WEBVTT

00:00:06.857 --> 00:00:10.397
Kedi sevme hastalığı diye bir şey var mı,

00:00:10.397 --> 00:00:12.450
sen de hastalardan biri misin?

00:00:12.450 --> 00:00:13.570
Belki de evet,

00:00:13.570 --> 00:00:16.011
sandığından daha büyük ihtimalle.

00:00:16.011 --> 00:00:18.486
Toksoplazma'dan bahsediyoruz.

00:00:18.486 --> 00:00:22.448
Toksoplazma Gondii'den 
kaynaklanan hastalık.

00:00:22.448 --> 00:00:27.280
Toxo da tüm parazitler gibi
konağı sömürerek yaşar.

00:00:27.280 --> 00:00:30.091
Çoğalmak için konağına ihtiyacı vardır.

00:00:30.451 --> 00:00:35.042
Toxo teşkilatı bunun için bir plan yapar.

00:00:35.042 --> 00:00:36.354
Kediler,

00:00:36.354 --> 00:00:37.666
onların kemirgen avları,

00:00:37.666 --> 00:00:40.978
kuş ve memeliler,

00:00:40.978 --> 00:00:43.083
hatta insanlar bile plana dâhildir.

00:00:43.083 --> 00:00:47.856
Hastalığın tarihi Antik Mısır'a uzanıyor.

00:00:47.856 --> 00:00:50.605
Mumyalarda örnekler bulduk.

00:00:50.605 --> 00:00:54.478
Bugün dünya nüfusunun üçte biri hasta

00:00:54.478 --> 00:00:57.260
ve çoğu asla bilmeyecek.

00:00:57.260 --> 00:01:00.760
Semptomlar sağlıklı insanlarda
kendini tamamen göstermez.

00:01:00.760 --> 00:01:04.197
Halsiz ve nezle gibi olurlar.

00:01:04.197 --> 00:01:06.833
Bunlar sadece fiziksel semptomlardır.

00:01:06.833 --> 00:01:10.477
Toksoplazma aynı zamanda 
beynimize yerleşip

00:01:10.477 --> 00:01:14.149
olayların arkasındaki 
hareketlerimizi etkiler.

00:01:14.149 --> 00:01:18.238
Hadi sebebini anlamak için 
parazitin hayat döngüsüne bakalım.

00:01:18.928 --> 00:01:22.677
Parazit, herhangi bir 
konakta çoğalabilirken

00:01:22.677 --> 00:01:26.688
sadece kedinin bağırsağında eşeyli ürer.

00:01:27.298 --> 00:01:31.678
Oosit denen yavrular 
kedinin dışkısıyla çıkar.

00:01:31.678 --> 00:01:36.270
Bir kediden yüz milyon oosit çıkabilir.

00:01:36.270 --> 00:01:40.728
Mesela, bir fare yanlışlıkla onu yutarsa,

00:01:40.728 --> 00:01:45.186
farenin dokularını istila eder
ve doku kistleri oluşturur.

00:01:45.486 --> 00:01:47.792
Kedi fareyi yediğindeyse

00:01:47.792 --> 00:01:51.198
doku kistleri aktifleşip 
yavruları bırakarak

00:01:51.198 --> 00:01:54.076
oositlere yeni eşler yapar.

00:01:54.076 --> 00:01:55.698
Böylece döngü tamamlanır.

00:01:55.698 --> 00:01:57.624
Ama bir sorun var.

NOTE Paragraph

00:01:59.550 --> 00:02:01.476
Fare, kedi döngüyü 
tamamlasın istemez.

00:02:01.476 --> 00:02:04.762
Toksoplazmanın buna bir çözümü var.

00:02:04.762 --> 00:02:10.230
Parazitler beyaz kan hücrelerini 
istila edip beyne giderler

00:02:10.230 --> 00:02:14.260
ve doğuştan gelen yırtıcılardan 
kaçınma istemini geçersiz gösterirler.

00:02:14.260 --> 00:02:19.178
Hastalanmış kemirgenler pervasızlaşır 
ve tepki süreleri artar.

00:02:19.178 --> 00:02:24.479
En garibi ise, aslında kedigillerin 
dışkısına ilgi duymalarıdır.

00:02:24.479 --> 00:02:28.263
Bu da kedilerle yollarının 
çakışma ihtimalini arttırır

00:02:28.263 --> 00:02:30.753
ve parazitin hayat döngüsünü 
tamamlamasını sağlar.

