1
00:00:18,708 --> 00:00:20,792
لە بەرەبەیانی ساڵی ١٩٠٥دا،

2
00:00:20,792 --> 00:00:27,370
ئەنشتاینی تەمەن ٢٦ ساڵی لاو ڕووبەڕوی 
ژیان وەکو ئەکادیمیەکی شکستخواردو دەبێتەوە.

3
00:00:27,370 --> 00:00:30,486
زۆربەی فیزیازانەکانی ئەوە سەردەمە
گاڵتەیان بەو بیرۆکەیە دەهات

4
00:00:30,486 --> 00:00:35,015
کەوا ئەم فەرمانبەرە لاوە زۆری 
پێیە تا لەگەڵ زانست هاوبەشی پێ بکات.

5
00:00:35,015 --> 00:00:36,809
هەروەها لە ماوەی ئەم ساڵەدا،

6
00:00:36,809 --> 00:00:38,933
ئەنشتاین نەک یەک،

7
00:00:38,933 --> 00:00:40,251
نەک دوو،

8
00:00:40,251 --> 00:00:41,420
نەک سێ،

9
00:00:41,420 --> 00:00:45,577
بەڵکو چوار لێکۆڵینەوەی نایابی
لە سەر بابەتە جیاوازەکان بڵاوکردەوە،

10
00:00:45,577 --> 00:00:51,159
کە بوونەوە هۆی ئەوەی تێگەیشتنە 
بنەڕەتیەکانمان لەبەرەی گەردوونەوە بگۆڕێت.

11
00:00:51,159 --> 00:00:54,740
ئەو ئەفسانەیەیی کەوا ئەنشتاین
شکستی بە بیرکاری هێناوە تەنها ئەوەییە.

12
00:00:54,740 --> 00:00:58,097
لە تەمەنی ١٥ ساڵێ خۆی مامۆستایی
بیرکاری خۆی بوو.

13
00:00:58,097 --> 00:01:00,672
و هەروەها هەم لە خوێندنگای
ناوەندی میونخ و

14
00:01:00,672 --> 00:01:02,881
خوێندنگای پۆلۆتەکنیکی سویسرا زۆر باش بوو،

15
00:01:02,881 --> 00:01:05,859
لەوێ بۆ بیرکاری و
دیبڵۆمی وانەوتنەوەی فیزیا دەیخۆێنت.

16
00:01:05,859 --> 00:01:09,247
بەڵام نەدەچووە پۆلەکانی خوێندنەوە
زیاتر کاتەکانی لە تاقیگە بەسەر دەبرد.

17
00:01:09,247 --> 00:01:12,232
بێ باک بوو لە پێشاندانی ڕێزێکی 
گونجاو بۆ مامۆستاکانی.

18
00:01:12,232 --> 00:01:15,643
ئەم کارانەی وایانکرد لە
ڕێچکەی کارەکەی لابدرێت.

19
00:01:15,643 --> 00:01:18,034
تەنانەت لە کاری یاریدەدەری
تاقیگەش پشتگوێخرا.

20
00:01:18,034 --> 00:01:21,520
لە نووسینگەی داهێنان
لە سویسرا کارێکی دەست کەوت،

21
00:01:21,520 --> 00:01:24,219
بە هاوکاری چەند هاوڕێیەکی
باوکی لەوێ کاری دەستکەوت.

22
00:01:24,219 --> 00:01:26,752
شەش ڕۆژ لە هەفتەیەک وەکو 
نووسەری داهێنان کاری دەکرد،

23
00:01:26,752 --> 00:01:29,832
ئەنشتاین هێشتا دەیتوانی هەندێک
کاتی بۆ فیزیا تەرخان بکات،

24
00:01:29,832 --> 00:01:33,074
سەبارەت بە دواین کاری لەگەڵ
هەندێک هاوڕێی نزیکی گفتوگۆی دەکرد،

25
00:01:33,074 --> 00:01:35,638
و دوو لێکۆڵینەوەی بچووکی بڵاوکردەوە.

26
00:01:35,638 --> 00:01:37,149
بەڵام شتێکی چاوەڕوانەکراو بوو

27
00:01:37,149 --> 00:01:42,737
کاتێک لە ئاداری ١٩٠٥ لێکۆڵینەوەیەکی
بە گریمانەیەکی سەرسوڕهێنەوە پێشکەش کرد.

28
00:01:42,737 --> 00:01:45,469
سەرەڕای دەیان بەڵگە
کەوا ڕووناکی شەپۆڵە،

29
00:01:45,469 --> 00:01:49,132
ئەنشتاین پێشنیاری ئەوەی کرد کە لە ڕاستی
دەتواندرێت گەردیلەش بێت.

