WEBVTT

00:00:28.409 --> 00:00:34.588
Jen Marcos, el Barcelono, sed tiu povus esti ajna ulo el ajna loko.

00:00:35.799 --> 00:00:41.275
Li vidos ion kio okazas ĉiutage en laborejoj kaj hejmoj de la tuta mondo.

00:01:00.913 --> 00:01:06.151
Printila ilero paneis kaj la fabrikanto konsilas alporti ĝin al la teknika servo.

00:01:08.168 --> 00:01:10.713
Mia teknikulo analizos la problemon,

00:01:10.713 --> 00:01:13.104
sed tio jam kostas 15 € kaj imposton.

00:01:13.104 --> 00:01:16.404
Certe malfacilos trovi la ilerojn por ripari ĝin.

00:01:16.404 --> 00:01:19.778
Vere, ripari ĝin ne estas paginda.

00:01:19.778 --> 00:01:22.245
Tiu reparo kostus 110, 120 €.

00:01:22.245 --> 00:01:24.698
Vi havas printilojn kontraŭ 39€ kaj pli.

00:01:24.698 --> 00:01:28.249
Mi konsilus vin rigardi novajn printilojn.

00:01:28.249 --> 00:01:31.184
Sendube, mi aĉetus novan.

00:01:31.184 --> 00:01:35.965
Ne hazardas, ke la tri vendistoj konsilas aĉeti novan printilon.

00:01:36.842 --> 00:01:42.457
Se Marcos konsentas, li estos plia viktimo de la paneiga programado,

00:01:42.457 --> 00:01:45.818
la motoro sekreta de nia socio konsumema.

00:01:49.143 --> 00:01:52.028
Nia rolo en la vivo ŝajnas limiĝi

00:01:52.028 --> 00:01:54.208
al kreditoj kaj aĉeti aĵojn nebezonatajn.

00:01:56.178 --> 00:02:00.322
Nia socio estas dormanta pro ekonomia kreskado,

00:02:00.322 --> 00:02:04.169
kiu funkcias ne por satigi la bezonojn,

00:02:04.169 --> 00:02:06.116
sed nur por kreski.

00:02:08.466 --> 00:02:12.581
Se homoj ne aĉetas, ekonomio ne kreskas.

00:02:14.993 --> 00:02:16.185
Paneiga programado:

00:02:16.539 --> 00:02:19.223
Deziro en la koro de la konsumanto

00:02:19.823 --> 00:02:24.600
por posedi ion iome pli novan, iome pli frue ol bezonate.

00:02:27.065 --> 00:02:31.334
En jena dokumenta filmo ni montros kiel tia programado

00:02:31.334 --> 00:02:34.188
destinis niajn vivojn ekde 20aj jaroj,

00:02:34.188 --> 00:02:40.307
kiam la fabrikantoj reduktis la vivon de la varoj por plialtigi la vendojn.

00:02:40.768 --> 00:02:45.343
Tiel, ili reduktis la utilan vivon al 1000 horoj.

00:02:47.266 --> 00:02:53.478
Ni malkovros ke dizajnistoj kaj inĝenieroj devigatis havi novajn valorojn kaj celojn.

00:02:53.478 --> 00:02:59.165
Ili devige rekomencis ĉion por krei ion pli rompeblan.

00:02:59.165 --> 00:03:02.650
Tio estas pruvite! VI ĵus pagis ion,

00:03:02.650 --> 00:03:03.900
kaj jam ne plu uzeblas.

00:03:03.900 --> 00:03:06.032
UZI KAJ FORĴETI!

00:03:07.355 --> 00:03:10.426
Ni konos novajn konsumantojn

00:03:10.426 --> 00:03:13.058
kiuj kontraŭas la aliajn fabrikantojn.

00:03:15.212 --> 00:03:19.068
Ĉu realigeblas ekonomio sen paneiga programado

00:03:19.068 --> 00:03:21.341
kaj sen atako al la natura medio?

00:03:22.202 --> 00:03:24.395
Estonteco ne pardonos nin!

00:03:24.395 --> 00:03:29.079
Estonteco malkovros la vivstilon tro malŝpareman

00:03:29.079 --> 00:03:31.226
de evoluintaj landoj.

00:03:38.995 --> 00:03:41.341
Aĉetu, Forĵetu, Aĉetu. La sekreta rakonto pri la paneiga programado.

00:03:44.402 --> 00:03:46.456
Bonvenon al Livermore, Kalifornio,

00:03:46.456 --> 00:03:49.126
hejmo de la ampolo plej malnova tutmonde.

00:03:50.002 --> 00:03:51.626
Mi estas Lynn Owens,

00:03:51.626 --> 00:03:55.064
prezidanto de la Ampola Komitato.

00:03:57.602 --> 00:04:01.579
Je 1972 ni malkovris

00:04:01.579 --> 00:04:05.202
ke ampolo de la fajristejo

00:04:05.202 --> 00:04:07.272
estis gravega ampolo.

00:04:14.982 --> 00:04:20.120
La ampolo de Livermore funkciadas senhalte ekde 1901.

00:04:20.120 --> 00:04:25.223
De nun, jam ĝi konsumis du ret-kameraojn kaj la tria ankoraŭ funkcias.

00:04:33.184 --> 00:04:36.550
Je 2001, kiam la ampolo datrevenis je unu jarcento,

00:04:36.550 --> 00:04:41.005
Livermore organizis festegon datrevenan uson-stile.

00:04:42.126 --> 00:04:45.964
Ni esperis 200 festantojn,

00:04:45.964 --> 00:04:49.264
sed fine prezentiĝis 800, 900 homoj!

00:04:54.768 --> 00:04:58.218
Ĉu vi imagus datrevenan kanton al ampolo?

00:04:58.680 --> 00:05:01.010
Nek ni, sed ili ja kantis.

00:05:15.287 --> 00:05:16.895
La origino de la ampolo estis...

00:05:16.895 --> 00:05:20.072
Ĝin oni faris en urbo Shelbey, en Ohio,

00:05:20.072 --> 00:05:22.264
je 1895 pli malpli.

00:05:22.264 --> 00:05:26.410
Ĝin fiksis tiuj interesaj sinjorinoj, kiuj aperas en miaj bildoj,

00:05:26.410 --> 00:05:29.249
kaj kelkaj akciuloj de la entrepreno.

00:05:30.772 --> 00:05:33.149
La filamento estis invento de Adolphe Chaillet.

00:05:33.149 --> 00:05:35.603
Li inventis sian filamenton por daŭri.

00:05:43.033 --> 00:05:44.995
Kial daŭris tiom? Mi ne scias.

00:05:44.995 --> 00:05:47.895
Estas sekreto kiun li gardis kaj portis tomben.

00:05:48.903 --> 00:05:54.418
La formulo por longdaŭra filamento ne estas la nura mistero de la ampola historio.

00:05:55.049 --> 00:06:00.038
Sekreto eĉ pli grava estas kiel kaj kial ĉi tiu humila varo iĝis

00:06:00.038 --> 00:06:03.229
la unua viktimo de la paneiga programado.

00:06:05.434 --> 00:06:08.411
La kristnaska 1924jara tago estis grava tago.

00:06:08.642 --> 00:06:13.738
En Ĝenevo pluraj sinjoroj belvestitaj rendevuis

00:06:13.738 --> 00:06:15.466
kun sekreta plano.

00:06:15.466 --> 00:06:20.341
Ili kreis la unuan kartelon mondan

00:06:20.341 --> 00:06:24.863
por kontroli la ampolan produktadon

00:06:24.863 --> 00:06:28.501
kaj gardi al si la mondan merkaton ampolan.

00:06:29.963 --> 00:06:32.539
La kartelo nomiĝis Phoebus.

00:06:33.647 --> 00:06:38.947
Phoebus inkluzivis la ĉefajn fabrikantojn de ampoloj eŭropaj kaj usonaj

00:06:38.947 --> 00:06:43.547
kaj eĉ la forajn koloniojn en Azio kaj Afriko.

00:06:44.208 --> 00:06:49.065
Celo estis interŝanĝi patentojn, kontroli la produktadon

00:06:49.065 --> 00:06:52.197
kaj, ĉefe, kontroli la konsumanton.

00:06:52.197 --> 00:06:59.004
Ili deziris ke homoj aĉetu ampolojn ofte.

00:06:59.004 --> 00:07:02.994
Se ampoloj daŭris multe, estis do ekonomia malavantaĝo.

00:07:03.000 --> 00:07:08.611
Origine la celo de fabrikantoj estis longa vivo por siaj ampoloj.

00:07:08.873 --> 00:07:12.050
La 21an oktobron 1871,

00:07:12.050 --> 00:07:14.905
multaj eksperimentoj rezultigis

00:07:14.905 --> 00:07:19.621
lampeton ege rezistan,

00:07:20.005 --> 00:07:23.951
kun filamento tre stabila.

