0:00:01.707,0:00:04.596
Mọi người ở nhà gọi tôi là [br]người hay hỏi vặn,

0:00:04.596,0:00:07.313
kẻ gây rối khó ưa,

0:00:07.313,0:00:09.983
kẻ nổi loạn và nhà hoạt động,

0:00:09.983,0:00:11.840
tiếng nói của người dân.

0:00:11.840,0:00:14.510
Nhưng không phải lúc nào [br]tôi cũng như vậy.

0:00:14.510,0:00:16.182
Từ nhỏ, tôi đã có biệt danh.

0:00:16.182,0:00:18.502
Người ta từng gọi tôi là Softy,

0:00:18.502,0:00:21.755
nghĩa là thằng bé mềm yếu, vô hại.

0:00:21.755,0:00:24.495
Như tất cả mọi người khác,[br]tôi từng muốn tránh xa rắc rối.

0:00:24.495,0:00:26.538
Hồi còn nhỏ, [br]người ta dạy tôi giữ im lặng.

0:00:26.538,0:00:28.340
Đừng cãi, được bảo gì thì làm nấy.

0:00:28.340,0:00:30.755
Ở trường dòng, họ dạy tôi[br]

0:00:30.755,0:00:33.170
không được đối chất, [br]không được tranh luận,

0:00:33.170,0:00:35.585
cho dù tôi đúng, [br]cứ lờ đi.

0:00:35.585,0:00:40.182
Điều này được củng cố [br]bởi chế độ chính trị thời đó.

0:00:40.182,0:00:43.783
(Cười)

0:00:43.783,0:00:45.592
Ở Kenya, bạn bị xem là có tội

0:00:45.592,0:00:48.239
cho tới khi chứng minh được [br]mình giàu.

0:00:48.239,0:00:50.984
(Cười)

0:00:50.984,0:00:53.726
Người nghèo ở Kenya[br]có khả năng

0:00:53.726,0:00:56.650
bị cảnh sát, [br]người lẽ ra phải bảo vệ họ,

0:00:56.650,0:00:58.298
bắn chết [br]cao gấp 5 lần tội phạm.

0:00:58.298,0:01:00.945
Điều này được củng cố bởi[br]bản chất chính trị thời đó.

0:01:00.945,0:01:03.894
Chúng tôi có một tổng thống, [br]Moi, một kẻ độc tài.

0:01:03.894,0:01:06.100
Ông ta thống trị đất nước [br]bằng sự tàn bạo,

0:01:06.100,0:01:08.538
bất cứ ai đặt nghi vấn[br]về quyền hành của ông ta

0:01:08.538,0:01:13.507
sẽ bị bắt, tra tấn, bỏ tù, [br]thậm chí là giết chết.

0:01:13.507,0:01:17.431
Thế nên, mọi người được dạy rằng[br]hèn nhưng khôn còn hơn là gây rắc rối.

0:01:17.431,0:01:19.474
Hèn nhát không phải là [br]một lời xúc phạm.

0:01:19.474,0:01:21.401
Hèn nhát là một lời khen.

0:01:21.401,0:01:24.559
Chúng tôi từng được bảo là [br]kẻ hèn sẽ được về với mẹ.

0:01:24.559,0:01:28.320
Nghĩa là nếu tránh xa rắc rối[br]bạn sẽ được sống.

0:01:28.320,0:01:30.260
Tôi từng nghi ngờ lời khuyên này,

0:01:30.260,0:01:33.036
và 8 năm trước, [br]một cuộc bầu cử ở Kenya,

0:01:33.036,0:01:35.565
có kết quả gây tranh cãi kịch liệt.

0:01:35.565,0:01:40.302
Theo sau kì bầu cử đó[br]là bạo lực, cưỡng bức,

0:01:40.302,0:01:44.239
và hơn 1000 người bị giết hại.

0:01:44.239,0:01:47.360
Công việc của tôi [br]là ghi nhận lại sự bạo lực đó.

0:01:47.360,0:01:50.216
Là một nhà nhiếp ảnh,[br]tôi chụp hàng nghìn tấm ảnh,

0:01:50.216,0:01:52.283
và sau hai tháng,

0:01:52.283,0:01:57.158
hai chính trị gia gặp nhau,[br]uống trà,

0:01:57.158,0:02:00.595
kí một hiệp định hòa bình,[br]và đất nước lờ nó đi.

0:02:00.595,0:02:04.124
Tôi bị ám ảnh[br]khi trực tiếp chứng kiến sự bạo lực đó.

0:02:04.124,0:02:07.730
Tôi chứng kiến sự giết chóc,[br]sự trục xuất.

0:02:07.730,0:02:10.811
Tôi gặp những phụ nữ từng bị cưỡng bức,[br]và nó ám ảnh tôi,

0:02:10.811,0:02:12.855
nhưng cả đất nước [br]không hề nói gì về nó.

0:02:12.855,0:02:15.339
Chúng tôi đều giả vờ,[br]đều là những kẻ hèn khôn ngoan.

0:02:15.339,0:02:18.938
Chúng tôi quyết định tránh xa rắc rối[br]và không nói về nó.

