1
00:00:01,707 --> 00:00:04,596
Mọi người ở nhà gọi tôi là 
người hay hỏi vặn,

2
00:00:04,596 --> 00:00:07,313
kẻ gây rối khó ưa,

3
00:00:07,313 --> 00:00:09,983
kẻ nổi loạn và nhà hoạt động,

4
00:00:09,983 --> 00:00:11,840
tiếng nói của người dân.

5
00:00:11,840 --> 00:00:14,510
Nhưng không phải lúc nào 
tôi cũng như vậy.

6
00:00:14,510 --> 00:00:16,182
Từ nhỏ, tôi đã có biệt danh.

7
00:00:16,182 --> 00:00:18,502
Người ta từng gọi tôi là Softy,

8
00:00:18,502 --> 00:00:21,755
nghĩa là thằng bé mềm yếu, vô hại.

9
00:00:21,755 --> 00:00:24,495
Như tất cả mọi người khác,
tôi từng muốn tránh xa rắc rối.

10
00:00:24,495 --> 00:00:26,538
Hồi còn nhỏ, 
người ta dạy tôi giữ im lặng.

11
00:00:26,538 --> 00:00:28,340
Đừng cãi, được bảo gì thì làm nấy.

12
00:00:28,340 --> 00:00:30,755
Ở trường dòng, họ dạy tôi


13
00:00:30,755 --> 00:00:33,170
không được đối chất, 
không được tranh luận,

14
00:00:33,170 --> 00:00:35,585
cho dù tôi đúng, 
cứ lờ đi.

15
00:00:35,585 --> 00:00:40,182
Điều này được củng cố 
bởi chế độ chính trị thời đó.

16
00:00:40,182 --> 00:00:43,783
(Cười)

17
00:00:43,783 --> 00:00:45,592
Ở Kenya, bạn bị xem là có tội

18
00:00:45,592 --> 00:00:48,239
cho tới khi chứng minh được 
mình giàu.

19
00:00:48,239 --> 00:00:50,984
(Cười)

20
00:00:50,984 --> 00:00:53,726
Người nghèo ở Kenya
có khả năng

21
00:00:53,726 --> 00:00:56,650
bị cảnh sát, 
người lẽ ra phải bảo vệ họ,

22
00:00:56,650 --> 00:00:58,298
bắn chết 
cao gấp 5 lần tội phạm.

23
00:00:58,298 --> 00:01:00,945
Điều này được củng cố bởi
bản chất chính trị thời đó.

24
00:01:00,945 --> 00:01:03,894
Chúng tôi có một tổng thống, 
Moi, một kẻ độc tài.

25
00:01:03,894 --> 00:01:06,100
Ông ta thống trị đất nước 
bằng sự tàn bạo,

26
00:01:06,100 --> 00:01:08,538
bất cứ ai đặt nghi vấn
về quyền hành của ông ta

27
00:01:08,538 --> 00:01:13,507
sẽ bị bắt, tra tấn, bỏ tù, 
thậm chí là giết chết.

28
00:01:13,507 --> 00:01:17,431
Thế nên, mọi người được dạy rằng
hèn nhưng khôn còn hơn là gây rắc rối.

29
00:01:17,431 --> 00:01:19,474
Hèn nhát không phải là 
một lời xúc phạm.

30
00:01:19,474 --> 00:01:21,401
Hèn nhát là một lời khen.

31
00:01:21,401 --> 00:01:24,559
Chúng tôi từng được bảo là 
kẻ hèn sẽ được về với mẹ.

32
00:01:24,559 --> 00:01:28,320
Nghĩa là nếu tránh xa rắc rối
bạn sẽ được sống.

33
00:01:28,320 --> 00:01:30,260
Tôi từng nghi ngờ lời khuyên này,

34
00:01:30,260 --> 00:01:33,036
và 8 năm trước, 
một cuộc bầu cử ở Kenya,

35
00:01:33,036 --> 00:01:35,565
có kết quả gây tranh cãi kịch liệt.

36
00:01:35,565 --> 00:01:40,302
Theo sau kì bầu cử đó
là bạo lực, cưỡng bức,

37
00:01:40,302 --> 00:01:44,239
và hơn 1000 người bị giết hại.