00:02:31.363 --> 00:02:33.791
Peki parazitler bunu nasıl başarır?

00:02:33.791 --> 00:02:38.837
Mekanizma tam olarak bilinmese de,
toxo yenilik arayan bir beyin

00:02:38.837 --> 00:02:43.453
nörotransmiteri olan dopamini 
arttıran bir davranış sergiliyor.

00:02:44.013 --> 00:02:48.859
Bu yüzden, toxoların 
nörotransmiteri kullanıp

00:02:48.859 --> 00:02:52.226
kimyasal sinyallerle 
duygularımızı değiştirdiğini düşünüyoruz.

00:02:52.226 --> 00:02:53.332
Sonuç?

00:02:53.332 --> 00:02:54.501
Ölümcül cazibe.

00:02:55.041 --> 00:02:58.704
Bu parazitlerden etkilenen hayvanlar
sadece fareler değildir.

00:02:58.704 --> 00:03:03.281
Toxolar insanlarda ve 
tüm diğer konaklarda yaygındır.

00:03:03.791 --> 00:03:08.984
Mesela yanlışlıkla 
kirli sulardan oosit kapabiliriz

00:03:08.984 --> 00:03:10.855
ya da yıkanmamış yiyeceklerden

00:03:10.855 --> 00:03:12.892
ya da kumda oynarken,

00:03:12.892 --> 00:03:14.872
kum kabını temizlerken de olabilir.

00:03:15.362 --> 00:03:20.825
Hamilelere 'kedi kumlarını değiştirmeyin' 
denilmesinin sebebi budur.

00:03:20.825 --> 00:03:23.709
Toxo çok ciddi 
doğum sorunlarına yol açabilir.

00:03:23.709 --> 00:03:26.679
Az pişmiş et yediğimizde de

00:03:26.679 --> 00:03:30.032
diğer hayvanlardan oosit bulaşabilir.

00:03:30.512 --> 00:03:34.060
O toxo da zihnimizde karmaşa çıkarabilir.

00:03:34.060 --> 00:03:38.292
Çalışmalar toxo ile şizofreninin,

00:03:38.292 --> 00:03:39.768
bipolar bozukluğun,

00:03:39.768 --> 00:03:41.643
obsesifliğin

00:03:41.643 --> 00:03:43.638
ve agresifliğin ilgisini kanıtlamıştır.

00:03:43.638 --> 00:03:47.326
Toxo reaksiyonları yavaşlatır 
ve konsantrasyonu bozar.

00:03:47.326 --> 00:03:51.727
Toxolu bir insanın 
trafik kazası yapma ihtimali,

00:03:51.727 --> 00:03:56.386
normal birinden üç kat daha fazladır.

00:03:56.846 --> 00:04:01.919
Öyleyse toxo bu manipülasyon stratejisini,

00:04:01.919 --> 00:04:04.582
kedilerin bizi 
avlayabilmesi için mi yapıyor

00:04:05.792 --> 00:04:09.367
ya da beyinlerimiz 
bir kemirgeninki kadar basit mi ki

00:04:09.367 --> 00:04:15.140
aynı nörolojik numarayla kandırılıyoruz?

00:04:15.140 --> 00:04:20.806
Toxo bir çok insanın kedileri sevmesi 
ve sahiplenmesinin sebebi mi?

00:04:21.196 --> 00:04:23.708
Tamam, jüri hâlâ çözümsüz.

00:04:23.888 --> 00:04:26.697
Bazı yeni çalışmalar 
bu fikirle çelişiyor.

00:04:26.697 --> 00:04:31.358
Ne olursa olsun, toxo dünyanın 
en başarılı paraziti olmada,

00:04:31.358 --> 00:04:34.422
insanlardan çok yararlandı.

00:04:34.422 --> 00:04:38.355
Kedileri soframıza ya da 
yatağımıza misafir eden

00:04:38.355 --> 00:04:39.793
sadece iyi niyetimiz değil.

00:04:39.793 --> 00:04:42.865
Artan hayvancılık ve şehirleşme 
yeni kemirgenler çekerek

00:04:42.865 --> 00:04:45.452
milyarlarca yeni konak sağlıyor.

00:04:45.452 --> 00:04:49.452
Belki siz ve kediniz de buna dâhilsiniz!