00:07:25.353 --> 00:07:32.821
Je 1881, Edison vendis sian unuan ampolon, ĝi daŭris 1500 horojn.

00:07:34.402 --> 00:07:38.199
Je 1924, kiam ĵus fondiĝis la kartelo Phoebus,

00:07:38.199 --> 00:07:41.774
oni anoncis fiere 2500horan vivdaŭron,

00:07:41.774 --> 00:07:46.187
kaj fabrikantoj insistis pri tiu ampola longa vivdaŭro .

00:07:46.187 --> 00:07:51.865
Sed la uloj de Phoebus decidis redukti la vivdaŭron,

00:07:51.865 --> 00:07:54.159
ĝis 1000 horoj.

00:07:58.743 --> 00:08:03.837
Je 1925 kreiĝis "La komitato de la 1000hora vivdaŭro"

00:08:03.837 --> 00:08:11.375
por redukti teknike la vivdaŭron ampolan.

00:08:14.567 --> 00:08:18.699
Post pli ol 80 jaroj, Berlina historiisto, Helmut Höge,

00:08:18.699 --> 00:08:21.180
trovis pruvojn de la agoj de la komitato

00:08:21.180 --> 00:08:24.854
kaŝitajn inter la komitana dokumentaro.

00:08:24.854 --> 00:08:27.262
Entreprenoj kiel Phillips en Holando,

00:08:27.262 --> 00:08:31.225
Osram en Germanio kaj Lámparas Zeta en Hispanio.

00:08:31.886 --> 00:08:35.897
Jen dokumento de la kartelo.

00:08:35.897 --> 00:08:39.550
"La averaĝa vivdaŭro de la ampoloj

00:08:39.550 --> 00:08:42.584
ne devas esti garantita nek oferita

00:08:42.584 --> 00:08:45.387
por pli ol 1000 horoj"

00:08:49.480 --> 00:08:53.873
Pro la kartelo, la fabrikantoj eksperimentis

00:08:53.873 --> 00:08:56.311
por krei pli rompeblan ampolon

00:08:56.311 --> 00:08:58.735
kiu estus tia, laŭ la nova 1000 hora regulo.

00:09:09.859 --> 00:09:12.977
Fabrikadon oni multe kontrolis

00:09:12.977 --> 00:09:15.720
por certiĝi ke la regulo efektiviĝis.

00:09:17.597 --> 00:09:20.290
Oni muntis bretojn

00:09:20.290 --> 00:09:24.405
kun multaj ampol-ingoj

00:09:24.405 --> 00:09:30.951
por meti ampolojn provatajn.

00:09:30.951 --> 00:09:34.558
Entreprenoj kiel Osram registris rigore

00:09:34.558 --> 00:09:37.222
la vivdaŭrojn ampolajn.

00:09:39.545 --> 00:09:43.840
Phoebus kreis komplikan reton por trudi siajn regulojn.

00:09:43.840 --> 00:09:49.331
Fabrikantojn oni monpunis severe se ili ne agis laŭregule.

00:09:55.223 --> 00:09:59.285
Jen monpuna listo de jaro 1929

00:09:59.285 --> 00:10:03.693
kiu montras kiom da svisaj frankoj

00:10:03.693 --> 00:10:07.178
pagendis de la kartelanoj

00:10:07.178 --> 00:10:11.601
se iliaj ampoloj daŭris

00:10:11.601 --> 00:10:13.824
ekzemple, dum pli ol 1500 horoj.

00:10:20.292 --> 00:10:23.399
Dum la paneiga programado agadis,

00:10:23.399 --> 00:10:25.666
la vivdaŭro ekfalis.

00:10:25.666 --> 00:10:30.909
Dum nur 2 jaroj, ĝi pasis de 2500 horoj al malpli ol 1500.

00:10:34.648 --> 00:10:38.692
Je la 40aj jaroj, la kartelo sukcesis sian celon.

00:10:38.692 --> 00:10:42.302
Kutima ampolo tiam daŭris 1000 horojn.

00:10:43.941 --> 00:10:46.441
Mi komprenas ke tio estis tenta je 1932.

00:10:46.441 --> 00:10:50.879
Tiam ekologia stabileco malpli gravis

00:10:50.879 --> 00:10:54.164
ĉar oni ne vidis ke la mondo

00:10:54.164 --> 00:10:57.310
havas fineblajn krudmaterialojn.

00:10:57.310 --> 00:11:00.564
Ili vidis ĉion de abunda starpunkto.

00:11:02.764 --> 00:11:05.987
Ironie, la ampolo, ĉiam simbolo

00:11:05.987 --> 00:11:08.195
de ideoj kaj inventoj,

00:11:08.195 --> 00:11:13.049
estas unu el la unuaj ekzemploj kun paneiga programado.

00:11:16.849 --> 00:11:21.198
Post 1932, patentiĝis dekoj da novaj ampoloj,

00:11:21.198 --> 00:11:23.839
eĉ unu 100.000hore vivdaŭra.

00:11:25.070 --> 00:11:28.133
Sed nenio enmerkatiĝis.

00:11:29.349 --> 00:11:31.934
Oficiale, Phoebus neniam ekzistis

00:11:31.934 --> 00:11:34.720
sed ĝia spuro neniam malaperis.

00:11:35.182 --> 00:11:40.110
Strategie oni ŝanĝis ĝian nomon.

00:11:40.110 --> 00:11:43.671
Ĝi nomiĝis "Internacia Kartelo De Elektro",

00:11:43.671 --> 00:11:46.341
kaj poste nomiĝis alie.

00:11:46.341 --> 00:11:51.056
Tre gravas ke tiu idearo ankoraŭ ekzistas.

00:11:56.644 --> 00:12:02.699
En Barcelono, Macos ne atentis la vendistajn konsilojn pri reaĉeti printilon.

00:12:02.699 --> 00:12:04.723
Li decidis ripari ĝin

00:12:04.723 --> 00:12:10.179
kaj li trovis iun interrete kiu malkovris tion kio okazas al ĝi.

00:12:13.025 --> 00:12:16.190
Tio estas la fia sekreto de la inkaj printiloj.

00:12:16.190 --> 00:12:19.921
Mi provis printi kaj aperis "kelkaj ileroj printilaj anstataŭendas".

00:12:19.921 --> 00:12:23.252
Mi decidis mem repari ĝin.

00:12:25.006 --> 00:12:26.844
Saluton Marcos, mi ricevis vian mesaĝon.

00:12:26.844 --> 00:12:29.237
Markos ĵus kontaktis la videan aŭtoron.

00:12:31.006 --> 00:12:34.721
Estas spongo en la printilo,

00:12:34.721 --> 00:12:37.867
kien iras inko restanta.

00:12:37.867 --> 00:12:41.060
Printiloj ofte purigas siajn elirigilojn

00:12:41.060 --> 00:12:44.113
de inko

00:12:44.113 --> 00:12:46.075
per tiu spongo.

00:12:46.075 --> 00:12:50.806
Post programita kvanto de purigoj,

00:12:50.806 --> 00:12:53.737
la printilo ĉesas la funkciadon.

00:12:54.629 --> 00:12:57.713
Ili diras ke ili ne volas malpurigi vian tablon.

00:12:57.713 --> 00:13:01.460
Sed mi opinias ke la problemo estas trans tio, temas pri kiel la aparatoj funkcias.

00:13:01.460 --> 00:13:02.917
Oni fabrikas ilin por panei.

00:13:12.963 --> 00:13:16.561
La paneiga programado aperis samtempe al

00:13:16.561 --> 00:13:19.270
la amasa produktado kaj la konsumema socio.

00:13:20.763 --> 00:13:25.606
La problemo de la produktoj faritaj por daŭri malpli

00:13:25.606 --> 00:13:28.951
estas modelo kiu komencis kun la Industria Revolucio.

00:13:28.951 --> 00:13:33.511
El la novaj maŝinoj eliris varoj multe pli malkaraj,

00:13:33.511 --> 00:13:35.919
kaj tio estis mirinda por la konsumantoj.

00:13:35.919 --> 00:13:38.161
Sed ekzistis tiom granda produktado,

00:13:38.161 --> 00:13:40.896
ke homoj ne plu povis konsumi laŭ la ritmo maŝina.

00:13:42.885 --> 00:13:47.602
En 1928 influa revuo de reklamoj avertis:

00:13:48.278 --> 00:13:52.350
"Varo kiu ne elĉerpiĝas estas tragedio por negocoj"

00:13:54.535 --> 00:13:57.962
Fakte, per la amasa produktado, prezoj falis,

00:13:57.962 --> 00:13:59.639
kaj la varoj iĝis pli aĉeteblaj por ĉiuj.

00:13:59.639 --> 00:14:03.024
Homoj ekaĉetis pli por amuzo ol pro neceso.