0:02:18.938,0:02:22.235
10 tháng sau, tôi bỏ việc.[br]Tôi bảo tôi không chịu được nữa.

0:02:22.235,0:02:24.830
Sau khi bỏ việc,[br]tôi tập hợp bạn bè

0:02:24.830,0:02:26.850
để nói về bạo lực trong nước,

0:02:26.850,0:02:28.714
và về tình trạng quốc gia,

0:02:28.714,0:02:32.830
ngày 1 tháng 6, năm 2009[br]chúng tôi dự định đến một sân vận động

0:02:32.830,0:02:34.889
và cố gắng gây sự chú ý của tổng thống.

0:02:34.889,0:02:36.329
Đó là một ngày quốc lễ

0:02:36.329,0:02:37.978
được truyền hình trên cả nước,

0:02:37.978,0:02:41.386
và tôi đã đến sân vận động.

0:02:41.386,0:02:44.380
Các bạn tôi thì không.

0:02:44.380,0:02:47.753
Tôi chỉ có một mình,

0:02:47.753,0:02:50.280
và không biết phải làm gì.

0:02:50.280,0:02:51.695
Tôi sợ,

0:02:51.695,0:02:53.865
nhưng tôi biết rất rõ[br]rằng chính ngày hôm đó,

0:02:53.865,0:02:54.916
tôi phải quyết định.

0:02:54.916,0:02:57.499
Liệu tôi sẽ sống hèn nhát, [br]như tất cả mọi người khác,

0:02:57.499,0:02:59.107
hay là sẽ đứng lên?

0:02:59.107,0:03:01.313
Và khi ngài tổng thống [br]đứng dậy phát biểu,

0:03:01.313,0:03:05.920
tôi đứng lên và hét vào ông ta,

0:03:05.920,0:03:09.114
nhắc nhớ ông ta về những nạn nhân[br]của cuộc bạo lực sau kì bầu cử,

0:03:09.114,0:03:11.390
ngăn chặn tham nhũng.

0:03:11.390,0:03:13.595
Và tự dưng, không biết từ đâu,

0:03:13.595,0:03:16.707
cảnh sát lao vào tôi[br]như những con sư tử đói.

0:03:16.707,0:03:18.564
Họ bịt miệng tôi,

0:03:18.564,0:03:20.491
lôi tôi ra khỏi sân vận động,

0:03:20.491,0:03:24.932
đánh đập và giam tôi vào tù.

0:03:24.932,0:03:31.870
Tôi trải qua đêm hôm đó [br]trên nền xi măng lạnh ngắt trong tù,

0:03:31.870,0:03:34.518
và tôi nghĩ:

0:03:34.518,0:03:36.389
"Điều gì khiến tôi cảm thấy thế này?"

0:03:36.389,0:03:39.554
Bạn bè và gia đình [br]nghĩ tôi bị điên vì những gì đã làm,

0:03:39.554,0:03:44.568
và những tấm ảnh mà tôi chụp[br]đang phá hỏng cuộc đời tôi.

0:03:44.568,0:03:47.518
Những tấm ảnh đó,[br]với nhiều người Kenya, chỉ là một con số.

0:03:47.518,0:03:49.465
Đa số họ không cho [br]đó là bạo lực

0:03:49.465,0:03:51.160
mà chỉ là[br]một câu chuyện mà thôi.

0:03:51.160,0:03:53.947
Thế là tôi quyết định[br]trưng bày trên đường phố

0:03:53.947,0:03:56.733
giới thiệu những hình ảnh [br]về cuộc bạo lực khắp đất nước

0:03:56.733,0:03:58.707
và khiến mọi người [br]bắt đầu nói về nó.

0:03:58.707,0:04:01.516
Chúng tôi đi khắp cả nước[br]và giới thiệu những hình ảnh đó,

0:04:01.516,0:04:04.999
cuộc hành trình ấy đã khiến tôi[br]bắt đầu con đường hoạt động.

0:04:04.999,0:04:07.716
Tôi quyết định [br]thôi im lặng,

0:04:07.716,0:04:09.914
và lên tiếng về những vấn đề này.

0:04:09.914,0:04:13.564
Chúng tôi đi khắp nơi, và khu vực [br]mà chúng tôi triển lãm đường phố

0:04:13.564,0:04:18.362
trở thành địa điểm graffiti [br]về chính trị,

0:04:18.362,0:04:21.120
về nạn tham nhũng, [br]sự lãnh đạo tệ hại.

0:04:21.120,0:04:24.900
Chúng tôi còn thực hiện [br]những nghi thức chôn cất.

0:04:24.900,0:04:28.272
Chúng tôi gửi những con heo sống[br]tới nghị viện Kenya

0:04:28.272,0:04:30.810
như biểu tượng cho sự tham lam[br]của các chính trị gia.

0:04:30.810,0:04:33.041
Điều này đã được làm ở Uganda[br]và các nước khác,

0:04:33.041,0:04:36.550
và mạnh mẽ nhất là [br]những tấm ảnh được truyền thông chọn

0:04:36.550,0:04:39.586
và lan rộng ra khắp cả nước,[br]xuyên qua châu lục.