30
00:01:49,132 --> 00:01:53,049
پیشاندانی دیاردەیەکی شاراوەی وەکو
کاریگەری خانەی کارەبایی،

31
00:01:53,049 --> 00:01:56,097
دەتواندرێت لەلایەن 
گریمانەکەیەوە ڕوون بکرێتەوە.

32
00:01:56,097 --> 00:01:58,341
بۆ چەند ساڵی دواتر
بیرۆکەکەی پێکەنیناوی بوو،

33
00:01:58,341 --> 00:02:01,997
بەڵام ئەنشتاین بەسادەی بیست 
ساڵی دیکەی لە تەمانی لە پێش بوو.

34
00:02:01,997 --> 00:02:07,661
شەپۆلی گەردیلەی دووانەی نەخشێندراو بوو
بە بەردی بناخەی شۆڕشی کوانتەم.

35
00:02:07,661 --> 00:02:11,050
دوو مانگ دواتر لە مانگی ئایار،
ئەنشتاین لێکوڵێنەوەی دووەمی پێشکەش کرد،

36
00:02:11,050 --> 00:02:16,528
ئەم جارەیان پرسیارە کۆن و دێرینەکەی
وروژاند ئایە ئەتۆم بەڕاستی بوونی هەیە.

37
00:02:16,528 --> 00:02:19,866
هەر چەندە ئەم تیۆرە دڵنیایە لەسەر
بیرۆکەی ئەتۆمی نادیار بنیاتنندراوە،

38
00:02:19,866 --> 00:02:24,393
هێشتا هەندێک زانایی دیار
پێییانوایە ئەتۆمەکان خەیاڵی بەسودەن،

39
00:02:24,393 --> 00:02:26,901
زیاتر لە بابەتی فیزیای ڕاستەقینەکان.

40
00:02:26,901 --> 00:02:29,028
بەڵام ئەنشتاین مشتومڕە 
بلیمەتەکەی بەکارهێنا،

41
00:02:29,028 --> 00:02:31,270
تا پیشانی بدات کە ڕەفتار
گەردیلە بچووکەکان

42
00:02:31,270 --> 00:02:35,372
هەڕەمەکانە لە دەوری شلەیەک دەجوڵێن
کە ناسراوە بە جوڵەی بڕاونین.

43
00:02:35,372 --> 00:02:37,085
دەتوانێت بەوردی پێشبینی بکات

44
00:02:37,085 --> 00:02:40,424
بە پێکدادانی ملیۆنان 
ئەتۆمی نادیار.

45
00:02:40,424 --> 00:02:43,331
هەر زوو تاقیکردنەوەکان
مۆدێلەکەی ئەنشتاینیان دووپات کردەوە،

46
00:02:43,331 --> 00:02:47,009
و گومانەکانی ئەتۆم شکستیان پێهێندرا.

47
00:02:47,009 --> 00:02:49,802
لە حوزیران لێکۆلێنەوەی سێیەمی بڵاوکردەوە

48
00:02:49,802 --> 00:02:51,012
بۆ ماوەیەکی دووروو درێژ،

49
00:02:51,012 --> 00:02:53,461
ئەنشتاین لە لایەن ناچوونیەکەوە
گرفتار بووبوو.

50
00:02:53,461 --> 00:02:56,299
لە نێوان دوو بنەمای
سەرەکی فیزیا.

51
00:02:56,299 --> 00:02:58,637
بەباشی بنەمای ڕێژەیی
دامەزراند،

52
00:02:58,637 --> 00:03:00,655
سودی لە گالیلۆ وەرگرت.

53
00:03:00,655 --> 00:03:04,178
گووتی کە جوڵەی ڕەها
ناتواندرێت پێناسە بکرێت.

54
00:03:04,178 --> 00:03:07,357
هەروەها تیۆری کارۆموگناتیسیش
بەباشی دامەزراند،

55
00:03:07,357 --> 00:03:10,181
دووپاتی کردەوە کە جوڵەی ڕەها
بوونی هەیە.

56
00:03:10,181 --> 00:03:13,322
دژواری و
نەتوانینی بۆ چارەسەر کردنی،

57
00:03:13,322 --> 00:03:17,385
ئەنشتاینی لە باروودۆخێکی
دەروونی کە خۆی وەسفی کردبوو جێهێشت.

58
00:03:17,385 --> 00:03:18,715
بەڵام ڕۆژێک لە مانگی ئایار

59
00:03:18,715 --> 00:03:22,578
دوای ئەوە لەگەڵ هاوڕێیەکی بەناوی میشێڵ 
باسو بیریان لە هەڵهێنانی مەتەڵێک دەکردەوە،

60
00:03:22,578 --> 00:03:24,016
هەورەکان جیا دەبنەوە.