00:14:03.402 --> 00:14:05.025
La ekonomio akceliĝis.

00:14:26.563 --> 00:14:28.073
Je 1929,

00:14:28.073 --> 00:14:31.916
La krizo Wall Street haltigis la novan konsuman socion

00:14:31.916 --> 00:14:36.468
kaj kondukis Usonon al profunda ekonomia malprospero.

00:14:37.591 --> 00:14:39.711
La senlaboreco timige grandiĝis.

00:14:40.173 --> 00:14:44.151
En 1933, jam atingis la 35% loĝantaron.

00:14:45.332 --> 00:14:50.522
Vicoj ne estis por aĉeti, sed por peti laboron kaj manĝaĵon.

00:14:54.061 --> 00:14:58.329
El Novjorko venis ŝanĝoplena propono por revigligi ekonomion.

00:15:01.283 --> 00:15:03.985
Bernald London, fama konstruaĵa investisto,

00:15:04.278 --> 00:15:08.897
sugestis eliri el la masprospero per devigo uzi la paneigan programadon.

00:15:09.897 --> 00:15:13.151
Tiam estis la unua fojo kiam tiu vorto aperis skribe.

00:15:14.336 --> 00:15:17.952
London proponis ke ĉiuj varoj havu liman vivon

00:15:17.952 --> 00:15:22.883
kun limdaton. Post tiam, oni leĝe konsiderus la varojn mortaj.

00:15:23.538 --> 00:15:27.149
Konsumantoj donus ilin al ia registara servo

00:15:27.149 --> 00:15:28.703
por la varojn detrui.

00:15:30.841 --> 00:15:33.341
Li tiel provis stabiligi kapitalon kaj laboron.

00:15:33.341 --> 00:15:35.964
Tial, ĉiam novaj varoj estus bonvenaj,

00:15:36.380 --> 00:15:38.864
ĉiam oni bezonus laborantojn,

00:15:38.864 --> 00:15:41.149
kaj la kapitalo estus profitdona.

00:15:44.052 --> 00:15:48.228
Bernald London, kredis ke per deviga paneiga programado,

00:15:48.228 --> 00:15:52.120
fabrikoj ade produktus, homoj konsumadus,

00:15:52.120 --> 00:15:54.555
kaj estus laboro por ĉiuj.

00:16:00.385 --> 00:16:04.910
Giles Slade jam troviĝas Novjorke por informiĝi pri la proponinto de tia ideo.

00:16:05.264 --> 00:16:07.684
Li sin demandas ĉu per paneigo,

00:16:07.684 --> 00:16:13.247
Bernald London pretendis plialtigi la profitojn, aŭ helpi la senlaborulojn.

00:16:16.770 --> 00:16:22.511
Dorotia konis al Bernald London en la 30aj jaroj, dum familia ekskurso.

00:16:22.511 --> 00:16:25.503
Ne diru al mi kiu li estas.

00:16:26.688 --> 00:16:28.865
Tre interese!

00:16:29.311 --> 00:16:32.473
Sendube li aspektis tre inteligenta.

00:16:32.626 --> 00:16:35.619
Vi konis lin en 1933...

00:16:35.619 --> 00:16:38.626
Kiam mi estis 16, 17jara,

00:16:38.626 --> 00:16:40.949
miaj gepatroj havis grandegan veturilon Cadillac

00:16:40.949 --> 00:16:43.310
tiom grandan kiom zepelinon.

00:16:43.310 --> 00:16:47.441
Mia patrino veturis, mia patro apudis al ŝi

00:16:47.441 --> 00:16:51.649
kaj la familio London malantaŭe sidis.

00:16:51.649 --> 00:16:55.831
Mia patro petis al Sro London klarigi al mi sian filozofion.

00:16:55.831 --> 00:16:59.731
Kaj tiu interesa homo rakontis min

00:16:59.731 --> 00:17:02.754
pri sia ideo por redukti la malprosperon.

00:17:03.200 --> 00:17:07.470
Ekonomio estis katastrofa, eĉ pli ol nun.

00:17:07.885 --> 00:17:10.339
Li obsedis sin kun tia ideo,

00:17:10.339 --> 00:17:13.962
same kiel artistoj faras kun siaj pentraĵoj.

00:17:13.962 --> 00:17:18.231
Li flustris miaorele, kvazaŭ li timus

00:17:18.231 --> 00:17:22.623
ke tio estis ideo tro ekstrema.

00:17:23.692 --> 00:17:27.478
Fakte, la ideo de Bernalh London kaptis nenies atenton,

00:17:27.478 --> 00:17:31.002
kaj la paneigo deviga neniam uziĝis.

00:17:36.448 --> 00:17:41.876
20 jaroj poste, en la 50aj, la paneiga programado reaperis.

00:17:41.876 --> 00:17:47.492
Sed kun granda ŝanĝo. Ne plu temis pri devigi, sed pri logi la konsumanton.

00:17:48.376 --> 00:17:50.553
Paneiga programado:

00:17:50.553 --> 00:17:53.638
deziro en koro de la konsumanto

00:17:53.638 --> 00:17:54.753
por havi ion

00:17:54.753 --> 00:17:57.561
iome pli novan, iome pli bonan,

00:17:57.561 --> 00:18:00.230
iome antaŭe ol bezonate.

00:18:02.138 --> 00:18:06.536
Jen la voĉo de Brooks Stevens, granda subtenanto de la paneiga programado

00:18:06.536 --> 00:18:08.367
en la usono postmilita.

00:18:09.044 --> 00:18:12.730
Tiu eleganta dizajnisto kreis hejmajn aparatojn

00:18:12.730 --> 00:18:17.344
kaj eĉ veturilojn kaj trajnojn, uzante ĉiam la paneigan programadon.

00:18:20.852 --> 00:18:25.826
Laŭ la ŝatoj tiamaj, la dizajnoj de Brooks Stevens aperis rapidaj kaj modernaj.

00:18:25.826 --> 00:18:28.450
Eĉ lia hejmo estis nekutima.

00:18:29.450 --> 00:18:32.057
Mia patro dizajnis ĉi tiun hejmon, kie mi kreskiĝis.

00:18:32.734 --> 00:18:35.080
Dum ĝia konstruado,

00:18:35.080 --> 00:18:37.827
ĉiuj kredis ke ĝi estus busa stacidomo

00:18:37.827 --> 00:18:41.050
ĉar ĝi ne ŝajnis kiel kutima domo.

00:18:43.819 --> 00:18:46.457
Por mia patro, plej gravis

00:18:46.457 --> 00:18:49.111
ke la vara dizajno havu karakteron.

00:18:49.111 --> 00:18:52.211
Li malŝatis la neviglajn varojn

00:18:52.211 --> 00:18:54.911
kiuj ne donis al la konsumanto

00:18:54.911 --> 00:18:58.950
deziron por aĉeti ĝin.

00:19:01.350 --> 00:19:04.157
La malnova eŭropa filozofio

00:19:04.157 --> 00:19:07.596
estis krei la plej bonan varon kiu daŭru ĉiame.

00:19:07.596 --> 00:19:11.511
Oni aĉetis bonan veston por surmeti ĝin ekde la nupto

00:19:11.511 --> 00:19:15.180
ĝis via entombiĝo, sen renovigi ĝin.

00:19:15.180 --> 00:19:17.465
La usona filozofio

00:19:17.465 --> 00:19:20.303
estis krei konsumanton nekontentan

00:19:20.303 --> 00:19:23.988
pro la varo ĝuita,

00:19:23.988 --> 00:19:26.657
ke tiu vendu ĝin duamane

00:19:26.657 --> 00:19:30.527
kaj aĉetu la plej novan kun plej nova dizajno.

00:19:31.768 --> 00:19:35.332
Brooks Stevens vojaĝis ĉie en Usono

00:19:35.332 --> 00:19:38.720
instigante la paneigan programadon per paroladoj.

00:19:38.720 --> 00:19:41.508
Lia ideo sukcesis kaj eĥe sonis.

00:19:47.801 --> 00:19:52.301
Homoj atentas pli la ŝajnon de la varoj.

00:19:52.947 --> 00:19:55.232
Ili priatentas

00:19:55.232 --> 00:19:58.778
ĉion novan, belan kaj modernan.

00:20:02.759 --> 00:20:05.719
La dezajno kaj merkatiko tentis la konsumanton

00:20:05.719 --> 00:20:07.909
por ĉiam deziri la lastan version.

00:20:08.386 --> 00:20:10.625
Mia patro neniam dizajnis varon

00:20:10.625 --> 00:20:12.786
por panei intence

00:20:12.786 --> 00:20:16.409
aŭ funkcie malmoderniĝi dum ioma tempo.

00:20:16.856 --> 00:20:21.494
La paneiga programado dependas de la konsumanto.