0:04:39.586,0:04:42.233
Nơi mà tôi đứng lên đơn độc[br]bảy năm trước,

0:04:42.233,0:04:45.259
giờ thuộc về một cộng đồng[br]gồm nhiều người đứng lên cùng tôi.

0:04:45.259,0:04:49.957
Tôi không còn đơn độc khi đứng lên[br]nói về những vấn đề này.

0:04:49.957,0:04:54.350
Tôi thuộc về một nhóm người trẻ tuổi[br]quan tâm đến đất nước,

0:04:54.350,0:04:56.200
mong muốn mang đến sự thay đổi,

0:04:56.200,0:05:01.484
và không còn sợ hãi,[br]không còn hèn nhát

0:05:01.484,0:05:05.952
Đó là câu chuyện của tôi.

0:05:05.952,0:05:08.840
Ngày hôm đó, ở sân vận động,

0:05:08.840,0:05:11.327
tôi đứng lên như một kẻ hèn.

0:05:11.327,0:05:16.574
Nhưng bằng hành động đó, [br]tôi chấm dứt 24 năm sống hèn nhát.

0:05:16.574,0:05:19.616
Có hai ngày quan trọng nhất[br]trong cuộc đời bạn:

0:05:19.616,0:05:22.415
ngày bạn được sinh ra,[br]

0:05:22.415,0:05:25.214
và ngày bạn tìm được lí do [br]cho sự tồn tại của mình.

0:05:25.214,0:05:28.015
Ngày tôi đứng lên ở sân vận động[br]hét vào ngài tổng thống,

0:05:28.015,0:05:31.295
tôi tìm được lí do [br]mình được sinh ra,

0:05:31.295,0:05:35.776
và biết rằng mình sẽ thôi im lặng[br]trước bất công.

0:05:35.776,0:05:39.480
Bạn có biết lí do[br]mình được sinh ra chưa?

0:05:39.480,0:05:41.535
Xin cảm ơn.

0:05:41.535,0:05:48.544
(Vỗ tay)

0:05:48.544,0:05:51.031
Tom Rielly: Một câu chuyện tuyệt vời.

0:05:51.031,0:05:53.587
Tôi chỉ muốn hỏi bạn [br]một số câu hỏi.

0:05:53.587,0:05:55.907
PAWA254:

0:05:55.907,0:06:00.220
bạn đã sáng lập một phòng thu, [br]nơi người trẻ tuổi có thể tới

0:06:00.220,0:06:02.176
và dùng sức mạnh của truyền thông

0:06:02.176,0:06:04.687
để thực hiện các hoạt động này.

0:06:04.687,0:06:06.394
Vậy PAWA đang hoạt động[br]như thế nào?

0:06:06.394,0:06:09.177
Boniface Mwangi: Chúng tôi có [br]cộng đồng các nhà làm phim,

0:06:09.177,0:06:12.050
nghệ sĩ graffiti, nhạc sĩ, [br]và khi có một vấn đề trong nước,

0:06:12.050,0:06:15.511
chúng tôi họp, suy nghĩ,[br]và tìm cách giải quyết.

0:06:15.511,0:06:17.817
Công cụ mạnh nhất của chúng tôi [br]là nghệ thuật,

0:06:17.817,0:06:21.498
vì ta sống trong một thế giới bận rộn,[br]mọi người tất bật với cuộc sống,

0:06:21.498,0:06:23.465
và họ không có thời gian để đọc.

0:06:23.465,0:06:27.598
Nên chúng tôi gói gọn [br]các hoạt động vào nghệ thuật.

0:06:27.598,0:06:33.537
Từ âm nhạc, graffiti, nghệ thuật,[br]đó là những gì chúng tôi đang làm.

0:06:33.537,0:06:35.585
Tôi có thể nói một điều nữa không?

0:06:35.585,0:06:37.466
TR: Vâng, tất nhiên chứ. [br](Vỗ tay)

0:06:37.466,0:06:40.101
BM: Mặc dù bị bắt, đánh đập, đe dọa,

0:06:40.101,0:06:41.814
khi tìm ra tiếng nói của mình,

0:06:41.814,0:06:45.780
rằng tôi có thể đứng lên[br]vì niềm tin, tôi không còn sợ hãi.

0:06:45.780,0:06:48.490
Tôi từng bị gọi là Softy,[br]nhưng tôi không còn mềm yếu,

0:06:48.490,0:06:51.891
vì tôi đã tìm ra con người thật của tôi,[br]những gì tôi muốn làm,

0:06:51.891,0:06:54.927
và điều ấy thật tuyệt.

0:06:54.927,0:06:58.316
Không gì mạnh mẽ bằng việc[br]tìm thấy lí do mình được sinh ra,

0:06:58.316,0:07:01.463
vì bạn không còn sợ hãi,[br]bạn tiếp tục sống cuộc đời của mình.

0:07:01.463,0:07:03.649
Xin cảm ơn.

0:07:03.649,0:07:07.239
(Vỗ tay)