WEBVTT

00:00:06.362 --> 00:00:09.621
Da li se okreće ka vama ili od vas?

00:00:09.621 --> 00:00:11.316
Niko ne može da se usaglasi.

00:00:11.316 --> 00:00:14.731
Ona je misteriozno lice na slici
holandskog majstora Johanesa Vermera

00:00:14.731 --> 00:00:17.001
„Devojka sa bisernom minđušom“,

00:00:17.001 --> 00:00:21.919
o kojoj se često govori
kao o „Mona Lizi severa“.

00:00:21.919 --> 00:00:26.871
Svojstvena holandskom stilu idealizovanih,
ponekad previše ekspresivnih slika

00:00:26.871 --> 00:00:28.251
poznatih kao „troni“,

00:00:28.251 --> 00:00:31.901
„Devojka sa bisernom minđušom“
poseduje privlačnost i suptilnost

00:00:31.901 --> 00:00:34.252
karakteristične za Vermerova dela.

00:00:34.252 --> 00:00:37.971
Međutim, ova slika se izdvaja
od mirnih narativnih prizora

00:00:37.971 --> 00:00:41.812
koje posmatramo izdaleka
na mnogim Vermerovim slikama.

00:00:41.812 --> 00:00:43.201
„Devojka čita pismo“.

00:00:43.201 --> 00:00:44.432
„Čas klavira“.

00:00:44.432 --> 00:00:46.471
„Portret umetnika koji stvara“.

00:00:46.471 --> 00:00:50.871
Ove slike nam pružaju
osećaj intimnosti dok čuvaju odstojanje,

00:00:50.871 --> 00:00:54.463
pri čemu navučena zavesa
često naglašava razdvojenost.

00:00:54.463 --> 00:00:58.003
Možemo prisustvovati dok mlekarica
spokojno sipa mleko u činiju,

00:00:58.003 --> 00:01:00.011
ali to mleko nije za nas.

00:01:00.011 --> 00:01:01.832
Mi smo samo posmatrači.

00:01:01.832 --> 00:01:04.571
Izučavana kompozicija
na Vermerovim slikama

00:01:04.571 --> 00:01:07.232
priziva uravnoteženu harmoniju.

00:01:07.232 --> 00:01:10.003
Pomoću podova poput šahovske table
na mnogim svojim delima,

00:01:10.003 --> 00:01:14.462
Vermer demonstrira svoje vladanje
perspektivom i perspektivnim skraćenjem.

00:01:14.462 --> 00:01:16.443
To je tehnika koja koristi distorziju

00:01:16.443 --> 00:01:20.453
da bi stvorila iluziju predmeta
koji nestaje u daljini.

00:01:20.453 --> 00:01:24.213
Drugi elementi poput vidnih linija,
ogledala i izvora svetlosti

00:01:24.213 --> 00:01:27.513
opisuju trenutak kroz prostor i položaj.

00:01:27.513 --> 00:01:29.963
Žena koja čita pismo
pored otvorenog prozora

00:01:29.963 --> 00:01:35.312
je postavljena upravo tako da prozor
može da reflektuje njen lik ka posmatraču.

00:01:35.312 --> 00:01:39.884
Vermer bi čak sakrio nogu
slikarskog stalka zarad kompozicije.

00:01:39.884 --> 00:01:45.082
Odsustvo upravo ovih elemenata
oživljava „Devojku sa bisernom minđušom“.

00:01:45.082 --> 00:01:48.773
Vermerov pristup
svetla i senke, ili kiaroskura,

00:01:48.773 --> 00:01:51.045
koristi tamnu, ravnu pozadinu

00:01:51.045 --> 00:01:54.555
da bi dodatno naglasio
njenu trodimenzionalnost.

00:01:54.555 --> 00:01:58.564
Umesto da bude komad postavke
na pozorišnoj narativnoj sceni,

00:01:58.564 --> 00:02:01.564
ona postaje psihološki subjekat.

00:02:01.564 --> 00:02:04.343
Njen kontakt očima
i blago razdvojene usne,

00:02:04.343 --> 00:02:06.193
kao da će upravo nešto reći,

00:02:06.193 --> 00:02:08.435
uvlače nas u njen pogled.

