WEBVTT

00:00:07.014 --> 00:00:10.777
Hendrix, Cobain và Page

00:00:10.777 --> 00:00:12.354
Họ đều chơi guitar rất đỉnh

00:00:12.354 --> 00:00:16.235
nhưng làm thế nào những nhạc cụ

tuyệt vời trong tay họ

00:00:16.235 --> 00:00:21.694
phát ra nốt, nhịp, giai điệu và âm nhạc?

00:00:21.694 --> 00:00:26.603
Khi gảy một dây đàn, ta 
tạo ra 
dao động sóng dừng.

00:00:26.603 --> 00:00:30.530
Một số điểm trên dây đàn, gọi là các
nút sóng,
 không hề di chuyển,

00:00:30.530 --> 00:00:35.180
còn các điểm khác, các bụng sóng,
dao động qua lại.

00:00:35.180 --> 00:00:39.584
Sự rung động truyền qua cần đàn
và ngựa đàn đến thân guitar,

00:00:39.584 --> 00:00:42.432
nơi thùng gỗ mỏng và linh hoạt

rung động,

00:00:42.432 --> 00:00:46.625
xô đẩy những phân tử khí xung quanh

vào nhau và tách ra.

00:00:46.625 --> 00:00:49.730
Những lực nén liên tục này 
tạo nên sóng âm,

00:00:49.730 --> 00:00:53.932
và những sóng âm trong thân đàn

hầu hết thoát qua lỗ thoát âm.

00:00:53.932 --> 00:00:56.221
Sóng âm cuối cùng truyền 
đến tai người nghe,

00:00:56.221 --> 00:00:58.790
trở thành các tín hiệu điện

00:00:58.790 --> 00:01:01.925
mà não diễn giải như âm thanh.

00:01:01.925 --> 00:01:06.482
Độ cao của âm thanh phụ thuộc vào
tần số của những lực nén.

00:01:06.482 --> 00:01:10.980
Một sợi dây rung động nhanh sẽ 
tạo ra 
rất nhiều lực nén sát nhau,

00:01:10.980 --> 00:01:12.553
tạo thành một âm bổng,

00:01:12.553 --> 00:01:16.418
và rung động chậm tạo thành âm trầm.

00:01:16.418 --> 00:01:19.682
Bốn yếu tố ảnh hưởng đến tần số
dây đàn rung động:

00:01:19.682 --> 00:01:24.210
Độ dài, sức căng, độ đặc và độ dày.

00:01:24.210 --> 00:01:27.030
Dây đàn guitar điển hình 
đều có độ dài giống nhau,

00:01:27.030 --> 00:01:31.524
và có sức căng như nhau,
nhưng khác biệt ở độ dày và độ đặc.

00:01:31.524 --> 00:01:35.991
Dây dày dày hơn rung chậm hơn,
tạo ra nốt trầm.

00:01:35.991 --> 00:01:37.992
Mỗi lần gảy đàn,

00:01:37.992 --> 00:01:40.747
bạn thực chất ta tạo ra 
một vài 
sóng dừng.

00:01:40.747 --> 00:01:44.981
Đầu tiên là sóng căn bản,

quyết định độ cao của nốt nhạc,

00:01:44.981 --> 00:01:47.528
Nhưng cũng có những sóng 
gọi là âm bội,

00:01:47.528 --> 00:01:51.339
với tần số là bội số
của sóng căn bản.

00:01:51.339 --> 00:01:57.055
Tất cả sóng dừng này kết hợp để tạo thành 
một
sóng phức tạp với âm thanh phong phú.

00:01:57.055 --> 00:02:01.448
Thay đổi cách gảy dây đàn
sẽ ảnh hưởng đến những âm bội bạn tạo ra.

00:02:01.448 --> 00:02:03.185
Nếu gảy ở gần giữa,

00:02:03.185 --> 00:02:07.103
Ta thu được chủ yếu sóng căn bản 

và các hòa âm là bội số lẻ

00:02:07.103 --> 00:02:10.076
với các bụng sóng ở giữa dây đàn.

00:02:10.076 --> 00:02:14.358
Khi gảy đàn gần phần ngựa đàn,
ta thu được các hòa âm chẵn là chủ yếu

00:02:14.358 --> 00:02:16.410
với âm thanh chói tai hơn.

00:02:16.410 --> 00:02:22.257
Thang âm quen thuộc của phương Tây,

được xây dựng từ dãy hòa âm của dây đàn.

