WEBVTT

00:00:01.707 --> 00:00:04.596
Mọi người ở nhà gọi tôi là 
người hay hỏi vặn,

00:00:04.596 --> 00:00:07.313
kẻ gây rối khó ưa,

00:00:07.313 --> 00:00:09.983
kẻ nổi loạn và nhà hoạt động,

00:00:09.983 --> 00:00:11.840
tiếng nói của người dân.

00:00:11.840 --> 00:00:14.510
Nhưng không phải lúc nào 
tôi cũng như vậy.

NOTE Paragraph

00:00:14.510 --> 00:00:16.182
Từ nhỏ, tôi đã có biệt danh.

00:00:16.182 --> 00:00:18.502
Người ta từng gọi tôi là Softy,

00:00:18.502 --> 00:00:21.755
nghĩa là thằng bé mềm yếu, vô hại.

00:00:21.755 --> 00:00:24.495
Như tất cả mọi người khác,
tôi từng muốn tránh xa rắc rối.

00:00:24.495 --> 00:00:26.538
Hồi còn nhỏ, 
người ta dạy tôi giữ im lặng.

00:00:26.538 --> 00:00:28.340
Đừng cãi, được bảo gì thì làm nấy.

00:00:28.340 --> 00:00:30.755
Ở trường dòng, họ dạy tôi


00:00:30.755 --> 00:00:33.170
không được đối chất, 
không được tranh luận,

00:00:33.170 --> 00:00:35.585
cho dù tôi đúng, 
cứ lờ đi.

NOTE Paragraph

00:00:35.585 --> 00:00:40.182
Điều này được củng cố 
bởi chế độ chính trị thời đó.

00:00:40.182 --> 00:00:43.783
(Cười)

00:00:43.783 --> 00:00:45.592
Ở Kenya, bạn bị xem là có tội

00:00:45.592 --> 00:00:48.239
cho tới khi chứng minh được 
mình giàu.

00:00:48.239 --> 00:00:50.984
(Cười)

00:00:50.984 --> 00:00:53.726
Người nghèo ở Kenya
có khả năng

00:00:53.726 --> 00:00:56.650
bị cảnh sát, 
người lẽ ra phải bảo vệ họ,

00:00:56.650 --> 00:00:58.298
bắn chết 
cao gấp 5 lần tội phạm.

00:00:58.298 --> 00:01:00.945
Điều này được củng cố bởi
bản chất chính trị thời đó.

00:01:00.945 --> 00:01:03.894
Chúng tôi có một tổng thống, 
Moi, một kẻ độc tài.

00:01:03.894 --> 00:01:06.100
Ông ta thống trị đất nước 
bằng sự tàn bạo,

NOTE Paragraph

00:01:06.100 --> 00:01:08.538
bất cứ ai đặt nghi vấn
về quyền hành của ông ta

00:01:08.538 --> 00:01:13.507
sẽ bị bắt, tra tấn, bỏ tù, 
thậm chí là giết chết.

00:01:13.507 --> 00:01:17.431
Thế nên, mọi người được dạy rằng
hèn nhưng khôn còn hơn là gây rắc rối.

00:01:17.431 --> 00:01:19.474
Hèn nhát không phải là 
một lời xúc phạm.

00:01:19.474 --> 00:01:21.401
Hèn nhát là một lời khen.

00:01:21.401 --> 00:01:24.559
Chúng tôi từng được bảo là 
kẻ hèn sẽ được về với mẹ.

00:01:24.559 --> 00:01:28.320
Nghĩa là nếu tránh xa rắc rối
bạn sẽ được sống.

NOTE Paragraph

00:01:28.320 --> 00:01:30.260
Tôi từng nghi ngờ lời khuyên này,

00:01:30.260 --> 00:01:33.036
và 8 năm trước, 
một cuộc bầu cử ở Kenya,

00:01:33.036 --> 00:01:35.565
có kết quả gây tranh cãi kịch liệt.

00:01:35.565 --> 00:01:40.302
Theo sau kì bầu cử đó
là bạo lực, cưỡng bức,

00:01:40.302 --> 00:01:44.239
và hơn 1000 người bị giết hại.