38
00:01:44,239 --> 00:01:47,360
Công việc của tôi 
là ghi nhận lại sự bạo lực đó.

39
00:01:47,360 --> 00:01:50,216
Là một nhà nhiếp ảnh,
tôi chụp hàng nghìn tấm ảnh,

40
00:01:50,216 --> 00:01:52,283
và sau hai tháng,

41
00:01:52,283 --> 00:01:57,158
hai chính trị gia gặp nhau,
uống trà,

42
00:01:57,158 --> 00:02:00,595
kí một hiệp định hòa bình,
và đất nước lờ nó đi.

43
00:02:00,595 --> 00:02:04,124
Tôi bị ám ảnh
khi trực tiếp chứng kiến sự bạo lực đó.

44
00:02:04,124 --> 00:02:07,730
Tôi chứng kiến sự giết chóc,
sự trục xuất.

45
00:02:07,730 --> 00:02:10,811
Tôi gặp những phụ nữ từng bị cưỡng bức,
và nó ám ảnh tôi,

46
00:02:10,811 --> 00:02:12,855
nhưng cả đất nước 
không hề nói gì về nó.

47
00:02:12,855 --> 00:02:15,339
Chúng tôi đều giả vờ,
đều là những kẻ hèn khôn ngoan.

48
00:02:15,339 --> 00:02:18,938
Chúng tôi quyết định tránh xa rắc rối
và không nói về nó.

49
00:02:18,938 --> 00:02:22,235
10 tháng sau, tôi bỏ việc.
Tôi bảo tôi không chịu được nữa.

50
00:02:22,235 --> 00:02:24,830
Sau khi bỏ việc,
tôi tập hợp bạn bè

51
00:02:24,830 --> 00:02:26,850
để nói về bạo lực trong nước,

52
00:02:26,850 --> 00:02:28,714
và về tình trạng quốc gia,

53
00:02:28,714 --> 00:02:32,830
ngày 1 tháng 6, năm 2009
chúng tôi dự định đến một sân vận động

54
00:02:32,830 --> 00:02:34,889
và cố gắng gây sự chú ý của tổng thống.

55
00:02:34,889 --> 00:02:36,329
Đó là một ngày quốc lễ

56
00:02:36,329 --> 00:02:37,978
được truyền hình trên cả nước,

57
00:02:37,978 --> 00:02:41,386
và tôi đã đến sân vận động.

58
00:02:41,386 --> 00:02:44,380
Các bạn tôi thì không.

59
00:02:44,380 --> 00:02:47,753
Tôi chỉ có một mình,

60
00:02:47,753 --> 00:02:50,280
và không biết phải làm gì.

61
00:02:50,280 --> 00:02:51,695
Tôi sợ,

62
00:02:51,695 --> 00:02:53,865
nhưng tôi biết rất rõ
rằng chính ngày hôm đó,

63
00:02:53,865 --> 00:02:54,916
tôi phải quyết định.

64
00:02:54,916 --> 00:02:57,499
Liệu tôi sẽ sống hèn nhát, 
như tất cả mọi người khác,

65
00:02:57,499 --> 00:02:59,107
hay là sẽ đứng lên?

66
00:02:59,107 --> 00:03:01,313
Và khi ngài tổng thống 
đứng dậy phát biểu,

67
00:03:01,313 --> 00:03:05,920
tôi đứng lên và hét vào ông ta,

68
00:03:05,920 --> 00:03:09,114
nhắc nhớ ông ta về những nạn nhân
của cuộc bạo lực sau kì bầu cử,

69
00:03:09,114 --> 00:03:11,390
ngăn chặn tham nhũng.

70
00:03:11,390 --> 00:03:13,595
Và tự dưng, không biết từ đâu,

71
00:03:13,595 --> 00:03:16,707
cảnh sát lao vào tôi
như những con sư tử đói.

72
00:03:16,707 --> 00:03:18,564
Họ bịt miệng tôi,

73
00:03:18,564 --> 00:03:20,491
lôi tôi ra khỏi sân vận động,

74
00:03:20,491 --> 00:03:24,932
đánh đập và giam tôi vào tù.

