WEBVTT

00:00:06.463 --> 00:00:08.002
Напрыканцы XVII стагоддзя

00:00:08.002 --> 00:00:11.762
студэнт-медык па імені Ёханэс Хофер
заўважыў дзіўную хваробу,

00:00:11.762 --> 00:00:15.593
на якую хварэлі швейцарскія найміты,
што служылі ў іншаземных войсках.

00:00:15.593 --> 00:00:16.622
Яе сімптомы,

00:00:16.622 --> 00:00:17.534
уключаючы стому,

00:00:17.534 --> 00:00:18.573
бяссонне,

00:00:18.573 --> 00:00:19.902
арытмію,

00:00:19.902 --> 00:00:21.223
нястраўнасць

00:00:21.223 --> 00:00:23.334
і нават гарачку,
былі да таго моцнымі,

00:00:23.334 --> 00:00:26.513
што хворых жаўнераў нават 
часта прыходзілася звальняць.

00:00:26.513 --> 00:00:30.445
Як заўважыў Хофер, прычынай было
не нейкае медычнае захворванне,

00:00:30.445 --> 00:00:34.124
а моцная туга па гарыстай радзіме.

00:00:34.124 --> 00:00:36.484
Ён назваў гэты стан настальгіяй,

00:00:36.484 --> 00:00:38.633
ад грэчаскіх словаў nostros
«вяртанне дадому»

00:00:38.633 --> 00:00:41.693
і algos «боль ці туга».

00:00:41.693 --> 00:00:46.845
Спачатку настальгію лічылі
пакутай, уласцівай толькі швейцарцам.

00:00:46.845 --> 00:00:51.182
Некаторыя дактары меркавалі, 
быццам няспынны перагук

00:00:51.182 --> 00:00:55.244
званочкаў альпійскіх кароў
шкодзіў барабаннай перапонцы і мозгу.

00:00:55.244 --> 00:00:59.763
Камандзіры навад забаранялі жаўнерам
пець традыцыйныя швейцарскія песні,

00:00:59.763 --> 00:01:04.034
маўляў, яны прыводзілі 
да дэзерцірства або самагубства.

00:01:04.034 --> 00:01:06.854
Але з цягам часу міграцыя
распаўсюдзілася па свеце,

00:01:06.854 --> 00:01:09.814
і настальгію пачалі 
заўважаць і ў іншых народаў.

00:01:09.814 --> 00:01:14.265
Выявілася, што перажываць настальгію
мог кожны чалавек,

00:01:14.265 --> 00:01:16.815
надоўга адрэзаны ад родных мясцінаў.

00:01:16.815 --> 00:01:18.505
Да пачатку ХХ стагоддзя

00:01:18.505 --> 00:01:22.315
медыкі больш не лічылі яе
неўралагічным захворваннем,

00:01:22.315 --> 00:01:25.624
а псіхалагічным станам, 
падобным да дэпрэсіі.

00:01:25.624 --> 00:01:27.555
Псіхолагі таго часу строілі здагадкі,

00:01:27.555 --> 00:01:31.366
што ў яе аснове ляжаць
цяжкасці расставання з дзяцінствам

00:01:31.366 --> 00:01:35.115
ці нават жаданне вярнуцца 
ў становішча эмбрыёна.

00:01:35.115 --> 00:01:37.585
Але праз колькі наступных дзесяцігоддзяў

00:01:37.585 --> 00:01:40.795
разуменне настальгіі змянілася 
ў двух вельмі істотных напрамках.

00:01:40.795 --> 00:01:44.195
Гэта слова пачало азначаць
не толькі тугу па радзіме,

00:01:44.195 --> 00:01:47.345
але і агульны смутак па мінулых гада́х.

00:01:47.345 --> 00:01:49.297
Яе больш не лічылі страшнай хваробаю,

00:01:49.297 --> 00:01:53.585
а ў праявах настальгіі пачалі бачыць
нешта чуллівае і прыемнае.

00:01:53.585 --> 00:01:55.575
Магчыма, самы знакаміты яе прыклад

00:01:55.575 --> 00:01:59.439
быў апісаны у рамане 
французскага пісьменніка Марсэля Пруста.

