1
00:00:01,707 --> 00:00:04,596
Moi rodacy mówią o mnie: krzykacz,

2
00:00:04,596 --> 00:00:07,313
podżegacz, prowokator,

3
00:00:07,313 --> 00:00:09,983
buntownik, aktywista,

4
00:00:09,983 --> 00:00:11,840
głos narodu.

5
00:00:11,840 --> 00:00:14,270
Ale nie zawsze tak było.

6
00:00:14,270 --> 00:00:16,182
Gdy dorastałem, miałem ksywkę.

7
00:00:16,182 --> 00:00:18,502
Mówili na mnie Mięczak,

8
00:00:18,502 --> 00:00:21,755
czyli słaby, nieszkodliwy chłopak.

9
00:00:21,755 --> 00:00:24,495
Jak każdy inny unikałem problemów.

10
00:00:24,495 --> 00:00:26,538
W dzieciństwie nauczono mnie milczeć.

11
00:00:26,538 --> 00:00:28,340
Nie kłóć się, rób, jak ci każą.

12
00:00:28,340 --> 00:00:32,272
W szkółce niedzielnej nauczono mnie
unikać konfrontacji i kłótni.

13
00:00:32,272 --> 00:00:35,585
Nawet jeśli masz rację, 
nadstaw drugi policzek.

14
00:00:35,585 --> 00:00:40,182
Wzmagał to klimat polityczny 
tamtych czasów.

15
00:00:40,182 --> 00:00:43,783
(Śmiech)

16
00:00:43,783 --> 00:00:45,792
Kenia to kraj, gdzie jesteś winny,

17
00:00:45,792 --> 00:00:48,239
dopóki nie staniesz się bogaty.

18
00:00:48,239 --> 00:00:50,984
(Śmiech)

19
00:00:50,984 --> 00:00:53,726
Biedni w Kenii 5 razy częściej

20
00:00:53,726 --> 00:00:56,650
zostaną zastrzeleni przez policję,
która ma ich chronić,

21
00:00:56,650 --> 00:00:58,298
niż przez przestępców.

22
00:00:58,298 --> 00:01:00,945
Wzmagał to ówczesny klimat polityczny.

23
00:01:00,945 --> 00:01:03,894
Mieliśmy prezydenta,
Moi, który był dyktatorem.

24
00:01:03,894 --> 00:01:06,100
Rządził krajem żelazną ręką,

25
00:01:06,100 --> 00:01:08,538
a każdego, kto ważył się 
sprzeciwić władzy,

26
00:01:08,538 --> 00:01:13,507
aresztowano, torturowano,
więziono albo nawet zabijano.

27
00:01:13,507 --> 00:01:17,431
Ludzi nauczono mądrze tchórzyć, 
unikać kłopotów.

28
00:01:17,431 --> 00:01:19,474
Tchórz - to nie była obelga.

29
00:01:19,474 --> 00:01:21,401
Tchórz - to był komplement.

30
00:01:21,401 --> 00:01:24,559
Mówiliśmy, że tchórz 
wraca do domu, do matki.

31
00:01:24,559 --> 00:01:28,320
Znaczyło to: jeśli się nie mieszasz,
pozostaniesz przy życiu.

32
00:01:28,320 --> 00:01:30,260
Wątpiłem w tę poradę.

33
00:01:30,260 --> 00:01:33,082
Osiem lat temu mieliśmy w Kenii wybory,

34
00:01:33,082 --> 00:01:35,565
o których wyniki gwałtownie się spierano.

35
00:01:35,565 --> 00:01:40,302
Po tych wyborach nastąpiła
straszna przemoc, gwałty

36
00:01:40,302 --> 00:01:44,239
i śmierć ponad tysiąca ludzi.

37
00:01:44,239 --> 00:01:47,360
Dokumentowałem tę przemoc.

38
00:01:47,360 --> 00:01:50,216
Pracując jako fotograf, 
zrobiłem tysiące zdjęć.

39
00:01:50,216 --> 00:01:52,283
Po 2 miesiącach

40
00:01:52,283 --> 00:01:56,908
dwóch polityków spotkało się na herbatce,

41
00:01:56,908 --> 00:02:00,595
podpisali porozumienie pokojowe 
i kraj mógł funkcjonować dalej.

42
00:02:00,595 --> 00:02:04,124
Byłem bardzo poruszony, 
bo widziałem przemoc na własne oczy.

43
00:02:04,124 --> 00:02:07,440
Widziałem zabijanie. Widziałem zesłania.

44
00:02:07,440 --> 00:02:10,811
Spotkałem zgwałcone kobiety 
i to mnie poruszyło.

45
00:02:10,811 --> 00:02:12,855
Władze jednak o tym nie mówiły.

46
00:02:12,855 --> 00:02:15,339
Udawaliśmy. Byliśmy mądrymi tchórzami.

47
00:02:15,339 --> 00:02:18,938
Zdecydowaliśmy nie mieszać się 
i nie mówić o tym.

48
00:02:18,938 --> 00:02:22,235
Po 10 miesiącach rzuciłem pracę.
Nie mogłem dłużej tego znieść.