00:01:44.239 --> 00:01:47.360
Công việc của tôi 
là ghi nhận lại sự bạo lực đó.

00:01:47.360 --> 00:01:50.216
Là một nhà nhiếp ảnh,
tôi chụp hàng nghìn tấm ảnh,

00:01:50.216 --> 00:01:52.283
và sau hai tháng,

00:01:52.283 --> 00:01:57.158
hai chính trị gia gặp nhau,
uống trà,

00:01:57.158 --> 00:02:00.595
kí một hiệp định hòa bình,
và đất nước lờ nó đi.

NOTE Paragraph

00:02:00.595 --> 00:02:04.124
Tôi bị ám ảnh
khi trực tiếp chứng kiến sự bạo lực đó.

00:02:04.124 --> 00:02:07.730
Tôi chứng kiến sự giết chóc,
sự trục xuất.

00:02:07.730 --> 00:02:10.811
Tôi gặp những phụ nữ từng bị cưỡng bức,
và nó ám ảnh tôi,

00:02:10.811 --> 00:02:12.855
nhưng cả đất nước 
không hề nói gì về nó.

00:02:12.855 --> 00:02:15.339
Chúng tôi đều giả vờ,
đều là những kẻ hèn khôn ngoan.

00:02:15.339 --> 00:02:18.938
Chúng tôi quyết định tránh xa rắc rối
và không nói về nó.

NOTE Paragraph

00:02:18.938 --> 00:02:22.235
10 tháng sau, tôi bỏ việc.
Tôi bảo tôi không chịu được nữa.

00:02:22.235 --> 00:02:24.830
Sau khi bỏ việc,
tôi tập hợp bạn bè

00:02:24.830 --> 00:02:26.850
để nói về bạo lực trong nước,

00:02:26.850 --> 00:02:28.714
và về tình trạng quốc gia,

00:02:28.714 --> 00:02:32.830
ngày 1 tháng 6, năm 2009
chúng tôi dự định đến một sân vận động

00:02:32.830 --> 00:02:34.889
và cố gắng gây sự chú ý của tổng thống.

00:02:34.889 --> 00:02:36.329
Đó là một ngày quốc lễ

00:02:36.329 --> 00:02:37.978
được truyền hình trên cả nước,

00:02:37.978 --> 00:02:41.386
và tôi đã đến sân vận động.

00:02:41.386 --> 00:02:44.380
Các bạn tôi thì không.

00:02:44.380 --> 00:02:47.753
Tôi chỉ có một mình,

00:02:47.753 --> 00:02:50.280
và không biết phải làm gì.

00:02:50.280 --> 00:02:51.695
Tôi sợ,

00:02:51.695 --> 00:02:53.865
nhưng tôi biết rất rõ
rằng chính ngày hôm đó,

00:02:53.865 --> 00:02:54.916
tôi phải quyết định.

00:02:54.916 --> 00:02:57.499
Liệu tôi sẽ sống hèn nhát, 
như tất cả mọi người khác,

00:02:57.499 --> 00:02:59.107
hay là sẽ đứng lên?

00:02:59.107 --> 00:03:01.313
Và khi ngài tổng thống 
đứng dậy phát biểu,

00:03:01.313 --> 00:03:05.920
tôi đứng lên và hét vào ông ta,

00:03:05.920 --> 00:03:09.114
nhắc nhớ ông ta về những nạn nhân
của cuộc bạo lực sau kì bầu cử,

00:03:09.114 --> 00:03:11.390
ngăn chặn tham nhũng.

00:03:11.390 --> 00:03:13.595
Và tự dưng, không biết từ đâu,

00:03:13.595 --> 00:03:16.707
cảnh sát lao vào tôi
như những con sư tử đói.

00:03:16.707 --> 00:03:18.564
Họ bịt miệng tôi,

00:03:18.564 --> 00:03:20.491
lôi tôi ra khỏi sân vận động,

00:03:20.491 --> 00:03:24.932
đánh đập và giam tôi vào tù.