00:20:22.463 --> 00:20:28.086
Neniu devigas iri al vendejo kaj aĉeti varon.

00:20:28.086 --> 00:20:31.833
Ili memvole iras, mem-elekte.

00:20:37.595 --> 00:20:44.174
Libereco kaj feliĉo per senlima konsumo. La usona vivmaniero de la 50aj jaroj

00:20:44.174 --> 00:20:46.743
metis la bazon de nia nuna konsuma socio.

00:21:02.805 --> 00:21:05.569
Sen paneiga programado,

00:21:05.569 --> 00:21:07.414
ĉi tiuj lokoj ne ekzistus.

00:21:09.660 --> 00:21:13.191
Ne estus varoj, ne estus industrio,

00:21:13.499 --> 00:21:16.245
ne estus dizajnistoj, arkitekturistoj,

00:21:16.245 --> 00:21:19.191
vendistoj, purigistoj,

00:21:19.191 --> 00:21:21.660
sekuristoj...

00:21:21.660 --> 00:21:23.150
Ĉiuj laborantoj malaperus.

00:21:23.611 --> 00:21:25.742
Kiom ofte vi ŝanĝas vian poŝtelefonon?

00:21:26.219 --> 00:21:27.457
-Post 18 monatoj.

00:21:27.457 --> 00:21:29.342
-Ĉiujare.

00:21:29.999 --> 00:21:35.243
Nuntempe, paneigan programadon oni instruas en lernejoj de dizajno kaj inĝenierarto.

00:21:36.271 --> 00:21:39.015
Boris Sknuf instruas pri la vara viv-ciklo,

00:21:39.445 --> 00:21:42.680
la moderna eŭfemismo samsignifa al paneiga programado.

00:21:43.572 --> 00:21:45.492
Mi aĉetiris,

00:21:46.361 --> 00:21:48.231
kaj jen miaj varoj;

00:21:48.231 --> 00:21:49.561
pato,

00:21:50.992 --> 00:21:53.846
salo, ĉemizo, alia ĉemizo...

00:21:54.761 --> 00:22:00.190
Oni instruas al studantoj dizajni por entreprena mondo regata de ununura celo:

00:22:00.190 --> 00:22:02.686
oftaj kaj ripetitaj aĉetoj.

00:22:02.983 --> 00:22:07.113
Mi volas ke vi diru kiom ili daŭros ĝis panei,

00:22:07.113 --> 00:22:08.983
kiom longa estos ties uz-vivo.

00:22:12.321 --> 00:22:15.944
Dizajnistoj devas kompreni por kiaj entreprenoj ili laboras.

00:22:15.944 --> 00:22:18.444
La entrepreno destinas, per sia negoca idealo,

00:22:18.444 --> 00:22:22.652
la ofton de renovigo de siaj varoj.

00:22:23.790 --> 00:22:27.363
Dizajnistoj ricevas tiun informon

00:22:27.363 --> 00:22:31.433
kaj devas dizajni la varon ĝuste

00:22:31.433 --> 00:22:35.179
laŭ la strategio negoca de la entrepreno.

00:22:37.449 --> 00:22:42.596
La paneiga programado estas la radiko de la granda kresko ekonomia

00:22:42.596 --> 00:22:46.286
kie vivis la okcidenta mondo ekde la 50aj jaroj.

00:22:48.440 --> 00:22:53.696
De tiam, kresko estas la centro de nia ekonomio.

00:22:56.189 --> 00:22:58.858
Ni vivas en socio de kresko

00:22:58.858 --> 00:23:02.727
kiu ne kreskas por sati la bezonojn,

00:23:02.727 --> 00:23:04.689
sed kreskas nur por kreski.

00:23:04.689 --> 00:23:08.696
Kreski senlime, per senlima produktado.

00:23:08.696 --> 00:23:13.858
Kaj por pravigi tion, la konsumo devas kreski sen limoj.

00:23:15.583 --> 00:23:19.931
Serge Latouche, elstara kritikisto de la socio de kresko,

00:23:19.931 --> 00:23:22.557
ofte skribas pri ĝiaj moviloj.

00:23:24.111 --> 00:23:27.201
Estas tri gravaj iloj:

00:23:27.201 --> 00:23:31.793
reklamado, paneiga programado, kaj kredito.

00:23:39.501 --> 00:23:40.985
En la lasta generacio,

00:23:40.985 --> 00:23:43.470
nia rolo en la vivo limiĝas al peti kreditojn

00:23:43.470 --> 00:23:45.462
por aĉeti aĵojn nebezonatajn.

00:23:45.462 --> 00:23:47.624
Tio ne estas logika laŭ mi.

00:23:50.238 --> 00:23:55.141
La kritikistoj al la kresksocio avertas ke ĉi tio estas nesubtenebla longtempvide,

00:23:55.757 --> 00:23:58.492
ĉar ĝi baziĝas en evidenta kontraŭdiro.

00:23:59.585 --> 00:24:02.685
Tiu, kiu kredas ke kreskado senlima

00:24:02.685 --> 00:24:05.200
kongruas kun kunlima mondo,

00:24:05.200 --> 00:24:06.562
estas freneza

00:24:06.562 --> 00:24:08.062
aŭ estas ekonomiisto.

00:24:08.062 --> 00:24:11.946
Estas tradegedio ke nun ni ĉiuj estas ekonomiistoj.

00:24:13.728 --> 00:24:17.982
Kial novan varon oni kreas tutmonde ĉiun 3 minutojn?

00:24:17.982 --> 00:24:20.005
Ĉu tio necesas?

00:24:20.764 --> 00:24:24.141
Multaj homoj rimarkas ke la aferoj devas ŝanĝiĝi tiam

00:24:24.141 --> 00:24:28.257
kiam politikistoj diras ke aĉetiri kaj konsumi

00:24:28.257 --> 00:24:31.418
estas la plej bona solvo por revigligi la ekonomion.

00:24:31.418 --> 00:24:34.918
Ni povus diri ke per la kreskosocio,

00:24:34.918 --> 00:24:37.618
ni estas kvazaŭ en rapida veturilo

00:24:37.618 --> 00:24:40.995
sen veturanto,

00:24:42.180 --> 00:24:43.957
veturilo sen bremsoj

00:24:43.957 --> 00:24:45.564
kies cela loko

00:24:45.564 --> 00:24:49.526
estas bato en muron,

00:24:49.526 --> 00:24:51.207
aŭ fali en klifon.

00:25:08.022 --> 00:25:10.917
Legante instrukci-librojn,

00:25:10.917 --> 00:25:13.627
Marcos rimarkas ke la inĝenieroj

00:25:13.627 --> 00:25:17.869
destinas la uzvivon de multaj printiloj, kiam ili dizajnis.

00:25:25.945 --> 00:25:30.670
Ili sukcesas tion metante blaton en la printilon.

00:25:42.292 --> 00:25:44.192
Mi trovis la blaton.

00:25:44.192 --> 00:25:47.077
Ĝi estas blato EEPROM, kie registriĝas

00:25:47.077 --> 00:25:48.392
nombrado de printadoj.

00:25:49.354 --> 00:25:51.546
Kiam atingiĝas specifa kvanto,

00:25:51.546 --> 00:25:53.708
la printilo malŝlosiĝas kaj ne plu printas.

00:26:02.934 --> 00:26:06.888
Kion opinias inĝenieroj pro dizajni varon por ke tiu paneu?

00:26:06.888 --> 00:26:12.037
La dilemo videblas en tiu ĉi brita filmo de 1951,

00:26:12.037 --> 00:26:15.772
kie juna kemiisto inventas fadenon neniam elĉerpeblan

00:26:16.388 --> 00:26:19.258
La kemiisto kredas ke li havis grandan sukceson,

00:26:27.608 --> 00:26:29.916
sed al kelkaj ne plaĉas la invento,

00:26:30.947 --> 00:26:34.769
kaj post tempeto post-iris lin ne nur la posedantoj fabrikaj

00:26:34.769 --> 00:26:37.970
sed ankaŭ la laborantoj kiuj timis senlaborecon.

00:26:39.386 --> 00:26:42.623
Tio estas vere interesa, kaj memorigas al mi

00:26:42.623 --> 00:26:44.585
ion okazinta en la ŝtofa industrio.

00:26:47.318 --> 00:26:53.201
En 1949, granda kemia entrepreno Dupont prezentis revolucian fibron homfaritan,

00:26:53.201 --> 00:26:54.368
la nilonon.

00:26:58.984 --> 00:27:03.618
Por virinoj ŝtrumpeto longdaŭra estis granda sukceso,

00:27:03.618 --> 00:27:05.352
sed ĝojo ne tiom daŭris.

00:27:06.598 --> 00:27:08.459
Mia patro laboris ĉe Dupont

00:27:08.459 --> 00:27:11.973
en la nilona fabrikado kaj antaŭ kaj post la milito.