75
00:03:24,932 --> 00:03:31,870
Tôi trải qua đêm hôm đó 
trên nền xi măng lạnh ngắt trong tù,

76
00:03:31,870 --> 00:03:34,518
và tôi nghĩ:

77
00:03:34,518 --> 00:03:36,389
"Điều gì khiến tôi cảm thấy thế này?"

78
00:03:36,389 --> 00:03:39,554
Bạn bè và gia đình 
nghĩ tôi bị điên vì những gì đã làm,

79
00:03:39,554 --> 00:03:44,568
và những tấm ảnh mà tôi chụp
đang phá hỏng cuộc đời tôi.

80
00:03:44,568 --> 00:03:47,518
Những tấm ảnh đó,
với nhiều người Kenya, chỉ là một con số.

81
00:03:47,518 --> 00:03:49,465
Đa số họ không cho 
đó là bạo lực

82
00:03:49,465 --> 00:03:51,160
mà chỉ là
một câu chuyện mà thôi.

83
00:03:51,160 --> 00:03:53,947
Thế là tôi quyết định
trưng bày trên đường phố

84
00:03:53,947 --> 00:03:56,733
giới thiệu những hình ảnh 
về cuộc bạo lực khắp đất nước

85
00:03:56,733 --> 00:03:58,707
và khiến mọi người 
bắt đầu nói về nó.

86
00:03:58,707 --> 00:04:01,516
Chúng tôi đi khắp cả nước
và giới thiệu những hình ảnh đó,

87
00:04:01,516 --> 00:04:04,999
cuộc hành trình ấy đã khiến tôi
bắt đầu con đường hoạt động.

88
00:04:04,999 --> 00:04:07,716
Tôi quyết định 
thôi im lặng,

89
00:04:07,716 --> 00:04:09,914
và lên tiếng về những vấn đề này.

90
00:04:09,914 --> 00:04:13,564
Chúng tôi đi khắp nơi, và khu vực 
mà chúng tôi triển lãm đường phố

91
00:04:13,564 --> 00:04:18,362
trở thành địa điểm graffiti 
về chính trị,

92
00:04:18,362 --> 00:04:21,120
về nạn tham nhũng, 
sự lãnh đạo tệ hại.

93
00:04:21,120 --> 00:04:24,900
Chúng tôi còn thực hiện 
những nghi thức chôn cất.

94
00:04:24,900 --> 00:04:28,272
Chúng tôi gửi những con heo sống
tới nghị viện Kenya

95
00:04:28,272 --> 00:04:30,810
như biểu tượng cho sự tham lam
của các chính trị gia.

96
00:04:30,810 --> 00:04:33,041
Điều này đã được làm ở Uganda
và các nước khác,

97
00:04:33,041 --> 00:04:36,550
và mạnh mẽ nhất là 
những tấm ảnh được truyền thông chọn

98
00:04:36,550 --> 00:04:39,586
và lan rộng ra khắp cả nước,
xuyên qua châu lục.

99
00:04:39,586 --> 00:04:42,233
Nơi mà tôi đứng lên đơn độc
bảy năm trước,

100
00:04:42,233 --> 00:04:45,259
giờ thuộc về một cộng đồng
gồm nhiều người đứng lên cùng tôi.

101
00:04:45,259 --> 00:04:49,957
Tôi không còn đơn độc khi đứng lên
nói về những vấn đề này.

102
00:04:49,957 --> 00:04:54,350
Tôi thuộc về một nhóm người trẻ tuổi
quan tâm đến đất nước,

103
00:04:54,350 --> 00:04:56,200
mong muốn mang đến sự thay đổi,

104
00:04:56,200 --> 00:05:01,484
và không còn sợ hãi,
không còn hèn nhát

105
00:05:01,484 --> 00:05:05,952
Đó là câu chuyện của tôi.

106
00:05:05,952 --> 00:05:08,840
Ngày hôm đó, ở sân vận động,

107
00:05:08,840 --> 00:05:11,327
tôi đứng lên như một kẻ hèn.

108
00:05:11,327 --> 00:05:16,574
Nhưng bằng hành động đó, 
tôi chấm dứt 24 năm sống hèn nhát.