00:03:24.932 --> 00:03:31.870
Tôi trải qua đêm hôm đó 
trên nền xi măng lạnh ngắt trong tù,

00:03:31.870 --> 00:03:34.518
và tôi nghĩ:

00:03:34.518 --> 00:03:36.389
"Điều gì khiến tôi cảm thấy thế này?"

00:03:36.389 --> 00:03:39.554
Bạn bè và gia đình 
nghĩ tôi bị điên vì những gì đã làm,

00:03:39.554 --> 00:03:44.568
và những tấm ảnh mà tôi chụp
đang phá hỏng cuộc đời tôi.

00:03:44.568 --> 00:03:47.518
Những tấm ảnh đó,
với nhiều người Kenya, chỉ là một con số.

00:03:47.518 --> 00:03:49.465
Đa số họ không cho 
đó là bạo lực

00:03:49.465 --> 00:03:51.160
mà chỉ là
một câu chuyện mà thôi.

NOTE Paragraph

00:03:51.160 --> 00:03:53.947
Thế là tôi quyết định
trưng bày trên đường phố

00:03:53.947 --> 00:03:56.733
giới thiệu những hình ảnh 
về cuộc bạo lực khắp đất nước

00:03:56.733 --> 00:03:58.707
và khiến mọi người 
bắt đầu nói về nó.

00:03:58.707 --> 00:04:01.516
Chúng tôi đi khắp cả nước
và giới thiệu những hình ảnh đó,

00:04:01.516 --> 00:04:04.999
cuộc hành trình ấy đã khiến tôi
bắt đầu con đường hoạt động.

00:04:04.999 --> 00:04:07.716
Tôi quyết định 
thôi im lặng,

00:04:07.716 --> 00:04:09.914
và lên tiếng về những vấn đề này.

00:04:09.914 --> 00:04:13.564
Chúng tôi đi khắp nơi, và khu vực 
mà chúng tôi triển lãm đường phố

00:04:13.564 --> 00:04:18.362
trở thành địa điểm graffiti 
về chính trị,

00:04:18.362 --> 00:04:21.120
về nạn tham nhũng, 
sự lãnh đạo tệ hại.

00:04:21.120 --> 00:04:24.900
Chúng tôi còn thực hiện 
những nghi thức chôn cất.

00:04:24.900 --> 00:04:28.272
Chúng tôi gửi những con heo sống
tới nghị viện Kenya

00:04:28.272 --> 00:04:30.810
như biểu tượng cho sự tham lam
của các chính trị gia.

00:04:30.810 --> 00:04:33.041
Điều này đã được làm ở Uganda
và các nước khác,

00:04:33.041 --> 00:04:36.550
và mạnh mẽ nhất là 
những tấm ảnh được truyền thông chọn

00:04:36.550 --> 00:04:39.586
và lan rộng ra khắp cả nước,
xuyên qua châu lục.

NOTE Paragraph

00:04:39.586 --> 00:04:42.233
Nơi mà tôi đứng lên đơn độc
bảy năm trước,

00:04:42.233 --> 00:04:45.259
giờ thuộc về một cộng đồng
gồm nhiều người đứng lên cùng tôi.

00:04:45.259 --> 00:04:49.957
Tôi không còn đơn độc khi đứng lên
nói về những vấn đề này.

00:04:49.957 --> 00:04:54.350
Tôi thuộc về một nhóm người trẻ tuổi
quan tâm đến đất nước,

00:04:54.350 --> 00:04:56.200
mong muốn mang đến sự thay đổi,

00:04:56.200 --> 00:05:01.484
và không còn sợ hãi,
không còn hèn nhát

00:05:01.484 --> 00:05:05.952
Đó là câu chuyện của tôi.

00:05:05.952 --> 00:05:08.840
Ngày hôm đó, ở sân vận động,

00:05:08.840 --> 00:05:11.327
tôi đứng lên như một kẻ hèn.

00:05:11.327 --> 00:05:16.574
Nhưng bằng hành động đó, 
tôi chấm dứt 24 năm sống hèn nhát.