61
00:03:24,016 --> 00:03:26,871
ئەنشتاین درکی پێ کرد کە
دەتواندرێت دژیەکی چارەسەر بکرێت.

62
00:03:26,871 --> 00:03:29,861
ئەگەر خێرای ڕووناکی
بە نەگۆڕی بمێنێتەوە،

63
00:03:29,861 --> 00:03:32,110
بەبێ گوێدانە چوارچێوەی سەرچاوەکەی،

64
00:03:32,110 --> 00:03:36,381
لە هەمان کاتدا کات و بۆشایی
بۆ چاودێرەکە ڕێژەیی بێت.

65
00:03:36,381 --> 00:03:39,434
تەنها چەند هەفتەیەکی خایاند
تا ئەنشتاین وەردەکاریەکەی تەواو بکات.

66
00:03:39,434 --> 00:03:43,614
ڕوونکردنەوەی دا لەبارەی ئەوەی
کە ناسراوە بە ڕێژەیی تایبەت.

67
00:03:43,614 --> 00:03:46,821
تیۆرەکە تەنها تێگەیشتنی پێشومان
لەبەرەی ڕاستیەکان وێران نەکرد،

68
00:03:46,821 --> 00:03:49,189
بەڵکو ڕێگە خۆشکەر 
بوو بۆ سەرهەڵدانی تەکنەلۆژیا،

69
00:03:49,189 --> 00:03:51,186
بە چالاکەکەری گەردیلەکان دەست پێ دەکات

70
00:03:51,186 --> 00:03:53,412
تا سیستەمی پێگەی جیهانی GPS.

71
00:03:53,412 --> 00:03:55,707
لەوانەیە کەسێک وابیربکاتەوە
ئەوەندە بەس بوو بێت.

72
00:03:55,707 --> 00:03:56,953
بەڵام لە مانگی ئەیلول دا،

73
00:03:56,953 --> 00:04:02,071
چوارەم لێکوڵینەوە گەیشت "بەم بۆنەیەوە" کە
درێژە پێدەری لێکۆڵینەوە ڕێژەیی تایبەت بوو.

74
00:04:02,071 --> 00:04:04,931
ئەمجارە ئەنشتاین کەمێک ورتر
بیری لە تیۆرەکەی کرد بووەوە.

75
00:04:04,931 --> 00:04:08,694
و هەروەها هەستی بە شاراوەیی
بارستەوە و وزە کرد بووەوە.

76
00:04:08,694 --> 00:04:12,479
یەکەمیان وادەردەکەوێت تەنێکی ڕەق بێت
و ئەوی دیکە وادیار تەنێکی نەرم ونیانە،

77
00:04:12,479 --> 00:04:15,059
لە ڕاستیدا یەکسانن.

78
00:04:15,059 --> 00:04:18,928
و پیوەندیەکەیان دەتواندرێت گوزارشت
لە بوون بە ناوبانگترین بکات

79
00:04:18,928 --> 00:04:21,831
و لەسەرئەنجامدا هاوکێشەی مێژوویەکە:

80
00:04:21,831 --> 00:04:25,304
E=mc^2.

81
00:04:25,304 --> 00:04:29,947
ئەنشتاین بۆ نزیکەی پەنجا ساڵی
دیکەش نەبووە سمبوڵێکی بەناوبانگی جیهانی.

82
00:04:29,947 --> 00:04:34,795
تەنها دوای لێکۆلینەوەی تیۆری گشتی
ڕێژەی لە ساڵی ١٩١٩ دووپتکرایەوە

83
00:04:34,795 --> 00:04:38,515
بە پێوانەکردنی چەماندنەوەی ڕووناکی ئەستێرە
لە ماوەی خور گیراندا

84
00:04:38,515 --> 00:04:41,441
کەوا دەزگاکانی ڕاگەیاند ئەنشتاینیان
بەناوباگ کرد.

85
00:04:41,441 --> 00:04:44,590
بەڵام ئەگەر لە نووسینگەی
داهێنانەکە وانبووایە

86
00:04:44,590 --> 00:04:47,745
و دوای ساڵی ١٩٠٥ هیچکەی بەدی نەهێناییە،

87
00:04:47,745 --> 00:04:50,046
ئەم چوار لێکۆڵینەوەیەی ساڵە موعجیزەکەی

88
00:04:50,046 --> 00:04:55,697
وەکو ئاڵتونێکی باوی بلیمەتەی سەسوڕهێنەری
چاوەڕواننەکراو دەمانەوە.