WEBVTT

00:00:06.526 --> 00:00:09.997
Hendrix, Cobain ve Page.

00:00:10.287 --> 00:00:12.294
Hepsi son derece hızlı.

00:00:12.294 --> 00:00:16.228
Peki nasıl oluyor da
ellerindeki bu mekanizma

00:00:16.228 --> 00:00:21.028
nota, ritm, melodi
ve müziği oluşturuyor?

00:00:21.250 --> 00:00:26.412
Gitar teline vurduğunuzda "kararlı dalga"
denilen bir titreşim oluşur.

00:00:26.412 --> 00:00:30.432
"Düğüm noktaları" olarak adlandırılan
bazı noktalar hareket etmezken

00:00:30.432 --> 00:00:34.760
"dalga karnı" denilen diğer
noktalar ileri geri salınır.

00:00:34.760 --> 00:00:39.196
Bu titreşim sap ve köprü aracılığıyla
gitarın gövdesine aktarılır

00:00:39.196 --> 00:00:42.023
ve buradaki ince, esnek ağaç titreşip

00:00:42.023 --> 00:00:45.524
etrafındaki hava moleküllerini
de titreştirir.

00:00:46.015 --> 00:00:49.821
Art arda gerçekleşen bu titreşimler
ses dalgalarını meydana getirir.

00:00:49.821 --> 00:00:53.133
Gitarın ses deliğinden
çıkan dalgalar

00:00:53.133 --> 00:00:55.489
kulağımıza iletilir.

00:00:55.729 --> 00:00:58.962
Burada elektriksel
sinyallere çevrilerek

00:00:58.962 --> 00:01:01.591
beynimiz tarafından
ses olarak algılanır.

00:01:02.065 --> 00:01:06.066
Sesin perdesi, titreşimlerin 
frekansına bağlıdır.

00:01:06.066 --> 00:01:09.345
Hızla titreyen bir tel
pek çok titreşimin

00:01:09.345 --> 00:01:13.047
bir arada oluşmasına yol açarak
yüksek perdeli bir ses oluşturur.

00:01:13.047 --> 00:01:16.780
Yavaş bir titreşimin sonucunda ise
düşük perdeli bir ses oluşur.

00:01:16.780 --> 00:01:20.013
Telin titreşim frekansını
etkileyen dört faktör var:

00:01:20.013 --> 00:01:23.633
uzunluk, gerginlik,
yoğunluk ve kalınlık.

00:01:23.887 --> 00:01:27.598
Gitar telleri aynı uzunlukta
ve gerginlikte olur;

00:01:27.598 --> 00:01:31.254
ancak kalınlık ve yoğunlukları
farklılık gösterir.

00:01:31.379 --> 00:01:35.666
Kalın teller daha yavaş titreşip
daha kalın sesler çıkarır.

00:01:35.666 --> 00:01:38.263
Tele her vurduğunuzda

00:01:38.263 --> 00:01:40.964
birkaç kararlı dalga
yaratırsınız.

00:01:40.964 --> 00:01:44.244
Temel dalga, notanın
perdesini belirler.

00:01:44.244 --> 00:01:47.747
"Doğuşkan" diye adlandırılan başka
dalgalar da vardır.

00:01:47.747 --> 00:01:51.436
Doğuşkanların frekansları, temel dalganın
frekansının katları şeklindedir.

00:01:51.563 --> 00:01:55.703
Bu kararlı dalgalar bir araya gelerek
karmaşık bir dalga oluşturur.

00:01:55.733 --> 00:02:00.831
Tele vurma biçiminizi değiştirerek
farklı doğuşkanlar elde edebilirsiniz.

00:02:00.831 --> 00:02:04.260
Telin ortasına vurduğunuzda duyacağınız
şey temel sesin yanı sıra,

00:02:04.260 --> 00:02:07.363
frekansları temel sesinkinin
tek sayı katları olan,

00:02:07.363 --> 00:02:10.085
düğüm noktaları ise telin
ortasında olan doğuşkanlardır.

00:02:10.085 --> 00:02:13.501
Köprüye yakın bir yerden tele vurduğunuzda
ise, temel sesin frekansının

00:02:13.501 --> 00:02:16.486
çift sayı katları olan doğuşkanların
parlak sesini duyarsınız.

00:02:16.486 --> 00:02:21.610
Batı Müziği gamlarını oluşturan
yine bu doğuşkanlardır.