NOTE Paragraph

00:05:16.574 --> 00:05:19.616
Có hai ngày quan trọng nhất
trong cuộc đời bạn:

00:05:19.616 --> 00:05:22.415
ngày bạn được sinh ra,


00:05:22.415 --> 00:05:25.214
và ngày bạn tìm được lí do 
cho sự tồn tại của mình.

00:05:25.214 --> 00:05:28.015
Ngày tôi đứng lên ở sân vận động
hét vào ngài tổng thống,

00:05:28.015 --> 00:05:31.295
tôi tìm được lí do 
mình được sinh ra,

00:05:31.295 --> 00:05:35.776
và biết rằng mình sẽ thôi im lặng
trước bất công.

00:05:35.776 --> 00:05:39.480
Bạn có biết lí do
mình được sinh ra chưa?

00:05:39.480 --> 00:05:41.535
Xin cảm ơn.

00:05:41.535 --> 00:05:48.544
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:05:48.544 --> 00:05:51.031
Tom Rielly: Một câu chuyện tuyệt vời.

00:05:51.031 --> 00:05:53.587
Tôi chỉ muốn hỏi bạn 
một số câu hỏi.

00:05:53.587 --> 00:05:55.907
PAWA254:

00:05:55.907 --> 00:06:00.220
bạn đã sáng lập một phòng thu, 
nơi người trẻ tuổi có thể tới

00:06:00.220 --> 00:06:02.176
và dùng sức mạnh của truyền thông

00:06:02.176 --> 00:06:04.687
để thực hiện các hoạt động này.

00:06:04.687 --> 00:06:06.394
Vậy PAWA đang hoạt động
như thế nào?

NOTE Paragraph

00:06:06.394 --> 00:06:09.177
Boniface Mwangi: Chúng tôi có 
cộng đồng các nhà làm phim,

00:06:09.177 --> 00:06:12.050
nghệ sĩ graffiti, nhạc sĩ, 
và khi có một vấn đề trong nước,

00:06:12.050 --> 00:06:15.511
chúng tôi họp, suy nghĩ,
và tìm cách giải quyết.

00:06:15.511 --> 00:06:17.817
Công cụ mạnh nhất của chúng tôi 
là nghệ thuật,

00:06:17.817 --> 00:06:21.498
vì ta sống trong một thế giới bận rộn,
mọi người tất bật với cuộc sống,

00:06:21.498 --> 00:06:23.465
và họ không có thời gian để đọc.

00:06:23.465 --> 00:06:27.598
Nên chúng tôi gói gọn 
các hoạt động vào nghệ thuật.

NOTE Paragraph

00:06:27.598 --> 00:06:33.537
Từ âm nhạc, graffiti, nghệ thuật,
đó là những gì chúng tôi đang làm.

00:06:33.537 --> 00:06:35.585
Tôi có thể nói một điều nữa không?

NOTE Paragraph

00:06:35.585 --> 00:06:37.466
TR: Vâng, tất nhiên chứ. 
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:06:37.466 --> 00:06:40.101
BM: Mặc dù bị bắt, đánh đập, đe dọa,

00:06:40.101 --> 00:06:41.814
khi tìm ra tiếng nói của mình,

00:06:41.814 --> 00:06:45.780
rằng tôi có thể đứng lên
vì niềm tin, tôi không còn sợ hãi.

00:06:45.780 --> 00:06:48.490
Tôi từng bị gọi là Softy,
nhưng tôi không còn mềm yếu,

00:06:48.490 --> 00:06:51.891
vì tôi đã tìm ra con người thật của tôi,
những gì tôi muốn làm,

00:06:51.891 --> 00:06:54.927
và điều ấy thật tuyệt.

00:06:54.927 --> 00:06:58.316
Không gì mạnh mẽ bằng việc
tìm thấy lí do mình được sinh ra,

00:06:58.316 --> 00:07:01.463
vì bạn không còn sợ hãi,
bạn tiếp tục sống cuộc đời của mình.

NOTE Paragraph

00:07:01.463 --> 00:07:03.649
Xin cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:07:03.649 --> 00:07:07.239
(Vỗ tay)