00:02:08.435 --> 00:02:13.265
Tradicionalno su teme portreta
bili članovi plemstva ili verske figure.

00:02:13.265 --> 00:02:16.434
Pa, zašto je Vermer
slikao anonimnu devojku?

00:02:16.434 --> 00:02:20.574
U 17 veku, grad Delft,
kao i Holandija uopšte,

00:02:20.574 --> 00:02:24.834
okrenuo se protiv aristokratije na vlasti
i katoličke crkve.

00:02:24.834 --> 00:02:28.281
Nakon osam decenija pobune
protiv španske sile,

00:02:28.281 --> 00:02:30.052
Holanđani su počeli da gaje naklonost

00:02:30.052 --> 00:02:34.412
prema ideji samoupravljanja
i političke republike.

00:02:34.412 --> 00:02:38.011
Gradovi poput Delfta
bili su bez nadzora kraljeva ili biskupa,

00:02:38.011 --> 00:02:42.771
pa su mnogi umetnici kao što je Vermer
ostali bez tradicionalnih pokrovitelja.

00:02:42.771 --> 00:02:44.920
Srećom, poslovne inovacije

00:02:44.920 --> 00:02:47.562
koje je predvodila
„Holandska istočnoindijska kompanija“

00:02:47.562 --> 00:02:50.924
preobrazile su
ekonomske prilike u Holandiji.

00:02:50.924 --> 00:02:55.161
Ovim je stvorena trgovačka klasa
i nova vrsta pokrovitelja.

00:02:55.161 --> 00:02:58.052
U želji da budu predstavljeni
na slikama koje su finansirali,

00:02:58.052 --> 00:03:00.551
ovi trgovci su davali prednost
licima srednje klase

00:03:00.551 --> 00:03:03.513
prikazivanim u prostorima
koja su izgledala kao njihovi domovi,

00:03:03.513 --> 00:03:05.832
okruženim poznatim predmetima.

00:03:05.832 --> 00:03:08.583
Mape koje se javljaju
na Vermerovim slikama, na primer,

00:03:08.583 --> 00:03:12.090
smatrane su modernim i svetskim
među trgovačkom klasom

00:03:12.090 --> 00:03:15.438
onoga što je poznato
kao zlatno doba Holandije.

00:03:15.438 --> 00:03:18.692
Orijentalni turban koji nosi
devojka za bisernom minđušom

00:03:18.692 --> 00:03:22.708
takođe naglašava svetski duh
trgovačke klase,

00:03:22.708 --> 00:03:27.833
a sam biser, simbol bogatstva,
zapravo je preuveličan.

00:03:27.833 --> 00:03:31.354
Vermer nije mogao da priušti
pravi biser te veličine.

00:03:31.354 --> 00:03:36.291
Verovatno je to bilo samo staklo
ili kalaj lakiran da izgleda kao biser.

00:03:36.291 --> 00:03:40.023
Ova iluzija bogatstva
se ogleda na samoj slici.

00:03:40.023 --> 00:03:44.093
U širem kontekstu,
biser deluje okruglo i teško,

00:03:44.093 --> 00:03:48.513
ali podrobno sagledavanje pokazuje
da je to samo mrlja boje na površini.

00:03:48.513 --> 00:03:54.264
Nakon pažljivog pregleda, setićemo se
Vermerovog moćnog stvaranja iluzija.

00:03:54.264 --> 00:03:56.434
Mada možda nikada nećemo znati
pravi identitet

00:03:56.434 --> 00:03:58.213
„Devojke sa bisernom minđušom“,

00:03:58.213 --> 00:04:01.803
možemo se baviti njenim portretom
na nezaboravan način.

00:04:01.803 --> 00:04:06.463
Dok visi u svom stalnom domu
u muzeju Maurichojs u Hagu,

00:04:06.463 --> 00:04:10.123
njeno prisustvo je istovremeno
prodorno i suptilno.

00:04:10.123 --> 00:04:14.791
Na svoj zagonetni način, ona predstavlja
rođenje savremenog sagledavanja

00:04:14.791 --> 00:04:17.911
ekonomije, politike i ljubavi.