00:02:21.610 --> 00:02:26.343
Temel sesle beraber, temel sesin
frekansının iki katı frekansa sahip olan

00:02:26.343 --> 00:02:31.230
birinci doğuşkanı duyduğumuzda bu ikisi
birlikte kulağımıza oldukça uyumlu gelir.

00:02:31.230 --> 00:02:34.265
Bu yüzden onları aynı
nota olarak kabul ederiz.

00:02:34.265 --> 00:02:37.130
Aralarındaki farklı ise
"oktav" diye adlandırırız.

00:02:37.130 --> 00:02:40.141
Gam, 12 sesten oluşur ve bu sesler

00:02:40.141 --> 00:02:42.793
bir oktav aralığı içinde yer alır.

00:02:42.793 --> 00:02:47.444
Her birinin frekansı, bir öncekinin
frekansının 2^(1/12) katıdır.

00:02:48.088 --> 00:02:50.556
Bu katsayı, perde aralığını belirler.

00:02:50.556 --> 00:02:55.693
Her bir perde çubuğu, telin geri kalan
uzunluğunu 2^(1/12)'ye bölüp

00:02:55.693 --> 00:02:59.386
frekansı yarım ses aralığı kadar
yükseltir.

00:02:59.842 --> 00:03:02.512
Keman gibi perdesiz enstrümanlar

00:03:02.512 --> 00:03:06.922
iki nota arasındaki sonsuz sayıda
frekansın çalınabilmesini sağlar.

00:03:06.922 --> 00:03:10.572
Fakat ton dışına çıkmayıp akortlu çalmayı
da bir o kadar zorlaştırır.

00:03:10.572 --> 00:03:12.714
Tellerin sayısı ve akortlanışı

00:03:12.714 --> 00:03:14.981
çalmak istediğimiz akorlara ve

00:03:14.981 --> 00:03:17.636
ellerimizin fizyolojisine göre
belirlenmiştir.

00:03:17.636 --> 00:03:20.827
Gitarların şekilleri ve yapıldıkları
materyaller çeşitlilik gösterir

00:03:20.827 --> 00:03:23.935
ve bu çeşitlilik, titreşimin doğasını ve
sesini de değiştirir.

00:03:23.935 --> 00:03:27.483
Aynı anda iki veya daha fazla teli çalmak

00:03:27.483 --> 00:03:32.027
akorlar ve diğer ses efektleri gibi yeni
kalıplar oluşturmamızı sağlar.

00:03:32.027 --> 00:03:36.249
Örneğin frekansları birbirine yakın olan
iki notayı aynı anda çaldığınızda,

00:03:36.249 --> 00:03:41.183
bu iki sesin üst üste binmesiyle genliği
artıp azalan bir ses dalgası oluşur

00:03:41.183 --> 00:03:46.168
ve ortaya gitaristlerin "vuruş" dediği,
zonklamaya benzeyen bir ses çıkar.

00:03:46.168 --> 00:03:49.334
Elektrik gitarlar ise daha geniş bir
yelpaze sunar.

00:03:49.334 --> 00:03:51.611
Titreşim yine tellerde başlar

00:03:51.611 --> 00:03:55.124
fakat bu kez manyetikler tarafından
elektriksel sinyallere çevrilip

00:03:55.124 --> 00:03:58.926
ses dalgaları üreten hoparlörlere
iletilir.

00:03:58.926 --> 00:04:02.052
Sinyaller, manyetik ve hoparlör arasında

00:04:02.052 --> 00:04:04.703
çeşitli şekillerde işlenerek

00:04:04.703 --> 00:04:11.401
distortion, overdrive, wah-wah, delay
ve flanger gibi efektler yaratılabilir.

00:04:12.159 --> 00:04:15.916
Müzik fiziğinin sadece eğlence için
olduğunu düşünüyorsanız

00:04:15.916 --> 00:04:18.148
konuya bir de şu açıdan bakın:

00:04:18.148 --> 00:04:21.902
Bazı fizikçiler evrendeki
her şeyin çok küçük ve

00:04:21.902 --> 00:04:27.087
çok gergin tellerin (sicimlerin) harmonik
serilerinden oluştuğunu düşünüyor.

00:04:27.087 --> 00:04:29.554
Yani tüm gerçekliğimiz

00:04:29.554 --> 00:04:33.524
kozmik bir Jimi Hendrix'in uzun bir
solosu olabilir mi?

00:04:33.852 --> 00:04:36.332
Şüphesiz ki teller, ya da sicimler,

00:04:36.332 --> 00:04:39.992
kulağımızla duyabildiğimizden
çok daha fazlasını ifade ediyor.