WEBVTT

00:00:06.983 --> 00:00:10.717
Mówi się, że mimo
wielu różnych konfliktów,

00:00:10.717 --> 00:00:14.251
wszyscy krwawimy tą samą krwią.

00:00:14.251 --> 00:00:17.531
To fajne przysłowie, ale niedokładne.

00:00:17.531 --> 00:00:21.542
Tak naprawdę krew
ma wiele różnych wariantów.

00:00:21.542 --> 00:00:25.269
Czerwone krwinki zawierają 
białko zwane hemoglobiną,

00:00:25.269 --> 00:00:27.114
które wiąże się z tlenem,

00:00:27.114 --> 00:00:30.330
pomagając rozprowadzić go po całym ciele.

00:00:30.330 --> 00:00:33.251
Mają jednak też inny rodzaj
złożonego białka

00:00:33.251 --> 00:00:35.947
na zewnątrz błony komórkowej.

00:00:35.947 --> 00:00:41.059
Te białka, zwane antygenami,
komunikują się z białymi krwinkami,

00:00:41.059 --> 00:00:44.524
komórkami odpornościowymi
chroniącymi przed infekcjami.

00:00:44.524 --> 00:00:47.095
Antygeny służą jako
markery identyfikujące,

00:00:47.095 --> 00:00:51.117
pozwalają systemowi odpornościowemu
rozpoznawać komórki organizmu

00:00:51.117 --> 00:00:54.513
i nie atakować ich jak ciał obcych.

00:00:54.513 --> 00:00:59.528
Dwa główne rodzaje antygenów: 
A i B określają grupę krwi.

00:00:59.528 --> 00:01:04.022
Skąd więc cztery grupy krwi
z wyłącznie dwóch antygenów?

00:01:04.022 --> 00:01:08.839
Antygeny są kodowane
przez trzy różne allele,

00:01:08.839 --> 00:01:11.534
czyli wersje danego genu.

00:01:11.534 --> 00:01:15.452
Podczas gdy allele A i B
kodują antygeny A i B,

00:01:15.452 --> 00:01:18.669
allel 0 nie koduje nic,

00:01:18.669 --> 00:01:22.422
a ponieważ dziedziczymy po jednej kopii 
każdego genu od każdego z rodziców,

00:01:22.422 --> 00:01:27.081
otrzymujemy dwa allele
ustalające grupę krwi.

00:01:27.081 --> 00:01:28.847
Kiedy będą różne,

00:01:28.847 --> 00:01:33.607
jeden przeważy drugi w zależności
od ich wzajemnej dominacji.

00:01:33.607 --> 00:01:39.832
W grupach krwi allele A i B są dominujące,
zaś 0 jest allelem recesywnym.

00:01:39.832 --> 00:01:45.775
Więc A i A dadzą grupę krwi A,
zaś B i B grupę krwi B.

00:01:45.775 --> 00:01:47.673
Gdy odziedziczysz po jednym z obu,

00:01:47.673 --> 00:01:52.524
powstaną antygeny zarówno A i B,

00:01:52.524 --> 00:01:54.448
co da grupę krwi AB.

00:01:54.448 --> 00:01:56.831
Allel 0 jest recesywny,

00:01:56.831 --> 00:02:00.163
więc każdy inny nad nim przeważa,

00:02:00.163 --> 00:02:03.315
co daje grupę krwi A lub B.

00:02:03.315 --> 00:02:07.508
Jeśli jednak odziedziczysz dwa 0,
zostaną wydane instrukcje,

00:02:07.508 --> 00:02:12.849
które wyprodukują komórki krwi
bez antygenu A i B.

00:02:12.849 --> 00:02:14.940
Z powodu tych oddziaływań,

00:02:14.940 --> 00:02:16.765
znajomość grupy krwi obu rodziców

00:02:16.765 --> 00:02:21.714
pozwala przewidzieć
grupę krwi ich dziecka.

00:02:21.714 --> 00:02:23.542
Czemu grupy krwi są ważne?

00:02:23.542 --> 00:02:25.083
W transfuzji krwi

00:02:25.083 --> 00:02:28.940
odpowiednia grupa
jest sprawą życia i śmierci.

00:02:28.940 --> 00:02:33.565
Jeśli ktoś z grupą krwi A
otrzyma krew z grupy B lub na odwrót,

00:02:33.565 --> 00:02:38.192
jego przeciwciała odrzucą
obce antygeny i je zaatakują,

00:02:38.192 --> 00:02:42.175
co może spowodować skrzep krwi.

00:02:42.175 --> 00:02:46.736
Ponieważ ludzie z grupą krwi AB
produkują zarówno antygeny A i B,

00:02:46.736 --> 00:02:51.868
nie posiadają przeciwciał
przeciwko nim, uznając oba za bezpieczne.

00:02:51.868 --> 00:02:54.311
Są uniwersalnymi biorcami.

00:02:54.311 --> 00:02:55.534
Z drugiej strony,

00:02:55.534 --> 00:02:58.999
ludzie z grupą krwi 0
nie produkują żadnego antygenu,

00:02:58.999 --> 00:03:01.507
są więc uniwersalnymi dawcami.

00:03:01.507 --> 00:03:04.370
To jednak powoduje,
że organizm wyprodukuje przeciwciała

00:03:04.370 --> 00:03:09.456
odrzucające każdą inną grupę krwi.

00:03:09.456 --> 00:03:13.677
Niestety, dopasowanie biorcy i dawcy 
jest bardziej skomplikowane

00:03:13.677 --> 00:03:16.311
ze względu na dodatkowe systemy antygenów,

00:03:16.311 --> 00:03:18.308
zwłaszcza czynnik Rh,

00:03:18.308 --> 00:03:22.580
nazwany na cześć małp rezusów,
z których krwi go wyizolowano.

00:03:22.580 --> 00:03:29.261
Rh+ i Rh- odnoszą się do obecności
lub braku antygenu D

00:03:29.261 --> 00:03:31.955
z systemu grup krwi Rh.

00:03:31.955 --> 00:03:34.820
Poza utrudnieniem w transfuzjach krwi,

00:03:34.820 --> 00:03:38.355
może on spowodować
poważne komplikacje w ciąży.

00:03:38.355 --> 00:03:42.853
Jeśli matka z Rh- nosi dziecko z Rh+,

00:03:42.853 --> 00:03:47.216
jej ciało wyprodukuje przeciwciała Rh,
które mogą przeniknąć przez łożysko

00:03:47.216 --> 00:03:49.142
i zaatakować płód.

00:03:49.142 --> 00:03:53.340
Ten stan znany jest jako
choroba hemolityczna noworodków.

00:03:53.340 --> 00:03:57.092
Niektóre kultury wierzą, że grupa krwi
jest związana z osobowością,

00:03:57.092 --> 00:03:58.906
jednakże nauka tego nie potwierdza.

00:03:58.906 --> 00:04:01.401
Ponieważ proporcje różnych grup krwi

00:04:01.401 --> 00:04:03.784
wahają się w różnych populacjach,

00:04:03.784 --> 00:04:06.603
naukowcy nie są pewni, jak powstały;

00:04:06.603 --> 00:04:09.143
jako ochrona przed chorobami
przenoszonymi przez krew,

00:04:09.143 --> 00:04:11.874
a może jako losowy dar genetyczny.

00:04:11.874 --> 00:04:15.724
Różne gatunki mają
różne zestawy antygenów.

00:04:15.724 --> 00:04:19.676
Tak naprawdę, cztery grupy krwi
współdzielone z małpami

00:04:19.676 --> 00:04:25.943
wypadają blado przy
trzynastu grupach krwi u psów.