Напрыканцы XVII стагоддзя

студэнт-медык па імені Ёханэс Хофер
заўважыў дзіўную хваробу,

на якую хварэлі швейцарскія найміты,
што служылі ў іншаземных войсках.

Яе сімптомы,

уключаючы стому,

бяссонне,

арытмію,

нястраўнасць

і нават гарачку,
былі да таго моцнымі,

што хворых жаўнераў нават 
часта прыходзілася звальняць.

Як заўважыў Хофер, прычынай было
не нейкае медычнае захворванне,

а моцная туга па гарыстай радзіме.

Ён назваў гэты стан настальгіяй,

ад грэчаскіх словаў nostros
«вяртанне дадому»

і algos «боль ці туга».

Спачатку настальгію лічылі
пакутай, уласцівай толькі швейцарцам.

Некаторыя дактары меркавалі, 
быццам няспынны перагук

званочкаў альпійскіх кароў
шкодзіў барабаннай перапонцы і мозгу.

Камандзіры навад забаранялі жаўнерам
пець традыцыйныя швейцарскія песні,

маўляў, яны прыводзілі 
да дэзерцірства або самагубства.

Але з цягам часу міграцыя
распаўсюдзілася па свеце,

і настальгію пачалі 
заўважаць і ў іншых народаў.

Выявілася, што перажываць настальгію
мог кожны чалавек,

надоўга адрэзаны ад родных мясцінаў.

Да пачатку ХХ стагоддзя

медыкі больш не лічылі яе
неўралагічным захворваннем,

а псіхалагічным станам, 
падобным да дэпрэсіі.

Псіхолагі таго часу строілі здагадкі,

што ў яе аснове ляжаць
цяжкасці расставання з дзяцінствам

ці нават жаданне вярнуцца 
ў становішча эмбрыёна.

Але праз колькі наступных дзесяцігоддзяў

разуменне настальгіі змянілася 
ў двух вельмі істотных напрамках.

Гэта слова пачало азначаць
не толькі тугу па радзіме,

але і агульны смутак па мінулых гада́х.

Яе больш не лічылі страшнай хваробаю,

а ў праявах настальгіі пачалі бачыць
нешта чуллівае і прыемнае.

Магчыма, самы знакаміты яе прыклад

быў апісаны у рамане 
французскага пісьменніка Марсэля Пруста.

Ён распавядаў, як смак «мадленак», якія
галоўны герой не каштаваў з дзяцінства,

выклікаў у памяці цэлы букет пяшчотных
і даволі моцных пачуццёвых асацыяцый.

Але што ж выклікала такія карэнныя
змены ў нашым поглядзе на настальгію?

Часткова гэта тычыцца навукі.

Псіхалогія змяніла акцэнт з чыстай тэорыі

да больш уважлівага і сістэматычнага 
эмпірычнага назірання.

І псіхолагі зразумелі, што шмат 
якія негатыўныя сімптомы,

хутчэй за ўсё, супалі з настальгіяй,

а не былі ёй выкліканы.

І, насамрэч, уяўляючы сабой
складаны эмацыянальны стан,

які можа ўключаць такія пачуцці,
як страта і журба,

настальгія звычайна не выклікае 
ў людзей дрэнны настрой.

Наадварот, дапамагаючы прыгадаць
асабіста значныя і прыемныя ўспаміны,

што звязаны з іншымі людзьмі,

настальгія можа 
палепшыць псіхалагічнае здароўе.

Згодна з вынікамі даследаванняў,
наўмысны выклік настальгіі

дапамагае ўзмацніць адчуванне падыспытнымі
самаацэнкі і сацыяльнай прыналежнасці,

стымуляваць псіхалагічны рост

і нават прымусіць іх быць больш шчодрымі.

Таму замест таго, каб выклікаць
псіхалагічнае захворванне,

настальгія можа быць сродкам аднаўлення,
што дапаможа пераадолець яго.

Напрыклад, калі людзі сутыкаюцца
з негатыўнымі эмацыянальнымі станамі,

натуральна яны больш будуць
выкарыстоўваць настальгію,

каб паменшыць стрэс 
і аднавіць добрае самаадчуванне.

Здаецца, што сёння настальгія ўсюды,

асабліва таму, 
што рэкламшчыкі спазналі,

наколькі яна можа быць моцнай 
у якасці тэхналогіі маркетынга.

Лёгка разважаць пра настальгію,
як быццам нехта завязнуў у мінулым,

але насамрэч яе прызначэнне іншае.

Наадварот, настальгія нагадвае пра тое,
што наша жыццё мае сэнс і каштоўнасць,

дапамагаючы нам набыць 
неабходныя ўпэўненасць і матывацыю,

каб сустрэцца з магчымымі 
выпрабаваннямі будучыні.