49
00:02:22,235 --> 00:02:24,830
Wtedy zdecydowałem zebrać znajomych,

50
00:02:24,830 --> 00:02:26,850
żeby mówić o przemocy w kraju,

51
00:02:26,850 --> 00:02:28,714
o stanie naszego narodu.

52
00:02:28,714 --> 00:02:32,580
Pierwszego czerwca 2009 roku
mieliśmy pójść na stadion,

53
00:02:32,580 --> 00:02:34,889
spróbować zwrócić uwagę prezydenta.

54
00:02:34,889 --> 00:02:36,329
Było to święto narodowe,

55
00:02:36,329 --> 00:02:37,978
emitowane w całym kraju.

56
00:02:37,978 --> 00:02:41,386
Pojawiłem się na stadionie.

57
00:02:41,386 --> 00:02:44,380
Moi znajomi nie przyszli.

58
00:02:44,380 --> 00:02:47,753
Zostałem sam

59
00:02:47,753 --> 00:02:50,280
i nie wiedziałem, co zrobić.

60
00:02:50,280 --> 00:02:51,695
Bałem się,

61
00:02:51,695 --> 00:02:53,865
ale wiedziałem, że tego dnia

62
00:02:53,865 --> 00:02:55,086
muszę podjąć decyzję.

63
00:02:55,086 --> 00:02:57,509
Czy będę żył jak tchórz, jak każdy inny,

64
00:02:57,509 --> 00:02:59,107
czy się postawię?

65
00:02:59,107 --> 00:03:01,313
Gdy prezydent wstał, żeby przemówić,

66
00:03:01,313 --> 00:03:05,470
zerwałem się i zacząłem do niego krzyczeć.

67
00:03:05,470 --> 00:03:09,114
Mówiłem, żeby pamiętał 
o ofiarach przemocy po wyborach,

68
00:03:09,114 --> 00:03:11,390
żeby powstrzymał korupcję.

69
00:03:11,390 --> 00:03:13,595
Nagle, nie wiadomo skąd,

70
00:03:13,595 --> 00:03:16,707
policja rzuciła się na mnie,
jak wygłodniałe zwierzęta.

71
00:03:16,707 --> 00:03:18,564
Uciszyli mnie,

72
00:03:18,564 --> 00:03:20,491
wywlekli ze stadionu,

73
00:03:20,491 --> 00:03:23,462
dotkliwie pobili i zamknęli.

74
00:03:25,112 --> 00:03:31,870
Spędziłem noc na zimnej, 
betonowej podłodze więzienia.

75
00:03:31,870 --> 00:03:34,518
Zacząłem się zastanawiać.

76
00:03:34,518 --> 00:03:36,389
Co sprawia, że się tak czuję?

77
00:03:36,389 --> 00:03:39,554
Znajomi i rodzina myśleli,
że mi odbiło,

78
00:03:39,554 --> 00:03:44,568
że fotografowanie zakłóca mi życie.

79
00:03:44,568 --> 00:03:47,518
Zdjęcia, które robiłem były tylko 
cyfrą dla wielu Kenijczyków.

80
00:03:47,518 --> 00:03:49,465
Większość z nich nie widziała przemocy.

81
00:03:49,465 --> 00:03:51,160
To była dla nich historyjka.

82
00:03:51,160 --> 00:03:53,947
Postanowiłem zorganizować wystawę uliczną,

83
00:03:53,947 --> 00:03:56,733
żeby pokazać obrazy przemocy w całym kraju

84
00:03:56,733 --> 00:03:58,707
i nakłonić ludzi do mówienia o tym.

85
00:03:58,707 --> 00:04:01,516
Podróżowałem po całym kraju
i pokazywałem zdjęcia.

86
00:04:01,516 --> 00:04:04,999
Ta podróż rozpoczęła 
dla mnie działalność aktywisty,

87
00:04:04,999 --> 00:04:07,716
kiedy postanowiłem więcej nie milczeć

88
00:04:07,716 --> 00:04:09,914
i zacząć mówić.

89
00:04:09,914 --> 00:04:14,064
Podróżowaliśmy, a nasza działalność
zmieniła się z ulicznej wystawy

90
00:04:14,064 --> 00:04:18,362
na polityczne graffiti o sytuacji w kraju,

91
00:04:18,362 --> 00:04:21,120
o korupcji, o złym przywództwie.

92
00:04:21,120 --> 00:04:24,900
Robiliśmy nawet symboliczne pogrzeby.

93
00:04:24,900 --> 00:04:28,882
Jako symbol zachłanności polityków,
przywieźliśmy żywe świnie

94
00:04:28,882 --> 00:04:30,810
pod kenijski parlament.

95
00:04:30,810 --> 00:04:33,041
Tak było w Ugandzie i w innych krajach.

96
00:04:33,041 --> 00:04:36,550
Co najważniejsze, zdjęcia zostały
podchwycone przez media

97
00:04:36,550 --> 00:04:39,586
i pokazywane w całym kraju,
na całym kontynencie.

