1
00:00:06,463 --> 00:00:08,002
Напрыканцы XVII стагоддзя

2
00:00:08,002 --> 00:00:11,762
студэнт-медык па імені Ёханэс Хофер
заўважыў дзіўную хваробу,

3
00:00:11,762 --> 00:00:15,593
на якую хварэлі швейцарскія найміты,
што служылі ў іншаземных войсках.

4
00:00:15,593 --> 00:00:16,622
Яе сімптомы,

5
00:00:16,622 --> 00:00:17,534
уключаючы стому,

6
00:00:17,534 --> 00:00:18,573
бяссонне,

7
00:00:18,573 --> 00:00:19,902
арытмію,

8
00:00:19,902 --> 00:00:21,223
нястраўнасць

9
00:00:21,223 --> 00:00:23,334
і нават гарачку,
былі да таго моцнымі,

10
00:00:23,334 --> 00:00:26,513
што хворых жаўнераў нават 
часта прыходзілася звальняць.

11
00:00:26,513 --> 00:00:30,445
Як заўважыў Хофер, прычынай было
не нейкае медычнае захворванне,

12
00:00:30,445 --> 00:00:34,124
а моцная туга па гарыстай радзіме.

13
00:00:34,124 --> 00:00:36,484
Ён назваў гэты стан настальгіяй,

14
00:00:36,484 --> 00:00:38,633
ад грэчаскіх словаў nostros
«вяртанне дадому»

15
00:00:38,633 --> 00:00:41,693
і algos «боль ці туга».

16
00:00:41,693 --> 00:00:46,845
Спачатку настальгію лічылі
пакутай, уласцівай толькі швейцарцам.

17
00:00:46,845 --> 00:00:51,182
Некаторыя дактары меркавалі, 
быццам няспынны перагук

18
00:00:51,182 --> 00:00:55,244
званочкаў альпійскіх кароў
шкодзіў барабаннай перапонцы і мозгу.

19
00:00:55,244 --> 00:00:59,763
Камандзіры навад забаранялі жаўнерам
пець традыцыйныя швейцарскія песні,

20
00:00:59,763 --> 00:01:04,034
маўляў, яны прыводзілі 
да дэзерцірства або самагубства.

21
00:01:04,034 --> 00:01:06,854
Але з цягам часу міграцыя
распаўсюдзілася па свеце,

22
00:01:06,854 --> 00:01:09,814
і настальгію пачалі 
заўважаць і ў іншых народаў.

23
00:01:09,814 --> 00:01:14,265
Выявілася, што перажываць настальгію
мог кожны чалавек,

24
00:01:14,265 --> 00:01:16,815
надоўга адрэзаны ад родных мясцінаў.

25
00:01:16,815 --> 00:01:18,505
Да пачатку ХХ стагоддзя

26
00:01:18,505 --> 00:01:22,315
медыкі больш не лічылі яе
неўралагічным захворваннем,

27
00:01:22,315 --> 00:01:25,624
а псіхалагічным станам, 
падобным да дэпрэсіі.

28
00:01:25,624 --> 00:01:27,555
Псіхолагі таго часу строілі здагадкі,

29
00:01:27,555 --> 00:01:31,366
што ў яе аснове ляжаць
цяжкасці расставання з дзяцінствам

30
00:01:31,366 --> 00:01:35,115
ці нават жаданне вярнуцца 
ў становішча эмбрыёна.

31
00:01:35,115 --> 00:01:37,585
Але праз колькі наступных дзесяцігоддзяў

32
00:01:37,585 --> 00:01:40,795
разуменне настальгіі змянілася 
ў двух вельмі істотных напрамках.

33
00:01:40,795 --> 00:01:44,195
Гэта слова пачало азначаць
не толькі тугу па радзіме,

34
00:01:44,195 --> 00:01:47,345
але і агульны смутак па мінулых гада́х.

35
00:01:47,345 --> 00:01:49,297
Яе больш не лічылі страшнай хваробаю,

36
00:01:49,297 --> 00:01:53,585
а ў праявах настальгіі пачалі бачыць
нешта чуллівае і прыемнае.

37
00:01:53,585 --> 00:01:55,575
Магчыма, самы знакаміты яе прыклад

38
00:01:55,575 --> 00:01:59,439
быў апісаны у рамане 
французскага пісьменніка Марсэля Пруста.