00:27:11.973 --> 00:27:16.122
Li rakontis min ke kiam la nilono aperis

00:27:16.122 --> 00:27:19.530
kaj estis provita por krei ŝtrumpojn,

00:27:19.791 --> 00:27:23.992
liaj kunlaborantoj alportis ŝtrumpojn hejmen

00:27:23.992 --> 00:27:27.143
por siaj edzinoj aŭ koramikinoj.

00:27:27.143 --> 00:27:29.643
Mia patro alportis kelkajn al mia patrino

00:27:29.643 --> 00:27:34.235
kaj la unuaj plaĉegis al ŝi pro la granda rezisteco.

00:27:38.582 --> 00:27:42.911
La Dupontaj kemiistoj ja rajtis fieri.

00:27:42.911 --> 00:27:46.617
Eĉ viroj miris al la nilonŝtrumpa rezisto!

00:27:47.383 --> 00:27:49.902
Problemo estis ke ili daŭris tro longe.

00:27:49.902 --> 00:27:53.433
Virinoj feliĉegis ĉar ne aperis ŝirstrekoj,

00:27:53.433 --> 00:27:57.433
sed tio signifis ke la fabrikantoj

00:27:57.433 --> 00:27:59.364
ne vendus multajn ŝtrumpojn.

00:28:02.564 --> 00:28:05.876
DuPont donis novan celon al Nicole Fox kaj liaj kunlaborantoj.

00:28:09.167 --> 00:28:12.621
Ili ree devis kemenci ĉion

00:28:12.621 --> 00:28:14.829
por krei fibrojn pli malfortajn.

00:28:15.198 --> 00:28:20.236
Kaj malkovri ion pli ŝireblan

00:28:20.236 --> 00:28:23.105
por ke la ŝtrumpoj ne tiom daŭru.

00:28:25.900 --> 00:28:30.362
La samaj kemiistoj kiuj cerbumis tiom por krei longdaŭran nilonon,

00:28:30.362 --> 00:28:34.354
iris laŭ la epoka fluo kaj tiel kreis pli malfortan.

00:28:34.354 --> 00:28:38.053
Tiu ĉiamdaŭra fadenon malaperis el la fabrikoj,

00:28:38.053 --> 00:28:39.720
same kiel en la filmo.

00:28:39.720 --> 00:28:42.503
Ni volas la plenan posedon de tiu malkovro.

00:28:42.503 --> 00:28:45.118
Se vi akceptas, ni pagos duoblon de la kontrakto.

00:28:45.118 --> 00:28:47.418
Kvaronan milionon...

00:28:48.464 --> 00:28:49.364
-Por forigi ĝin?

00:28:49.364 --> 00:28:50.187
-Jes.

00:28:50.695 --> 00:28:55.818
Kion opiniis la kemiistoj Dupontaj pri intence redukti la uzvivon varan?

00:28:56.772 --> 00:28:59.664
Ja devis esti ĉagrena por la inĝenieroj

00:28:59.664 --> 00:29:03.227
devige uzi siajn konojn por krei subnivelan varon,

00:29:03.227 --> 00:29:06.574
post tiom da penoj por krei bonan varon.

00:29:06.574 --> 00:29:12.197
Sed mi supozas ke tio estas ekstera vidpunkto.

00:29:12.966 --> 00:29:15.343
Eble ili nur plenumis sian laboron.

00:29:15.343 --> 00:29:18.350
Fortigi aŭ malfortigi ĝin estis ilia laboro.

00:29:21.224 --> 00:29:24.000
Etike tiuj estis komplikaj tempoj por la inĝenieroj.

00:29:24.000 --> 00:29:27.962
Tiu alfrontado igis al ili repensi

00:29:27.962 --> 00:29:30.616
siajn etikajn ideojn plej fundamentajn.

00:29:32.647 --> 00:29:35.577
La maljuna filozofio apogis

00:29:35.577 --> 00:29:38.600
la varojn longdaŭrajn, neniam rompeblajn.

00:29:38.600 --> 00:29:41.885
La junaj filozofiuloj, helpataj de la merkato,

00:29:41.885 --> 00:29:43.693
deziris krei varojn

00:29:43.693 --> 00:29:45.685
tiel forĵeteblaj kiel eble.

00:29:45.685 --> 00:29:48.770
La debato finiĝis

00:29:48.770 --> 00:29:52.439
kiam la nova filozofio gajnis la ludadon.

00:29:56.834 --> 00:30:00.893
La paneiga programado ne nur trafis la inĝenierojn.

00:30:00.893 --> 00:30:05.569
La ĉagreno de la konsumantoj videblis en la elstara teatraĵo de Arthur Miller:

00:30:05.569 --> 00:30:07.103
Morto de vojaĝanto.

00:30:07.118 --> 00:30:10.767
Tiel, kiel Willy Loman, la konsumantoj nur rajtis plendi.

00:30:11.183 --> 00:30:14.281
Eĉ nur unu fojon en mia vivo, mi dezirus posedi ion antaŭ rompiĝi!

00:30:14.281 --> 00:30:16.584
Estas ada senĉesa batalo kontraŭ la rubejego!

00:30:16.584 --> 00:30:19.544
Mi ĵus pagis la veturilon kaj jam ĝi misfunkcias.

00:30:19.544 --> 00:30:23.900
La fridujo konsumas rimenojn senĉese.

00:30:24.916 --> 00:30:26.646
Tio estas pruvite!

00:30:26.646 --> 00:30:28.858
VI ĵus pagis ion kaj ne plu uzeblas.

00:30:31.685 --> 00:30:36.184
Konsumantoj ne sciis, ke malantaŭ la Fera Kurteno,

00:30:36.184 --> 00:30:37.757
en la landoj de la orienta bloko,

00:30:37.757 --> 00:30:41.805
ekzistis tuta ekonomio sen paneiga programado.

00:30:48.466 --> 00:30:54.434
La komunisma ekonomio ne baziĝas sur libera merkato, sed sur registara planado.

00:30:54.605 --> 00:30:58.999
Ĝi ne estis tre efika, kaj ĝi suferis oftan mankon de resursoj.

00:30:59.337 --> 00:31:04.192
En tia ekonomio, paneiga programado neniel logikis.

00:31:08.253 --> 00:31:13.056
En la pasinta orienta Germanio, tiu estas la komunisma ekonomio plej efika,

00:31:13.056 --> 00:31:20.031
la reguloj diris ke fridujoj kaj lavmaŝinoj funkciendis por 25 jaroj.

00:31:23.047 --> 00:31:28.114
Mi aĉetis ĉi tiun fridujon en la Orienta Germanio je 1985,

00:31:28.114 --> 00:31:31.538
ĝi jam estas 24jara almenaŭ.

00:31:32.722 --> 00:31:36.557
Mi neniam bezonis ŝanĝi la ampolon,

00:31:36.557 --> 00:31:38.888
ĝi estas preskaŭ 25jara.

00:31:42.103 --> 00:31:49.354
En 1981, orient-Berlina fabriko ekproduktis ampolon longdaŭran kaj

00:31:49.354 --> 00:31:54.213
oni prezentis ĝin en internacia foiro por trovi okcidentaj aĉetantoj.

00:31:55.244 --> 00:31:58.242
Kiam la fabrikantoj de la orienta Germanio

00:31:58.242 --> 00:32:01.164
prezentis tiujn ampolojn

00:32:01.164 --> 00:32:03.145
en la ferio de Hanover en 1981,

00:32:03.837 --> 00:32:07.379
iliaj kolegoj de okcidento diris: "Ili senlaboriĝos".

00:32:07.379 --> 00:32:10.309
La inĝenieroj de orient-Germanio diris:

00:32:10.309 --> 00:32:12.907
"Ne, male.

00:32:12.907 --> 00:32:16.315
Ni gardos niajn postenojn

00:32:16.315 --> 00:32:19.907
se ni enŝparas materialojn kaj ne malŝparas volframon."

00:32:23.138 --> 00:32:26.466
La okcidentuloj malakceptis la ampolon.

00:32:27.374 --> 00:32:30.522
En 1989 falis la muro Berlina,

00:32:31.291 --> 00:32:36.711
la fabriko fermiĝis kaj la longdaŭra ampolo ne plu produktiĝis.

00:32:38.249 --> 00:32:42.404
Nun nur eblas vidi ĝin en ekspozicioj kaj muzeoj.

00:32:52.173 --> 00:32:57.206
20 jaroj post la falo Berlin-mura, la konsumemo sen-brensa

00:32:57.206 --> 00:33:00.202
okazas kaj oriente kaj okcidente.

00:33:06.726 --> 00:33:10.066
Kun unu malsimileco, en la interreta epoko

00:33:10.066 --> 00:33:14.454
la konsumantoj pretas lukti kontraŭ la paneiga programado.