98
00:04:39,586 --> 00:04:42,233
Tam, gdzie 7 lat temu stałem sam

99
00:04:42,233 --> 00:04:45,259
pojawiła się społeczność, 
która stoi ze mną.

100
00:04:45,259 --> 00:04:50,177
Nie jestem osamotniony, 
kiedy zabieram głos w tych kwestiach.

101
00:04:50,177 --> 00:04:54,350
Należę do grupy młodych ludzi,
którzy przejmują się krajem,

102
00:04:54,350 --> 00:04:56,200
którzy chcą dokonać zmian

103
00:04:56,200 --> 00:05:00,614
i już się nie boją, 
nie są już mądrymi tchórzami.

104
00:05:01,744 --> 00:05:04,472
To moja historia.

105
00:05:06,242 --> 00:05:08,840
Tego dnia na stadionie

106
00:05:08,840 --> 00:05:11,327
wstawałem jako mądry tchórz.

107
00:05:11,327 --> 00:05:16,574
Tym gestem pożegnałem się 
z 24 latami tchórzliwego życia.

108
00:05:16,574 --> 00:05:19,616
W życiu najważniejsze są 2 dni:

109
00:05:19,616 --> 00:05:24,742
dzień, w którym się rodzisz 
i dzień, w którym odkrywasz - po co.

110
00:05:24,771 --> 00:05:28,015
Kiedy stałem na stadionie,
krzycząc do prezydenta

111
00:05:28,015 --> 00:05:31,295
odkryłem cel swoich narodzin,

112
00:05:31,295 --> 00:05:34,546
że nie będę dłużej milczeć
w obliczu niesprawiedliwości.

113
00:05:35,776 --> 00:05:38,580
Czy znacie cel swoich narodzin?

114
00:05:39,700 --> 00:05:41,535
Dziękuję.

115
00:05:41,535 --> 00:05:46,454
(Brawa)

116
00:05:48,524 --> 00:05:51,031
Tom Reilly: To była niesamowita historia.

117
00:05:51,031 --> 00:05:53,587
Chciałbym zadać kilka krótkich pytań.

118
00:05:53,587 --> 00:05:55,907
A więc PAWA254...

119
00:05:55,907 --> 00:05:59,910
Sworzyłeś studio, miejsce,
gdzie młodzi ludzie

120
00:05:59,910 --> 00:06:02,966
mogą zaprządz potęgę mediów cyfrowych

121
00:06:02,966 --> 00:06:04,687
do działania.

122
00:06:04,687 --> 00:06:06,564
Co się teraz dzieje w PAWA?

123
00:06:06,564 --> 00:06:09,117
Boniface Mwangi: Mamy tam
społeczność filmowców,

124
00:06:09,117 --> 00:06:10,687
artystów graffiti, muzyków.

125
00:06:10,687 --> 00:06:12,380
Kiedy w kraju się coś dzieje,

126
00:06:12,380 --> 00:06:15,511
spotykamy się, naradzamy
i zajmujemy się tą sprawą.

127
00:06:15,511 --> 00:06:17,567
Naszym kluczowym narzędziem jest sztuka,

128
00:06:17,567 --> 00:06:19,257
bo obecnie żyjemy w ciągłym biegu.

129
00:06:19,257 --> 00:06:21,398
Ludzie są dziś bardzo zajęci

130
00:06:21,398 --> 00:06:23,465
i nie mają czasu czytać.

131
00:06:23,465 --> 00:06:27,598
Pakujemy więc nasz aktywizm,
nasze przesłanie w sztukę.

132
00:06:27,598 --> 00:06:32,577
Poczynając od muzyki, graffiti,
sztuki, to właśnie robimy.

133
00:06:33,557 --> 00:06:35,075
Czy mogę jeszcze coś dodać?

134
00:06:35,075 --> 00:06:36,996
TR: Tak, oczywiście. (Brawa)

135
00:06:36,996 --> 00:06:40,101
BM: Mimo aresztowania,
pobicia, zastraszenia,

136
00:06:40,101 --> 00:06:41,434
odkryłem wtedy swój głos

137
00:06:41,434 --> 00:06:44,298
i że mogę stanąć w obronie tego, 
w co naprawdę wierzę.

138
00:06:44,298 --> 00:06:45,296
Już się nie boję.

139
00:06:45,296 --> 00:06:47,825
Mówili na mnie Mięczak,
ale już nim nie jestem,

140
00:06:47,825 --> 00:06:51,336
bo odkryłem kim naprawdę jestem,
czyli to, co chcę robić

141
00:06:51,336 --> 00:06:54,896
i podążanie za tym jest takie piękne.

142
00:06:54,896 --> 00:06:58,917
Nie ma nic ważniejszego od wiedzy, 
że robię to, co jest mi przeznaczone.

143
00:06:58,917 --> 00:07:01,869
Nie boisz się wtedy,
tylko żyjesz dalej swoim życiem.

144
00:07:01,869 --> 00:07:03,179
Dziękuję.

145
00:07:03,179 --> 00:07:06,717
(Brawa)