00:02:22.257 --> 00:02:27.261
Khi nghe đồng thời một nốt nhạc 
và 
một nốt có tần số gấp đôi,

00:02:27.261 --> 00:02:29.195
hòa âm đầu tiên của nốt,

00:02:29.195 --> 00:02:33.203
âm thanh sẽ rất hài hòa
nên ta quy ước cho 2 nốt cùng 1 kí tự,

00:02:33.203 --> 00:02:36.930
Và xác định khoảng cách giữa
2 nốt là một quãng 8

00:02:36.930 --> 00:02:40.115
Phần còn lại của thang âm,
là phần giữa của quãng 8

00:02:40.115 --> 00:02:42.102
được phân ra thành 12 nửa cung

00:02:42.102 --> 00:02:48.039
tần số cách nhau 2^(1/12) lần

00:02:48.039 --> 00:02:51.290
Yếu tố này quyết định 
vị trí các phím đàn.

00:02:51.290 --> 00:02:57.115
Mỗi phím chia độ dài dây đàn
thành các khoảng cách 2^(1/12),

00:02:57.115 --> 00:03:00.581
Để tần số tăng lên mỗi nửa cung.

00:03:00.581 --> 00:03:02.601
Những nhạc cụ không phím
 như violin,

00:03:02.601 --> 00:03:06.926
có thể phát ra vô số tần số

khác nhau giữa các nốt

00:03:06.926 --> 00:03:10.519
Nhưng sẽ khó giữ đúng tông hơn.

00:03:10.519 --> 00:03:12.581
Số dây và cách chỉnh dây

00:03:12.581 --> 00:03:15.793
được điều chỉnh theo đúng

những hợp âm ta muốn dùng

00:03:15.793 --> 00:03:17.980
và kích cỡ hình dáng của bàn tay ta.

00:03:17.980 --> 00:03:20.863
Hình dáng và vật liệu của 
đàn guitar cũng rất đa dạng,

00:03:20.863 --> 00:03:24.527
và 2 yếu tố này ảnh hưởng đến

bản chất và âm thanh của rung động.

00:03:24.527 --> 00:03:27.206
Khi gảy 2 hay nhiều dây
cùng một lúc

00:03:27.206 --> 00:03:32.205
ta tạo được những hợp âm
 
và hiệu ứng âm thanh mới.

00:03:32.205 --> 00:03:36.279
Ví dụ, khi bạn chơi 2 nốt

có tần số gần nhau,

00:03:36.279 --> 00:03:41.605
chúng cộng hưởng và tạo ra sóng âm

có độ lớn tăng và giảm,

00:03:41.605 --> 00:03:46.500
tạo hiệu ứng âm thanh rộn ràng,

mà nghệ sĩ guitar gọi là 'beat'.

00:03:46.500 --> 00:03:49.506
Đàn guitar điện sẽ cho bạn

nhiều hiệu ứng hơn nữa.

00:03:49.506 --> 00:03:51.692
Những rung động vẫn đến từ dây đàn,

00:03:51.692 --> 00:03:55.931
nhưng được biến đổi thành 

tín hiệu điện qua bộ nhận tín hiệu.

00:03:55.931 --> 00:03:59.084
Và truyền đến dàn loa

và tạo ra sóng âm.

00:03:59.084 --> 00:04:00.909
Giữa bộ nhận tín hiệu và loa,

00:04:00.909 --> 00:04:04.675
Có nhiều cách xử lý sóng âm thô,

00:04:04.675 --> 00:04:11.758
tạo ra những hiệu ứng distortion, overdrive, 
wah-wah, delay và flanger.

00:04:11.758 --> 00:04:16.139
Nếu bạn nghĩ rằng vật lý 
của âm nhạc chỉ để giải trí,

00:04:16.139 --> 00:04:18.059
hãy nghĩ về điều này.

00:04:18.059 --> 00:04:20.822
Một số nhà vật lý học nghĩ rằng
mọi thứ trong vũ trụ

00:04:20.822 --> 00:04:26.892
được tạo ra từ hòa âm của 
những 
sợi siêu nhỏ và đặc.

00:04:26.892 --> 00:04:29.468
Có lẽ nào cả thế giới ta biết

00:04:29.468 --> 00:04:33.770
chỉ là đoạn solo của

một Jimi Hendrix vũ trụ nào đó?

00:04:33.770 --> 00:04:39.125
Quả là còn quá nhiều điều bí ẩn
ta chưa được 'nghe'.