00:33:15.315 --> 00:33:16.843
Nia unua laboro sukcesplena

00:33:16.843 --> 00:33:19.420
estis filmeto pri la iPod.

00:33:20.389 --> 00:33:23.166
Mi estis sen-mone kaj aĉetis iPod

00:33:23.166 --> 00:33:25.743
kiu kostis 400, 500 dolarojn.

00:33:26.958 --> 00:33:30.981
Post 8, 12 monatoj la baterio mortis.

00:33:31.920 --> 00:33:35.804
Mi telefonis al Apple por peti ke ili ŝanĝu la baterion,

00:33:35.804 --> 00:33:39.673
kaj ilia tiama politiko estis tiu, diri al klientoj

00:33:39.673 --> 00:33:41.849
ke ili aĉetu alian iPod.

00:33:41.849 --> 00:33:43.784
Pli bone aĉeti novan.

00:33:43.784 --> 00:33:44.894
Apple ne oferas.

00:33:44.894 --> 00:33:45.575
Ne.

00:33:45.575 --> 00:33:48.557
Ĉu Apple ne oferas anstataŭan baterion?

00:33:48.557 --> 00:33:49.294
Ne.

00:33:49.294 --> 00:33:52.000
Kio ĝenis ne estis la morto bateria.

00:33:52.000 --> 00:33:54.718
Se tio okazas al mia poŝtelefono Nokia,

00:33:54.718 --> 00:33:56.554
mi aĉetas novan baterion.

00:33:56.554 --> 00:33:59.153
Eĉ al mia komputileto Apple

00:33:59.153 --> 00:34:01.799
mi povas ŝanĝi la baterion.

00:34:01.799 --> 00:34:04.517
Sed por la iPod, tiom kara, mortinte la baterio

00:34:04.517 --> 00:34:07.906
oni devis ŝanĝi la tutan aparaton.

00:34:10.322 --> 00:34:14.849
Mia frato havis la ideon krei filmeton pri tio.

00:34:14.849 --> 00:34:17.844
Ni iris kun ŝablono kaj aspergilo,

00:34:17.844 --> 00:34:21.072
pentrante sur la reklamojn de iPod viditajn.

00:34:21.072 --> 00:34:24.208
"La baterio ne-reŝanĝebla de iPod nur vivas 18 monatojn."

00:34:27.538 --> 00:34:31.718
Ni enretigis la videon en www.ipodsdirtysecret.com

00:34:31.718 --> 00:34:33.354
En la una monato ĝi havis

00:34:33.354 --> 00:34:36.074
5 aŭ 6 milionojn da vizitoj

00:34:36.074 --> 00:34:38.742
kaj la retejo freneziĝis.

00:34:41.493 --> 00:34:46.400
Advokato de San Francisco, Elizabeth Pritzker, aŭdis pri la video

00:34:46.400 --> 00:34:49.952
kaj decidis procesi al Apple pro la iPod-bateria temo.

00:34:50.353 --> 00:34:54.485
Duon-jarcenton post la kartela okazo, la paneiga programado

00:34:54.485 --> 00:34:56.807
fine alvenis al la tribunalo.

00:34:58.486 --> 00:35:00.663
Kiam la procesado ekis,

00:35:00.663 --> 00:35:03.657
jam du jarojn post la enmerkatiĝo de iPod,

00:35:03.657 --> 00:35:05.074
Apple jam vendis

00:35:05.074 --> 00:35:07.976
3 milionojn da iPodoj en Usono.

00:35:10.032 --> 00:35:13.300
Multaj el tiuj iPodoj havis problemojn bateriajn

00:35:13.300 --> 00:35:16.846
kaj la posedantoj pretis iri tribunalen.

00:35:17.738 --> 00:35:20.957
Unu el tiuj estis Andrew Westley.

00:35:21.927 --> 00:35:25.238
Inter la konsumantoj kiuj vokis nin,

00:35:25.238 --> 00:35:30.017
ni elektis reprezentantojn por opa procesado.

00:35:33.940 --> 00:35:36.467
Opa procesado

00:35:36.467 --> 00:35:38.976
estas usona aparta mekanismo:

00:35:38.976 --> 00:35:43.796
Persona grupeto reprezentas pli grandan grupon

00:35:43.796 --> 00:35:46.266
por prezenti proceson al tribunalo.

00:35:48.960 --> 00:35:53.070
Mia rolo ĉi-procese estis reprezenti milojn,

00:35:53.070 --> 00:35:56.181
eble dekmilojn da homoj.

00:35:56.181 --> 00:35:59.804
La proceso konatiĝis kiel Westley kontraŭ Apple.

00:36:02.893 --> 00:36:07.280
Kiam miaj amikoj kaj familio aŭdis pri tiu grava proceso,

00:36:07.280 --> 00:36:10.972
ili kredis ke mi estis radikaliĝanta,

00:36:10.972 --> 00:36:13.990
ke mi estis la venonta Erin Brockovich.

00:36:16.918 --> 00:36:20.966
Je decembro 2003, Elizabeth Pritzker proceson prezentis

00:36:20.966 --> 00:36:23.335
al tribunalo de la graflando San Mateo

00:36:23.335 --> 00:36:26.344
ege proksime al la sidejo de Apple.

00:36:29.441 --> 00:36:33.635
Ni petis al Apple plurajn teknikajn dokumentojn

00:36:33.635 --> 00:36:37.048
rilate al la uzvivo de la iPoda baterio

00:36:37.048 --> 00:36:39.556
kaj ni ricevis multaj teknikajn datenojn

00:36:39.556 --> 00:36:43.155
pri la dizajna procezo kaj la bateriaj provoj.

00:36:43.155 --> 00:36:44.688
Tiel, ni malkovris ke

00:36:44.688 --> 00:36:49.215
la litia baterio iPoda dizajniĝis

00:36:49.215 --> 00:36:51.653
dekomence

00:36:51.653 --> 00:36:53.813
por vivi mallonge.

00:36:58.155 --> 00:37:01.221
La kondiĉo por krei la iPodon

00:37:01.221 --> 00:37:04.425
estis la paneiga programado.

00:37:06.748 --> 00:37:11.135
Post monatoj de premoj, ambaŭ flankoj atingis interkonsenton.

00:37:11.135 --> 00:37:16.407
Apple kreis anstataŭaĵan servon kaj plilongigis la garantion ĝis 2 jaroj.

00:37:16.407 --> 00:37:19.958
La procesantoj ricevis kompenson.

00:37:21.601 --> 00:37:24.789
Io, kio persone tedas min

00:37:24.789 --> 00:37:27.367
estas ke Apple prezentiĝas

00:37:27.367 --> 00:37:31.429
kiel moderna, juna kaj progresema entrepreno.

00:37:31.429 --> 00:37:36.585
Ke entrepreno tia ne havas naturmedian politikon

00:37:36.585 --> 00:37:38.762
kiu permesas al konsumanto

00:37:38.762 --> 00:37:42.018
redoni la varon por ĝia recikligo kaj forigo,

00:37:42.018 --> 00:37:45.710
tio estas kontraŭintuicia kaj kontraŭas ĝian mesaĝon.

00:37:54.086 --> 00:37:58.690
La paneiga programado estigas fluon senhaltan da forĵetaĵoj

00:37:58.690 --> 00:38:02.521
kiuj fine restas en landoj trimondaj kiel Ganao, en Afriko.

00:38:03.938 --> 00:38:06.329
Ekde ok, naŭ jaroj

00:38:06.329 --> 00:38:08.660
mi ekrimarkis ke al Ganao alvenis

00:38:08.660 --> 00:38:11.113
multaj konteneroj de elektronikaj forĵetaĵoj.

00:38:13.098 --> 00:38:15.362
Ni parolas pri paneaj kaj komputiloj

00:38:15.362 --> 00:38:18.032
kaj televidiloj

00:38:18.032 --> 00:38:21.166
kiujn neniu volas en la evoluintaj landoj.

00:38:22.722 --> 00:38:26.159
Traktaĵo internacia malpermesas sendi elektronikajn forĵetaĵojn

00:38:26.159 --> 00:38:27.878
al la tria mondo.

00:38:27.878 --> 00:38:30.873
Sed komercistoj uzas simplan lertaĵon:

00:38:30.873 --> 00:38:34.007
deklari ilin varoj duamanaj.

00:38:39.974 --> 00:38:43.411
Pli ol 80% el la forĵetaĵoj elektronikaj kiuj iras Ganen

00:38:43.411 --> 00:38:47.911
ne ripareblas kaj restas forlasitaj en la rubejegoj de la tuta lando.

00:38:50.081 --> 00:38:52.722
Ni troviĝas en la rubejego Agbogbloshie.

00:38:52.722 --> 00:38:56.739
Ĉi tie estis belega rivero Odaw,

00:38:56.739 --> 00:39:00.152
kiu serpentis ĉirkaŭe.