109
00:05:16,574 --> 00:05:19,616
Có hai ngày quan trọng nhất
trong cuộc đời bạn:

110
00:05:19,616 --> 00:05:22,415
ngày bạn được sinh ra,


111
00:05:22,415 --> 00:05:25,214
và ngày bạn tìm được lí do 
cho sự tồn tại của mình.

112
00:05:25,214 --> 00:05:28,015
Ngày tôi đứng lên ở sân vận động
hét vào ngài tổng thống,

113
00:05:28,015 --> 00:05:31,295
tôi tìm được lí do 
mình được sinh ra,

114
00:05:31,295 --> 00:05:35,776
và biết rằng mình sẽ thôi im lặng
trước bất công.

115
00:05:35,776 --> 00:05:39,480
Bạn có biết lí do
mình được sinh ra chưa?

116
00:05:39,480 --> 00:05:41,535
Xin cảm ơn.

117
00:05:41,535 --> 00:05:48,544
(Vỗ tay)

118
00:05:48,544 --> 00:05:51,031
Tom Rielly: Một câu chuyện tuyệt vời.

119
00:05:51,031 --> 00:05:53,587
Tôi chỉ muốn hỏi bạn 
một số câu hỏi.

120
00:05:53,587 --> 00:05:55,907
PAWA254:

121
00:05:55,907 --> 00:06:00,220
bạn đã sáng lập một phòng thu, 
nơi người trẻ tuổi có thể tới

122
00:06:00,220 --> 00:06:02,176
và dùng sức mạnh của truyền thông

123
00:06:02,176 --> 00:06:04,687
để thực hiện các hoạt động này.

124
00:06:04,687 --> 00:06:06,394
Vậy PAWA đang hoạt động
như thế nào?

125
00:06:06,394 --> 00:06:09,177
Boniface Mwangi: Chúng tôi có 
cộng đồng các nhà làm phim,

126
00:06:09,177 --> 00:06:12,050
nghệ sĩ graffiti, nhạc sĩ, 
và khi có một vấn đề trong nước,

127
00:06:12,050 --> 00:06:15,511
chúng tôi họp, suy nghĩ,
và tìm cách giải quyết.

128
00:06:15,511 --> 00:06:17,817
Công cụ mạnh nhất của chúng tôi 
là nghệ thuật,

129
00:06:17,817 --> 00:06:21,498
vì ta sống trong một thế giới bận rộn,
mọi người tất bật với cuộc sống,

130
00:06:21,498 --> 00:06:23,465
và họ không có thời gian để đọc.

131
00:06:23,465 --> 00:06:27,598
Nên chúng tôi gói gọn 
các hoạt động vào nghệ thuật.

132
00:06:27,598 --> 00:06:33,537
Từ âm nhạc, graffiti, nghệ thuật,
đó là những gì chúng tôi đang làm.

133
00:06:33,537 --> 00:06:35,585
Tôi có thể nói một điều nữa không?

134
00:06:35,585 --> 00:06:37,466
TR: Vâng, tất nhiên chứ. 
(Vỗ tay)

135
00:06:37,466 --> 00:06:40,101
BM: Mặc dù bị bắt, đánh đập, đe dọa,

136
00:06:40,101 --> 00:06:41,814
khi tìm ra tiếng nói của mình,

137
00:06:41,814 --> 00:06:45,780
rằng tôi có thể đứng lên
vì niềm tin, tôi không còn sợ hãi.

138
00:06:45,780 --> 00:06:48,490
Tôi từng bị gọi là Softy,
nhưng tôi không còn mềm yếu,

139
00:06:48,490 --> 00:06:51,891
vì tôi đã tìm ra con người thật của tôi,
những gì tôi muốn làm,

140
00:06:51,891 --> 00:06:54,927
và điều ấy thật tuyệt.

141
00:06:54,927 --> 00:06:58,316
Không gì mạnh mẽ bằng việc
tìm thấy lí do mình được sinh ra,

142
00:06:58,316 --> 00:07:01,463
vì bạn không còn sợ hãi,
bạn tiếp tục sống cuộc đời của mình.

143
00:07:01,463 --> 00:07:03,649
Xin cảm ơn.

144
00:07:03,649 --> 00:07:07,239
(Vỗ tay)