00:01:59.439 --> 00:02:03.446
Ён распавядаў, як смак «мадленак», якія
галоўны герой не каштаваў з дзяцінства,

00:02:03.446 --> 00:02:09.166
выклікаў у памяці цэлы букет пяшчотных
і даволі моцных пачуццёвых асацыяцый.

00:02:09.166 --> 00:02:14.226
Але што ж выклікала такія карэнныя
змены ў нашым поглядзе на настальгію?

00:02:14.226 --> 00:02:16.445
Часткова гэта тычыцца навукі.

00:02:16.445 --> 00:02:19.756
Псіхалогія змяніла акцэнт з чыстай тэорыі

00:02:19.756 --> 00:02:24.516
да больш уважлівага і сістэматычнага 
эмпірычнага назірання.

00:02:24.516 --> 00:02:27.906
І псіхолагі зразумелі, што шмат 
якія негатыўныя сімптомы,

00:02:27.906 --> 00:02:30.677
хутчэй за ўсё, супалі з настальгіяй,

00:02:30.677 --> 00:02:32.751
а не былі ёй выкліканы.

00:02:32.751 --> 00:02:36.681
І, насамрэч, уяўляючы сабой
складаны эмацыянальны стан,

00:02:36.681 --> 00:02:39.863
які можа ўключаць такія пачуцці,
як страта і журба,

00:02:39.863 --> 00:02:44.322
настальгія звычайна не выклікае 
ў людзей дрэнны настрой.

00:02:44.322 --> 00:02:48.213
Наадварот, дапамагаючы прыгадаць
асабіста значныя і прыемныя ўспаміны,

00:02:48.213 --> 00:02:51.702
што звязаны з іншымі людзьмі,

00:02:51.702 --> 00:02:55.042
настальгія можа 
палепшыць псіхалагічнае здароўе.

00:02:55.042 --> 00:02:58.132
Згодна з вынікамі даследаванняў,
наўмысны выклік настальгіі

00:02:58.132 --> 00:03:02.652
дапамагае ўзмацніць адчуванне падыспытнымі
самаацэнкі і сацыяльнай прыналежнасці,

00:03:02.652 --> 00:03:04.702
стымуляваць псіхалагічны рост

00:03:04.702 --> 00:03:07.839
і нават прымусіць іх быць больш шчодрымі.

00:03:07.839 --> 00:03:11.033
Таму замест таго, каб выклікаць
псіхалагічнае захворванне,

00:03:11.033 --> 00:03:15.623
настальгія можа быць сродкам аднаўлення,
што дапаможа пераадолець яго.

00:03:15.623 --> 00:03:19.143
Напрыклад, калі людзі сутыкаюцца
з негатыўнымі эмацыянальнымі станамі,

00:03:19.143 --> 00:03:23.063
натуральна яны больш будуць
выкарыстоўваць настальгію,

00:03:23.063 --> 00:03:25.664
каб паменшыць стрэс 
і аднавіць добрае самаадчуванне.

00:03:25.664 --> 00:03:28.932
Здаецца, што сёння настальгія ўсюды,

00:03:28.932 --> 00:03:31.682
асабліва таму, 
што рэкламшчыкі спазналі,

00:03:31.682 --> 00:03:34.944
наколькі яна можа быць моцнай 
у якасці тэхналогіі маркетынга.

00:03:34.944 --> 00:03:39.001
Лёгка разважаць пра настальгію,
як быццам нехта завязнуў у мінулым,

00:03:39.001 --> 00:03:42.203
але насамрэч яе прызначэнне іншае.

00:03:42.203 --> 00:03:47.354
Наадварот, настальгія нагадвае пра тое,
што наша жыццё мае сэнс і каштоўнасць,

00:03:47.354 --> 00:03:50.634
дапамагаючы нам набыць 
неабходныя ўпэўненасць і матывацыю,

00:03:50.634 --> 00:03:53.293
каб сустрэцца з магчымымі 
выпрабаваннямі будучыні.