00:39:00.152 --> 00:39:03.195
Ĝi vivigis ĉion, estis multaj fiŝoj.

00:39:03.195 --> 00:39:07.514
Mi iradis al proksima lernejo,

00:39:07.514 --> 00:39:10.532
ni venis por ludi piedpilkon kaj pasigi tempon.

00:39:10.532 --> 00:39:14.643
Fiŝistoj organizadis promenojn surboatajn.

00:39:14.643 --> 00:39:17.382
Nun ĉio malaperis.

00:39:17.382 --> 00:39:20.494
Kaj tio tre tristigas kaj kolerigas min

00:39:25.488 --> 00:39:29.851
Nuntempe ne ekzistas infanoj ludantaj post iri lernejen.

00:39:29.851 --> 00:39:34.681
Anstataŭ tio, junuloj de malriĉaj infanoj venas por serĉi rubon.

00:39:36.213 --> 00:39:40.951
Ili bruligas la plastikaĵon kablan por preni la metalon enan.

00:39:47.345 --> 00:39:52.072
La infanoj pli etaj reserĉas por trovi

00:39:52.072 --> 00:39:55.719
ajnajn metaletojn kiujn granduloj forgesis.

00:40:12.446 --> 00:40:14.735
Kiuj sendas al ni tian rubon diras:

00:40:14.735 --> 00:40:17.940
"Ni volas malfermi tiun digitalan breĉon

00:40:17.940 --> 00:40:21.353
inter Eŭropo kaj Ameriko, kaj la cetera Afriko kaj Ganao."

00:40:21.353 --> 00:40:24.766
Sed la senditaj komputiloj

00:40:24.766 --> 00:40:26.554
ne funkcias.

00:40:29.713 --> 00:40:31.975
Ne logikas ricevi forĵetaĵojn

00:40:31.975 --> 00:40:35.146
se ne eblas ripari ilin, des malpli se ne estas viaj

00:40:35.146 --> 00:40:38.072
kaj via lando iĝas monda rubejego.

00:40:46.849 --> 00:40:49.914
La rubo kiun oni kaŝis al vido dum tiom longe

00:40:49.914 --> 00:40:52.659
dum la industria erao, nun venas al niaj vivoj

00:40:52.659 --> 00:40:54.813
kaj ni ne povas eviti ĝin.

00:40:54.813 --> 00:40:58.250
La malŝparema ekonomio alvenas al sia fino

00:40:58.250 --> 00:41:01.753
ĉar ne plu restas lokoj por surmeti la forĵetaĵojn.

00:41:01.753 --> 00:41:05.865
Danke al pasigo tempa ni rimarkis

00:41:05.865 --> 00:41:09.326
ke la planedon ne povas subteni porĉiame tion ĉi.

00:41:09.326 --> 00:41:11.972
La resursoj materialaj kaj energiaj

00:41:11.972 --> 00:41:15.340
kiujn ni havas estas kunlimaj.

00:41:16.201 --> 00:41:18.382
Estonteco neniam pardonos nin.

00:41:18.382 --> 00:41:23.327
Oni malkovros la vivstilon malŝpareman

00:41:23.327 --> 00:41:26.206
de la evoluintaj landoj.

00:41:28.806 --> 00:41:34.183
Homoj el ĉie ekagas nun kontraŭ la paneiga programado.

00:41:35.814 --> 00:41:39.628
Mike Anane batalas ekde la katena fino,

00:41:39.628 --> 00:41:42.478
li komencis kolektante informojn.

00:41:42.878 --> 00:41:47.918
Ĉi tie mi gardas la forĵetaĵojn kun indentigaj etiketoj.

00:41:47.918 --> 00:41:52.095
Ĉi tie legeblas Centralo AMU en Zelando, Danlando.

00:41:53.909 --> 00:41:57.090
Ĉi tio venas el Germanio, oni sendis tien ĉi por forĵeti.

00:41:57.090 --> 00:41:58.715
Universitato Westminster.

00:41:58.715 --> 00:42:00.432
Apple estas entrepreno

00:42:00.432 --> 00:42:03.079
kiu fanfaronas esti ekologiista.

00:42:03.079 --> 00:42:05.983
Sed multaj varoj de Apple fine restas ĉi tie.

00:42:07.376 --> 00:42:11.856
Mi havas datenbankon kun etiketoj kaj kontaktoj

00:42:11.856 --> 00:42:15.271
de la entreprenoj kiuj posedis

00:42:15.271 --> 00:42:18.103
la rubon forĵetitan en Ganao.

00:42:20.210 --> 00:42:24.070
Mike planas el tiuj datenoj igi pruvojn

00:42:24.070 --> 00:42:26.119
por denunco en tribunalo.

00:42:30.667 --> 00:42:34.240
Ni devas ekagi per punrimedoj,

00:42:34.240 --> 00:42:36.028
procesi homojn

00:42:36.028 --> 00:42:38.375
por ke ne plia rubo alvenu al Ganao.

00:42:49.798 --> 00:42:55.463
Marcos retumas denove, li serĉas kiel longigi la vivon de sia printilo.

00:42:57.711 --> 00:43:02.105
Retejo el Rusio ŝajnas oferi programaron senpagan

00:43:02.105 --> 00:43:04.724
por printiloj kun nombrila blato.

00:43:06.038 --> 00:43:10.882
La programisto penigis sin por klarigi sian personan motivon.

00:43:10.882 --> 00:43:13.807
Tio ĉi okazas pro malbona muntado.

00:43:13.807 --> 00:43:16.130
Tiu estas ilia negoca modelo.

00:43:16.130 --> 00:43:19.380
Ĝi estas malbona por la uzanto kaj la naturmedio.

00:43:19.380 --> 00:43:23.514
Tial, mi trovis rimedon por krei programaron

00:43:23.514 --> 00:43:27.275
permesantan reekigi la blaton nombrilan.

00:43:28.599 --> 00:43:34.335
Marcos ne scias kio okazeblas, sed li fine decidas elŝuti la programaron.

00:43:36.726 --> 00:43:41.280
El vilaĝeto francia, John Thackara batalas kontraŭ la paneiga programado,

00:43:41.280 --> 00:43:45.804
li helpas homojn el la tuta mondo kundividi ideojn negocajn kaj dizajnajn.

00:43:46.806 --> 00:43:51.147
En la plej malriĉaj landoj, aĵojn oni ĉiam riparas.

00:43:51.147 --> 00:43:54.675
La ideo forĵeti varon nur ĉar ĝi paneis

00:43:54.675 --> 00:43:58.012
estas nepensebla por homoj el la sudo.

00:43:59.690 --> 00:44:02.680
En barato ekzistas vorto "jugaad"

00:44:02.680 --> 00:44:06.133
por priskribi tiun kutimon ripari aĵojn,

00:44:06.133 --> 00:44:08.956
senzorge la malfacilecon.

00:44:12.369 --> 00:44:16.293
Ni provas trovi homojn kun realaj projektoj,

00:44:16.293 --> 00:44:21.052
kiuj ne diru al si asertojn absktraktajn

00:44:21.052 --> 00:44:23.561
pri kiel malbone iras ĉio aŭ kio ŝanĝendas.

00:44:28.623 --> 00:44:34.195
Unu el tiuj estas Warlden Phillips, ido de la fabrikantoj ampolaj.

00:44:38.747 --> 00:44:41.184
Mi memoras ke mia avo alportis min

00:44:41.184 --> 00:44:42.507
al fabriko de Phillips

00:44:42.507 --> 00:44:47.454
por ke mi vidu kiel oni fabrikas ampolojn,

00:44:47.454 --> 00:44:48.755
tio estas mirinda.

00:44:53.826 --> 00:44:56.811
Preskaŭ jarcenton post la kartelo ampola,

00:44:56.811 --> 00:45:02.152
Warlden Phillips daŭrigas la familian kutimon, sed kun malsimila vidpunkto.

00:45:02.152 --> 00:45:05.588
Li produktas ampolon LEDan kiu daŭras 25 jarojn.

00:45:10.257 --> 00:45:14.413
Ne ekzistas mondo ekologia kaj mondo negoca.

00:45:16.658 --> 00:45:19.151
Negoco kaj subtenebleco iras mane kune.

00:45:19.151 --> 00:45:21.913
Fakte, tio estas la plej bona bazo por negoco.

00:45:21.913 --> 00:45:24.997
Kaj la sola rimedo sukcesi tion

00:45:24.997 --> 00:45:27.509
estas konsideri la realan koston

00:45:27.509 --> 00:45:30.039
de la resursoj uzitaj.

00:45:30.039 --> 00:45:32.268
Kaj konsideri same la konsumon energian,

00:45:32.268 --> 00:45:35.938
aldone al la transportokonsumo nedirekta.

