750
co czyni jego umysł
najczęściej badanym w historii.

82
00:04:45,750 --> 00:04:48,915
Po śmierci jego mózg
został zakonserwowany, zeskanowany,

83
00:04:48,915 --> 00:04:52,356
a następnie pocięty na 2000 plastrów

84
00:04:52,356 --> 00:04:57,624
by utworzyć jego cyfrową mapę,
na poziomie struktury neuronów.

85
00:04:57,624 --> 00:05:02,017
Wszystko to było transmitowane na żywo
i oglądane przez 400 000 ludzi.

86
00:05:02,017 --> 00:05:04,684
Mimo że H.M. większość życia
zapominał o wielu rzeczach,

87
00:05:04,684 --> 00:05:07,602
o nim i o jego wkładzie 
w zrozumienie mechanizmów pamięci

88
00:05:07,602 --> 00:05:10,013
będą pamiętały pokolenia.