39
00:01:59,439 --> 00:02:03,446
Ён распавядаў, як смак «мадленак», якія
галоўны герой не каштаваў з дзяцінства,

40
00:02:03,446 --> 00:02:09,166
выклікаў у памяці цэлы букет пяшчотных
і даволі моцных пачуццёвых асацыяцый.

41
00:02:09,166 --> 00:02:14,226
Але што ж выклікала такія карэнныя
змены ў нашым поглядзе на настальгію?

42
00:02:14,226 --> 00:02:16,445
Часткова гэта тычыцца навукі.

43
00:02:16,445 --> 00:02:19,756
Псіхалогія змяніла акцэнт з чыстай тэорыі

44
00:02:19,756 --> 00:02:24,516
да больш уважлівага і сістэматычнага 
эмпірычнага назірання.

45
00:02:24,516 --> 00:02:27,906
І псіхолагі зразумелі, што шмат 
якія негатыўныя сімптомы,

46
00:02:27,906 --> 00:02:30,677
хутчэй за ўсё, супалі з настальгіяй,

47
00:02:30,677 --> 00:02:32,751
а не былі ёй выкліканы.

48
00:02:32,751 --> 00:02:36,681
І, насамрэч, уяўляючы сабой
складаны эмацыянальны стан,

49
00:02:36,681 --> 00:02:39,863
які можа ўключаць такія пачуцці,
як страта і журба,

50
00:02:39,863 --> 00:02:44,322
настальгія звычайна не выклікае 
ў людзей дрэнны настрой.

51
00:02:44,322 --> 00:02:48,213
Наадварот, дапамагаючы прыгадаць
асабіста значныя і прыемныя ўспаміны,

52
00:02:48,213 --> 00:02:51,702
што звязаны з іншымі людзьмі,

53
00:02:51,702 --> 00:02:55,042
настальгія можа 
палепшыць псіхалагічнае здароўе.

54
00:02:55,042 --> 00:02:58,132
Згодна з вынікамі даследаванняў,
наўмысны выклік настальгіі

55
00:02:58,132 --> 00:03:02,652
дапамагае ўзмацніць адчуванне падыспытнымі
самаацэнкі і сацыяльнай прыналежнасці,

56
00:03:02,652 --> 00:03:04,702
стымуляваць псіхалагічны рост

57
00:03:04,702 --> 00:03:07,839
і нават прымусіць іх быць больш шчодрымі.

58
00:03:07,839 --> 00:03:11,033
Таму замест таго, каб выклікаць
псіхалагічнае захворванне,

59
00:03:11,033 --> 00:03:15,623
настальгія можа быць сродкам аднаўлення,
што дапаможа пераадолець яго.

60
00:03:15,623 --> 00:03:19,143
Напрыклад, калі людзі сутыкаюцца
з негатыўнымі эмацыянальнымі станамі,

61
00:03:19,143 --> 00:03:23,063
натуральна яны больш будуць
выкарыстоўваць настальгію,

62
00:03:23,063 --> 00:03:25,664
каб паменшыць стрэс 
і аднавіць добрае самаадчуванне.

63
00:03:25,664 --> 00:03:28,932
Здаецца, што сёння настальгія ўсюды,

64
00:03:28,932 --> 00:03:31,682
асабліва таму, 
што рэкламшчыкі спазналі,

65
00:03:31,682 --> 00:03:34,944
наколькі яна можа быць моцнай 
у якасці тэхналогіі маркетынга.

66
00:03:34,944 --> 00:03:39,001
Лёгка разважаць пра настальгію,
як быццам нехта завязнуў у мінулым,

67
00:03:39,001 --> 00:03:42,203
але насамрэч яе прызначэнне іншае.

68
00:03:42,203 --> 00:03:47,354
Наадварот, настальгія нагадвае пра тое,
што наша жыццё мае сэнс і каштоўнасць,

69
00:03:47,354 --> 00:03:50,634
дапамагаючы нам набыць 
неабходныя ўпэўненасць і матывацыю,

70
00:03:50,634 --> 00:03:53,293
каб сустрэцца з магчымымі 
выпрабаваннямі будучыні.