00:45:35.938 --> 00:45:39.911
Se la transportistoj pagus la koston realan transportan,

00:45:39.911 --> 00:45:44.182
sen mencii ke la nafto estas resurso ne renovebla

00:45:44.182 --> 00:45:47.083
nek ankoraŭ anstataŭebla,

00:45:47.083 --> 00:45:50.833
la kostoj 20obliĝus aŭ 30obliĝus!

00:45:52.690 --> 00:45:55.628
Se oni konsideras tion por ĉiu varo produktita,

00:45:55.628 --> 00:46:01.271
la entreprenistoj tutmondaj havus grandajn emigojn

00:46:01.271 --> 00:46:03.500
por produkti varojn ĉiamdaŭreblajn.

00:46:06.007 --> 00:46:09.538
Ankaŭ bataleblas kontraŭ la paneiga programado

00:46:09.538 --> 00:46:13.448
se oni repensas pri la vara inĝenierio kaj produktado.

00:46:13.878 --> 00:46:17.711
Nova vidpunkto: "El lulilo al lulilo"

00:46:17.711 --> 00:46:21.077
asertas ke se fabrikoj funkcius kiel naturo

00:46:21.077 --> 00:46:24.082
la mema paneigo paneus.

00:46:25.133 --> 00:46:28.989
Kiam ni parolas pri protekti la naturmedion,

00:46:28.989 --> 00:46:32.637
ni ĉiam pensas pri tranĉi, rezigni, redukti.

00:46:33.313 --> 00:46:36.960
Sed en printempo, ĉerizarbo

00:46:36.960 --> 00:46:39.462
nek tranĉas ion nek rezignas.

00:46:43.818 --> 00:46:46.827
La natura ciklo produktas abunde,

00:46:46.827 --> 00:46:51.797
sed la falintaj floroj kaj sekaj folioj ne estas forĵetaĵoj,

00:46:51.797 --> 00:46:54.327
sed nutraĵoj por aliaj vivaĵoj.

00:46:56.324 --> 00:47:00.364
Naturo ne produktas forĵetaĵojn, nur nutraĵojn.

00:47:03.012 --> 00:47:08.128
Braungart kredas ke la industrio povas imiti la virtan ciklon naturan.

00:47:08.482 --> 00:47:14.552
Kaj li pruvis tion kiam li redezajnis la procezon produktadan de svisa ŝtofa fabriko.

00:47:17.333 --> 00:47:21.425
Kiam vi kovras sofon per ŝtofoj tiaj,

00:47:21.425 --> 00:47:25.070
la eltondaĵoj estas tiom venenaj

00:47:25.070 --> 00:47:29.204
ke ili devas esti forigitaj kune kun la venenaj restaĵoj.

00:47:31.876 --> 00:47:38.561
Braungart malkovris ke la fabriko uzis konstante centojn da
farboj kaj kemiaj produktoj.

00:47:38.561 --> 00:47:39.838
tre venenaj.

00:47:40.893 --> 00:47:45.969
Por produkti la novajn teksaĵojn, Braungart kaj lia teamo reduktis la liston

00:47:45.969 --> 00:47:48.049
ĝis nur 36 substancoj,

00:47:48.049 --> 00:47:49.661
ĉiuj biomalkomponeblaj.

00:47:51.170 --> 00:47:55.001
Ni elektis ingrediencojn manĝeblajn.

00:47:55.001 --> 00:47:58.112
Se vi ŝatus, vi povus aldoni ilin al via mueslio.

00:47:59.282 --> 00:48:01.126
En malŝparema socio,

00:48:01.126 --> 00:48:03.325
varo mallongviva kreas problemon de forĵetaĵoj.

00:48:03.325 --> 00:48:06.612
Se socio produktas nutraĵojn,

00:48:06.612 --> 00:48:10.047
la varoj mallongvivaj iĝas io nova.

00:48:11.404 --> 00:48:14.831
Por la plej radikalaj kritikantoj kontraŭ la paneiga programado,

00:48:14.831 --> 00:48:17.965
ne sufiĉas reformi la procezojn produktadajn,

00:48:17.965 --> 00:48:21.612
ili volas repensi nian ekonomion kaj niajn valorojn.

00:48:22.426 --> 00:48:26.092
Estas vera revolucio, revolucio kultura,

00:48:26.092 --> 00:48:29.555
ĉar tio estas ŝanĝo de paradigmo kaj pensmaniero.

00:48:30.318 --> 00:48:33.894
Tiu revolucio nomiĝas: Malkreskado.

00:48:33.894 --> 00:48:37.066
Serge Latouche vojaĝas de parolado al parolado klarigante

00:48:37.066 --> 00:48:41.094
kiel forlasi la socion kreskecan porĉiame.

00:48:42.340 --> 00:48:45.969
La malkresko estas provoka slogano

00:48:45.969 --> 00:48:51.635
kiu provas rompi la eŭforian paroladon

00:48:51.635 --> 00:48:55.885
pri kreskado farebla, senlima kaj subtenebla.

00:48:55.885 --> 00:49:00.832
Ĝi provas pruvi la neceson por ŝanĝi la logikon.

00:49:03.278 --> 00:49:05.590
La esenco de la malkresko

00:49:05.590 --> 00:49:08.934
resumeblas per sola vorto: redukti.

00:49:08.934 --> 00:49:13.206
Redukti nian ekologian spuron,

00:49:13.206 --> 00:49:15.737
la tro-produktadon kaj la tro-konsumadon.

00:49:16.759 --> 00:49:20.195
Reduktante la konsumon kaj produktadon,

00:49:20.195 --> 00:49:22.151
ni povas liberigi tempon

00:49:22.151 --> 00:49:25.536
por disvolvi aliajn tipojn de riĉeco

00:49:25.536 --> 00:49:30.250
kiuj avantaĝe ne elĉerpiĝas dum uzado,

00:49:30.250 --> 00:49:32.478
same kiel amikeco aŭ kono.

00:49:35.461 --> 00:49:37.865
Pli kaj pli, ni dependas de objektoj

00:49:37.865 --> 00:49:40.400
por nia identeco kaj memestimo

00:49:40.400 --> 00:49:43.764
Tio estas konsekvenco de la krizo de tio

00:49:43.764 --> 00:49:45.992
kio kutimis indentigi nin,

00:49:45.992 --> 00:49:48.523
kiel la rilato kun la komunumo aŭ lando.

00:49:48.523 --> 00:49:51.054
Aŭ pri tiuj simplaj aferoj

00:49:51.054 --> 00:49:53.958
kiujn konsumismo jam anstataŭis.

00:49:58.021 --> 00:50:03.199
Se feliĉo dependus de la nivelo konsuma,

00:50:03.199 --> 00:50:06.681
ni devus esti absolute feliĉaj,

00:50:06.681 --> 00:50:11.650
ĉar ni konsumas 26oble pli ol en la tempoj de Marx.

00:50:11.650 --> 00:50:13.485
Sed enketoj montras,

00:50:13.485 --> 00:50:16.110
ke homoj ne estas 20oble pli feliĉaj,

00:50:16.110 --> 00:50:18.733
ĉar feliĉo estas ĉiam subjektiva.

00:50:23.353 --> 00:50:27.835
La kritikistoj kontraŭ la malkresko timas tion, ke ĝi detruos la ekonomion

00:50:27.835 --> 00:50:30.760
kaj alportos nin reen al la ŝtonepoko.

00:50:33.161 --> 00:50:36.009
Reveni al subtenebla socio,

00:50:36.009 --> 00:50:40.398
kies ekologia spuro ne pli grandas ol planedo,

00:50:40.398 --> 00:50:43.856
ne signifas reveni al ŝtona epoko, sed reveni,

00:50:43.856 --> 00:50:47.108
konsiderante la parametrojn de lando kiel Francio,

00:50:47.108 --> 00:50:49.731
al la 1960aj jaroj, jaroj tute ne estas Ŝtonepokaj.

00:50:52.608 --> 00:50:57.603
La socio de malkresko realigas la vizion de Gandhi:

00:50:57.603 --> 00:51:00.644
"La mondo sufiĉe grandas por ĉies bezonoj

00:51:00.644 --> 00:51:02.851
por satigi ĉies bezonojn

00:51:02.851 --> 00:51:05.150
sed ĉiam tro malgrandas

00:51:05.150 --> 00:51:06.891
por la avido de kelkuloj."

00:51:33.293 --> 00:51:38.023
Marcos nun instalas la rusan programaron en sia komputilo.

00:51:42.032 --> 00:51:47.409
Per la nova programo li povas irigi al nulo la presilan nombril-blaton.

00:51:50.661 --> 00:51:53.842
La presilo malŝlosiĝas tuj.

00:52:07.217 --> 00:52:08.216
Ĉu la fino?

00:52:08.694 --> 00:52:12.153
Subtekstigita de Alex Escomu (Facebook-e)